کاویری دریا دے پانیاں دا تنازعہ
| کاویری دریا دے پانیاں دا تنازعہ | |
|---|---|
| تلفظ | LL-Q58635 (pan)-Gaurav Jhammat-ਕਾਵੇਰੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਵਾਦ.wav[۱] |
| انتظامی تقسیم | |
| ملک |  بھارت
|
| وقوع تھاں | کرناٹک ، تامل ناڈو |
| تقسیم اعلیٰ | کرناٹک ، تامل ناڈو |
| مزید معلومات | |
| اوقات | متناسق عالمی وقت+05:30 |
ترمیم  | |
کاویری دریا اپنے پانیاں دی ونڈ کارن بھارت دے تاملناڈو تے کرناٹک صوبےآں وچّ گمبھیر تنازعہدا کارن رہا ہے۔اس مسئلےدا بیج 1892 تے 1924 دوران صوبہ مدراس تے میسور راجواڑی ریاست دے آپسی سمجھوتے دے نال ہی بیجیا گیا۔ 802 کلومیٹر( 498 میل) لمبا کاویری دریا[۲] دا 44000 مربع کلومیٹر بیسن علاقہ تاملناڈو وچّ اتے 32000 مربع کلومیٹر بیسن علاقہ کرناٹک وچّ ہے۔
کرناٹک دا کہنا ہے کہ اس نوں دریا توں اپنے بنھے حصے دا پانی نہیں ملیا جدکہ تاملناڈو دا کہنا ہے کہ اس نے 3،000،000 ایکڑ ( 12000 مربع کلومیٹر ) زمین واہی جوگ کر لئی ہے ، نتیجتاً اس نوں موجودہ ورتے جاندے پیٹرن تے پورا انحصار کرنا پویگا۔کوئی وی تبدیلی لکھاں کساناں دی روٹی روزی تے ماڑا اثر پاویگی۔| تاملناڈو | کرناٹک | کیرالا | پانڈوچیری | کلّ | |
|---|---|---|---|---|---|
| بیسن رقبہ(km²)[۳] | 44,016 (54%) | 34,273 (42%) | 2,866 (3.5%) | 148(-) | 81,155 |
| بیسن وچّ سوکا گرست (km²) [۴] | 12,790 (36.9%) | 21,870 (63.1%) | -- | -- | 34,660 |
| ٹربوئنل فیصلے 2007 مطابق حصہ(TMC/%) [۵] | 419 (58%) | 270 (37%) | 30 (4%) | 7 (1%) | 726 |
تنازعے دا اتہاس[سودھو]
- 1870 دوران انگریزاں دی سکیم مطابق کاویری پانیاں دی ونڈ تے ورتوں وچّ سوکے تے کال کارن رکاوٹ۔
- 1881 وچّ میسور ریاست دے راجیاں ولوں سکیم دے نونیوجن وچّ مدراس دی انگریز حکومت ولوں رکاوٹ۔پھر وی 1892 وچّ راضی نامہ تے معاہدہ۔
- 1910 وچّ مسور دے راجا نسل وادی کرشنراجا وڈیار ادھین کیپٹن ڈیوس مکھ انجیئنر دی کنامباڑی بندھ دوارا 41.5 TMC پانی بنھ کے رکھن دی یوجنا مدراس ولوں اسویکار، سگوں مدراس دی میٹور بندھ وچّ 80 TMC پانی بنن دی اپنی یوجنا۔بھارت سرکار ولوں میسور ریاست نوں کیول 11 TMC سمرتھا والا ڈیم بناؤن دی اجازت۔
- اجازت تے عمل کردے سمیں میسور راج نے ڈیم بناؤن سمیں پورے 41.5 TMC والے ڈیم دی نیہہ رکھن تے وواد پیدا ہویا ، جس دا 1892 سندھی دیاں شرطاں مطابق ٹربوئنل نوں وچولگی کرن لئی حوالہ۔
- وچولے ایچ ڈی گرفن ولوں 12 مئی 1914 دے فیصلے مطابق 11 TMC تکّ نرمان جاری رکھن دی اجازت ورودھ مدراس ولوں مڑ اپیل۔ انت وچّ 1924 وچّ سندھی تے 1929 , 1933 دوران چھوٹیاں دو ہور سندھیاں۔
- 1924 دی سندھی دی معیاد 50 سال متھی گئی۔
1947 دی آزادی توں بعد[سودھو]
آزادی بعد 1956 وچّ راجاں دی بھاشا دے ادھار تے ہوئی حدبندی مطابق کاویری ندی دا سروت ،کرگ جاں کوڈاگو ، میسور راج دا حصہ بن گیا۔حیدرآباد ریاست تے بمبئی پریزیڈینسی دے کئی حصے وی میسور وچّ شامل کیتے گئے۔مالابار تٹ دے کئی علاقے جو مدراس پریزیڈینسی دا حصہ سن کیرالا وچّ چلے گئے۔ پانڈوچیری 1954 وچّ ہی کیندر شاست پردیش بن چکا سی۔
کابنی جو کاویری دی سہِ ندی ہے دا سروت ہن کیرالا وچّ آ گیا تے ندی دے اخیر تے پیندا پانڈوچیری مڈھ قدیم توں اس دا پانی ورتدا سی۔اس لئی تاملناڈو تے میسور توں بعد کیرالا تے پانڈوچیری وی حصہ منگن لگے تے وواد دے حصیدار بن گئے۔
1970 دا دہاکا[سودھو]
1974 نزدیک آؤندا جان کے کیندر سرکار دوارا اک کیندری اصلیت جانن کمیٹی (CFFC) بنائی گئی جس دی اتے رپورٹ 1973 وچّ آئی۔رپورٹ تے عمل کردیاں کیندر نے کاویری گھاٹی اتھارٹی دا گٹھن کیتا جس نوں سنبندھت دھراں نے مانتا دین توں انکار کر دتا۔
1976 وچّ بابو جگجیون رام ادوں کیندری سنچائی منتری دی اگوائی وچّ ہوئی گلّ-بات راہیں کمیٹی دیاں سفارشاں راہیں بنے سندھی دے مسودے تے سہمتی دا اعلان لوک سبھا وچّ کیتا گیا۔
جدوں مسودے مطابق کرناٹک نے کشالنگارا وکھے ہارنگی ڈیم دا کوڈاگو وچّ نرمان ارمبھیا تاں تاملناڈو نے پھر رکاوٹ کھڑی کیتی تے انٹر سٹیٹ دریائی پانیاں وواد ایکٹ 1956 ادھین ٹربوئنل گٹھن کرن تے نرمان ترنت روکن دی منگ کیتی۔
1980 دا دہاکا[سودھو]
تاملناڈو نے بعد وچّ ٹربوئنل توں کیس ہٹا کے دوواں راجاں دی آپسی گلّ-بات ارمبھی۔1986 وچّ تنجور ( مدراس) دے کساناں نے ٹربوئنل گٹھن لئی سپریم کورٹ وچّ گہار لگائی جو کیس جاری سی جد اپریل 1990 تکّ دوواں راجاں دی آپسی گلّ-بات وی بیسٹا جاری سی۔
ٹربوئنل دا گٹھن[سودھو]
سپریم کورٹ دے نردیش تے 2 جون 1990 نوں ادوں پردھان منتری وی پی سنگھ نے ججّ چٹاٹوش مخرجی دی اگوائی وچّ تنّ میمبری ٹربوئنل دا گٹھن کیتا۔
چار راجاں نے اپنیاں منگاں نمن لکھت انوسار ٹریبیونل اگے رکھیاں :
کرناٹک دا کہنا ہے کہ اس نوں دریا توں اپنے بندے حصے دا پانی نہیں ملیا جدکہ تاملناڈو دا کہنا ہے کہ اس نے 3،000،000 اےکڑ ( 12000 ورگ کہ.می. ) زمین واہی جوگ وکست کر لئی ہے ، نتیجتاً اس نوں موجودہ ورتے جاندے پیٹرن تے پورا نربھر کرنا پویگا۔کوئی وی تبدیلی لکھاں کساناں دی روٹی روزی تے ماڑا اثر پاویگی۔
- کرناٹک- 465 billion ft³ (13 km³) دی حصیداری منگی
- کیرالا- 99.8 billion ft³ (2.83 km³) دی حصیداری منگی
- پانڈوچیری - 9.3 billion ft³ (0.3 km³) دی منگ
- تاملناڈو- 1892 تے 1924 دے سمجھوتیاں مطابق منگ کیتی بھاوَ (ie., 566 billion ft³ (16 km³) تاملناڈو تے پانڈیچری لئی ؛ 177 billion ft³ (5 km³) کرناٹک لئی تے 5 billion ft³ (0.1 km³) کیرالا لئی۔
مدھیاورتی فیصلہ تے فساد[سودھو]
تاملناڈو دی سپریم-کورٹم نوں لائی گہار تے کورٹ دے نردیش تے ٹربوئنل نے 25 جون 1991 نوں انترم فیصلہ دتا۔اس مطابق 1980-81 تے 1989-90 دے دہاکے دوران مدھمان وہاء جو
205 billion ft³ (5.8 km³) بنیا ، کرناٹک راج توں تاملناڈو نوں بھیجنا نردھارت کیتا۔اس دے نال کرناٹک نوں ہفتہ واری تے ماسک وہااں نوں وی ضروری بنائے رکھنا ہووےگا اتے اپنی واہی ہیٹھاں زمین جو اس وقت1,120,000 acre (4,500 کلومیٹر2) بندی سی وچّ وادھا نہیں کرنا ہووےگا۔
کرناٹک نے اک آرڈینینس راہیں اس فیصلے نوں ردّ کر دتا ، اس تے سپریم کورٹ نے کرناٹک سرکار دا آرڈینینس ردّ کر دتا اتے ٹریبیونل دا فیصلہ بحال کر دتا جو بھارت سرکار نے 11 دسمبر 1991 دے گزٹ راہیں جاری کر دتا۔
اس طرحاں کرناٹک انترم فیصلہ منن تے مجبور ہو گیا۔سٹے وجوں کرناٹک تے تاملناڈو راجاں وچّ پورا اک مہینہ لگاتار ہنسک وارداتاں دا دور چلیا۔ہزاراں تامل واسیا نوں بنگلورو توں اجڑ کے جانا پیا تے بنگلورو وچّ سکول کالج لگبھگ اک مہینہ بند رہے۔[۶]
1995-96 دا سنکٹ[سودھو]
1995 کرناٹک وچّ مونسون بری طرحاں پربھاوت ہوئے۔کرناٹک ٹربوئنل دے فیصلے مطابق پانی چھڈن دے سمرتھّ نہیں سی۔تاملناڈو پور-زور پانی لین دی منگ لئی سپریم کورٹ پجا ۔کورٹ دی ڈائریکشن تے ٹریبیونل نے 30 دی منگ بدلے 11 TMC پانی دین دا فیصلہ کیتا جو پھر پردھان منتری دے دخل تے سپریم کورٹ دے راجنیتک فیصلہ لین دے نردیش انوسار گھٹا کے 6 TMC تے سمٹ گیا، اس طرحاں سنکٹ ٹلیا۔
کاویری دریا اتھارٹی(CRA) دا گٹھن[سودھو]
کرناٹک شروع توں ہی انترم اوارڈ نال سہمت نہیں سی۔پھر وی 1995-96 دے سنکٹ توں علاوہ اس تے عمل کردا رہا۔پر انترم اوارڈ وچّ سنکٹ سمیاں لئی کوئی پراودھان نہیں سی۔اس لئی 1997 وچّ کیندر سرکار نے کاویری دریا اتھارٹی بناؤن دا سجھاء رکھیا۔جس راہیں جھگڑے دی ستھتی وچّ ڈیماں دا سنچالن اپنے ہتھ لین دا پراودھان سی۔کرناٹک نے ایہہ پروان نہ کیتا۔سرکار نے بدلاء کرکے کاویری دریا اتھارٹی تے کاویری مونٹرنگ کمیٹی دو سنستھاواں دا پرستاو رکھیا۔اتھارٹی وچّ چارے مکھ منتری تے پردھان منتری رکھے اتے کمیٹی وچّ ٹیکنوکریٹ ، انجیئنر تے ہور افسراں دا پراودھان کیتا جو زمینی حقیقتاں دا جائزا لین لئی ہن۔
2002 دے واقعے[سودھو]
2002 دی گرم رتّ وچّ پھر مونسون دوواں راجاں وچّ فیل ہوئے۔ ٹربوئنل نے سنکٹ قالین حصیداری نوں گولیا نہیں سی۔t[۷] کرناٹک ایہناں حالتاں وچّ پانی چھڈن لئی تیار نہیں سی۔[۸]
27 اگست 2002 نوں کاویری دریا اتھارٹی دی میٹنگ وچّ تاملناڈو مکھ منتری جیللتا واک-آؤٹ کر گئی۔سپریم کورٹ نے 1.25 TMC پانی روز چھڈن دا نردیش دتا تے دریا اتھارٹی تے اس نوں لوڑ انوسار سودھ کرن دی ذمہ واری دتی۔8 ستمبر دی میٹنگ وچّ اتھارٹی نے اس نوں 0.8 TMC روزانہ کر دتا۔
مظاہرے[سودھو]
جد وجہد ہن وکرال روپ دھارن کر چکی سی۔کرناٹک دے مانڈیا ضلعے وچّ تے ہور حصیاں وچّ ہنسا پھیل رہی سی۔کرناٹک مکھ منتری ایس ایم کرشناں نے بنگلورو توں مانڈیا تکّ پد یاترا ارمبھی۔کرناٹک وچّ تامل فلماں تے روک لگی تے سرکار ولوں سپریم کورٹ دے نردیش منن توں انکار۔
2007 - دا فیصلہ[سودھو]
5 فروری 2007 .[۹] نوں ٹربوئنل نے آخری فیصلہ دتا۔اس مطابق کاویری پانیاں دا419 billion ft³ (12 km³) تاملناڈو نوں ،while 270 billion ft³ (7.6 km³) کرناٹک نوں ونڈیا۔ کرناٹک دوارا تاملناڈو نوں اصل سلانہ وہاء192 billion ft³ (5.4 km³) کرنا ہووےگا۔ہور30 billion ft³ کیرالا نوں تےPuducherry 7 billion ft³.[۱۰] پانڈیچری نوں جاویگا۔
2012[سودھو]
[۱۱]ستمبر 2012 توں 6 دسمبر 2012 سپریم کورٹ دے حکم جاری ہون تکّ کرناٹک سرکار تے 10000 کیوسک روز پانی چھڈن دا دباء بنیا رہا
2013 بھارت سرکار ولوں کاویری پانیاں دے اتی ٹریبیونل اوارڈ دا نوٹیفیکیشن[سودھو]
20 فروری 2013 نوں سپریم کورٹ دے حکماں انوسار بھارت سرکار نے ٹریبیونل دے انتم اوارڈ دا نوٹیپھیکیشن جاری کر دتا۔انتم اوارڈ وچّ وی سلانہ، تاملناڈو نوں 419 TMC, کرناٹک نوں 270 TMC , کیرالا نوں 30 تے پانڈوچیری نوں 7 TMC پانی دتا گیا۔کل 726 TMC اپلبدھ پانی وچوں 14 TMC سیم تے سمندر وچّ رڑ جان دے کھاتے رکھیا گیا۔
| کرناٹک | تاملناڈو | کیرالا | پانڈوچیری | کل | |
|---|---|---|---|---|---|
| بیسن رقبہ(in km²)[۳] | 34,273 (42%) | 44,016 (54%) | 2,866 (3.5%) | 148(-) | 81,303 |
| کاویری ٹریبیونل انتم[۱۵] | 270 (37%) | 419 (58%) | 30 (4%) | 7 (1%) | 726 |
2016[سودھو]
5 ستمبر 2016 نوں سپریم کورٹ نے کرناٹک نوں اپنے دکھن دے گوانڈھی راج تاملناڈو نوں اگلے 20 ستمبر تکّ 12000 کیوسک پانی روز چھڈن لئی کیہا تاں جو اوہ راج اپنے کساناں دیاں لوڑاں پوریاں کر سکے۔، . اک وار پھر جل وواد کارن ہنسک پردرشن ہوئے ہن۔
حوالے[سودھو]
- ↑ https://lingualibre.org/wiki//Q463190
- ↑ Sood, Jyotika (31 October 2012).
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ "A Background Paper on Article 262 and Inter-State Disputes Relating to Water".
- ↑ Anand, P. B. (2004).
- ↑ "Cauvery tribunal gives TN 419 tmcft, 270 to Karnataka".
- ↑ http://www.bangaloremirror.com/bangalore/others/For-1991-riot-survivor-the-nightmare-returns/articleshow/54299799.cms
- ↑ Iyer, Ramaswamy R. (September 2002).
- ↑ "Delayed monsoon rekindles Cauvery row".
- ↑ "The Report of the Cauvery Water Disputes Tribunal" (Vol. Archived 2013-01-27 at the وے بیک مشین
- ↑ "Tamil Nadu wins the Cauvery water battle".
- ↑ Venkatesan, J. (6 December 2012).
- ↑ Parsai, Gargi (20 February 2013).
- ↑ "Centre notifies Cauvery Tribunal award".
- ↑ Vaidyanathan, A. (20 February 2013).
- ↑ "Cauvery Water Disputes Tribunal report" (PDF).