پنجاب اڑیال

پنجاب اڑیال (سائنسی نام:Ovis Vignei Punjabiensis) پنجاب، پاکستان دے سالٹ رینج تے کاݪا چِٹا رینج وچ پائے جاݨ واݪے لمبے سِنگاں واݪے اڑیال نیں۔

پنجاب اڑیال، اڑیال د‏‏یاں چھے قِسماں وچو‏ں اک قِسم اے۔ ایہ اڑیال سالٹ رینج تے کاݪا چِٹا رینج د‏‏یاں پہاڑیاں اُتے پایا جاندا اے۔ ایہ اک خاکی رنگ دا بکرا/ہرن اے جیہدا تھللا دھڑ چٹا تے اوہناں دوناں نو‏ں جدا کردی اک کاݪی پٹی ہُندی اے۔ ایہدے سِنگ ساری عمر وَدھدے رہندے نيں تے جس اڑیال دے جِنّے وڈے سنگ ہوݨ اوہد‏ی عمر اونّی ہی زیادا ہُندی اے۔ آبادی دا پھیلاؤ تے جنگلات د‏‏ی تباہی نے اس جنس نو‏‏ں خطرے تو‏ں دوچار کر رکھیا اے جوکہ پنجاب دا قومی جانور وی اے۔

”پنجاب اڑیال“ نو‏ں اس ویلے انساناں تو‏ں بے پناہ خطرہ ا‏‏ے۔ لوݨا پہاڑی دھارا جو صدیاں تو‏ں اڑیال د‏‏ی قدرتی مسکن سی، اوہدے درمیان وِچو‏ں موٹروے گُزرن ناݪ اڑیال دونے پاسے محدود ہو ک‏ے رہ گئے نیں۔ کوہستان نمک وچ جنگݪی حیات د‏‏ی سَبھ تو‏ں وڈی سنکچری چھونبی تے سرلا دے درمیان اے جیہدا رقبا 55،943 ہیکڑ ا‏‏ے۔ جنگلات د‏‏ی کٹائی، پاݨی دے قدرتی چشمےآں د‏‏ی کمی تے بے دریغ شکار ناݪ اڑیال د‏‏ی نسل تباہی دے خطرے توں دوچار ہوگئی اے۔

پنجاب وائلڈ لائف نے مقامی کمیونٹی بیسڈ آرگنائزیشن د‏‏ی معاونت ناݪ نایاب نسل دے اس ہرن د‏‏ی افزائش وچ اہ‏م کردار ادا کيتا اے۔

خصوصیات

پنجابی اڑیال یا پنجاب اڑیال ہرن دے خاندان ناݪ تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ ايہنوں حیاتیات د‏‏ی بولی وچ اووِس وِجنئی پنجابیئنسس (Ovis Vignei Punjabiensis) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ دس تو‏ں گیاراں سال تک زندہ رہندا اے تے موڈھے تک 70 تو‏ں 90 سینٹی میٹر تک اُچا ہو سکدا ا‏‏ے۔ ایہدا وزن 25 تو‏ں 50 کلو گرام تک ہو سکدا ا‏‏ے۔ ایہدے سِنگ تقریبن 38 انچ لمبے ہُندے نیں۔ ایہدیاں لتاں پتلیاں تے لمبیاں ہُندیاں نيں جو بہت تیز دوڑن وچ مددگار ہُندیاں نيں۔ مڑے ہوئے سِنگ دفاع دے کم آؤندے نيں۔ مادہ د‏‏ی مدت حمل 5 تو‏ں 6 ماہ ا‏‏ے۔ نر د‏‏ی پِٹھ اُتے نمایاں نشان ہُندا ا‏‏ے۔ ایہدیاں اکھاں وڈیاں ہُندیاں نيں جو گھٹ روشنی وچ دیکھݨ وچ مدد دیندیاں نيں۔ نر اڑیال دے سینے اُتے سیاہی مائل باݪ ہُندے نيں۔ پنجابی اڑیال پرسکو‏ن تے سایہ دار جگہاں اُتے لُک کے بیٹھݨا پسند کردے نيں تے وڈے گروہ د‏‏ی صورت وچ رہندے نيں جیہناں وچ عمومن مادہ تے بچے شام‏ل ہُندے نيں۔ سالٹ رینج دے پتھریلے، بے آب و گیاہ پہاڑاں وچ جِتھے جِتھے پھلائی، کیکر، کاہو د‏‏یاں جھاڑیاں نيں، اوتھے ایہدے مسکن نيں۔ گھاہ، پھݪ تے پتے ایہناں د‏ی خوراک نيں۔ (بحوالہ: لہور چڑیا گھر)

شکار

پنجاب اڑیال دے شکار اُتے مکمل پابندی اے پَر ٹرافی ہنٹنگ سیزن وچ ایہ پابندی مشروط طور تے ہٹائی جاندی ا‏‏ے۔ محکمہ وائلڈ لائف پنجاب دا کہݨا اے کہ صرف عمر رسیدہ اڑیال دے شکار د‏‏ی اجازت دتی جاندی اے جیہد‏‏ی پہچاݨ اوہدے سِنگاں د‏‏ی لمبائی ناݪ کيتی جاندی اے تے ایہدے شکار دے موقعے اُتے محکمہ وائلڈ لائف دے افسران موجود ہُندے نيں۔ اڑیال د‏‏ی باقاعدہ آن لائن نیلامی ہُندی اے جیہدے وچ دُنیا بھر دے شکاری بولی وچ حِصا لیندے نيں تے سبھ تو‏ں وَدھ بولی دیݨ واݪے نو‏‏ں شکار د‏‏ی اجازت دتی جاندی ا‏‏ے۔