کلائیمیٹ کیس آئرلینڈ

آئرلینڈ ماحول دے دوست بنام آئرلینڈ دی سرکار، جو کلائیمیٹ کیس آئرلینڈ وجوں جانی جاندی اے، ایہہ آئرش سپریم کورٹ وچ جلوایو تبدیلی دے مقدمے دا اک حصہ اے۔ کیس وچ، سپریم کورٹ نے آئرلینڈ دی 2017 دی قومی نگم سکیم نوں اس بنیاد اُتے ردّ کر دتا کہ اس وچ آئرش جلوایو کاروائی اتے گھٹ کاربن ترقی ایکٹ 2015 (2015 جلوایو ایکٹ) دی لوڑیندی خاصیت دی گھاٹ اے۔ سپریم کورٹ نے سرکار نوں اک نویں سکیم بناؤن دا حکم دتا، جو 2015 دے جلوایو ایکٹ دی پالنا کردا سی۔

پچھوکڑ

کیس نیشنل مٹیگیشن پلان (سکیم) نال متعلق اے، جو کہ 19 جولائی 2017 نوں شائع ہویا سی۔ 2015 دا جلوایو ایکٹ "سال 2050 دے انت تک" اک گھٹ کاربن، جلوایو پرتیرودھی اتے ماحول پکھوں ٹکاؤ معیشت "(قومی پرورتن مقصد) دا قیام لئی اک ڈھانچہ حاصل کردا اے۔ 2015 دے جلوایو ایکٹ دی منگ اے کہ، راج نوں قومی تبدیلی دے ادیساں دی پالنا کرن دے یوگ بناؤن لئی، اک قومی نمنلکھت سکیم تیار کرے اتے پروانگی دیوے جو "قومی تبدیلی دے ادیساں نوں حاصل کرن لئی پیش ڈھنگ" نوں درساؤندی ہووے۔

2015 وچ آئرلینڈ وچ اییو وچ متعلق انسان تیجے نمبر تے گرینہاؤس گیس نکاس سی۔ 2017 وچ آئرلینڈ وچ اک آزاد ودھانک ادارہ، جلوایو تبدیلی صلاح کار کونسل نے اپنی رپورٹ سرکار نوں سونپی۔ اسنے اندازا لگایا کہ آئرلینڈ 2020 دے اپنے ٹیچیاں نوں “کافی انتر نال” گوا دیویگا۔ اس وچ دسیا گیا اے کہ آئرلینڈ لئی 2030 دے ٹیچیاں نوں پورا کرن لئی وادھو پالیسیاں اتے اپاء "ضروری" سن اتے ایہہ کہ آئرلینڈ دے 2050 دے ٹیچے لئی "بااثر ودھیک پالیسیاں" نوں لاگوُ کرن دی "ترنت" ضرورت سی۔ کونسل دی چیئر، پروفیسر جوہن پھٹجگرالڈ نے ٹپنی کیتی کہ سکیم وچ "کجھ فیصلے" شامل ہن اتے ایہہ آئرلینڈ دے قومی تبدیلی دے مقصد نوں پورا کرن لئی کافی نہیں ہووےگا۔

ایہہ کیس ماحول کارکن گروہ پھرینڈس آف د آئرش انوائرمینٹ (ایف۔آئی۔ای۔) ولوں لیایا گیا سی، جو گارنٹی ولوں محدود نہ-لابھ والی کمپنی اتے آئرلینڈ وچ اک رجسٹرڈ چیرٹی اے۔ ایف۔آئی۔ای۔ نوں ہور گلوبل موسم دے کیساں ولوں کاروائی کرن لئی متاثر کیتا گیا سی، جویں کہ ارگینڈا کیس اتے جولیانا۔ بنام یو۔ایسّ۔ آدی۔ ایف۔آئی۔ای۔ نے کیہا کہ اوہناں نوں امید اے کہ مقدمہ جلوایو تبدیلی تے سرکار ولوں ہور اتشاہی ابھلاشا لیائیگا۔ ایف۔آئی۔ای۔ دے اس کیس نوں لین دے فیصلے لئی کافی عوامی حمایت حاصل ہویا سی، کیونکہ مدعیاں دی حمایت دی پٹیشن نے 20,000 توں ودھ دستخط حاصل کیتے ہن۔

ہائی کورٹ

ہائی کورٹ وچ، ایف۔آئی۔ای۔ نے دلیل دتی کہ ایہہ سکیم 2015 دے جلوایو ایکٹ 'الٹرا وریس' سی اتے اس سکیم نے ای۔سی۔آر۔آر۔ اتے آئرلینڈ دے آئین (آئین) دے ماتحت حقاں دی النگھنا کیتی سی۔ اس نے دلیل دتی کہ سرکار، سکیم نوں پروانگی دندیاں، ایہہ سمقررہ کرن وچ کاروائی کرن وچ ناکام رہی اے کہ چھوٹ-اودھی اتے مدھم معیاد وچ نکاس گھٹ ہویا اے اتے اس لئی قومانتری بھائیچارے ولوں لوڑیندے منے گئے ٹیچیاں نوں حاصل کرن وچ ناکام رہیگی۔ ایہہ اس حقیقت اُتے انحصار کردا اے کہ، موسمی تبدیلی بارے انتر-سرکاری پینل دی صلاحَ دے باو جود کہ گلوبل وارمنگ نوں پوروَ-صنعتی پدھر توں اپر 2 ° C تک محدود کرن لئی 1990–2020 دے وچکار گھٹو گھٹ 25-40% دی گراوٹ دی ضرورت ہوئےگی، سکیم نے اس معیاد وچ 10% دے نکاس وچ وادھے دی سوچ کیتی۔ ایف۔آئی۔ای۔ نے نوٹ کیتا کہ پیرس سمجھوتے دے مقصد نوں پورا کرن لئی اس توں وی وڈی کٹوتی کرنی لازمی ہوویگی کہ گلوبل وارمنگ نوں پوروَ-صنعتی پدھر توں اپر 1.5 ڈگری سیلسیس تک محدود کیتا جاوے۔ ایف۔آئی۔ای۔ نے سکیم نوں ردّ کرن دے سرکار دے فیصلے نوں ردّ کرن دی منگ کیتی اتے اک حکم منگیا کہ سکیم نوں 2015 دے جلوایو ایکٹ دیاں شرطاں مطابق سودھیا جاوے۔

سرکار نے دلیل دتی کہ ایہہ سکیم، سرکاری پالیسی وجوں، بہتر نہیں سی۔ اسنے ہور اگے دلیل دتی کہ، کیونکہ ایف۔آئی۔ای اک کمپنی اے اتے کوئی قدرتی انسان نہیں اے، اس لئی ایف۔آئی۔ای کول عدالت جاں آئین دے تحت نجی حق دا دعوہ نہیں اے۔

سریمان جسٹس میکگراتھ نے 19 ستمبر، 2019 نوں ہائی کورٹ لئی فیصلہ سنایا۔ ہائی کورٹ نے پایا کہ ایپھّ۔آئی۔ای۔ دے کول حقاں اتے بیسڈ دلیلاں لیاؤن دا حق اے اتے کیس دے ادیساں لئی، منیا جاندا اے کہ ‘انسانی عزت دے مطابق واتاورن’ دا غیر آئینی حق سی۔ حالانکہ، ایہہ پایا کہ سکیم نے اس حق جاں جیون دے آئینی حقاں جاں جسمانی اکھنڈتا دی النگھنا نہیں کیتی، جویں کہ ایف۔آئی۔ای۔ ولوں دعوہ کیتا گیا اے۔ ہائی کورٹ نے پایا کہ ایہہ سکیم 2015 دے جلوایو ایکٹ نوں اتی-اچلت نہیں کر رہی سی، جس نوں سرکار ولوں حاصل ہوئے "وویک دے کافی انتر" نوں درساؤندیاں کیتا گیا سی۔ راحتَ منگی جان توں انکار کر دتا گیا۔

سپریم کورٹ

ہائی کورٹ وچ اوہناں دا کیس ناکام رہن دے بعد، سپریم کورٹ سدھے طور تے اس کیس دی سنوائی کرن لئی سہمت ہو گئی، جس نال ایف۔آئی۔آئی۔ نوں سپریم کورٹ وچ اپیل دے ذریعے سپریم کورٹ دا عامَ رستہ‘ لیپ-پھروگ’ لگن دتا گیا۔ اپنے فیصلے وچ، سپریم کورٹ نے نوٹ کیتا کہ ایہہ کیس “عامَ جنتا اتے قانونی مہتو” دا اے اتے ایہہ کہ موسم وچ تبدیلی دی گمبھیرتا، سکیم نوں درساؤندا جلوایو سائنس جاں سکیم دے جیون دور دوران نکاس وچ ہون والے ممکنہ وادھے بارے پکھاں وچ کوئی اختلاف نہیں اے۔

اس وچ سپریم کورٹ دے ستّ ججّ سن: کلارک سیجے، ارون پی، او ڈونل جے، میکمینامن جے، ڈنّ جے، او'میلی جے اتے بیکر جے آدی۔ اجیہی کمپوجشن خاص اہمیت جاں پیچیدگی دے کیساں لئی راکھویں ہندی اے۔ کیس دی سنوائی دو دناں دوران ہوئی۔ ایہہ فیصلہ، جسنوں سارے ستّ ججاں دا سربسمتی نال حمایت ملیا سی، نوں چیف جسٹس کلارک نے 31 جولائی، 2020 نوں سنایا سی۔

سپریم کورٹ نے فیصلہ سنایا کہ ایہہ سکیم نیانئک جائزہ دے ماتحت اے، کیونکہ عدالت سرکاری پالیسی دی ڈھکویں حالت دی جائزہ نہیں کر رہی سی، بلکہ اس دی بجائے 2015 دے جلوایو ایکٹ دے مطابق سکیم تیار کرن دی سرکار دی ذمہ واری نوں سمجھ رہی سی۔

سپریم کورٹ نے اس سکیم نوں ردّ کر دتا اتے ایہہ سرکار نوں بوہت زیادہ وئنگمئی پایا کیونکہ ایہہ 2015 دے جلوایو ایکٹ دی ضرورت دے مطابق نہیں سی، کیونکہ ایہہ قومی تبدیلی دے مقصد نوں کویں حاصل کریگی اس بارے کوئی خاص ویروا نہیں دتا گیا۔ عدالت نے پایا کہ سکیم جلوایو ایکٹ ماتحت لوڑیندے ویرویاں دے پدھر توں "چنگی طرحاں گھٹ گئی" اے۔ کلارک سیجے نے سکیم دے کجھ حصیاں نوں "بہت زیادہ اواضع جاں بلند حوصلہ" کیہا۔ اسنے سمجھایا کہ سکیم وچ لوڑیندی جانکاری ہونی چاہیدی اے تاں جو لوکاں دے دلچسپی رکھن والے میمبر نوں ایہہ سمجھ سکن اتے ملانکن کیتا جا سکے کہ سرکار اپنے جلوایو دے ادیساں نوں پورا کرن دا ارادہ کویں رکھدی اے۔ عدالت نے حکم دتا کہ سرکار اک نویں سکیم بنائے جو 2015 دے جلوایو ایکٹ دی پالنا کردی اے اتے جس وچ پوری معیاد 2050 تک رہندی اے۔ عدالت نے ایہہ وی فیصلہ سنایا کہ مستقبل وچ اک سامان سکیم نہیں بنائی جا سکدی۔

جدوں کہ ایپھائیئی سکیم دی گیرکانونیتا بارے اوہناں دی دلیل وچ کامیاب رہی، اوہ اپنے حق بیسڈ دلیلاں وچ ناکام رہے۔ عدالت نے پایا کہ اک کارپوریٹ اکائی وجوں ایف۔آئی۔ای۔ زندگی دے حق جاں جسمانی اکھنڈتا دا انند نہیں لیندی اتے اس لئی اوہ وکھ-وکھ حق بیسڈ داعویاں دے مطابق نہیں کھڑی جو اس نے ای۔سی۔ایچ۔آر۔اتے آئین دے ماتحت پیش کرن دی منگ کیتی۔ حالانکہ، کلارک سی جے نے قبول کیتا کہ آئینی حق مستقبل وچ اک ڈھکویں ماحول متعلق کیس وچ شامل ہو سکدے ہن، حالانکہ اسنے اس وچار دا پرگٹاوا کیتا اے کہ تندرست ماحول دا حق آئین توں نہیں لیا جا سکدا۔

ردعمل

اس فیصلے دا آئرش میڈیا وچ "آئرلینڈ وچ موسم دی حکمرانی لئی اک اہم موڑ" "واٹرشیڈ ممینٹ" وجوں تعریف کیتی گئی۔ اس نے انتر قومی میڈیا دا دھیان وی کھچیا۔

آئرلینڈ دے موسم کم، کمیونیکیشن نیٹورک اتے ٹرانسپورٹ وزیر ایمون ریان نے کیہا کہ اسنے سپریم کورٹ دے فیصلے دا “سواگت” کیتا اے اتے متر ماحول پریمیاں نوں کیس لین لئی ودھائی دتی اے۔ اوہناں کیہا کہ اس فیصلے نوں لازمی طور اُتے "لالسا ودھاؤن" اتے "بااختیاری کم" لئی ورتیا جانا چاہیدا اے۔

اثر

موسم دا کیس آئرلینڈ اجیہا پہلا کیس سی جس وچ آئرش دیاں عدالتاں نے سرکار نوں موسم وچ تبدیلی لیاؤن وچ ناکام رہن لئی ذمہ وار ٹھہرایا۔ ایہہ کیس قومانتری طور اُتے تن اچّ پدھری، "رننیتک" جلوایو کیساں وچوں اک اے جس وچ اعلیٰ ترین قومی عدالت نے پایا اے کہ سرکار دی جلوایو نوارن دیاں پالیسیاں قانون دی پالنا نہیں کردیاں۔ زمین طور اُتے ایہہ سبھ توں اچی قومی عدالت وچ پہنچن والا ایہہ تیجا موسم دا معاملہ سی۔ ڈچّ سپریم کورٹ ولوں سال 2019 وچ ارجینڈا معاملے وچ اجیہا ہی فیصلہ سنائے جان توں بعد ایہہ فیصلہ آیا اے۔ ماحول دے وکیل ٹیسا خان، جس نے اس کیس اُتے کم کیتا، نے ٹپنی کیتی کہ آئرش دے فیصلے نے کجھ چنتاواں نوں دور کیتا اے کہ ڈچّ دا فیصلہ اکمشت ہووےگا۔ انسانی حقاں اتے ماحول بارے اقوام متحدہ دے خاص کارپوریٹ ڈیوڈ آر بائڈ نے اس کیس نوں “اک اہم فیصلہ” کیہا اے، جو کہ “عالمی بھر دیاں عدالتاں دی پالنا کرن دی اک مثال مقرر کردا اے”۔