کیرالہ دی کندھ چترکاری
کیرل دی کندھ مصوری کیرل وچ ہندو اساطیر نوں درساؤندیاں پھریسکوس ہن۔ کیرلا، بھارت وچ پرانے مندراں اتے محل، کندھ چتراں دی اکّ بھرپور روایت نوں نمائش کردے ہن جو زیادہ تر ۹ویں توں ۱۲ویں صدی عیسوی دے وچکار اے جدوں کلا دے اس روپ نوں شاہی سرپرستی حاصل سی۔
ایہناں چتراں دا کلاسیکل بنیاد سنسکرت دے گرنتھاں 'چترسوترم - (چترسوتر وشنوں دھرموتر پران دا اکّ حصہ اے، جو لگبھگ ۱۵۰۰ سال پہلاں سنسکرت وچ لکھیاں گئیاں سی۔ اس وچ نوں ادھیاواں وچ ۲۸۷ چھوٹیاں چھنداں اتے دوجے باب وچ کجھ گدّ ہن۔ چترسوتر جنا وسترت مصوری بارے کوئی ہور کتاب نہیں اے۔ ایہہ کتاب سینکڑے سوالاں دے جواب دیندی اے کہ پینٹنگ کی ہندی اے، کیوں، اسدا مقصد، کردار، چترکار، ماہراں اتے ہور قلعواں نال تعلق۔ اصل بھارتی مصوری نوں سمجھن لئی چترسوتر فائدہ مند ہووےگا۔ ) تنترسمچی، پندرویں صدی دا نارائنن ولوں لکھیا گیا پاٹھ، بارہویں صدی دا ابھلاشتارتھ چنتامنی اتے سولھویں صدی دے شریکمارن ولوں [۱] کندھ-چتراں وچ اساطیری کردار دی مورتی-سائنس دھیانسلوکاں اُتے مشتمل اے۔[۲]
ترنادھکارا گپھا مندر (ہن تاملناڈو نوں سونپیا گیا اے) اتے تروونچیکلم دے کندھ-چتراں نوں کیرل دی اپنی سٹائل دے چتراں دے سبھ توں پرانے اخاص منیا جاندا اے۔ کیرل دی مورتی کلا دے ماسٹرپیس وچ شامل ہن: ایتومنور وچ شو مندر، متنچیری پیلیس دے رامائن چتر اتے وداکمناتھ کھیترم۔
ہور ودھیا مورل چتراں نوں ترکودیتھانم، وائیکوم مندر، پنڈریکاپرم، ادینپرم، ترپرانگوڈے، گرووایور، کمارنلور، ایمنم، ترچور دے وداکناتھن مندر، کنور دے تھوڈیکلم مندر اتے تھمناربھنمپرم مندر دے شری پدمناپرم دے مندراں وچ درسایا گیا اے۔ ہور کندھ-چتر تھاں اولور، چلکوڈی، کنجور، ایڈپلی، ویچر، اتے ملنترتھی،[۳] اتے کیامکلم نیڑے کرشنپرم پیلیس اتے پدمنابھپرم پیلیس ورگے محلاں وچ ہن۔
پنر سرجیت
[سودھو]بھاویں کہ کیرلا دے وکھ-وکھ حکمراناں دی سرپرستی ہیٹھ روایتی مورتی کاریگر سن، بریٹیش انتظامیہ دے ماتحت کلا دے روپ نوں بہت نقصان جھلنا پیا، اتھوں تک کہ الوپ ہون دے خطرے وچ وی۔ ۱۹۴۷ وچ بھارت دی آزادی توں بعد، کیرلا وچ کندھ-چتر روایت دی اکّ پنر سرجیتی کیرلا وچ پرمکھ مندراں وجوں ہوئی۔ سینٹر فار سٹڈی آف مورل پینٹنگز، کیرلا دے ترشور ضلعے وچ گرووایور دیواسووم بورڈ ولوں ممییر کرشنن کٹی نائر دے مکھ انسٹرکٹرشپ ماتحت قائم اکّ سکول، اس پنر-سرجیتی پڑاء نوں درساؤندا اے،[۱] جویں کہ کلاڈی وچ سنسکرت دی شری سنکراچاریا یونیورسٹی۔ ڈاکٹر۔ ساجو تھروتھل دی انسٹرکٹرشپ۔
تکنیک
[سودھو]روائتی طور اُتے پینٹنگ وچ چار وکھ-وکھ پرکریاواں شامل ہندیاں ہن،
- زمین دی تیاری ( گرینائیٹ اتے لیٹرائیٹ کندھاں)
- روپ ریکھا دا سکیچنگ
- رنگاں دی ورتوں اتے
- سجاوٹی ویرویاں نوں جوڑنا
سنسکرت گرنتھاں وچ وکھ-وکھ رنگاں دی سٹائل، فعالیت، لوڑیندے سنجوگاں دی وستار وچ چرچہ کیتی گئی اے جو وکھو-وکھرے رنگاں نوں ملا کے اتے رنگاں نوں لاگوُ کرن لئی ادھار تیار کرن دی ودھی اتے عام شبداں وچ وکھ-وکھ قدرتی سروتاں توں رنگاں نوں تیار کرن لئی تیار کیتے جا سکدے ہن۔[۱]
کندھ دی تیاری
[سودھو]کندھ نوں تیار کرن وچ وکھ-وکھ مادےآں نال کندھ نوں پلاسٹر کرن دے تن پڑاء شامل ہندے ہن۔
- ۱:۲ دے انوپات وچ چونے اتے صاف ریت دے مپناہ دا پلاسٹر۔
- ۱:۲ دے انوپات وچ چونے اتے ریت دے مپناہ دا پلاسٹر، اتے کپاہ ( گوسیپیئم ہربیسیئم )। کپاہ دی ورتوں کندھ نوں چمک دار؉ چٹے رنگ دی بنتر دین لئی کیتی جاندی اے۔
- تیز چونے اتے بہت کومل ناریل دے رس دے مپناہ دے ۲۵-۳۰ دھووو۔[۲]
رنگ دی تیاری
[سودھو]روائتی کندھ-چتراں وچ پنچورن دی ورتوں کیتی جاندی اے۔ خاص طور اُتے مطلب لال، پیلا، ہرا، کالا اتے چٹا،[۲] چٹا ہی کندھ دا رنگ اے۔ رنگ سبزیاں اتے کھنج رنگاں توں تیار کیتے جاندے ہن۔ لال لال لیٹرائیٹ توں لیا گیا اے، پیلا پیلا لیٹرائیٹ توں، چٹا چونے توں اتے کالا تیل-دیوے دی سوٹ توں لیا گیا اے۔ نیلاماری (بھارتی انڈیگو؛ انڈیگوپھیرا ٹنکٹوریا) پودے دیاں پتیاں نوں نچوڑیا جاندا اے اتے ایبسٹریکٹ نوں سکن توں بعد ہرے رنگ نوں حاصل کرن لئی اراوکرا ( گارسینیا موریلا ) نال ملاؤن لئی ورتیا جاندا اے۔ لکڑ دے بھانڈیاں دی ورتوں رنگاں نوں ملاؤن لئی کیتی جاندی اے اتے ورتیا جان والا بائیڈنگ زریعہ نرم ناریل دے پانی توں لیا جاندا اے اتے نمّ دے درخت (ازادراچٹا انڈیکا ) توں لیا جاندا اے۔[۲]
کندھ-چتراں وچلے پاتر اوہناں دیاں خاصیتاں دے مطابق رنگین ہن جویں کہ متعلق ہندو اساطیری گرنتھاں وچ درسایا گیا اے۔ روحانی، برہم اتے مذہبی پاتراں (ساتوک) نوں ہرے رنگ دے رنگاں وچ درسایا گیا اے۔ جو لوک طاقت اتے پدارتھوادی دولت (راجسک) ول متاثر ہندے ہن، اوہناں نوں لال توں سنہری پیلے رنگاں وچ رنگیا جاندا اے۔ دشٹ، دشٹ اتے گھٹیا اکھر (تامسک) عام طور اُتے چٹے جاں کالے رنگ وچ پینٹ کیتے جاندے ہن۔[۲]
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ Nayar, T. S.; Binu, S.; Pushpangadan, P. (1999-01-01). "Uses of Plants and Plant Products in Traditional Indian Mural Paintings". Economic Botany 53 (1): 41–50. doi:. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ Mini, P. V. (2010). "Preparation techniques of pigments for traditional mural paintings of Kerala" (in en-US). Indian Journal of Traditional Knowledge 9 (4). ISSN 0975-1068. http://nopr.niscair.res.in/handle/123456789/10308. سائیٹ غلطی: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ Menachery, St. Thomas Christian Encyclopaedia, II, Trichur, 1973; Indian Church History Classics, Saras, Ollur, 1998
ہور پڑھنا
[سودھو]- Kossak, Steven (1997). Indian court painting, 16th-19th century.. New York: The Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-0-87099-783-9. (see index: p. 148-152)
- Sandhya Ravi (2015)، Color Culture and Identity: Influence of Colors on Kerala Mural Art. IJASOS- International E-Journal of Advances in Social Sciences, Vol. I, Issue 3, دسمبر ۲۰۱۵
- Poyil, M. (2011)۔ THODIKALAM MURAL PAINTINGS: FEATURES, MEANINGS AND TECHNIQUES۔ Proceedings of the Indian History Congress, 72، ۱۲۳۹–۱۲۴۶.
- Bernier, R. M. (1982). Temple Arts of Kerala: A South Indian Tradition. New Delhi: S. Chand. ISBN 978-8121901109.