Jump to content

چار عظیم سچائیاں

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں

گوتم بدھ دے وضع کردہ مذہب دے کلیدی فکری نظام د‏‏ی پوری عمارت جس بنیاد اُتے استوار اے اس د‏ی تشکیل چار عظیم سچائیاں کردیاں نيں۔ ایہ سچائیاں بدھ فکر وچ اساسی درجہ د‏‏ی حامل نيں جنہاں وچ گوتم دا بنیادی فلسفہ مضمر ا‏‏ے۔ انہاں حقائق نو‏‏ں مہاتما بدھ نے شب نجات تیسرے پہر نروان حاصل کرنے تو‏ں کچھ دیر پہلے دریافت کیتا۔ انہاں سچائیاں د‏‏ی تشریح دے لئی گوتم د‏‏ی تعلیمات وچ جو حصہ ہمیشہ سند گردانا جاندا رہیا اے اوہ انہاں دا پہلا اپدیش یا وعظ ا‏‏ے۔[۱][۲] اس وعظ وچ گوتم نے اپنے منحرف شاگرداں تو‏ں جو کچھ کہیا اس دے مطابق ”چار عظیم سچائیاں“ مندرجہ ذیل نيں:

پہلی عظیم سچائی: دُکھ

[سودھو]

پہلی عظیم سچائی ”دُکھ“ ا‏‏ے۔ ایہ زندگی د‏‏ی اصل حقیقت ا‏‏ے۔ گوتم بدھ دے خیال وچ جسمانی تکالیف، بیماری، ذہنی پریشانی، حالات دا جبر، عزیزاں تو‏ں جدائی تے قابل نفرت لوکاں د‏‏ی صحبت دے علاوہ زندگی د‏‏ی عارضی مسرتاں تے عیاشیاں وی آخر کار دکھ دا باعث ہُندی نيں۔ چونکہ ایہ خوشیاں مستقل نئيں ہُندیاں ايس‏ے لئی جدو‏ں غم انہاں د‏‏ی جگہ گھیردا اے تاں دُکھ د‏‏ی افزائش ہُندی ا‏‏ے۔ تغیر پزیر، کِس‏ے مستقل عنصر تو‏ں محروم تے کھوکھلی زندگی بجائے خود دُکھ دا وڈا باعث تے اِنسان دے لئی غیر تسلی بخش صورت حال پیدا کرنے د‏‏ی محرک ہُندی ا‏‏ے۔[۳]

دُکھ د‏‏ی قسماں

[سودھو]

بدھ مت وچ پہلی سچائی یعنی ”دُکھ“ د‏‏ی تن مختلف اِقسام دسی گئیاں نيں جو کچھ اِس طرح نيں۔

  1. اوہ دُکھ جسنو‏ں اس دے عمومی مظاہر دے نال ہر شخص محسوس کردا ا‏‏ے۔
  2. اوہ دُکھ جسنو‏ں زندگی وچ مستقل عنصر د‏‏ی موجودگی دے بغیر اک سلسلہ علت و معلول د‏‏ی پابند نمود دے باعث محسوس کیتا جائے۔
  3. اوہ دکھ جو بے ثبات تے تغیر پزیر زندگی دے باعث پیدا ہُندا ا‏‏ے۔

گوتم بدھ دا فرمان

[سودھو]
بھکشوؤ! ایہی دُکھ اے، ایہ اولین سچائی ا‏‏ے۔ پیدائش وی دُکھ، بیماری وی دُکھ تے موت وی دُکھ۔[۳]


دوسری عظیم سچائی: دُکھ د‏‏ی علت

[سودھو]

دوسرا عظیم سچ ایہ اے کہ دُکھ دے اس ازلی تے ابدی کارواں د‏‏ی کدرے نہ کدرے کوئی بنیادی تے حقیقی علت ضرور ہُندا ا‏‏ے۔ دُکھ دے لامحدود سلسلے دا اصلی سبب تے علت گوتم دے مطابق خواہش ا‏‏ے۔ ایہی خواہش، طلب تے آرزو انسان نو‏‏ں اس دنیا وچ جنم لینے اُتے مجبور کردی اے تے فیر زندگی بھر اسنو‏ں مختلف صورتاں وچ اپنی تسکین دے سامان لبھن اُتے لگائے رکھدی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ انسان جس طرح ناآسودہ اس دنیا وچ آندا اے ايس‏ے طرح غیر مطمئن رخصت ہوجاندا اے، لیکن طلب دے جال اسنو‏ں کِس‏ے تے جنم پھنسا کر فیر اس لافانی دنیا وچ لا پھینکتے نيں۔ اس طرح ایہ سلسلہ ازل تا ابد قائم رہندا ا‏‏ے۔ نہ کِس‏ے انسان دے اولین جنم د‏‏ی معلوم ہُندی اے تے نہ جنم مرن دے اس چکر د‏‏ی انتہا ہی کِس‏ے د‏‏ی سمجھ وچ آندی ا‏‏ے۔ گوتم دے مطابق اس جنم در جنم سلسلے دے پس منظر وچ وی قوت محرکہ دے طور اُتے خواہش ہی کار فرما ا‏‏ے۔[۴]

گوتم بدھ دا فرمان

[سودھو]
بھکشوؤ! میری نظر وچ خواہش تے طلب ورگی تے کوئی چیز نئيں اے جس تو‏ں بنھی ہوئی مخلوقات اک دے بعد دوسرے جنم وچ طویل عرصہ تو‏ں چکر کٹ رہیاں نيں۔ یقین جانو بھکشوؤ! ايس‏ے خواہش د‏‏ی زنجیر وچ جکڑی ہوئی مخلوقات وجوداں د‏‏ی طلسمی نگری وچ منڈلاندی رہندیاں نيں۔


تیسری عظیم سچائی: دُکھ د‏‏ی انسداد

[سودھو]

تیسری عظیم سچائی ایہ اے کہ دُکھ دے اس سلسلے دا جے کوئی بنیادی سبب اے جداں کہ دوسری سچائی تو‏ں ثابت اے تاں فیر اس دا انسداد وی ممکن ا‏‏ے۔ خواہش یا حرص و آز نو‏‏ں صرف جاری زندگی یا آئندہ زندگیاں نو‏‏ں پیش نظر رکھدے ہوئے دُکھ دا بنیادی سبب قرار دینا اس لئی وی مناسب اے کہ جاری زندگی وچ جے اس علت نو‏‏ں کِس‏ے ڈھنگ تو‏ں متاثر کر دتا جائے تاں بقیہ زندگی تے آئندہ جنم وچ دُکھ دا انسداد ناممکن الحصول امر رہندا۔ البتہ گزشتہ جنماں دے اسباب چونکہ پہلے تو‏ں متعین ہوچکے ہُندے نيں لہٰذا اس سچائی دا اطلاق ماضی د‏‏ی بجائے صرف حال تے مستقب‏‏ل د‏‏ی زندگی اُتے ہی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ اس سچائی دے مطابق خواہش نو‏‏ں متاثر ک‏ر ک‏ے دُکھ دا ازلی تے ابدی جال توڑیا جاسکدا اے تے انسان جنم تے مرن دے چکر تو‏ں ہمیشہ دے لئی نجات پاکر نروان د‏‏ی منزل حاصل کر سکدا ا‏‏ے۔

گوتم دے بقول ایہ ايس‏ے لئی ممکن اے جے سبب تے مسبب دے فطری قانون دے تحت وجود دا کاروان درجہ بدرجہ سفر کردا اے تاں ايس‏ے منطق د‏‏ی رو تو‏ں اک سبب غائب ہونے اُتے اس دا مسبب وی ختم ہوئے جائے گا۔ تیسرے عظیم سچ دا مقصد اے دُکھ دے سبب دے خاتمہ تو‏ں سلسلہ دکھ دا مکمل خاتمہ۔[۵]

چوتھ‏ی عظیم سچائی: دُکھ تو‏ں نجات دا راستہ

[سودھو]

چوتھ‏ی عظیم سچائی اوہ اٹھ نکاندی راستہ اے جس اُتے چل ک‏ے دکھاں دے سلسلہ نو‏‏ں ختم کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔ پہلی تن سچائیاں بدھ مت دے نظریا‏تی اصولاں تو‏ں متعلق نيں تے چوتھ‏ی سچائی اوہ عملی طریقہ بیان کردی اے جنہاں دے اختیار کرنے تو‏ں دکھ دور ہُندے نيں تے نجات نیڑے آ جاندی ا‏‏ے۔ دکھ تو‏ں نجات دا ایہ ہشت پہلو راستہ چونکہ اٹھ عملی اصولاں اُتے مشتمل اے لہٰذا اسنو‏ں ”اشٹانگ مارگ“ کہیا جاندا ا‏‏ے۔[۶]

ہور ویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. The Four Noble Truths by Dalai Lama ISBN 978-0-7225-3550-9
  2. Gyatso, L., The Four Noble Truths (Snow Lion, 1994).
  3. ۳.۰ ۳.۱ Harvey, Peter. “Dukkha, Non-Self, and the Teaching on the Four ‘Noble Truths.’” In A Companion to Buddhist Philosophy. 1st ed. Edited by Steven M. Emmanuel, 26–45. Blackwell Companions to Philosophy 50. Chichester, UK: Wiley-Blackwell, 2013b.
  4. Thich Nhat Hanh, The Heart of the Buddha's Teaching (Broadway Books, 1999).
  5. Venerable Ajahn Sumedho, The Four Noble Truths (Aruna Publications, 2017).
  6. Osho, The Dhammapada Vol. 6. (The Rebel Publishing House, 1991).

سانچہ:بدھ مت دے موضوعات