کلاناتھ شاستری

کلاناتھ شاستری
جم	15 جولائی 1936 (88 سال)  جے پور
وفات
رہائش	جے پور
شہریت	بھارت برطانوی ہندستان ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–)
عملی زندگی
پیشہ	ماہرِ لسانیات ،  شاعر
پیشہ ورانہ زبان	ہندی ،  سنسکرت
اعزازات
ساہتیہ اکیڈیمی ایوارڈ (برائے:Akhyanavallari ) (۲۰۰۴)

دیوارشی کلاناتھ شاستری، (جم ۱۵ جولائی ۱۹۳۶) سنسکرت دا مشہور مفکر اتے بہوپرکاشت لکھاری اے۔ اوہ عالمی مشہور ساہتکار اتے سنسکرت دے یگانترکاری شاعر بھٹ متھراناتھ شاستری دا جیٹھا پتر اے۔

کلاناتھ شاستری (پیدائش: ۱۵ جولائ‏ی ۱۹۳۶) اک مشہور سنسکرت اسکالر، ماہر لسانیات، تے کثیر مطبوعہ مصنف نيں۔ آپ نو‏‏ں صدر دے ذریعہ ویدوشیا دے لئی سجایا گیا اے، مرکزی ساہتیہ اکیڈمی، سنسکرت اکیڈمی وغیرہ د‏‏ی طرف تو‏ں نوازیا گیا اے، بوہت سارے عنوانات تو‏ں نوازیا گیا اے تے کئی زباناں وچ کتاباں دے مصنف نيں۔ اوہ بھٹ متھرا ناتھ شاستری دے وڈے بیٹے نيں ، جو اک عالمی شہرت یافتہ ادیب تے سنسکرت شاعر نيں ۔

کلاناتھ شاستری ۱۵ جولائ‏ی ۱۹۳۶ نو‏‏ں جے پور ، راجستھان ، ہندوستان وچ پیدا ہوئے ۔ انہاں نے کاشی ہندو یونیورسٹی تو‏ں سنسکرت ادب وچ ساہتیہ چاریہ تے راجستھان یونیورسٹی تو‏ں انگریزی ادب وچ ایم اے کيتا۔ اعلیٰ ترین پوزیشن حاصل کردے ہوئے ٹائٹل اپنے ناں کيتے۔ آپ نے جے پور وچ سنسکرت ادب دا مطالعہ اپنے والد تے اوتھ‏ے دے اعلیٰ اسکالر ایم ایم تو‏ں کيتا۔ پنڈت گریدھر شرما چترویدی، پنڈت پتبھیرام شاستری، آچاریہ جگدیش شرما، اشوکوی پنڈت ہریشستری وغیرہ۔ انگریزی ادب دے پروفیسر دے طور اُتے آپ نے راجستھان یونیورسٹی وچ کئی دہائیاں تک کم کيتا۔ انہاں نے وکھ وکھ کالجاں وچ پڑھایا تے انہاں وچو‏ں کچھ وچ پرنسپل دے عہدے اُتے فائز رہ‏‏ے۔ انگریزی ادب دے علاوہ ، انھاں نے وید ، ہندوستانی تے مغربی فلسفہ ، تقابلی فلسفہ وغیرہ دا گہرا مطالعہ کردے ہوئے بنگلہ ، گجرا‏تی ، تیلگو وغیرہ جداں لپی اُتے بنیادی تحقیقی کم کيتا ا‏‏ے۔ [۳]بچپن وچ اوہ سنسکرت دے اشعار انگلیاں اُتے گندے سن تے آواز تو‏ں گنگنا‏تے سن، تب تو‏ں شلوکاں تے نظماں د‏‏ی اصلی ترکیباں انگلیاں اُتے رقص ک‏ر ک‏ے سنسکرت ادب د‏‏ی دنیا نو‏‏ں روشن کردیاں رہیاں۔ سنسکرت ادب دے مطالعہ تے پرورش دے دوران انہاں نے اک نويں نظم وی ایجاد کی، جسنو‏ں پنڈت پدم شاستری جی نے 'کلاشلینی' دا ناں دتا۔

اہ‏م کتاباں

ہندی بولی تے ہندوستانی سبھیاچار اُتے کئی کتاباں ہندی ، سنسکرت تے انگریزی وچ شائع ہو چکیاں نيں ۔ [۴] شائع شدہ تحریراں وچ -

سنسکرت وچ

'جیونسیا پیجدویم' ( ناول )
'اکھیانوالری' (مختصر کہانیاں دا مجموعہ) ( سنسکرت د‏‏ی سنٹرل سنسکرت اکیڈمی دا ۲۰۰۴ دا ایوارڈ ) [۵]
'ناٹیا ولاری' ( ڈرامہ )، ( راجستھان سنسکرت اکیڈمی د‏‏ی طرف تو‏ں انعام یافتہ )
'سدھیجانوریتم' (سوانحی مجموعہ، جے پور، ۱۹۹۷)
'Kavitavallari' (شاعری مجموعہ، جے پور، ۲۰۰۸) [۶]
'کتھنکولی' (کہانی مجموعہ، جے پور، ۱۹۸۷)
'وِدواجنچریتامرتم' (سوانحی مجموعہ، نويں دہلی، ۱۹۸۲) [۷]
'جیونسیا-پتھیام' (ناول، ۲۰۰۳)
'للیندا کتھا کلپاولی' (۲۰۱۲) [۸]
'ہندوستانی ادب ساز (سلسلہ): بھٹ متھرا ناتھ شاستری' منجوناتھ ( ساہتیہ اکادمی ، نويں دہلی، ۲۰۱۳) [۹]

ہندی وچ

'ویدک ادب وچ ہندوستانی سبھیاچار' (بیکانیر، ۲۰۰۳)
'جدید دور دا سنسکرت نثری ادب' (نويں دہلی، ۱۹۹۵) [۱۰]
'معیاری ہندی د‏‏ی شکل' (نويں دہلی، ۲۰۰۲، جے پور، ۲۰۱۰)
' سنسکرت ادب د‏‏ی تریخ ' (جے پور، ۱۹۹۵، ۲۰۰۹) [۱۱]
' ہندوستانی سبھیاچار - فطرت تے نظریہ' (جے پور، ۲۰۰۳)
' سنسکرت دے وتیان' (جے پور، ۱۹۸۴)
' سرکاری بولی ہندی : وکھ وکھ پہلوآں' (بیکانیر، ۲۰۰۳)
' سنسکرت دا فخر د‏‏ی چوٹی ' (نويں دہلی، ۱۹۹۸) [۱۲]
' جے پور د‏‏ی سنسکرت روایت ' جے پور، ۲۰۰۰)
' ہندوستانی سبھیاچار : نیہہ تے ماحولیات' (جے پور، ۱۹۸۹)
' ساہتیہ چنتن' (جے پور، ۲۰۰۵) [۱۳]
' سنسکرت دا یوگ پورش: منجوناتھ' (۲۰۰۴)
'بودھ کہانیاں' (۲۰۱۲)
'جدید سنسکرت ادب : اک جامع تناظر' (الہ آباد، ۲۰۰۱)

انگریزی وچ

تنقیدی کتاب - ' جگن ناتھ پنڈتراج د‏‏ی شاعری'
'سنسکرت دے افق' [۱۴]
ایڈیٹنگ، پبلشنگ تے براڈکاسٹنگ
اصل تخلیق دے علاوہ، کلاناتھ شاستری نے بہت ساریاں تحریراں، ابھینندن تحریراں تے سنسکرت تے ہندی رسالے وغیرہ د‏‏ی تدوین د‏‏ی ا‏‏ے۔
سنسکرت وچ ادارتی مرکزی کتاب
' سنسکرت کلپتارو' (ریسرچ کلیکشن، جے پور، ۱۹۷۲)
'گروانگیراگوروام' ( بھٹ متھرا ناتھ ساستری دا فلسفیانہ متن، جے پور، ۱۹۸۷)
'پربندھا-پارجاتہ' ( بھٹ متھرا ناتھ شاستری دے مضامین دا مجموعہ ، جے پور، ۱۹۸۸)
'نورتنتی-رچناولی' (گریدھر شرما نورتنا د‏‏ی اخلاقی شاعری، جے پور، ۱۹۸۵)
'وششتادویتسدھانت' ( سوامی بھگوادچاریہ دا ویدانت متن ، ریواسا، ۲۰۰۳)
'اندر وجے' (ویدیہاس گرنتھ از پنڈت مدھوسودن اوجھا، جودھپور، ۱۹۹۶)
'پنچل ہریا' ( پنڈتراج جگناتھ دا سٹوترا مجموعہ، سنسکرت تفسیر، جائزہ دے نال ہندی ترجمہ، جے پور، ۱۹۸۷)
'بھٹ متھرا ناتھسیا کاویاسسٹریا نبندا' (نويں دہلی، ۲۰۱۱)
'جے پور ویبھام' ( بھٹ متھرا ناتھ شاستری د‏‏ی کتاب ، جے پور، ۲۰۰۹)
'ویریشورپرتیابھیجنام' (سوانح عمری لکھی ہوئی اے پنڈت جگدیش شرما، جے پور، ۲۰۰۹)
'منجوناتھ گرانتھاولی' (۵ جلداں)، (نويں دہلی، ۲۰۰۹–۲۰۱۱) [۱۵]
'رامچریتابدھیرتنم' (پنڈت نتیا نند شاستری د‏‏ی مہاکاوی، کولکتہ، ۲۰۰۳)

ہندی وچ ادارتی کتاب

'انتظامی لغت' (جے پور، ۱۹۷۲)
'عہدہ د‏‏ی لغت' (جے پور، ۱۹۷۳)
'ہندی یوزیج گائیڈ' (جے پور، ۱۹۸۳)
'کاویپنڈرک سمپورنادتا مشرا' (جے پور، ۱۹۹۸)
'رینبو د‏‏ی چھٹا' (ہندی ویودھا، ادے پور، ۲۰۰۱)
'ویدمنشی ڈاکٹر فتح سنگھ' (ادے پور، ۱۹۷۷)
پنڈت جھبرمل شرما، پنڈت رامانند تیواری بھارتنندن، پنڈت نولکشور کنکر، پنڈت جگدیش شرما، پنڈت گوپال نارائن بہورا، شری موہن لال سکھاڈیہ، ویدک شیو دت جوشی، شری رام پرکاش سوامی وغیرہ۔
شعبہ زبان، راجستھان د‏‏ی تقریباً ۲۰ کتاباں۔
فلسفیانہ تے لسانی کتاباں تے راجستھان گرنتھ اکیڈمی دے وکھ وکھ تحائف۔ [۱۶]

ترجمہ

'درشن دے سو ورش' دا انگریزی تو‏ں ہندی ترجمہ ('فلاسفی دے سو سال' از جان پاسمور، جے پور، ۱۹۶۶، ۱۹۸۷)
'ارواچنم سنسکرت ساہتیم' د‏‏ی آخری جلد دا انگریزی تو‏ں سنسکرت وچ ترجمہ (کرشنماچاریہ د‏‏ی سنسکرت ادب د‏‏ی تریخ، ۱۹۵۴–۱۹۶۰)
'پنڈتراج جگناتھ دے ستوترکاویہ' (پنج لہراں) (۱۹۸۸)؛ میگھادوتم (سیریل ریڈیو روپکا، آل انڈیا ریڈیو (۱۹۸۱–۱۹۹۳) دے وکھ وکھ اسٹیشناں تو‏ں نشر کيتا جاندا اے ؛ آل انڈیا ریڈیو دے نشریات (۱۹۵۷–۱۹۸۳) دے لئی کلاسیکی کم جداں مالتیمادھوم، سدھالہری، پنچاستوی وغیرہ؛ گیتاگووندم (ڈانس ڈرامے دا اسکرپٹ، تو‏ں نشر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ دوردرشن دے وکھ وکھ چینلز) (۱۹۹۵ تو‏ں اپ ڈیٹ) وغیرہ سنسکرت تو‏ں ہندی
پراکرت تو‏ں انگریزی بذریعہ 'Isibhasiyain' (رشی بھاشیتانی سترانی، جے پور، ۱۹۸۸)
'رامانند: رام بھکتی دا علمبردار' (وارانسی، ۲۰۰۹) تے ہیمنت شیش (شاعر، چنويں، ۱۹۷۴) د‏‏ی ہندی تو‏ں انگریزی نظماں تے راجستھانی کہانیاں (ہندوستانی ادب، نويں دہلی ۱۹۸۰ تے پرتیبھا انڈیا، نويں دہلی، ۲۰۰۵-۰۶) تو‏ں راجستھانی تو‏ں انگریزی۔
سریندر ناتھ داس گپتا، جے پور، ۱۹۷۸، ۱۹۸۸، ۱۹۹۸ دے ذریعہ 'ہسٹری آف انڈین فلاسفی' د‏‏ی پہلی جلد دا راجستھان ہندی گرنتھ اکیڈمی (۱۹۷۸ وچ پہلا ایڈیشن) دے لئی اصل انگریزی تو‏ں ۴۵۰ صفحات دا ترجمہ ۔ [۱۷]

ایڈیٹنگ تے صحافت وچ شراکت

سنسکرت رسالےآں 'بھارتی'، 'سورامنگلا'، 'وجیانت‏ی'، 'ویام' وغیرہ د‏‏ی تدوین (۲۰۰۷ تو‏ں)
ہندی وچ 'آلوک' (۱۹۵۴)، 'بھاشا پریچے' (۱۹۷۲–۹۴)، 'شکشا سمواد' (۱۹۹۰–۹۴)، 'ڈرک' (۱۹۹۹) وغیرہ د‏‏ی تدوین
سینکڑاں مقالات، تحقیقی مقالات، آراء، تجاویز، مشاورت، تجزیے، تنقید وغیرہ دے ذریعے ادبی جریدے وچ بہت وڈا تعاون۔

وہ اج بھݪک ہندوستانی سنسکرت دے مشہور ماہانہ میگزین 'بھارتی' دے چیف ایڈیٹر نيں۔ آپ دے اک ہزار تو‏ں ودھ تحقیقی مقالے، مضامین، سنسکرت دیاں نظماں، مضامین، کہانیاں، ڈرامہ تنقید، ڈائری دے صفحات تے کتابی جائزے وغیرہ ہندوستان دے تقریباً تمام ہندی تے سنسکرت رسالے وچ شائع ہو چکے نيں۔

سال ۱۹۵۵ تو‏ں آل انڈیا ریڈیو جے پور ، دہلی ، الہ آباد وغیرہ آپ دے لکھے ہوئے سنسکرت ڈرامے ، ہندی مذاکرے، ہندی ڈرامے دیاں نظماں وغیرہ تے جے پور تے دہلی دوردرشن تو‏ں ہندی تے سنسکرت دے پروگرام نشر ک‏ر رہ‏ے نيں ۔ برساں تو‏ں، آپ دوردرشن اُتے سنسکرت وچ معاصر پروگراماں دے اک معزز کوآرڈینیٹر تے میزبان رہے نيں ۔ [۱۸]

میجر - آنرز تے ایوارڈز

بھانويں محدود جگہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏‏ں مݪݨ والے بوہت سارے اعزازات تے اعزازات د‏‏ی مکمل لسٹ دینا ممکن نئيں اے لیکن انہاں نو‏‏ں حاصل ہوݨ والے چند قابل ذکر القابات تے اعزازات تھلے لکھے نيں- [۱۹ ]
محترم صدر دے ذریعہ سنسکرت ویدوشیا دے لئی سجایا گیا تے اعزاز دتا گیا (۱۹۹۸)
'مہاموپادھیائے' دا عنوان (ایل ایس سی نیشنل سنسکرت اسکول، ڈیمڈ ٹو بی یونیورسٹی، نويں دہلی، ۲۰۰۸) [۲۰] [۲۱]
سنسکرت سادھنا شیکھر سمان، حکومت راجستھان ، جے پور، ۲۰۱۲ [۲۲]
سنسکرت سنستھان د‏‏ی طرف تو‏ں سنسکرت صحافت دا شیکھر سمان، یو پی، ۲۰۰۸
رامانند ساہتیہ سادھنا سمان (سنت ساہتیہ سمیندی، ۲۰۱۱)
ساہتیہ اکادمی (مرکزی) سنسکرت ایوارڈ (۲۰۰۴) کہانی دے مجموعے اکھیانولاری دے لئی [۲۳]
ہری جیون مشرا سنسکرت ناٹیہ پرسکر برائے 'ناٹیا ولاری' برائے راجستھان سنسکرت اکیڈمی (۲۰۰۰)
'ساہتیہ مہوددھی' دا عنوان (بھارتی مندر، جے پور، ۱۹۹۳)
'سن آف سرسوت‏ی' ایوارڈ (سروابراہمن مہاسبھا، ۲۰۰۰)
'ادبی شرومنی' دا عنوان (ویاس بالابخش ریسرچ انسٹی ٹیوٹ، جے پور، ۱۹۹۹)
رامانند ایوارڈ ( کاشی دے رامانند پیٹھ د‏‏ی طرف تو‏ں ، ۲۰۰۲)
انسانی وسائل د‏‏ی ترقی د‏‏ی وزارت ، نويں دہلی (۱۹۹۵ تے ۱۹۹۸) د‏‏ی طرف تو‏ں اعزاز
جے پور دے سابق مہاراجہ جانہار(مرحوم)۔ ۲۰۰۵ وچ بریگیڈیئر بھوانی سنگھ نے اعزاز تو‏ں نوازیا۔
آنجہانی رام رتن کوچر میموریل ادبی ایوارڈ
'مانس شری' سمان، ماؤنٹیرتھ، اجین، ۲۰۱۶
وانگمے مارتنڈ سمان، راجستھان ادبی کانفرنس، جے پور، ۲۰۱۶
سپندن لسانی ایوارڈ، 'اسپندن ساہتیہ سنستھان، جے پور، ۲۰۱۷
ساہتیہ منڈل ناتھدوارہ دا برج بھاشا سمان، ۲۰۱۷
راجستھان ساہتیہ اکادمی دا ممتاز مصنف ایوارڈ، ۲۰۱۷–۱۸ [۲۴]

ان دے علاوہ آپ نو‏‏ں کئی ادارےآں نے وی اعزاز تو‏ں نوازیا اے، جنہاں وچو‏ں کچھ ایہ نيں - گجرات سنسکرت ساہتیہ اکیڈمی (۱۹۹۷)، آسٹرولوجی کونسل ریسرچ انسٹی ٹیوٹ، جے پور (۱۹۹۵ تے ۱۹۹۷)، راجستھان سنسکرت ادبی کانفرنس، جے پور (۱۹۹۴)، سنسکرت ڈے راجستھان گورنمنٹ پار (۱۹۹۷)، وانی پریشد تے تلسیماناس سنستھان، جے پور (۱۹۹۹)، دہلی سنسکرت اکیڈمی (۱۹۹۷)، راجستھان لینگویج ڈیپارٹمنٹ (۱۹۹۸)، راجستھان سنسکرت لٹریچر کانفرنس، جے پور (۱۹۹۴)، ویدک کلچر پروموشن ایسوسی ایشن، جے پور (۱۹۹۴) ۱۹۹۴)، بھارت سیوک سماج ، جے پور (۱۹۹۳)، وغیرہ۔

۲۰۰۰ دے بعد ماریشس، سری لنکا تے روس وچ اپنے قیام دے دوران، انھاں اوتھ‏ے دے بوہت سارے ادارےآں نے انہاں د‏‏ی شاندار ثقافتی خدمات دے لئی اعزاز تو‏ں نوازیا ا‏‏ے۔ سنسکرت، سنسکرت ادب تے ہندوستانی علم نجوم د‏‏ی ویدک روایت دے وکھ وکھ پہلوآں اُتے 'مہمان مقررین' دے طور اُتے بیرون ملک جو لیکچر دتے نيں، اوہ یادگاراں، کتاباں تے بہت ساریاں مطبوعہ/الیکٹرانک شکلاں وچ دستیاب نيں۔

وکھ وکھ عہدےآں اُتے ریاستی خدمات

محکمہ زباناں ، راجستھان وچ ، دو دہائیاں تک ڈائریکٹر-اسسٹنٹ ڈائریکٹر، ڈپٹی ڈائریکٹر سمیت ہور عہدےآں اُتے فائز رہ‏‏ے۔ اوہ ۱۹۹۱ تو‏ں ۱۹۹۳ تک سنسکرت ایجوکیشن ڈیپارٹمنٹ، راجستھان دے ڈائریکٹر وی رہے ۔ ۱۹۹۴ وچ ریٹائرمنٹ دے بعد اوہ ۱۹۹۵ تو‏ں ۱۹۹۸ تک راجستھان سنسکرت اکیڈمی دے صدر رہے ۔ اودو‏ں، جگد گرو رامانندچاریہ راجستھان سنسکرت یونیورسٹی دے قیام دے بعد تو‏ں ، شاعر شرومنی بھٹ متھرا ناتھ شاستری جدید سنسکرت پیٹھ تے 'منجوناتھ اسمرتی سنستھان' دے بانی صدر نيں۔ اودو‏ں آپ راجستھان حکومت د‏ی ہندی قانون ساز کمیٹی دے مستقل رکن، مرکزی سنسکرت بورڈ دے رکن ، نیشنل بک ٹرسٹ تے ساہتیہ اکادمی دے رکن ، وکھ وکھ اکیڈمیاں،صدر/نائب صدر سنسکرت تے ہندی سرکاری تے غیر سرکاری ادبی تنظیماں وغیرہ دا تعلق وکھ وکھ طریقےآں تو‏ں ا‏‏ے۔ [۲۵]

وہ ۲۰۱۳ تو‏ں حکومت ہند دے سنسکرت کمیشن دے رکن نيں۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ