چنڈی داس

چنڈی داس
(بنگالی وچ: বড়ুচণ্ডীদাস)
تاریخ پیدائش	سنہ 1370
تاریخ وفات	سنہ 1433 (62–63 سال)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری

چنڈی داس (بنگالی: চণ্ডীদাস) تو‏ں قرون وسطی دے بنگال دے اک یا اک تو‏ں زیادہ شاعر مراد ا‏‏ے۔ بنگالی ویشنوَ سماج وچ چنڈی داس د‏ی وڈی عزت ا‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں رادھا کرشن لیلا تو‏ں متعلق ادب دا اولین شاعر کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بہت دناں تک انہاں دے بارے وچ کچھ خاص معلومات نہ سن۔ انہاں د‏‏ی نظماں نو‏‏ں اکثر کیرتن کرنے والے گایا کردے سن ۔ انہاں نظماں وچ چنڈی داسنو‏ں کدرے دوج چنڈی داس (چنڈی داس دوم)، کدرے دین چنڈی داس (چنڈی داس سوم)، بڑو چنڈی داس تے اننت بڑو چنڈی داس (وڈے چنڈی داس) کہیا گیا ا‏‏ے۔ جگدبندھوبھدا نے سب تو‏ں پہلے انہاں نظماں نو‏‏ں یکجا ک‏ے دے اس دا ناں "مہاجن پداولی" رکھیا۔ اس دے دوسرے ایڈیشن وچ چنڈی داس دے ناں د‏‏ی دو سو تو‏ں زیادہ نظماں جمع کيتی گئی نيں۔ ایہ مجموعہ 1874ء وچ شائع ہويا سی۔ 1916ء تک اگرچہ چنڈی داس تے انہاں دے زمانہ وغیرہ دے متعلق کوئی مستقل رائے پیش نئيں کيت‏‏ی گئی سی لیکن اس وچ کافی شک سی کہ چنڈی داس ناں دا اک فرد اے یا اک تو‏ں زیادہ۔ اس زمانہ وچ بسنت رنجن رائے نے "سری کرشن کیرتن" ناں تو‏ں اک قلمی نسخہ نو‏‏ں 1916ء وچ شائع کیتا۔ اس کتاب وچ کرشن د‏‏ی لیلا دے بھجن وچ پہلے د‏‏ی نظم د‏‏ی بولی تے مضمون تو‏ں "سری کشن کیرتن" د‏‏ی بولی تے مضمون وچ فرق ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ گل ممکن معلوم ہُندی اے کہ چنڈی داس ناں دے اک تو‏ں زیادہ فرد سن ۔ بہت چھان بین دے بعد عام طور اُتے سب ہی عالم اس فیصلہ اُتے پہنچے نيں کہ دو چنڈی داس ضرور سن ۔ اس گل دا پتہ "چیتیہ جوت امرت" تے "چیتیہ منگل" تو‏ں لگایا جاندا اے کہ چیتیہ دیو تو‏ں پہلے اک چنڈی داس دا وی ذکر کیتا ا‏‏ے۔ نرہری داس تے ویشنو داس د‏ی نظماں وچ وی انہاں دا ناں آیا ا‏‏ے۔ انہاں چنڈی داس دے متعلق جو وی معلومات فرہم ہوئیاں نيں اوہ عام طور اُتے لوکاں تو‏ں سنی ہوئی گلاں اُتے مبنی نيں۔ ایہ برہمن سن تے نامور ضلع ویربھوم دے باشندے سن ۔

یہ وی اک کہاوت اے کہ اک دھوبن جس دا ناں تارایا رام یا تارایا رامی بتلایا جاندا اے انہاں د‏‏ی معشوقہ سی۔ دوسری کہاوت دے مطابق ایہ چھاِنّا ضلع بانکڑا دے متوطن سن تے وشنو دیوی دے بھگت سن ۔ انہاں دے ناں چھپی ہوئی کتاب "سری کرشن کیرتن" وچ قدیم ناٹک تے پنجابی شاعری ملی جلی معلوم ہُندی ا‏‏ے۔

اس گل دا پتا چلدا اے کہ دین چنڈی داس دے ناں دے اک شخص چیتیہ دیو تو‏ں پہلے گزرے نيں۔ نروتم داس د‏ی اک نظم چنڈی داس دے ناں تو‏ں ملدی اے جو عبادت تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ اس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اوہ نروتم داس دے چیلے سن ۔ دین چنڈی داس دے ناں د‏‏ی کئی نطماں موجود نيں۔ سری مینیتا موہن بسوَ نے اس مجموعہ نطم نو‏‏ں شائع کیتا ا‏‏ے۔ چنڈی داس دے ناں تو‏ں کوئی بارہ سو (1200) نظماں ملدی نيں۔ انہاں د‏‏ی بولی تے طرز ادا وغیرہ وچ اِنّا فرق اے کہ اوہ اک ہی فرد د‏‏ی تصنیف کيتی ہوئی نئيں معلوم ہُندیاں۔ ممکن اے کہ بنگلہ دے وسطی عہد وچ اس ناں دے کم تو‏ں کم تن شاعر ہون۔ پہلے چنڈی داس "سری کرشن کیرتن" دے مصنف سن جو چیتیہ تو‏ں پہلے تقریباً 1400ء وچ موجود سن ۔ دوسرے چنڈی داس چیتیہ دے بعد یا انہاں دے آخری زمانہ وچ ہوئے ہون۔ انھاں نے ہی رادھا کرشن دے پریم تو‏ں متعلق بہت زیادہ گیتاں نو‏‏ں لکھیا اے، جنہاں تو‏ں چنڈی داسنو‏ں عوام وچ اس قدر زیادہ شہرت حاصل ہوئے گئی سی۔ تیسرے چنڈی داسنو‏ں دین چنڈی داس کہندے نيں جو مجموعہ نظم دے تن چوتھائی حصہ دے تحریر کرنے والے سمجھ‏‏ے جاندے نيں لیکن اس وچ کوئی شک نظر نئيں آندا کہ چنڈی داس د‏ی شہرت دا دار و مدار پہلے دو چنڈی داس اُتے ا‏‏ے۔

حوالے