ہاتھی غار نوشتہ

شاہ کھرول دا ہاتھی دا غار نوشتہ

نوجوان بادشاہ د‏‏ی تصویر (غالبا))

ہاتھی غار یا ہاتھی گفا نوشتہ اوڈیسا وچ بھوونیشور دے نیڑے ادیاگیری وچ ہاتھی گنفا وچ دوسری صدی ق م وچ کالنگا سلطنت دے بادشاہ خاریل دا کھدا ہويا اک نوشتہ ا‏‏ے۔ ادیاگری پہاڑیاں وچ لکھیا ہويا ایہ نوشتہ ست لائناں اُتے مشتمل اے تے ایہ وسط مغربی پراکرت بولی وچ برہمی رسم الخط وچ لکھیا گیا اے ۔ ایہ مضمون کلنگا خطاطی د‏‏ی اک خصوصیت اے تے ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ اس دا تعلق 150 ق م وچ ا‏‏ے۔ اسکالرز دا خیال اے کہ ایہ مضمون بادشاہ کھرول دے عہد حکومت دے 13ويں سال وچ لکھیا گیا سی۔ ایہ نوشتہ شہنشاہ اشوک دے دھولی نوشتہ تو‏ں 10 کلومیٹر دور ا‏‏ے۔

تاریخی اہمیت

آثار قدیمہ دے سروے آف انڈیا دا مشہور ہاتھیاں دا غار مضمون

ادیاگری وچ ہاتھی دا غار تحریر کلنگا شہنشاہ خاریل دے بارے وچ سرکاری معلومات دا اک اہ‏م ذریعہ ا‏‏ے۔ مغربی دنیا وچ اس نوشتہ دا پہلا تعارف اے نے کيتا سی۔ وغیرہ سٹرلنگ دے ذریعہ۔ سی 1820 وچ ہويا۔ انہاں نے اس معلومات نو‏‏ں ایشیٹک ریسرچ جلد 15 وچ شائع کيتا ، ايس‏ے طرح اپنی کتاب این اکاؤنٹ آف جغرافیائی ، شماریا‏‏تی تے تاریخی اڑیسہ یا کٹک وچ وی شائع کيتا۔ اس نوشتہ نو‏‏ں جیمز پرنسیپ نے پڑھیا سی تے ایشوئک سوسائٹی آف بنگال پارٹ 6 (1837) دے جرنل وچ کیٹو نے اس د‏ی قطعی نقل دے نال شائع کيتا سی۔ اُتے ، انہاں نے غلطی تو‏ں اطلاع دتی اے کہ ایہ نوشتہ ایرا نامی بادشاہ دا ا‏‏ے۔ H. وغیرہ لوک دے ذریعہ۔ 1871 دے آخر وچ ، اس مضمون دے لئی پلاسٹر کاسٹ بنایا گیا سی۔ ایہ سانچہ کلکتہ دے ہندوستانی میوزیم وچ پایا جاسکدا ا‏‏ے۔ از الیگزینڈر کننگھم۔ سی ایہ مضمون 1877 وچ کورپس انسلیکشنس انڈیکیارم پارٹ 1 وچ شائع ہويا سی۔ 1880 وچ ، آر. ایل میترا نے اسنو‏ں تھوڑا سا تبدیل کيتا تے اڑیسہ دے اٹیکٹ دے دوسرے حصے وچ شائع کيتا۔ شاہ خاریل دے بارے وچ سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ اوہ ہند یونانی بادشاہ دیمیتریوس دے ہ‏معصر سن ۔ ایہ مضمون عصر حاضر دے بادشاہاں دے بارے وچ بہت ساری معلومات فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔

تحقیق دے لحاظ تو‏ں کم کيتا

ہاتھی غار مضامین اودیاگری پہاڑ

1885 وچ ، مستشرقین د‏‏ی چھیويں کانفرنس دا انعقاد ہويا۔ اس کانفرنس وچ بھگوان لال اندرا جی دے اس نوشتہ نو‏‏ں پڑھنا سرکاری تے معیاری سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس مضمون وچ ، پنڈت اندرا جی نے سب تو‏ں پہلے بیان کيتا کہ جس بادشاہ د‏‏ی تعریف کيت‏ی جاندی اے اوہ بادشاہ کھرول اے تے ایہ انہاں د‏‏ی خصوصی شراکت ا‏‏ے۔ اس مضمون وچ وڈی تعداد وچ آسامیاں خالی ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس مضمون نو‏‏ں صحیح طریقے تو‏ں پڑھنا مشکل سی تے نوشتہ د‏‏ی خراب حالت نے اس تو‏ں وی زیادہ غیر ضروری تنازعہ نو‏‏ں جنم دتا سی۔

مضمون د‏‏ی تاریخی اہمیت

مضمون د‏‏ی چھیويں سطر وچ ، ایہ ذکر کيتا گیا اے کہ کھرویلا نندرجا د‏‏ی موریہ دے 103ويں سال وچ نہر 'خیبریشیتال' لے ک‏ے آیا سی۔ اس ماربل تحریر وچ کھرویلا دے عوامی کم اس وقت د‏‏ی اہ‏م فن تعمیرا‏تی معلومات فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔

مضمون د‏‏ی شکل

یہ نوشتہ بنیادی طور اُتے شہنشاہ د‏‏ی مختلف فتوحات نو‏‏ں ریکارڈ کردا ا‏‏ے۔ اس وچ ستواہنا بادشاہ ستکارنی دے نال لڑائی دا ذکر ا‏‏ے۔ . - "اور دوسرے سال (اس نے) ستکارنی بادشاہ نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے گھڑسوار ، ہاتھی ، پیادہ تے رتھ مغرب وچ بھیجے ، تے (وہ) کنہ بمنہ دے علاقے وچ پہنچے تے مسیکا دے علاقے دے جھٹکے نو‏‏ں اڑا دتا۔" ہاتھی دے غار دا نوشتہ نمو اریہندا تو‏ں شروع ہُندا اے ، جسنو‏ں مقدس سمجھیا جاندا اے ایسا لگدا اے کہ نمو ساوسیدھن نے ایہ کم جین فرقے دے مقدس منتر دے نال کيتا ا‏‏ے۔

• اس دے دور حکومت دے پہلے سال وچ ، بادشاہ نے کالنگا قصبے دے داخلی رستےآں ، ساماناں تے ہور ڈھانچے د‏‏ی مرمت د‏‏ی جو طوفان تو‏ں تباہ ہوئے سن ۔ ايس‏ے جوڑے نے جھلیاں تے باغات وی بنائے سن ۔ اس دے لئی اس نے پینتیس ہزار مدرا (سک‏‏ے) خرچ کیتے۔ لہذا اس دے لوک خاص طور اُتے خوش سن ۔
  
  

• دوسرے سال ، راجشری ستکرنی د‏‏ی فکر کیتے بغیر ، اس نے گھڑسوار ، پیادہ ، ہاتھیاں تے رتھاں د‏‏ی اک فوج مغرب وچ بھیجی ، تے جتھ‏ے تک آسیک نگر علاقہ سی ، اس فورس نے کنہ بیمنہ (کنہوہمنا) ندی تک پہنچیا۔
  
  

• فیر چوتھے سال وچ اس نے ودھارا علاقہ قائم کيتا ، جو اس تو‏ں پہلے کسی وی کلنگ بادشاہ نے نئيں کيتا سی۔ رتھک تے بھوجک سرداراں نے اپنی چھتری ، تاج تے ہور شاہی لباس اتارے تے خوشحالی تے دولت دے نال شہنشاہ دے سامنے ہتھیار ڈال دتے۔

• تے چوتھے سال وچ ، تن ہزار سال پہلے ، شہنشاہ نندا دے دور وچ ، پُلنگ دا نظام شہنشاہ نے کالنگا شہر دے انتظامات دے لئی نافذ کيتا سی۔ ستويں سال وچ ، مہارانی وجرا گارا اک بیٹے د‏‏ی ماں بن گئياں۔
  
  

• اٹھويں سال وچ ، اس نے مگدھا سلطنت دے محل اُتے حملہ کيتا تے شاہ یوون تو‏ں متھورا تو‏ں دستبرداری دے لئی کہیا۔
  
  
  

• بعد وچ اٹھويں سال (کھرول) وچ بادشاہ دے ذریعہ گوردھاگری اُتے حملے نے محل اُتے تناؤ بڑھادتا۔ اس د‏ی بہادری نے یونانی بادشاہ یوون د‏‏ی فوج نو‏‏ں ذہنی طور اُتے مفلوج کردتا تے متھورا سلطنت تو‏ں پسپائی اختیار کرلئی-
• نويں سال وچ ، برہمناں نو‏‏ں ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ قرار دتا گیا۔ اس نے اپنے لئے 'مہاویجے پرساد' تعمیر کيتا سی۔
• دسويں سال وچ ، اوہ جرمانے ، جرمانے تے امتیازی سلوک د‏‏ی پالیسی اپنا‏تے ہوئے جنگ کيت‏ی طرف روانہ ہوگئے۔
• گیارہويں سال وچ اس نے ملک نو‏‏ں فتح کيتا ، جواہرات دا خزانہ پرت لیا تے گدھے دا ہل چلیا ک‏ے شہر پٹونڈ اُتے پھیر لیا۔
• بارہويں سال وچ ، اس نے آریوردا دے بادشاہاں نو‏‏ں فتح کيتا۔ مگدھا دے بادشاہ برہاسپاتیمترا نے اسنو‏ں پوری طرح شکست دے دی۔
• مسلسل تیرہويں سال اس نے دراوڈیاں نو‏‏ں شکست دتی جس نے اک سو تیرہ سال تک ریاست نو‏‏ں دوچار کيتا۔