چندریان-2
Chandrayaan-2 composite | |
طرز مشن | چاند orbiter، lander، rover |
---|---|
آپریٹر | انڈین اسپیس ریسرچ آرگنائیزیشن |
ویب سائٹ | www |
مشن دورانیہ | Orbiter: 1 year Vikram lander: <15 days Pragyan rover: <15 days |
Spacecraft properties | |
صانع | انڈین اسپیس ریسرچ آرگنائیزیشن |
Launch mass | Combined (wet): ۳٬۸۵۰ کلوگرام (۸٬۴۹۰ پونڈ) Combined (dry): ۱٬۳۰۸ کلوگرام (۲٬۸۸۴ پونڈ)[۱] |
Payload mass | Orbiter (wet): ۲٬۳۷۹ کلوگرام (۵٬۲۴۵ پونڈ) Orbiter (dry): ۶۸۲ کلوگرام (۱٬۵۰۴ پونڈ) Vikram lander (wet): ۱٬۴۷۱ کلوگرام (۳٬۲۴۳ پونڈ) Vikram lander (dry): ۶۲۶ کلوگرام (۱٬۳۸۰ پونڈ) Pragyan rover: ۲۷ کلوگرام (۶۰ پونڈ) |
طاقت | Orbiter: 1 kW
Vikram lander: 650 W Pragyan rover: 50 W |
آغازِ مہم | |
Launch date | جولائی 22, 2019, 14:43 IST (09:13 UTC) |
راکٹ | GSLV Mk III |
Launch site | Satish Dhawan Space Centre Second Launch Pad |
Contractor | انڈین اسپیس ریسرچ آرگنائیزیشن |
چاند orbiter | |
Orbital insertion | ستمبر 7, 2019 (planned) |
Orbit parameters | |
Periapsis | ۱۰۰ کلومیٹر (۶۲ میل) |
Apoapsis | ۱۰۰ کلومیٹر (۶۲ میل) |
[۸][۹] چندریان-2 اک لونار آربیٹر، لینڈر تے روور اُتے مشتمل اے۔ تے انہاں تمام مشیناں نوں بھارت وچ ہی تیار کیتا گیا اے۔[۱۰] اس سیارہ دا اہم سائنسی مقصد نقشہ تیار کرنا تے چاند اُتے پانی تلاش کرنا اے۔
لینڈر تے روور چاند دی سطح اُتے اتراں گے۔ روور اک پہیہ والی مشین اے جو چاند دی سطح اُتے چلے گی تے اوتھے موجود کیمیا دا جائزہ لے گی۔ ایہ چندریان-2 آربیٹر تے لینڈر دی مدد توں زمین تک ڈاٹا تے حاصل جائزہ بھیجے گی۔[۱۱][۱۲][۱۳]
چندریان-2 نوں 14 جولائی 2019ء نوں بھارت دے وقت دے مطابق 21:21 بجے لانچ ہونا سی مگر اک تکنیکی مسئلہ دی وجہ توں لانچ توں محض اک گھنٹہ پہلے مؤخر کے دتا گیا۔[۱۴][۱۵] 22 جولائی نوں بھارت دے وقت دے مطابق 14:43 بجے ستیش دھون اسپیس سینٹر، سری ہاری کوٹا، نیلور ضلع، آندھرا پردیش توں اسنوں لانچ کیتا گیا۔
جے چندریان-2 چاند دی سطح اُتے کامیابی توں اتر جاندا اے تاں ایسا کرنے والا روس، امریکا تے چین دے بعد بھارت چوتھا ملک بن جائے گا۔[۱۶] چندریان-2 دی کامیابی قطب جنوبی چاند دے قریب اترنے دی پہلی مثال ہوئے گی۔[۱۷][۱۸]
تاریخ
[سودھو]12 نومبر 2007 نوں روس کوسموس یعنی روسی وفاقی خلائی ایجنسی تے اِسرو نے مل دے چندریان دوم منصوبے دے لئی دستخط کیتے۔ اِسرو دی بنیادی ذمہ داری مدار وچ گردش کرنے والی مشین تے چاند اُتے چلنے والی گاڑی بنانا سی جدوں کہ روس کاسموس دے ذمے چاند اُتے اترنے والی گاڑی بنانا سی ۔ بھارتی حکومت نے یونین کابینہ وچ اُس وقت دے وزیرِ اعظم من موہن سنگھ دی سربراہی وچ اس منصوبے نوں 18 ستمبر 2008 نوں منظور کیتا۔ خلائی جہاز دا ڈیزائن اگست 2009 وچ مکمل ہويا تے دونے ملکاں دے ماہرین نے مل دے اس دا جائزہ لیا۔
اگرچہ اِسرو نے چندریان دوم دے لئی متعلقہ ساز و سامان منصوبے دے مطابق طے کر ليا مگر فیر وی جنوری 2013 وچ ایہ منصوبہ 2016 تک ملتوی کے دتا گیا کہ روس کوسموس مطلوبہ وقت تک چاند اُتے اترنے والی گاڑی بنانے وچ ناکام رہیا۔ بعد وچ جدوں مریخ نوں جانے والے فوبوس-گرنٹ مشن نوں ناکامی ہوئی تاں روس نے اس منصوبے توں ہتھ کھچ لیا کہ دونے منصوبےآں وچ تکنیکی مماثلت سی۔ جدوں روس نے 2015 وچ اس منصوبے وچ اپنے حصے دی تکمیل توں معذوری ظاہر کیتی تاں بھارت نے چاند اُتے اترنے والی گاڑی خود توں بنانے دا فیصلہ کیتا۔
خلائی جہاز دی روانگی دی تاریخ مارچ 2018 نوں متعین کيتی گئی مگر فیر اپریل تے بعد ازاں اکتوبر تک ملتوی کيتی گئی تاکہ ہور جانچ دی جا سکے۔ 19 جون 2018 نوں اس منصوبے دی چوتھی جامع تکنیکی میٹنگ دے بعد اترنے دے مراحل نوں طے کیتا گیا۔ روانگی نوں 2019 دے پہلے نصف تک ملتوی کے دتا گیا۔ اترنے والی گاڑی دی دو لتاں فروری 2019 دی جانچ وچ نقصان دا شکار ہوئیاں۔
چندریان دوم دی روانگی پہلے 14 جولائی 2019 نوں طے کيتی گئی تے اندازہ سی کہ 6 ستمبر 2019 نوں اس نے چاند اُتے اترنا سی ۔ اُتے تکنیکی خرابی دی وجہ توں روانگی موخر کے دتی گئی تے فیر 18 جولائی 2019 نوں اعلان ہويا کہ 22 جولائی 2019 نوں چندریان دوم روانہ ہوئے گا۔
22 جولائی 2019 چندریان دوم جیو سٹیشنری لانچ وہیکل ایم دے 3 ایم 1 راکٹ اُتے روانہ سوار ہو کے روانہ ہو گیا۔
مقاصد
[سودھو]چندریان دوم دا بنیادی کم چاند دی سطح اُتے اتر کے اوہدی سطح اُتے گاڑی چلانا اے۔ سائنسی مقاصد وچ چند دی سطح دا جائزہ لینا، معدنیات دی تلاش، عناصر دی دستیابی، چاند دی بیرونی فضا تے ہائیڈروکسائل تے پانی دی برف دی تلاش اے۔ گردش کرنے والی گاڑی چاند دا نقشہ تیار کرے گی تاکہ چاند دا سہ جہتی نقشہ تیار ہو سکے۔ اس اُتے موجود ریڈار دی مدد توں جنوبی قطب اُتے پانی دی برف دا مطالعہ تے چاند دی مٹی دی موٹائی جاننا وی اے۔ چندریان دوم دا کم چاند اُتے پانی دی برف دی مقدار تے مقامات دا جائزہ وی لینا اے تاکہ بعد ازاں اوتھے بھیجے جانے والے آرٹیمس پروگرام نوں اس توں فائدہ مل سکے۔
ڈیزائن
[سودھو]اس مشن دی تیاری دے لئی جیو سنکرونس سیٹلائٹ لانچ وہیکل مارک 3 نوں استعمال کیتا جانا سی جس وچ 3٫850 کلو وزن نوں سری ہری کوٹہ دے جزیرے اُتے موجود ستیش دھون توں چاند دی طرف روانہ کیتا جانا سی ۔ جون 2019 نوں مشن دے لئی کل 978 کروڑ روپے مختص کیتے گئے سن جنہاں وچ 603 کروڑ روپے خلائی حصے دے لئی جدوں کہ 375 کروڑ اس راکٹ دے لئی سن جو زمین توں خلا تک خلائی جہاز لے کے جاندا۔ پہلے پہل چندریان دوم نوں زمین توں مدار وچ بھیجیا جاندا جو کم توں کم 170جدوں کہ زیادہ توں زیادہ 40٫400 کلومیٹر اُتے محیط ہُندا۔ اس دے بعد خلائی جہاز اپنا ایندھن استعمال کردے ہوئے مدار نوں بتدریج بڑھاندا تے آخرکار خلائی جہاز چاند دے مدار وچ داخل ہو جاندا۔
گردشی گاڑی
[سودھو]یہ گاڑی چاند دی سطح توں 100 کلومیٹر دی بلندی اُتے گردش کردی رہے گی۔ اس وچ پنج سائنسی آلات موجود نيں۔ تن نويں نيں جدوں کہ دو چندریان اول اُتے استعمال ہونے والے آلات دی جدید شکل نيں۔ روانگی دے وقت اس گاڑی دا کل وزن 2٫379 کلو سی ۔ دتی آربٹر ہائی ریزولیوشن کیمرے دی مدد توں چاند اُتے اترنے والی گاڑی دی علیحدگی توں پہلے سطح دے عمدہ تصمیم دے مشاہدات کیتے جان گے۔ گردشی گاڑی نوں ہندوستان ایروناٹکس لمیٹڈ نے بنا کے اسرو نوں 22 جون 2015 وچ دے دتی سی۔
روانگی دے وقت دا وزن: 2٫379 کلوگرام
ایندھن دا وزن: 1٫697 کلوگرام
خالص وزن: 682 کلوگرام
وکرم لینڈر
[سودھو]مشن لینڈر یعنی چاند اُتے اترنے والی گاڑی دا ناں وکرم اے جو وکرم سرابھائی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جو بھارت دے خلائی پروگرام دے باپ سمجھے جاندے سن ۔
وکرم لینڈر گردشی گاڑی توں وکھ ہو کے چاند دے مدار وچ داخل ہونے دے لئی اپنے مائع ایندھن دے 800 نیوٹن طاقت دے انجنہاں نوں چلائے گا۔ فیر اپنے آلات دی خود توں جانچ کر کے اترنے دی کوشش کريں گا۔ تھلے اترنے وچ کامیابی ہوئی تاں فیر ایہ گاڑی اتار کے پندرہ روز دے لئی سائنسی تحقیق جاری رکھے گا۔ وکرم لینڈر تے چلنے والی گاڑی دا مجموعی وزن 1٫471 کلوگرام اے۔
وکرم لینڈر دی ساخت دے بارے ابتدائی تحقیق 2013 وچ مکمل ہوئی جو احمد آباد دے سپیس ایپلی کیشن سینٹر وچ ہوئی۔ لینڈر دے 8 انجن نيں جنہاں وچوں ہر اک دی طاقت 50 نیوٹن اے تے ایہ مائع ایندھن توں چلدے نيں۔ ابتدا وچ لینڈر دے لئی مائع ایندھن والے چار انجن سوچے گئے سن مگر بعد وچ اک وسطی انجن وی لگایا گیا تاکہ اترنے توں پہلے چاند دے مدار وچ گردش کرنے وچ سہولت رہے۔ اس اضافی انجنہاں دا اک ہور فائدہ ایہ وی اے کہ تھلے اترنے دے دوران اٹھنے والی مٹی نوں وی روکے گا۔
ہور اہم آلات وچ عمدہ تصمیم والا کیمرہ، لینڈر دے اترنے دے دوران خطرات توں بچاؤ والا کیمرہ، لینڈر دے مقام جاننے والا کیمرہ، 800 نیوٹن والا وڈا انجن جس دی رفتار نوں کم تے زیادہ کیتا جا سکدا اے، بلندی اُتے کم کرنے والے انجن، بلندی جاننے والا آلہ، لیزر انرشیل ریفرنس اینڈ ایکسلرومیٹر پیکج تے انہاں آلات نوں چلیانے والے پروگرام وی موجود نيں۔ انہاں تمام آلات دی جانچ دا کم اکتوبر 2016 وچ چلاکری وچ شروع ہويا جو کرناٹکا دے چیترادرگا ضلع دا حصہ اے ۔اِسرو نے سطح اُتے 10 گڑھے بنائے تاکہ تھلے اترنے دے لئی سینسرز نوں جانچا جا سکے۔
گراس لفٹ آف ماس: 1٫471 کلو
ایندھن: 845 کلوگرام
ڈرائی ماس: 626 کلوگرام
پراگریان روور
[سودھو]مشن دی روور نوں پراگیان کہیا گیا اے۔ اس دا وزن 27 کلو اے تے شمسی توانائی توں چلے گی۔ اس دے چھ پہیے نيں تے اک سینٹی میٹر فی سیکنڈ دی رفتار توں نصف کلومیٹر دا فاصلہ طے کرے گی۔ اس دے علاوہ مختلف جگہاں اُتے مٹی وغیرہ دا کیمیائی تجزیہ کر کے لینڈر نوں معلومات بھیجتی رہے گی جو فیر اسنوں زمین نوں بھیج دے گی۔ رہنمائی دے لئی روور وچ سہ جہتی تصویر بنانے دے لئی کیمرے نصب نيں۔ انہاں وچوں دو کیمرے اک میگا پکسل تے اک رنگ وچ کم کردے نيں تے گاڑی دے اردگرد دی تصاویر لے کے سطح دا ڈیجیٹل نمونہ بناتے نيں۔ آئی آئی ٹی کانپور نے روشنی دی مدد توں نقشے دی تیاری تے گاڑی دی حرکت دی منصوبہ بندی تیار کيتی۔
کنٹرول تے موٹر ڈائنامکس: روور وچ مخصوص راکر بوگی قسم دا سسپنشن سسٹم اے تے اس دے چھ پہیے نيں۔ ہر اک پہیہ وکھ ڈی سی موٹر توں جڑا ہويا اے۔ مڑنے دے لئی پہیاں دی رفتار نوں کم و بیش کر کے یا پہیے پھسل کے موڑ کاٹاں گے۔
توقع اے کہ پراگیان روور چاند دے اک روز یا زمین دے 14 روز دے برابر کم کريں گا مگر اس اُتے خود نوں بند کرنے تے فیر چلیانے دی صلاحیت موجود اے، سو ایہ دورانیہ تے وی ودھ سکدا اے۔
پے لوڈ
[سودھو]اسرو نے گردشی گاڑی دے لئی 8 تے لینڈر دے لئی چار جدوں کہ روور دے لئی دو مختلف آلات چنے۔ ابتدا وچ کہیا گیا کہ ناسا تے یورپین سپیس ایجنسی وی مشن دے لئی آلات مہیا کرن گے۔ 2010 وچ اسرو نے واضح کیتا کہ وزن دی گنجائش نہ ہونے دی وجہ توں اس مشن اُتے غیر ملکی آلات نئيں بھیجے جا سکن گے۔ اُتے مشن دی روانگی توں اک ماہ پہلے دسیا گیا کہ ناسا نے اک چھوٹا لیزر ریٹرو ریفلکٹر بھیجیا اے جو اس مشن دے دوران چاند دے فاصلےآں نوں ماپے گا۔
آربٹر پے لوڈ
[سودھو]- چندریان دو م لارج ایریا سافٹ ایکس رے سپیکٹرو میٹر: اسرو سیٹلائٹ سنٹر، بنگلور
- سولر ایکس رے مانیٹر نوں احمد آباد دی فزیکل ریسرچ لیبارٹری نے بنایا تے اس دا کم چاند دی سطح اُتے موجود اہم عناصر دا جائزہ لینا سی ۔
- دہری فریکوئنسی والے ایل تے ایس بینڈ سنتھیٹک اپرچر ریڈارکو احمد آباد دے سپیس ایپلی کیشنز سینٹر نے بنایا تے اس دا کم چاند دی سطح دے تھلے کئی میٹر دی گہرائی تک دا جائزہ لیا جا سکے۔ اس آلے وچ سایہ دار جگہاں اُتے برف دی موجودگی دے ہور ثبوت تلاش کرنے دی ذمہ داری وی اے۔ امیجنگ انفرا ریڈ سپکٹرومیٹر نوں سپیس ایپلی کیشن سینٹر، احمد آباد نے تیار کیتا۔ اس دا کم چاند دی سطح اُتے معدنیات، پانی دے مالیکیول تے ہائیڈراکسل دی موجودگی دا نقشہ تیار کرنا اے۔
- چندریان دوم ایٹمسفیئر کمپوزیشنل ایکسپلورر دوم دا کم چاند دی بیرونی فضا دا مطالعہ کرنا اے۔
- سطح دا نقشہ تیار کرنے والا کیمرہ دوم وی احمد آباد دے سپیس ایپلی کیشن سینٹرنے تیار کیتا تے اس دا کم چاند دی معدنیات تے جغرافیہ دا سہ بعدی نقشہ تیار کرنا اے۔
- ریڈیو اناٹومی آف مون باؤنڈ ہائپر سنسیٹو آئینو سفیئر اینڈ ایٹمسفیئر- دہری فریکوئنسی اُتے کم کرنے والا سائنسی تجرباتی آلہ اے۔
- آربٹر ہائی ریزولیوشن کیمرہ: اس دا مقصد اترنے دے لئی خطرات توں محفوظ جگہ تلاش کرنا اے۔ اوہدی تصاویر دی مدد توں چاند دی سطح دے نشیب و فراز دا ڈیجیٹل نقشہ تیار کیتا جائے گا۔
وکرم لینڈر پے لوڈ
[سودھو]- انسٹرومنٹ فار لیونر سائزمک ایکٹویٹی دا مقصد چاند اُتے گاڑی دے اترنے دے مقام دے آس پاس زلزلاں دا مطالعہ اے۔
- چندرا دے سرفیس فزیکل ایکسپیریمنٹ تھرمل پروب دا مقصد چاند دی سطح اُتے موجود ذرات دی حرارتی خصوصیات کاجائزہ لینا اے۔
- رمبھا ایل پی جنگمیئر آلے دا مقصد چاند دی سطح اُتے موجود پلازما دی کثافت تے اس وچ تغیر دا مطالعہ کرنا اے۔
- ناسا دی طرف توں بھیجے جانے والے لیزر ریٹرو ریفلکٹر ارے دا مقصد چاند تے زمین دے فاصلے دی مستند پیمائش کرنا اے۔
پراگیان گاڑی دا سامان
[سودھو]- لیزر انڈیوسڈ بریک ڈاؤن سپیکٹرو سکوپ جسنوں بنگلور دی الیکٹرو آپٹک سسٹمز لیبارٹری نے تیار کیتا۔
- الفا پارٹیکل انڈیوسڈ ایکسرے سپیکٹرو سکوپ جسنوں احمد آباد وچ تیار کیتا گیا۔
ٹیم
[سودھو]ذیل وچ انہاں ماہرین دے ناں نيں جنہاں نے اس منصوبے دی کامیابی وچ کلیدی کردار ادا کیتا مگر بیرونی دنیا انہاں توں آشنا نئيں:
- متیا ونیتھا – پراجیکٹ ڈائریکٹر، چندریان دوم
- ریتو کریدھل – مشن ڈائریکٹر، چندریان دوم
- جیا پرکاش – لیونر ٹیم
- ایس پنڈیان – سابقہ ڈائریکٹر، ستیش دھونس پیس سینٹر
- پی کنہی کرشنن – سپیس کرافٹ اینڈ لینڈر فنکشنز تے ڈائریکٹر
- وی وی سری نیواسن – خلائی جہاز دی روانگی دے بعد اوہدی نگرانی
- کیلاش وادیوو سیوان – اسرو
حوالے
[سودھو]- ↑ [https://web.archive.org/web/20190714030717/https://timesofindia.indiatimes.com/india/chandrayaan-2-all-you-need-to-know-about-indias-2nd-moon-mission/articleshow/70207662.cms "سانچہ:نقل:PAGENAME
جولائی 2019"]. 22 جولائی 2019. https://web.archive.org/web/20190714030717/https://timesofindia.indiatimes.com/india/chandrayaan-2-all-you-need-to-know-about-indias-2nd-moon-mission/articleshow/70207662.cms.
- ↑ "candra"۔ Spoken Sanskrit۔ اخذ شدہ بتاریخ 5 نومبر 2008
- ↑ "yaana"۔ Spoken Sanskrit۔ اخذ شدہ بتاریخ 5 نومبر 2008
- ↑ "ISRO begins flight integration activity for Chandrayaan-2, as scientists tests lander and rover". The Indian Express. Press Trust of India. 25 اکتوبر 2017. http://indianexpress.com/article/technology/science/isro-begins-flight-integration-activity-for-chandrayaan-2-as-scientists-tests-lander-and-rover-4905883/. Retrieved on 21 دسمبر 2017.
- ↑ Chethan Kumar (10 جون 2019)۔ "Chandrayaan-2 nearly ready for جولائی launch"۔ The Times of India۔ اخذ شدہ بتاریخ 14 جولائی 2019
- ↑ d. s, Madhumathi (9 جون 2019). "ISRO gears up for Chandrayaan-2 mission". The Hindu. https://www.thehindu.com/sci-tech/science/isro-gears-up-for-chandrayaan-2-mission/article27705909.ece.
- ↑ https://www.indiatoday.in/science/story/chandrayaan-2-launch-bahubali-rocket-takeoff-2-43-pm-monday-1572017-2019-07-21
- ↑ Singh, Surendra (5 اگست 2018). "Chandrayaan-2 launch put off: India, Israel in lunar race for 4th position". The Times of India. Times News Network. https://timesofindia.indiatimes.com/india/chandrayaan-2-launch-put-off-india-israel-in-lunar-race-for-4th-position/articleshow/65275012.cms. Retrieved on 15 اگست 2018.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےgslv2
لئی۔ - ↑ Bagla, Pallava (4 اگست 2018). "India Slips in Lunar Race with Israel As Ambitious Mission Hits Delays". NDTV. https://www.ndtv.com/india-news/chandrayaan-2-delayed-israel-could-beat-india-in-race-to-moons-surface-1895221. Retrieved on 15 اگست 2018.
- ↑ Subramanian, T. S. (4 جنوری 2007). "ISRO plans Moon rover". The Hindu. http://www.thehindu.com/todays-paper/article1777631.ece. Retrieved on 22 اکتوبر 2008.
- ↑ T. Rathinavel، Jitendra Singh (24 نومبر 2016)۔ "Question No. 1084: Deployment of Rover on Lunar Surface" (PDF)۔ راجیہ سبھا
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے:1
لئی۔ - ↑ "Press Meet – Briefing by Dr. K Sivan, Chairman, ISRO"۔ isro.gov.in۔ انڈین اسپیس ریسرچ آرگنائیزیشن۔ 12 جون 2019۔ ۱۳ جون ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 جون 2019
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےCdy-2 new schedule
لئی۔ - ↑ "India Plans to Launch Moon Mission in جولائی" (in en). 2019-06-12. https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-06-12/india-to-launch-moon-mission-in-جولائی-eyes-entry-into-elite-club.
- ↑ Bagla, Pallava (31 جنوری 2018). "India plans tricky and unprecedented landing near moon's south pole". Science. http://www.sciencemag.org/news/2018/01/india-plans-tricky-and-unprecedented-landing-near-moon-s-south-pole. Retrieved on 19 فروری 2018.
- ↑ سانچہ:Cite conference