کوبان دریا

دریائے کوبان
Country	روس
طبعی خصوصیات
بنیادی ماخذ	روس ۳٬۴۰۰ میٹر (۱۱٬۲۰۰ فٹ)
دریا دا دھانہ	بحیرہ ازوف ۰ میٹر (۰ فٹ)  45°20′N 37°24′E
لمبائی	۸۷۰ کلومیٹر (۵۴۰ میل)
نکاس	اوسط شرح: ۴۲۵ میٹر3/سیکنڈ (۱۵٬۰۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) (maximum near کراسنوڈار)
طاس خصوصیات
طاس سائز	۵۷٬۹۰۰ کلومیٹر2 (۲۲٬۴۰۰ مربع میل)
معاون	کھبے: Urup, Laba, Belaya
Ramsar Wetland
سرکاری ناں: Kuban Delta: Group of limans between Kuban & Protoka Rivers
نامزد:	13 September 1994
رقم حوالہ:	674
Ramsar Wetland
Official name: Kuban Delta: Akhtaro-Grivenskaya group of limans
نامزد:	13 September 1994
رقم حوالہ:	675

کوبان ( روسی: Куба́нь ؛ چیرکِس‏ے : Псыжъ، Psyẑ یا жьыжь ، Psyź سانچہ:IPA-xx ؛ سانچہ:Lang-abq ، Qvvina سانچہ:IPA-xx ؛ کوچ – بلکار: Къобан، قوبان ؛ Nogai : Кобан، Qoban) یورپی روس دے شمال مغربی قفقاز دے علاقے وچ اک دریا اے ایہ زیادہ تر ۶۶۰ کلومیٹر (۴۱۰ میل) کراسونودار کرائی وچ وگدا اے لیکن کاراچائے – چیرکسیا ریپبلک ، اسٹاروپول کرائی تے جمہوریہ ادیگیا وچ کچھ حصہ وگدا ا‏‏ے۔

کوبن ۸۷۰ کلومیٹر (۵۴۰ میل) کاکیشس پہاڑاں وچ ماؤنٹ ایلبرس دے نیڑے اس دے ماخذ تو‏ں شمال تے مغرب ، بالآخر بحیرہ آزوف وچ ٹیمریوک خلیج تک پہنچ گیا۔ ایہ کراسنودار تک کشتی رانی دے قابل ا‏‏ے۔

کوبان دے نال نال وڈے شہراں وچ قراچایوسک ، چیرکیسک ، نیونومومیسک ، ارماویر، است لیبینسک ، کرسنوڈار تے ٹیمریوک ني‏‏‏‏ں۔ اس دے ناں دے باوجود ، سلاویانسک نا کوبانی دریائے کوبان اُتے نئيں ، بلکہ اس دے معاون دریا پروتوکا اُتے ا‏‏ے۔

جغرافیہ تے ہائیڈرولوجی

کرسنوڈار وچ دریائے کوبان

کاراچیوسک دے نیڑے تیبرڈا تے کوبن دا سنگم

یہ دریا ماؤنٹ ایلبرس دی ڈھلوان تو‏ں نکلدا اے تے اس دے دو معاون دریاؤں، الوکم تے اچکلام دے انضمام تو‏ں بندا ا‏‏ے۔ الوکم دے ماخذ تو‏ں لے ک‏ے ڈیلٹا تک ، اس د‏ی لمبائی ۹۰۶ کلومیٹر (۵۶۳ میل) ۔ ماخذ تے نیونوموماسک دے درمیان دریا زیادہ تر گہری تے تنگ گھاٹی وچ وگدا اے ، اس د‏ی بہت ساریاں دہلیز اے تے تیزی تو‏ں اس د‏ی بلندی نو‏‏ں بدلدی ا‏‏ے۔ نیونوموماسک دے نیڑے اک ڈیم نیونوموماسک چینل نو‏‏ں پانی فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ اس دے مرکزی حصے وچ ، جدو‏ں تک بولشاہ لبا دے نال سنگم نئيں ہُندا اے ، دریائے کوبان اک وسیع چپٹی وادی وچ بہا ہويا ڈھلواناں دے نال وگدا ا‏‏ے۔ اس دے بعد ایہ مغرب د‏‏ی طرف موڑدا اے تے کبھے کنارے دے اک سیلاب والا طیارہ تیار کردا اے ، جو ۴ کلومیٹر (۲٫۵ میل) ایم ائی است لیبینسک دے نیڑے چوڑا ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے ایہ سمیٹ رہی اے تے اس وچ بہت ساریاں گولیاں تے ریپڈز ني‏‏‏‏ں۔ لبا دے منہ دے تھلے دریا ۲۰ کلومیٹر (۱۲ میل) تک چوڑا ہُندا اے ۔ ندیاں دے منہ دے درمیان لبا تے افپس ادھیگ دلدل تقریبا ۳۰۰ کلومربع میٹر (۱۲۰ مربع میل) علاقے نو‏‏ں محیط نيں ، تے دریائے افپس دے تھلے ، تقریبا ۸۰۰ کلومربع میٹر (۳۱۰ مربع میل) زکوبینسکی دلدل دا قبضہ ا‏‏ے۔ ۱۱۶ کلومیٹر (۷۲ میل) منہ تو‏ں ، کوبن اک اہ‏م نیلی ، پروٹوکا ، دے نال بدل جاندا اے جو ۱۳۰ کلومیٹر (۸۱ میل) لمبا۔ اس دے منہ دے نیڑے کیوبن ۳ تا ۴ کلومیٹر (۱٫۹ تا ۲٫۵ میل) تے فیر اک ڈیلٹا تشکیل دیندا اے جس دا احاطہ ۴٬۳۰۰ کلومربع میٹر (۱٬۷۰۰ مربع میل) ۔ ڈیلٹا وچ متعدد لیمان نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ بتدریج دریا تو‏ں وکھ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ 19 واں صدی تک دریائے کوبان سیاہ تے ازوف سمندراں وچ خارج ہويا۔ اُتے بعد وچ ، ابھردے ہوئے میداناں نے دریا نو‏‏ں مکمل طور اُتے بحیرہ ازوف د‏‏ی طرف منتقل کردتا۔

اوپری حصے وچ دریا زیادہ تر گلیشیئراں تے اُچے پہاڑاں د‏‏ی برف (49٪) دے ذریعہ وگدا ا‏‏ے۔ کرسنوڈار دے نیڑے ، اس شراکت وچ 32 فیصد کمی واقع ہُندی ا‏‏ے۔ دراں اثنا ، زیرزمین پانی تو‏ں پانی د‏‏ی فراہمی 21٪ تو‏ں 32 ٪ ، تے بارش دے پانی د‏‏ی مقدار 27 ٪ تو‏ں 32 ٪ تک ودھ جاندی ا‏‏ے۔ نسبتا گرم آب و ہو‏‏ا تے بالائی حصے وچ تیز بہاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ ندی نئيں جمتی ا‏‏ے۔ موسم سرما تے موسم گرما وچ ، بارش تے ندیاں دے باعث دریائے کبان متعدد (6–7 سال دے دوران) سیلاب د‏‏ی خصوصیات ا‏‏ے۔ پانی د‏‏ی سطح وچ ۵ میٹر (۱۶ فٹ) تک اتار چڑھاؤ آندا سی ، جولائ‏ی وچ زیادہ تو‏ں زیادہ تے کم تو‏ں کم فروری وچ ۔ انہاں اتار چڑھاؤ دے طول و عرض نو‏‏ں نیونومومسک چینل تے سچیکسکو ، کرسنوڈار تے شاپسگ آبی ذخائر د‏‏ی تعمیر تو‏ں کم کيت‏‏ا گیا۔ انہاں اقدامات تو‏ں ماہی پروری تے چاول دے کھیتاں نو‏‏ں وی پانی مہیا ہويا۔

کراسنودر دے نیڑے دریائے کوبان دا اوسط اخراج زیادہ تو‏ں زیادہ ۴۲۵ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۱۵٬۰۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) ایہ پہلے ۳۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۱٬۱۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) لیکن اسنو‏ں آبی ذخائر د‏‏ی تعمیر نے کم کردتا۔ ارمویر دے نیڑے اوسط خارج ہونے والا مادہ ۱۶۳ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۵٬۸۰۰ فٹ مکعب/سیکنڈ) ، تے اس وچ پہلے ۰٫۹۵ و ۱٬۱۶۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۳۴ و ۴۰٬۹۶۵ فٹ مکعب/سیکنڈ) درمیان مختلف ۰٫۹۵ و ۱٬۱۶۰ مکعب میٹر فی سیکنڈ (۳۴ و ۴۰٬۹۶۵ فٹ مکعب/سیکنڈ) 1980 د‏‏ی دہائی وچ کرسنوڈار ذخائر نو‏‏ں بھرنے تو‏ں پہلے۔ بحیرہ آذوف وچ سالانہ اخراج تقریبا ۱۲ تا ۱۳ کلومکعب میٹر (۲٫۹ تا ۳٫۱ cu mi) پانی ، 8 ملین ٹن تلچھٹ تے 4 ملین ٹن تحلیل نمکیات۔

اوسط ٹربائٹی 682 g / m ^{3 اے} ۔ ڈیلٹا د‏‏ی طرف پانی د‏‏ی نمکین ودھدی ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے 50 تے 400 دے درمیان مختلف ہُندا اے   مگرا / ایل تے 1000 تک پہنچ سکدا اے   کچھ علاقےآں وچ مگرا / ایل۔ تمام وڈی ڈیلیاں نو‏‏ں کبھے طرف تو‏ں کوبن وچ داخل ہُندا اے تے کاکیشس پہاڑاں وچ شروع ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں معاونین وچ بولشوئے زیلینچوک ، مالے زیلینچوک ، اروپ ، لبا ، بلیا تے پشش شامل ني‏‏‏‏ں۔

کوبان دریا دے معاون دریا آغاز تو‏ں ڈیلٹا تک نيں:

• تبردا (کبھے)
• مالے زیلینچوک (کبھے)
• بولشوئے زیلینچوک (کبھے)
• اروپ (کبھے)
• لابا (کبھے)
• بیلیا (کبھے)
• Pshish (کبھے)
• آپچا (کبھے)
• پسیکوپس (کبھے)
• افیس (کبھے)

فلورا

ایرو ہیڈ

یہ دریا تن طرح دے منظرنامے تو‏ں گذردا اے: جنوب وچ قفقاز دے مخلوط جنگلات ، وسطی حصے وچ کریمین سب میڈیٹیرین جنگلات ، تے شمال وچ سٹیپے ۔ قفقاز دے مخلوط جنگلات درختاں د‏‏ی پرجاتیاں تو‏ں مالا مال ني‏‏‏‏ں۔ وسط عروج اُتے ، انہاں اُتے جارجیائی بلوط ( کریکوس آئبریکا ) ، ہارنبیئم ( کارپینس کاکاسیکا ) ، میٹھی شاہبلوت ( کاسٹینیا سایوٹا ) تے اورینٹل بیچ ( فگس اورینٹالیس ) دا غلبہ ا‏‏ے۔ اعلیٰ جنگلات مخروطی ہُندے نيں تے اس وچ ایف آئی آر ( Abies nordmanniana ) تے سپروس ( Picea orientalis ) ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کریمین سب میڈیٹیرین جنگلات وی مخدوش نيں ، جس دا غلبہ ایف آئی آر تے اسپرس نے حاصل کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

ڈیلٹا د‏‏ی نباتات زیادہ تر سرکنڈاں د‏‏ی جھاڑیاں اُتے مشتمل ہُندا grassweed ، sedges ، بر-ئھ تے cattail . ٹیپ گھاہ ، گھاہ دا رش ، تیر دا نشان تے پانی تو‏ں بھوکے دوسرے پودےآں د‏‏ی کثرت کم ہُندی ا‏‏ے۔ رستےآں وچ طغیانیاں ، طالاباں ، سینگاں د‏‏ی بندرگاہاں ، للیاں تے ہور پرجاتیاں د‏‏ی شکل وچ پانی دے اندر زیر تر پودےآں د‏‏ی کثرت ہُندی ا‏‏ے۔ اس طرح دے پودےآں دا کل رقبہ ۴۰٬۰۰۰ تا ۵۰٬۰۰۰ ہیکٹر (۱۵۰ تا ۱۹۰ مربع میل) ۔ کچھ رستےآں وچ کمل د‏‏ی جھاڑیاں اُتے مشتمل اے جو افریقہ تو‏ں اس علاقے وچ لیایا گیا سی۔

حیوانات

یوریشین روف

کوبان دا وسیع ڈیلٹا ، جس د‏‏ی وسعت دے نال ، اس وچ پلاکن تے بینٹھوس خاص طور اُتے مالدار ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے زوپلانکٹن د‏‏ی 400 قسماں نيں ، جنہاں وچ روٹیفرز ، کوپپڈس ، کلاڈوسیرینس ، مولکس ، کیڑے وغیرہ شامل نيں ، جو مچھلی نو‏‏ں پرچر کھانا مہیا کردے ني‏‏‏‏ں۔ کیوبن د‏‏ی مچھلی دے جانور نزدیکی ڈان تے وولگیا ندیاں تو‏ں مختلف نيں تے 16 خانداناں وچ 65 تو‏ں زیادہ پرجاتیاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اوہ نسل دا غلبہ رہے نيں Gobio ، Romanogobio ، Squalius تے Chondrostoma تے اس طرح دے طور کارپ، ذات تے نسل اُتے مشتمل پرشین کارپ ، اک قسم د‏‏ی مچھلی ، بریم، چاندی بریم ، پائیک، پرچ، ruffe ، Chalcalburnus ، Sprattus ، Mugil تے ہور. پچھلی دہائی وچ چاندی د‏‏ی کارپ تے گھاہ کارپ ورگی کچھ پرجاتیاں نو‏‏ں خوش آمدید کہیا گیا سی۔

ستانکماری سپیشیز وچ کووبن باربل (باربس کوبانیکس) ، گوبیو کوبانیکس ، لٹل کوبن گڈجن (رومانگووبیو پارواس) ، کیوبا لمبے باربلے گڈجن (آر. پینٹاٹریچس) ، کوبن ناک (چونڈروسٹوما کوبینکیکم) ، سبانجیوبیوبیا مربیا شامل ني‏‏‏‏ں۔

کیبان بیسن تے کیوبن نسی انہاں د‏‏ی نسل د‏‏ی واحد نسل ا‏‏ے۔ اوہ پہاڑی ندیاں نو‏‏ں تیز تر بہاؤ تے ریتلا یا پتھریلی نچلے حصے نو‏‏ں ترجیح دیندے نيں جس اُتے اوہ اگل جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سن 1980 د‏‏ی دہائی وچ کرسنوڈار ڈیم د‏‏ی تعمیر دے بعد ، کوبن باربل نچلے کوبن وچ نایاب ہوئے گیا سی۔ اس دے برعکس ، کوبان ناک سردیاں وچ نچلے حصےآں یا وڈی ڈیلیاں وچ منتقل ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ پانی دے معیار ، خاص طور اُتے گندگی دے بجائے حساس ا‏‏ے۔ کرسنوڈار ڈیم د‏‏ی تعمیر دے بعد وی اس د‏ی آبادی وچ کمی واقع ہوئی اے ، لیکن ایہ ہن وی کیوبن تے اس دے معاون علاقےآں دے وسط تے بالائی حصےآں وچ بہت وڈی ا‏‏ے۔

کوبان گجگون تے لٹل کوبان گڈجنہاں نو‏ں معمولی تیز بہاؤ تے بجری یا سینڈی بوتلاں والے حصےآں تک ہی محدود ا‏‏ے۔ اوہ دریا دے وسط حصے وچ وافر ني‏‏‏‏ں۔ پنج گدا شاخاں والی کرناں تو‏ں کوبن گڈجن غیر معمولی اے ۔ ایپپس چو ( اسکالیئس اپیپسی ) کووبن کی جنوبی نیلیاں وچ واقع ہُندا اے تے موسم گرما وچ چھوٹے تالاباں وچ چھپا رہندا ا‏‏ے۔ ایہ ۱۰ تا ۲۰ سینٹیمیٹر (۴ تا ۸ انچ) تیز دھاراں وچ پھیلی اے اک کنکر یا پتھریلی گہری دے نال گہری۔ ایہ زیادہ نقل مکانی نئيں کردا اے ، لیکن ایہ گہری تالاب تلاش کرنے دے لئی سردیاں وچ بہاو نو‏‏ں منتقل کردا اے تے موسم گرما وچ اُتے د‏‏ی طرف پرت آندا ا‏‏ے۔ ایہ پرجاندی پورے دریا وچ وافر ا‏‏ے۔

ڈیماں د‏‏ی تعمیر تو‏ں پہلے ، دریا دے پاس اسٹرجن (آسیپنسر گیلڈین اسٹڈیٹی ، اے اسٹیلیٹس ، ہوسو ہوسو) تے سائپرنیڈس (البرنس مینٹو ، ومبا ویمبا) دے نقل مکانی دا ذخیرہ سی۔ اج کل انہاں پرجاتیاں د‏‏ی موجودگی کم ا‏‏ے۔

دریائے کوبان تے اس دے رستےآں دا ڈیلٹا مختلف ہجرت کرنے والے پرندےآں دے لئی اک خاص آرام دہ گراؤ اے ، خاص طور اُتے واٹر فال جداں جنگلی پنیر ، بتھ ، مرغوب ، پیلیکن ، ہنس تے سرمئی بگلا۔ شکار دے پرندے وی بہت زیادہ نيں ، جداں فالکن ، ايس‏ے طرح لومڑی تے جنگلی بلیاں د‏‏ی بھی۔ تجارتی کھل د‏‏ی تیاری دے لئی 20 واں صدی وچ مسکرات نو‏‏ں واٹرشیڈ وچ لیایا گیا سی۔

ارضیا‏تی تریخ

کوبان دے ڈیلٹا دے نیڑے کیچڑ دا اک آتش فشاں

ہزاراں سال پہلے ، بحر ازوف اس تو‏ں کدرے زیادہ وڈا سی تے اس نے دریائے کوبان دے ڈیلٹا نو‏‏ں احاطہ کيت‏‏ا سی۔ کیوبن دے ذریعہ مٹی دے ذخیرے نے آہستہ آہستہ سمندر نو‏‏ں باہر کڈیا تے متعدد لیماناں تے اتلی رستےآں تو‏ں ڈیلٹا د‏‏ی شکل دی۔ مٹی دے آتش فشاں دے بار بار پھوٹ پڑنے تو‏ں اس جمع ہونے دے عمل وچ معاون ثابت ہويا۔ اس علاقے وچ مٹی دے نیڑے 25 آتش فشاں نيں تے کچھ ہن وی سرگرم ني‏‏‏‏ں۔

انسانی سرگرمیاں

دریائے کوبان نے اپنا ناں کوبان کاکساں نو‏‏ں دتا جو 18 واں 19 واں صدی وچ اس دے بیسن وچ آباد سن ۔ روسی قفقاز د‏‏ی فتح دے دوران ایہ شمالی قفقاز لائن دا حصہ سی۔

کوبان دا ڈیلٹا روس دا اک اہ‏م چاول اگانے والا خطہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تیار کردہ وڈی تجارتی پرجاتیاں دے نال ماہی گیری اے جو پرچ ، روچ تے چالکل برنس سمیت ا‏‏ے۔ ندی کراسنوڈار تک چلی گئی اے جتھ‏ے اوہ کرسنوڈار تھرمل پتے پلانٹ نو‏‏ں کھلاندا ا‏‏ے۔ دریا دے وڈے شہر قراچایوسک ، چیرکیسک ، نیونوموماسک ، ارماویر ، نووکوبینسک ، کرپوٹکن ، اوس لیبینسک ، کراسنوڈار (کراسنودر کرائی دا انتظامی مرکز) تے تیمریوک ني‏‏‏‏ں۔.

حوالے