ڈیجیٹل صحافت
آن لائن جرنلزم یا نیو میڈیا دے ناواں توں معروف ڈیجیٹل جرنلزم یا ڈیجیٹل صحافت اک ایسا شعبہ اے جتھے ادارتی مواد انٹرنیٹ دے ذریعے تقسیم کیتا جاندا اے۔ تحریر، سمعی تے بصری مواد دے ذریعے پیش دی جانے والی خبراں، تجزیے، فیچرز ڈیجیٹل میڈیا ٹیکنالوجی دے ذریعے وزیٹرز تک پہنچائے جاندے نيں۔
شعبہ صحافت دے اس نويں میڈیم دا فائدہ ایہ اے کہ ماضی وچ انتہائی مہنگا کم سمجھے جانے والا ابلاغ انتہائی قلیل لاگت توں بہت دور تک بآسانی پہنچایا جا سکدا اے۔ ماضی وچ اخبارات، مجلاں، ریڈیو تے ٹیلی ویژن دی دسترس وچ موجود اطلاعات ڈیجیٹل صحافت دے ذریعے ہن جلد تے زیادہ سہولت توں وزیٹرز تک پہنچائی جا سکدیاں نيں۔
دنیا بھر دی طرح پاکستان وچ وی ڈیجیٹل صحافت تے ڈیجیٹل اردو صحافت دا آغاز انٹرنیٹ دے ابتدائی تعارف دے نال ہی شروع ہو گیا سی ۔ روايتی میڈیا ہاؤسز نے وی اس شعبہ دا رخ کیتا اُتے اس توں پہلے انفرادی سطح اُتے وی اس اُتے کم شروع ہو چکيا سی ۔ انگریزی ڈیجیٹل جرنلزم وچ جتھے متعدد ناں ملدے نيں اوتھے اردو ڈیجیٹل جرنلزم وی پِچھے نئيں رہیا۔ پاکستان وچ ڈیجیٹل صحافت نوں متعارف کرانے والے ابتدائی لوکاں وچ پروپاکستانی دے عامر عطاء، دی نیوز ٹرائب تے پاکستان ٹرائب دے شاہد عباسی، ساڈی ویب دے حافظ ابرار تے رضوان شیخ، اردو پوائنٹ دے علی نقوی، ٹیلیکم ریکارڈر دے محمد یاسر امین، تلخانہ دے نعمت خان، ابو شامل دے فہد کیہر شامل نيں۔
- مواد دی ترتیب
- تریخ
- ڈیجیٹل صحافت دی انفرادیت
- پاکستان وچ ڈیجیٹل صحافت
- پاکستان وچ ڈیجیٹل پبلشنگ
1970ماں ٹیلی ٹیکسٹ دے ناں توں یودے ميں متعارف ہونے والا ٹول ڈیجیٹل صحافت دا نقطہ آغاز تسلیم کیتا جاندا اے۔ ایہ اک نظام سی جس وچ صارف نوں موقع دتا جاندا سی کہ اوہ پہلے کیہڑی اسٹوری دیکھنا یا پڑھنا چاہندا اے۔ ٹیلی ٹیکسٹ دے ذریعہ مہیا دی جانے والی معلومات مختصر مگر فوری ہويا کردیاں سن۔ ورٹیکل بلیکنگ انٹرویل یا وی بی آئی دے ناں توں معروف ٹیلی ویژن سگنلز فریم دے ذریعے معلومات دی ترسیل کيتی جاندی سی۔
پریسٹل دنیا دا اوہ پہلا نظام سی جس دے ذریعے ویڈیوٹیکس دی تخلیق عمل وچ آئی۔ 1979 وچ متعدد برطانوی اخبارات مثلا فنانشل ٹائمز نے اپنی اسٹوریز آن لائن مہیا کرنا شروع کيتیاں ۔ صارفین دی ضروریات پوری نہ کر سکنے دے سبب ویڈیوٹیکس 1986 وچ ختم ہو گیا سی ۔ اسی دوران امریکا وچ ویوٹورن، دی کم تے گیٹ وے وغیرہ شروع ہوئیاں اُتے ایہ وی 1986 تک بند ہو چکیاں سن۔
1980 دے اختتام تے 1990 دے ابتدا بلیٹن بورڈ سسٹم متعارف کیتا گیا۔ بی بی سی سافٹ ویئر تے ٹیلی فون موڈیمز دے ذریعہ متعدد چھوٹے اخبارات نے آن لائن نیوز سرور شروع کيتی۔
آن لائن نیوز ویب سائٹس نے توں کم شروع کیتا۔ مبینہ طور اُتے شمالی کیرولینا دے امریکی اخبار دی نیوز اینڈ آبزرور نے نینڈو دے ناں توں آن لائن خبراں دی فراہمی شروع کيتی۔ 1994 وچ پہلے کمرشل ویب براؤزر نیٹ اسکیپ تے 1995 وچ انٹرنیٹ ایکسپلورر دے متعارف ہونے والے نوں ڈیجیٹل جرنلزم وچ اضافے دا وقت تسلیم کیتا جاندا اے۔ 1996 تک متعدد ابلاغی ادارے آن لائن شکل اختیار کر چکے سن ۔ اس مرحلہ اُتے ادارتی مواد اخبار، ریڈیو یا ٹیلی ویژن دے لئی تیار شکل وچ ہی انٹرنیٹ اُتے پیش کیتا جاندا سی ۔
اے او ایل تے یاہو دی صورت جلد ہی نیوز ایگری گیٹرز سروسز متعارف کرائی گئياں جو خبراں توں متعلق پلیٹ فارم توں مواد جمع کر کے صارف نوں فراہم کیہ کردے۔ 1995 وچ سیلون متعارف ہويا۔ 2001 وچ امریکن جرنلزم ریویو نے سیلون نوں دنیائے انٹرنیٹ دا پہلا نمایاں پلیٹ فارم قرار دتا جس نے ڈیجیٹل صحافت نوں اک قدم اگے ودھایا۔
ڈیجیٹل صحافت دی انفرادیت
ڈیجیٹل صحافت دی ابتدا دے کچھ ہی عرصہ وچ بلاگنگ تے اسی شعبہ دی ہور اصناف وی متعارف ہو چکیاں سن۔ پہلے توں صحافت توں وابستہ افراد یا لکھنے وچ دلچسپی رکھنے والے نويں افراد نے بلاگنگ نوں ابلاغ دا ذریعہ بنایا جس نے تیزی توں صارفین دی توجہ حاصل کيتی۔ روايتی میڈیا دے برعکس پورا دن ہر لمحہ اپ ڈیٹ ہونے والی معلومات بروقت صارف تک پہنچ کے اسنوں بہتر انداز وچ باخبر رکھدی نيں ایہ ڈیجیٹل صحافت دی بنیادی خوبیاں وچوں اک تصور کيتی گئی۔ اِنّا ہی نئيں بلکہ پیش دی جانے والی معلومات دی تفصیل تے متعدد ذرائع توں اس دی دستیابی نے اوہ کمی وی پوری دی جو ہور میڈیمز پوری نئيں کر سکدے سن ۔ ڈیجیٹل صحافت نے معلومات اُتے توں کارپوریٹ تے حکومتی کنٹرول نوں وی ختم کرنے وچ اہم کردار ادا کیتا۔
اخبارات جگہ دی تنگی تے مخصوص وقت اُتے شائع ہُندے سن ۔ ریڈیو تے ٹیلی ویژن زیادہ توں زیادہ معلومات نوں سامع تے ناظر تک پہنچانے دے چکر وچ انہاں نوں بہت مختصر کر دیندے سن لیکن ڈیجیٹل صحافت نے ناصرف بروقت معلومات مہیا کيتیاں بلکہ صارف نوں ایہ سہولت وی فراہم دی اوہ اپنے مطلب کيتی معلومات پوری تفصیل توں حاصل کر سکے۔
پاکستان وچ ڈیجیٹل صحافت
1990 دی دہائی دی ابتدا وچ انٹرنیٹ پاکستان وچ متعارف کیتا گیا جس دے بعد توں آئی سی ٹی یا انفارمیشن اینڈ کیمونیکیشن ٹیکنالوجی تیزی توں فروغ پانے والی صنعتاں وچ نمایاں رہیا۔ 2001 وچ محض اک اعشاریہ تن فیصد پاکستان انٹرنیٹ تک رسائی رکھدے سن اُتے آئندہ پنج برساں وچ اس وچ تیزی توں اضافہ ہويا تے 2006 تک ایہ تعداد ودھ کے چھ اعشاریہ پنج تے 2012 وچ کل ملکی آبادی دا دس فیصد ہو چکی سی۔ اکتوبر 2018 تک پاکستان وچ براڈبینڈ انٹرنیٹ استعمال کرنے والےآں دی تعداد انتیس اعشاریہ ست فیصد توں تجاوز کرچکی سی، گویا چھ کروڑ ویہہ لکھ افراد ورلڈ وائڈ ویب توں منسلک ہو چکی سن ۔ ایہ تعداد پاکستان نوں دنیا وچ انٹرنیٹ توں منسلک ہونے والے وڈے ملکاں وچ شامل کرنے دے نال نال ملک نوں ایشیا وچ ٹیکنالوجی حب دا خطاب وی دے چکی سی۔
اسی عرصہ وچ پاکستانی اخبارات انٹرنیٹ اُتے دستیاب ہونا شروع ہوئے۔ روزنامہ جسارت تے انگریزی زبان دا اخبار روزنامہ ڈان انٹرنیٹ اُتے آنے والے اولین پاکستانی اخبارات سن ۔ روزنامہ جنگ سمیت ہور پاکستانی اخبارات وی 90 دی دہائی دے وسط تک انٹرنیٹ دا رخ کر چکے سن ۔ اس مرحلہ اُتے بلاگرز وی منظرعام اُتے آنا شروع ہوئے۔
اکیہواں صدی شروع ہو کے اگے بڑھی تاں پاکستان وچ موبائل فونز دے فروغ تے انٹرنیٹ دی رسائی وچ اضافہ نے ہور افراد نوں اس جانب راغب کیتا۔ اس مرحلہ اُتے متعدد آزاد پبلشرز سامنے آئے تے 2010-11 تک دتی نیوز ٹرائب، پاکستان ٹرائب، پروپاکستانی، ساڈی ویب، اردو پوائنٹ دی صورت متعدد نیوز تے میگزین پورٹلز صارفین دا اعتماد حاصل کر چکے سن ۔ ڈیجیٹل صحافت توں منسلک انہاں پلیٹ فارمز نوں شروع کرنے والےآں وچ شاہد عباسی پہلے توں ہی شعبہ صحافت توں منسلک سن ۔ تلخابہ تے ابوشامل نامی بلاگز وی پہلے توں شعبہ صحافت توں وابستہ نعمت خان اورفہدکیہر دی کوششاں دا حصہ سن ۔
جاں جاں انٹرنیٹ دی رسائی وچ اضافہ ہويا ڈیجیٹل صحافت نے مخصوص شعبےآں دے لئی وی خدمات دی فراہمی شروع کيتی۔ ایتھے وی آزاد ویب سائٹس روايتی میڈیا توں اگے رہیاں۔ اس دوران ابوشامل دے بانی فہد کیہر دی جانب توں کرک نامہ شروع کیتا گیا جو اردو وچ کرکٹ دے موضوع اُتے پہلی ویب سائٹ بنی۔ زراعت، معیشت، تعلیم دے موضوع اُتے وی متعدد ویب سائٹس سامنے آئیاں جنہاں وچ علم دی دنیا، ایجو ویژن وغیرہ شامل نيں۔
اکیہواں صدی دی دوسری دہائی شروع ہوئی تاں ڈیجیٹل صحافت دے اولین افراد دے تجرباں نوں دیکھدے ہوئے اس شعبہ وچ نويں تجربات کیتے گئے۔ 2015 وچ پاکستانی صحافی جمال عبداللہ عثمان نے اردو ٹرائب، 2016 وچ کالم نگار وجاہت مسعود نے اسيں سب تے اردو صحافت توں منسلک عامر ہاشم خاکوانی نے دلیل نامی ویب سائٹس دا اجرا کیا
مینگوباز، پڑھ لو نامی ویب سائٹس نے وی انٹرنیٹ صارفین دی توجہ حاصل کيتی۔ انگریزی بولی وچ معمول توں ہٹ کر پیش کردہ موضوعات نے یوزرز نوں متوجہ تاں کیتا لیکن مواد دی سطحی نوعیت نے اس دا کوئی خاص اثر پیدا نہ ہونے دتا۔
پاکستان وچ ڈیجیٹل پبلشنگ
ڈیجیٹل صحافت تے بلاگنگ وغیرہ دے فروغ پانے دے نال نال روايتی میڈیا وی اس شعبہ وچ آ چکيا سی ۔ اکیہواں صدی دی دوسری دہائی دی ابتدا وچ روايتی میڈیا توں منسلک افراد نے ڈیجیٹل پبلشرز ایسوسی ایشن آف پاکستان دی بنیاد رکھی۔ اس تنظیم نے آزاد ویب سائٹس نوں نظر انداز کیتا۔ روايتی میڈیا مالکان دی شعبہ توں عدم واقفیت تے دلچسپی نہ ہونے نے وی اس موثر نہ ہونے دتا تے ایہ غیر علانیہ طور اُتے معطل ہو گئی۔