پنجاب دی لوکدھارا تے پنجابی جیون

پنجاب دی لوکدھارا تے پنجابی جیون

لکھاری	ڈاکٹر کرنجیت سنگھ
تریخ چھپائی	1999
چھاپن آلے	نویگ پبلیشرز K-24, حوض خاص ،نویں دلی-110016
صفے	144

ڈاکٹر کرنجیت سنگھ دی لکھی گئی ایہہ کتاب پنجاب دے لوکاں دی رہنی-سہنی، آچار-وہار، کھان-پین، ریتی-رواج وغیرہ پنجابی جیون نوں تے پنجاب دی لوکدھارا نوں پیش کردی ہے۔ اس کتاب وچ پنجاب دی لوکدھارا تے پنجابی جیون نوں وکھ-وکھ پاٹھاں دے ادھار تے ونڈیا گیا ہے جویں دھرتی تے لوک ، سمجک یتھارتھ، 'لوک' دے سماجک جیون دا پرتیبمب، پنجابی لوکدھارا وچ ٹونا-دھرما تتّ، پنجابی لوکدھارا وچ سماجی-راجسی تتّ ۔ لکھاری نے ایہہ کتاب مرحوم مہیندر سنگھ رندھاوا دی یاد نوں نذر کیتی گئی ہے ۔

رچنا

لیکھک مطابق لوکدھارا اجیہا ذہنی تے روحانی ورتارا ہے، جس وچوں سماجی جیون دی جھلک ویکھی جا سکدی ہے اتے اس لئی پنجابی لوکدھارا وچوں پنجابی جیون دی جو جھاکی پرتکھّ ہندی ہے اس نوں الیکن دا یتن کرن بارے آکھدا ہے۔ اس سبندھ وچ پہلے یتن وجوں سبھ توں پہلاں لوکدھارا دے سرجک نوں کسے اک پرپیکھ وچ رکھ کے ویکھدا ہویا، اس لئی پرکرتی-منکھرتی سبندھ نوں اپنا وداع بندو بناؤندا ہے۔ پرکرتی نوں اک ویاپک واستومکھ یتھارتھ دے روپ وچ گرہن کیتا گیا ہے اتے منکھی سماج نوں اس یتھارتھ دا اک ٹوٹا سویکاریا ہے ۔ پرکرتی اتے منکھ دا اک دونداتمک سنبندھ ہے۔

سماج وی کوئی ستھت ہوند نہی ۔ ایہہ گتی شیل ہوند ہے ۔ اس لئی سماجک یتھارتھ نرنتر پرورتن دا وشا ہے ۔ اس پرورتن دی اتہاسک پچھان ہو سکدی ہے جس نوں اتپادن پنالی اتے اتپادن دے سادھناں نال منکھ دے سبندھ نشچت کردے ہن ۔ ایہہ سبندھ ہی اس دی چنتن پنالی نوں وی نشچت کردے ہن ۔ ایہناں سبندھاں وچ تبدیلی منکھ دی سماجک ستھتی نوں، اس دی جیون جاچ نوں اتے اس دی چیتنا تے مانسکتا نوں پبھاوت کردی ہے ۔ منکھی سماج دا پہلا روپ (آدم سماج) اتپادن پرنالی، آرتھک پدھر اتے جیون دی پرستھتی کرن سانجھیوالتا تے سمانتا دا سماج ہے ۔ باقی سبھ سماجک روپ ورگاں وچ ونڈے ہوئے سماج ہن اتے نابرابری تے انکمائی دولت نوں ہڑپنا ایہناں دی مول پرکرتی ہے ۔ آدم سماج دی لوکدھارا ٹونا چنتن نال سبندھت ہے اتے رسماں-رواجاں،رہ-ریتاں، وشواشاں تے سنسکاراں دے روپ وچ اس دے کجھ انش ہی پراپت ہن ۔ پنجاب دی لوکدھارا پرمکھ روپ وچ ورگ سماج دے جیون یتھارتھ نوں ہی پرتیبمب کردی ہے ۔ لوکدھارا دی پرکرتی ورگ-گتگ ہے ۔ پنجاب دیاں لوک-کہانیاں، لوکگیتاں، آدی توں ایہہ ستھتی روپمان ہندی ہے جس نوں کجھ اک مثالاں نال اس پستک وچ اجاگر کیتا گیا ہے پنجاب دیاں سماجک اتے راجنیتک لہراں دی جو جھلک لوکدھارا دے جھروکھے وچوں پرتکھ ہندی دسدی ہے، اس توں اسیں اس نرنے ؛تے پجدے ہاں کہ لوکدھارا نیتی اتے راجنیتی توں اکا ہی وتریک نہیں ۔ بے انت لوک گیت، اکھان، محاورے اتے لوک-کہانیاں دا سبندھ سمیں دے راجسی جیون نال ہے، ایہہ گلّ وی اس پستک وچوں بھلی بھانت سپشٹ ہو جاندی ہے ۔

لوکدھارا دا سبندھ بھاویں آپمہارے چنتن تے بھاوَ-آویگ نال ہے پر پروکھ جاں پرتکھ ڈھنگ نال لوک-منک سماج دیاں واستوک شکتیاں توں پربھاوت ہوئے بناں نہی رہندا ۔ پربھاواں دی ونّ-سونتا بھاشاگت لوکدھارا نوں اک پرکار نال سرگراہی لوک-درشن دا ستھان پردان کردی ہے ۔ اپنے اس ادھیان وچ اسیں ویکھیا ہے کہ لوکدھارا کیول ساڈا پراتن ورثہ ہی نہیں، سمکالی 'لوک' دی سرجنا وی ہے ۔ لوکدھارا وچوں سانوں پنجاب دی پمپراگت سنسکرتی دے ہی درشن نہیں ہندے، پرکھیاں دیاں امنگاں تے ریجھاں دی جھلک ہی نہی ملدی، سگوں نال ہی ورتمان وچ وی ایہہ ساڈے لوکاں دیاں بھاوناواں دی آپمہاری ابھویکتی دا واہن بندی ہے اتے ایہناں سدھراں تے ریجھاں دی پورتی لئی سنگرام وچ سہائک بندی ہے ۔ لوکدھارا دی اس شکتی نوں سمجھن سمجھاؤن دا اک نمانا جیہا جتن اس ادھیان وچوں نظر آ جاندا ہے ۔

حوالے