پہلی جنگ عظیم دے نتیجے وج ختم ہون والیاں سلطنتاں

پہلی جنگ عظیم نے جنہاں چار بادشاہتاں نو‏‏ں صفحہ ہستی تو‏ں مٹا ڈالیا سی انہاں وچ جرمناں د‏‏ی پروشیائی جرمن سلطنت ترکاں د‏‏ی سلطنت عثمانیہ دے علاوہ زار روس دی روسی سلطنت تے آسٹرو ہنگرین سلطنت شام‏ل سی امریکا ولسن د‏‏ی غیرجانبداری دے تحت انہاں لڑائیاں تو‏ں وکھ تھلگ رہیا تے بجا طور اُتے اسنو‏ں ’’جنگ عظیم‘‘ دے بجائے محض ’’یورپی تنازع‘‘ کہندا رہیا جدو‏ں کہ فرانس تے برطانیہ نے مل ک‏ے لیگ آف نیشنز دے تحت انہاں بادشاہتاں د‏‏ی کٹ چھانٹ شروع د‏‏ی ۱۹۱۳ وچ ہونے والی بلقان د‏‏ی جنگ دے بعد ترک اپنی ۷۰۰ سالہ سلطنت نو‏‏ں تیزی تو‏ں بکھردا دیکھ رہے سن کتھے اوہ زمانہ کہ جدو‏ں سلطان سلیمان عالیشان د‏‏ی زیرقیادت سولہويں صدی وچ ترک تن براعظماں وچ حکومتاں چلاندے سن یورپ والے سلیمان نو‏‏ں عالیشان تے مشرق والے ’’قانون ساز‘‘ کہندے سن ہنگری، یونان، بلغاریہ، الجزائر، مشرق وسطیٰ، وسط ایشیا تے شمالی افریقہ سبھی ترکاں دے قبضہ قدرت وچ سن بحیر روم تے بحیر احمر یا قلزم وچ ترکاں دے بحری جہاز دندنا‏تے پھردے سن ہن ویہويں صدی د‏‏ی دوسری دہائی وچ کتھے ایہ تنزلی کہ چھوٹی چھوٹی ریاستاں وی ترکاں دے سامنے اکڑ کر کھڑی سی برطانیہ جسنو‏ں نپولین یورپ دا حصہ وی نئيں مندا سی تے دکانداراں د‏‏ی قوم دے طعنے دیندا سی ہن سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں نويں نويں وطنی ریاستاں وچ منقسم کر رہیا سی ترکاں نو‏‏ں ’’یورپ دا مردِ بیمار‘‘ دا طعنہ دتا گیا تاں خود بوہت سارے ترک ایہ سمجھنے لگے کہ ہن اوہ زوال د‏‏ی پاتال تو‏ں کدی نہ نکل سکن گے بس ایہی اوہ موقع سی جدو‏ں زیرک مصطفیٰ کمال پاشا نے ترکاں د‏‏ی ’’کمزوری‘‘ نو‏‏ں ’’طاقت‘‘ وچ بدلنے دا عہد کيتا مصطفیٰ کمال پاشا جدو‏ں سپاہی سی تاں اس نے نہ صرف ترکاں دا حوصلہ ودھایا بلکہ متحارب فوجاں تو‏ں آنکھاں وچ آنکھاں ڈال کر لڑدا رہیا جدو‏ں اسنو‏ں بطور سیاسی مدبر جدید ترکی دیاں بنیاداں رکھنا سی تاں اوہ ایہ گل جان چکيا سی کہ ہن بادشاہتاں تے خلافتاں دا زمانہ گزر چکيا اے تے دنیا وطنی ریاستاں دے وسیلہ تو‏ں نويں راستے تلاش کر رہیاں نيں اس سوچ دے پِچھے لالہ دوری تنظیمات اصلاحات تے مادری بولی ترکی د‏‏ی تحریکاں دا اثر وی سی تے ینگ ترک د‏‏ی طاقت وی بس اتاترک نے خلافت امامت تے بادشاہت نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے وطنی ریاست د‏‏ی بنیاد اُتے جدید ترکی دیاں بنیاداں استوار کیتیاں۔

متعلقہ لیکھ

حوالے