کتھانک روڑیاں (موٹف)
کتھانک روڑھی نوں انگریزی موٹف دے معنےآں وچ ورتیا جاندا اے اتے روڑ کہانی (Tale Type) دے معنےآں وچ ۔[۱] روڑی توں مطلب کسے کہانی دا اوہ دہراؤ عنصر ہندا اے جہڑا وکھ وکھ لوک کہانیاں وچ بار بار دہرایا جاندا ہیہے اتے ایہہ اپنا مطلب دوجیاں روڑیاں دے حوالہ وچ ہی اجاگر کردا اے۔
ڈاکٹر۔ ونجارا بیدی دے شبداں وچ، “کتھانک روڑھی کسے کتھا-کہانی دادا اوہ چھوٹے توں چھوٹی اکائی عنصر اے جو اپنے آپ وچ مکمل مطلب رکھدا ہیہے اتے مڈھ قدیم توں ہی کئیاں کتھا-کہانیاں وچ بار بار دہرائے جان کرکیکے کتھا-روایت دا انگ بن گیا اے۔
() شروعاتی حالت نال متعلق (موٹف)
[سودھو]کوئی وی لوک کہانی اپنی مڈھلی حالت توں اتے خاص قسم دیاں روڑیاناں دے ذکر توں شروع ہندی اے جویں، کہ اک سی راجا، اس دیاں ستّ رانیاں سن جاں اس دے ستّ پتر سن۔ اک سی شہزادہ، اسدا پیو مر گیا جاں ماں مر گئی جاں اک راجا سی، اس دا منڈا مر گیا سی جاں دھی بیمار ہو گئی جاں رانی رسّ گئی۔ اک واری اک بندہ سی، اوہ بڑا غریب سی، جاں شاہوکاراں سی جاں بھگت سی جاں ٹھگّ سی آدی۔ جویں پہلاں دسیا گیا اے، ولادیمیر پروپ اس شروعاتی حالت نوں کوئی قسماں نہیں مندا۔
(ا) داتکپرک روڑھیاں (موٹف)
[سودھو]داتک توں مطلب اتھے دین والے توں اے مگر، اوہ دین والا دانی نہیں جوجو بناں کجھ حاصل کرن دے جاں عوضانے دے ہیرو نوں جاں کسے ہور پاتر نوں وستوآناں جاں مدد دے رہا ہووے سگوں اوہ پاتر جہڑا ہیرو اگے کوئی شرط رکھ کے کجھ دیوے، مطلب داتک ہیرو اگے کجھ کرن دی شرط رکھدا اے۔ جیکر ہیرو اوہ شرط پوری کر دیندا اے تاں داتک انعام وجوں اس نوں جادومئی وستو جاں مدد دیندا اے، جہڑی اس دے جدوجہد وچ کم آؤندی اے۔ جویں شرط جتن دے بدلے کوئی جادو دی چھڑی، جادو دی چادر جاں اجیہا پھل جہنوں کھاکھا کے ادکھّ ہو جانا جاں اولاد پیدا ہونا آدی۔ اسے طرحاں راجیاں ولوں رکھیاناں شرطاں دی جت بدلے راج حصہ دینا، دھی دا ڈولا دینا جاں مہراں دینیاناں، ادھا خزانہ دینا جاں راج حصہ وچ اچی پدوی آدی دینا۔
خوبصورت عورتاں جاں پریاں ولوں رکھیاں شرطاں بدلے ویاہ لئی ہاں کرنا وغیرہ نوں اسیں داتکپرک روڑیاں کہہ سکدے ہاں۔
() رشتاپرک روڑھیاں (موٹف )
[سودھو]ایہناں روڑیاں وچ اک رشتے ولوں دوجے رشتے نوں کوئی دکھ تکلیف پہنچائی جاندی اے جاں طعنہ مہنا ماریا جاندا اے۔ جویں رانجھے نوں بھابیاں نینے کیہا سی جاہ ویاہ لیا جہڑی ہیر ویاہنی اے۔ اس لئی اوہ گھروں تر جاندا اے جاں متریئی ماں ولوں متریئے پتر نوں مرواؤنا جاں دکھ پہنچاؤنا جاناں دیس نکالا دواؤنا۔ بیوی دے آکھے لگ کے بھین نوں، ماں باپ نوں جاں کسیسے ہور رشتے دار نوں مار دینا۔ دوست ولوں دوست نوں دھوکھا دینا جاں دھوکھے نال مار دینا۔ شوہر ولوں بیوی نوں جاں بیوی ولوں شوہر نوں دھوکھا دینا، مروا دینا جاں زہر آدی جاں زہر آدی دینا۔
(س) ادبھت حادثہ اتے کم مولک روڑھیاں (موٹف)
[سودھو]پنجابی لوک کہانیاں وچ اجہیاں روڑھیاں وچ پاتراں نال، وستواں نال جاں تھاںاں نال متعلق عجیبو غریب واقعے جاں ادبھت کم واپردے نزر آؤندے ہن جویں : ہسن ویلے پھلّ کھڑنے، جاں پھلّ وچوں، پھل وچوں راجکماریاناں دا نکل آؤنا جاں خون دے قطریاں دے لال بن بن پانی وچ تردے جانے، سراپ جاں جادو دے اثر نال دیہہ دا رنگ جاں بناوٹ تبدیلی ہوہو جانا، سپّ دا ساہ پی لینا جاں سادھو سنت ولوں مردے نوں زندہ کر دینا آدی روڑھیاں ہن۔[۳]
(ہ) ورجن جاں روک دی النگھنا نال متعلق روڑھیاں (موٹف)
[سودھو]پنجابی لوک کہانیاں وچ اجہیاں وی بہت ساریاں روڑھیاں ہن۔
جویں:- کسے پاتر نوں ایہہ کہنا کہ آہ کم نہ کریں مگر، اوہدے ولوں روک بھنگ کرن تے اوہنوں سزا ملنا اے اک پنجابی لوک-کہانی وچ اک سنت اپنے چیلے نوں چار دیوے دیندا دیوا تے کہندا اے، ایہناں نوں تن سمتاں وچ ہی جگا پر دکھن دی باہی رپیوا نہ جگاویں۔ جد اوہ تناں سمتاں وچ دیوے جگاؤندا اے تاں اس نوں میریپے، سونا، چاندی اتے ہیرے جواہرات ملدے ہن۔ اوہ سوچدا اے کہ گرو میریرے نال دھوکھا کیتا اے، ہو سکدا اے دکھن والا دیوا جگایاں مینوں ہور وی کیمتیتی چیزاں لبھّ جان، اس لئی اوہ دکھن والا دیوا وی جگا دیندا اے۔ ہیٹھاناں اس نوں اک سرنگ دسدی اے۔ اوہ اگے جا کے ویکھدا اے کہ اک بہت ہیہی بڈھا آدمی چکی پیہ رہا اے اتے چکی وچوں لال باہر نکل نکل ڈگّ رہے ہن ۔
بڈھا اس نوں ویکھ کے بہت ہی خوش ہندا اے اتے کہندا اے، آہ ذرا چکی نوں گیڑا دیویں میں باہروں ہو کے آیا۔
جد اوہ بندہ چکی اپر بیٹھ جاندا اے تاں بڈھا اس نوں کہندا اے کہ میں ویوی کئی سال پہلاں اسے طرحاں لالچ وچ پھس کے اتھے آیا سی، جویں ہن توں آیا ہیں۔ ہن تیری بند-کھلاسی ادوں ہی ہوویگی جد کوئی تیرے ورگا ہور لالچی ادھر آیا۔
انجھ روک دی لنگھنا والیاں ہور وی بہت ساریاں روڑھیاں پنجابی لوک کہانیاں وچ ملدیاں ہن۔
- ↑ کیروں, ڈا جوگندر سنگھ (2015). پنجابی لوک ذکر. کے۔جی۔ گرافکس امرتسر, 120. ISBN 978-93-84138-63-9.
- ↑ کیروں, ڈا جوگندر سنگھ (2015). پنجابی لوک ذکر. کے۔جی۔ گرافکس امرتسر, 121-124. ISBN 978-93-84138-63-9.
- ↑ کیروں, ڈا جوگندر سنگھ (2015). پنجابی لوک ذکر. کے۔جی۔ گرافکس امرتسر, 122. ISBN 978-93-84138-63-9.