گرشرن سنگھ

گرشرن بھاء جی فائل:گرشرن سنگھ.jpg
جم:	16 ستمبر 1929(1929-09-16) ملتان (پاکستان)
موت:	۲۷ ستمبر ۲,۰۱۱(2011-09-27) (عمر 82 سال) چنڈی گڑھ
کم_میدان:	تھیٹر
شہریت:	بھارتی
بولی:	پنجابی
موضوع:	پینڈو پنجاب دے کرتیاں دا جیون
مکھ  رچنا:	بھائی منا سنگھ
امرتسر سکول آف ڈرامہ

گرشرن بھاء جی جاں بھائی منا سنگھ (16 ستمبر 1929 – 27 ستمبر 2011) جو اگھے رنگکرمی اتے پنجاب دی ترکشیل لہر دے موڈھی، پنجابی لوک تھیٹر اتے نکڑ ناٹکاں دے شیر-اے-پنجاب، اک انجینیئر، لکھاری، ناٹک کار، اداکار، ڈریکٹر، پرکاشک، لوکاں دے آگوُ، اڈیٹر، کامیاب پربندھک، وکتا اتے سبھ توں اپر اک ودھیا انسان سن۔ اوہ اک تردی-پھردی ادارہ سن۔

مڈھلا جیون

گرشرن سنگھ بھاء جی دا جم 16 ستمبر، 1929 نوں ڈاکٹر علم سنگھ دے گھر ملتان (پاکستان) وچ ہویا۔ لوکاں دے اس ہیرو نے نکے ہندیاں توں سمیاں دی نبض پچھان لئی تے لوکائی دی پیڑھ نوں وی محسوس کیتا۔ اوہناں ایم۔ایسسی۔ (آنرز) ٹیکنیکل کیمسٹری تک تعلیم حاصل کیتی۔ ملتان دے پرائمری سکول وچ پڑھدیاں پنجابی تے اردو زباناں سکھیاں۔ بہتی تعلیم خالصہ سکول اتے خالصہ کالج امرتسر توں حاصل کیتی۔

نوکری توں ناٹک ول

1951 وچ پڑھائی ختم کرن اپرنت بھاکھڑا ننگل وکھے سیمنٹ دی لیبارٹری وچ نوکری کیتی۔ اتھے کم کردیاں اوہ اپٹا (انڈین پیپلز تھئیٹر) دے نامی رنگکرمی جوگندر باہرلا دے ناٹکاں توں اینے متاثر ہوئے کہ اوہ خود تھیٹر دے کھیتر وچ کدّ پئے اتے اپنی ساری زندگی لوک پکھی ناٹ-سرگرمیاں نوں سمرپت کر دتی۔ 19 ستمبر 1975 نوں اوہناں نوں نوکری توں سسپینڈ کر دتا گیا۔ 1981 وچ اوہناں نے اپنی مرضی نال رٹائرمینٹ لے لئی۔ نوویں جماعت وچ پڑھدیاں اوہناں دا تعلق کمیونسٹ پارٹی نال جڑ گیا تے اوہ کارڈ ہولڈر بن گئے۔ چھوٹی عمرے مارکسی فلسفے نوں پڑیا۔

تھیٹر

ناٹکاں وچ اپنی بیوی کیلاش کور اتے دو دھیاں نوں نال لے کے موڈھیاں اتے ناٹ-سامان دے تھیلے چکی بھاء جی پنڈ-پنڈ لوکاں نوں جاگروک کردے، سماجی برابری دا سنیہا دندے، ناٹک کھیڈدے، لوکاں وچ چنگا ساہت لے کے جاندے، بناں کوئی ٹکٹ لایاں ہزاراں، لکھاں لوکاں ساہمنے ناٹک کھیڈدے، کساناں، مزدوراں دے گھراں وچ رکھی-مسیع دال روٹی چھکّ کے ٹھنڈا پانی پی کے پھیر اگلے پنڈ لوکاں نوں پریرن والا زندگی دا مسیحا، لکھاں نوجواناں نوں پریردا۔ اوہ ہمیشاں ہی بابے نانک، گرو گوبند سنگھ، شہید بھگت سنگھ تے غدری بابیاں دے راہ نوں اپنا راہ کہندے۔ 50 سالاں دے تھیٹر سفر وچ اوہناں نے 185 توں ودھ ناٹک لکھے، اوہناں ناٹکاں دیاں 12000 توں ودھ پیشکاریاں پنجاب دے پنڈاں توں لے کے دیش-ودیش وچ کیتیاں ۔ اوہناں نے اداکاری اتے ناٹ پیشکاری دی اپنی خاص سٹائل ترقی یافتہ کیتی، اپنی ہوند بھلّ کے پاتر دا ساکار روپ ہو جان والی سٹائل، جذبے گدھی، ناظرین دی سوچ نوں کراماتی ڈھنگ نال اپنے نال برابر تور لین والی سٹائل، تھڑا تھیٹر سٹائل، نکڑ ناٹک سٹائل، پینڈو تھیٹر سٹائل ۔ اوہناں نے تھیٹر نوں سماجی فکر لئی ہتھیار وجوں ورتیا۔ عمر دے اٹھ دہاکے پار کرکے وی گرشرن سنگھ لوکاں نوں جگاؤن لئی ہوکے دے رہا اے۔

جگاؤن دا ہوکا

بھاکھڑا وکھے لوہڑی دا تہوار منایا جا رہا سی۔ اتھے کم چووی گھنٹے چلدا سی۔ کوئی چھٹی نہیں سی ہندی۔ افسراں نے کیہا کہ اگلے دن 8-12 والی شفٹ وچ ضروری کم چلا ئے جان اتے باقی چھٹی کیتی جاوے پر مینیجمینٹ نے ایہہ گل نہ منی۔ نتیجے دے طور اُتے اتھے لوہڑی دی بہت وڈی ہڑتال ہوئی۔ ایہہ گل 1954 دی اے۔ اتھے ہی اوہناں نے پہلا ناٹک 'لوہڑی دی ہڑتال' لکھیا اتے کھیڈیا۔ 1952 بھاکھڑا ڈیم تے بطور انجینیئر سیوا نبھا راے سن۔ ڈیم تے ملازما نوں محنت دا پورا ملّ نہ ملن کرکے افسراں تے سیاسی لوکاں ولوں حقی منگاں دی اندیکھی کارن محنتی کامیاں ولوں ہڑتال کیتی گئی۔ اسے ہڑتال وچ گرشرن سنگھ نے اس ویلے اک ناٹک لکھ کے کھیڈیا جس دا ناں وی ‘ہڑتال’ سی۔ سرکار دیاں نظراں وچ گرشرن سنگھ ودروہی سر رکھن والا تے ہورناں نوں ودروہ لئی اکساؤن والا بن گیا۔ اجیاے حالات وچ گرشرن سنگھ دا نوکری کرنا مشکل ہو گیا۔ سٹے وجوں استعفٰی دے کے ناٹک ودھا دے کھیتر وچ آ ڈٹے۔

نکڑ ناٹک

اوہناں نے ناٹک ورگی کلا دی نبض پچھان لئی کہ ایہہ لوکاں اُتے جادو ورگا اثر کردی اے۔ اوہناں نے بناں سٹیج رہرسل ، لائیٹاں اتے میوزک دے نکڑ ناٹکاں دی نیہہ رکھی ۔ اس نوں پرانے لوک کلا وچ ڈھال کے اپنا سندیش لوکاں تک پہنچایا۔ ناٹک اک اجیہی وغیرہ کالی ساہتی کلا اے، جس دا اثر چر مستقل اتے سندیش بڑے اتیجک سبھاء والا ہندا اے۔ ایہی کارن سی کہ پنڈاں وچ ایہہ لوک لہر دا روپ دھارن کر گئی۔

ڈرامہ پارٹی

امرتسر سکول آف ڈرامہ راہیں نویں منڈے-کڑیاں نوں ناٹک نال جوڑیا۔ ایہہ منڈے خود وڈے کلاکار اتے ڈریکٹر بن گئے۔ ڈاکٹر۔ صاحب سنگھ اتے صرف دھالیوال ورگے نامور کلاکار ہن گرشرن سنگھ دی سوچ نوں ہر آدمی تک لجان لئی پرتیبدھ ہن۔ 1964 وچ بھاء جی نے امرتسر وکھے دوستاں نال رل کے امرتسر ناٹک کلا مرکز دی نیہہ رکھی۔ اج ایہہ ادارہ ناٹکاں دی اگھی ادارہ اے۔ اس نے تھئیٹر نوں قصبی پدھر اُتے اپنایا۔ اس ادارہ دا مقصد سی کہ چنگے، اگانھ ودھو ناٹکاں دی پیشکاری راہیں لوکاں نوں جاگرت کرنا تاں جو سرمائیداری طاقتاں دے خلاف بھرویں مورچیبندی کیتی جا سکے۔

سنپادنا اتے پرکاشن

لوکاں تک اپنے وچار پہنچاؤن لئی اوہناں نے ناٹک دے نال ہور زریعاں نوں وی ورتوں وچ لیاندا۔ سن 1980 توں لے کے سن 1989 تک اوہ میگزین 'سمتی سنپادنا کردے راے۔ اس ویلے دوران سمتا دے 100 توں ودھیرے انک شائع ہوئے۔ 'سمتا' وچ اگانھ ودھو ساہت چھاپن دے نال نال اوہ اپنے دور دیاں سماجی، تہذیبی اتے سیاسی حالات اُتے گمبھیر اتے ملوان ٹپنیاں کردے سن۔ 'سمتا' توں بناں اوہ کئی سال 'سردل' ناں دے رسالے دے وی اڈیٹر راے۔

لوکاں تک سستیاں کتاباں پہنچاؤن لئی اوہ بلراج ساہنی یادگاری پرکاشن دے ناں ہیٹھ کتاباں دی پرکاشنا وی کردے سن۔ اپنے ناٹکاں دے پروگراماں وچ اوہ اس پرکاشن ولوں چھاپیاں گئیاں کتاباں لوکاں نوں سستے ملّ اُتے ویچیا کردے سن۔

کینیڈا پھیریاں

انڈین پیپلز ایسوسی ایشن ان نمطلب امریکہ (اپانا) دے سدے اُتے گرشرن سنگھ پہلی واری اپنی ٹیم امرتسر ناٹک کلا مرکز نال سن 1983 وچ کینیڈا آئے۔ اس ویلے اوہناں دے ناٹکاں دے پروگرام کینیڈا بھر دے شہراں وچ کروائے گئے۔ اس دے نال ہی اپانا نے اوہناں دے دو ناٹکاں 'مٹی دا ملّ' اتے 'چاندنی چونک توں سرہند تک' دی ویڈیو اتے اک اگانھ ودھو گیتاں دا ریکارڈ 'چھٹا چاننا دا' ریکارڈ کروایا۔ سن 1985 وچ اوہ دوسری وار اکلے کینیڈا آئے اتے کینیڈا دے وکھ وکھ شہراں وچ کینیڈا دے مقامی کلاکاراں نال مل کے ناٹکاں دے پروگرام پیش کیتے۔ ایہناں دوہاں پھیریاں دوران اوہناں نے کینیڈا وچ تھیٹر سرگرمیاں کر راے جاں کرن دے چاہوان لوکاں نال میٹنگاں کیتیاں اتے اوہناں نوں تھیٹر کرن لئی مُتحرک کیتا۔ نتیجے وجوں کینیڈا وچ کئی ناٹک منڈلیاں ہوند وچ آئیاں۔ اس طرحاں اوہناں نے کینیڈا وچ پنجابی تھیٹر نوں مُتحرک کرن لئی اہم یوگدان پایا۔

اس توں بعد اوہ سن 1995 اتے 1997 وچ اپنی ناٹک منڈلی نال کینیڈا آئے اتے کینیڈا دے امریکہ دے وکھ وکھ شہراں وچ ناٹک پیش کیتے۔

رنگکرمی نام

رنگکرمی گرشرن سنگھ بھاء جی جس مقام تے سن شاید سرکاری نوکری دوران نہیں پہنچدے۔ پیسے تاں بتھیرے اکٹھے ہو جاندے پر لوکطاقت اکٹھی نہیں سی ہونی۔ پنجابی ساہت نوں ہور امیر بناؤن وچ اوہناں دا بھرواں یوگدان اے۔ سکولاں، کالجاں اتے یونیورسٹیاں دے کورساں وچ اوہناں دے ناٹک لگے ہوئے ہن۔ بہت سارے کھوجارتھیاں/ودواناں نے بھاء جی دی ناٹک سٹائل تے ہور وکھ-وکھ پہلوآں تے کم کیتا اے تے ہوئی جا رہا اے۔

کم

آپ نے بٹھنڈہ دے گرو نانک دیوَ تھرمل پلانٹ دا نقشہ ہوراں انجینیئر نال مل کے واہیا سی۔ آپ جی دی صلاحَ تے پنجاب سکول سکھیا بورڈ نے طالب علم دے پیؤ دے ناں دے نال اس دی ماں دا ناں وی درج ہون لگیا۔ پنجاب دے برے دناں وچ بھاء جی نے اپنی آواز نوں چھپایا نہیں سگوں اپنے سٹیجی پروگراماں تے غلط نوں غلط کہندے راے۔

باہرلے لنک

• [۱]
• [۲]
• [۳]
  • [۴]