ہندوستان وچ افریقیاں دی تریخ
زیادہ تر افریقیاں نے ہندوستان دا سفر اگرچہ غلاماں یا تاجراں دے شکل وچ کیتا سی، اُتے انہاں وچوں بے شمار نے آخر کار ہندوستان وچ ہی سکونت اختیار کر لئی تے ایتھے دی مختلف سلطنتاں دے عروج تے زوال، فتوحات تے جنگاں وچ اہم کردار ادا کيتا۔
ان وچ کچھ دا شمار ہندوستان دے وڈے حکمراناں تے جنگی تے سیاسی حکمت عملی دے ماہرین وچ ہُندا اے۔
مغربی بھارت دے شہر احمد نگر دے ملک انبار دا شمار ایداں دے ہی افریقیاں وچ ہُندا اے۔ ملک انبار دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ انھاں نے اپنے وقت دے طاقتور مغل حکمراناں توں ٹکر لئی سی جو شمالی بھارت وچ اپنا سکہ جما چکے سن ۔
نیو یارک پبلک لائبریری توں منسلک سیاہ فام لوکاں دی تریخ اُتے تحقیق کرنے والے ادارے ’شومبرگ سینٹر فار ریسرچ اِنہاں بلیک ہِسٹری‘ نے حال ہی وچ دہلی وچ اک نمائش دا اہتمام کيتا۔ اس نمائش دا مقصد ہندوستان دی تریخ وچ افریقہ دے کردار نوں اجاگر کرنا سی۔
ہندوستان پہنچنے والے زیادہ تر افریقیاں دا تعلق افریقہ دے اس علاقے توں سی جو اج کل ایتھیوپیا دا حصہ اے، جسنوں ماضی وچ سلطنت ابی سینیا یا حبشہ دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ ايسے حوالے توں برصغیر وچ انہاں افریقیاں نوں حبشی کہیا جاندا سی۔
شومبرگ سینٹر توں منسلک ڈاکٹر سلوین ڈیوف دا کہنا اے کہ ہندوستان وچ افریقیاں دی کامیابی دی وجہ انہاں دی عسکری طاقت تے انتظامی صلاحیدیاں سن۔
ڈاکٹر سلیون کہندی نيں کہ افریقی مرداں نوں خاص طور اُتے سپاہی، محلےآں دے محافظ یا بادشاہ تے راجاواں دے ذاتی محافظاں دی حیثیت وچ بھرتی کيتا گیا، اُتے اوہ انتظامی صلاحیتاں دی بدولت ترقی کردے کردے جنرل، بحریہ دے سربراہ (امیر البحر) بنے تے اعلیٰ انتظامی عہدےآں اُتے فائز ہوئے۔
17واں صدی دی کپڑے اُتے بنی اس پینٹنگ وچ دکن دے سلطان دے شاہی جلوس وچ افریقی النسل محافظ وی دکھادی دے رہے نيں
دہلی وچ ہونے والی نمائش دے دوسرے منتظم کینیتھ رابِنز دے بقول ہندوستانیاں دے لئی ایہ جاننا بہت ضروری اے کہ افریقی نہ صرف ایتھے دی کئی سلطنتاں وچ اہم کردار ادا کردے رہے بلکہ انھاں نے ہندوستان وچ اپنی بادشاہتاں وی قائم کيتیاں۔
’تاریخی شواہد دے مطابق افریقی چوتھی صدی عیسوی وچ ہندوستان پہنچ چکے سن، لیکن بطور تاجر، فنکار، حکمران، ماہر تعمیرات تے مصلح انہاں دی خدمات تے صلاحیتاں دا اعتراف زیادہ تر 14ویں توں 17ویں صدی دی درمیان ہويا۔‘
جنوبی ہندوستان وچ دکن دے سلطان دی فوج دے علاوہ افریقی مغربی ہندوستان دے ساحلی علاقےآں وچ وی اہم عہدےآں تک پہنچے۔ انہاں وچ کچھ حبشی اپنے نال افریقہ دی روايتی موسیقی تے صوفی اسلام وی ہندوستان لائے۔
مسٹر رابِنز کہندے نيں کہ ہندوستان دے سلاطین دے اپنے افریقی سپاہیاں اُتے انحصار دی اک وجہ ایہ سی کہ شمالی ہندوستان دے مغل حکمران سلاطین نوں افغانستان تے وسطی ایشیائی علاقےآں توں سپاہی بھرتی کرنے دی اجازت نئيں دیندے سن ۔
کچھ دے علاقے دی سنہ 1887 دی اس پینٹنگ وچ شیدی دھمال دا منظر دکھایا گیا اے۔ ایہ صوفی رقص شیدی مسلمان اپنے نال مشرقی افریقہ توں ہندوستان لیائے سن ۔
ڈاکٹر سلوین ڈیوف دے بقول ہندوستانی حکمران افریقیاں اُتے بھروسہ کردے سن تے انہاں دی صلاحیتاں دے وی مداح سن ۔ ’یہ گل سچ اے۔ خاص طور انہاں علاقےآں وچ جتھے موروثی حمکرانی کمزور سی تے مختلف راجاواں تے انہاں دے گروہاں دے درمیان اقتدار دی چپقلش ہُندی رہندی سی۔ دکن دا علاقہ ايسے دی اک مثال اے ۔‘
کدی کدائيں افریقی بنگال دی طرح ہندوستان دے کچھ دوسرے علاقےآں وچ وی طاقت کھو کر اپنے ہتھ وچ لینے وچ کامیاب وی ہوئے گئے سن ۔ سنہ 1480 وچ بنگال وچ ایسا ہی ہويا تے ’ایبی سینیائی جماعت‘ نامی گروہ نے اقتدار اپنے ہتھ وچ لے لیا۔ اس دے علاوہ افریقی ہندوستان دے مغربی ساحلی علاقےآں جنجیرا تے سچن وچ وی حکمرانی کردے رہے۔
ڈاکٹر سلوین ڈیوف دے بقول ’اس دے علاوہ کچھ تھاںواں اُتے افریقی گروہاں دی بجائے افریقیاں نے ذاتی حیثیت وچ وی اقتدار اپنے ہتھ وچ لے لیا۔ اس دیاں مثالاں وچ جنوبی ہندوستان وچ ادونی دے مقام اُتے شیدی مسعود تے فیر مغربی ہندوستان وچ احمد نگر وچ ملک انبار دا اقتدار سنبھالنا شامل نيں۔‘
ایہ عمارت سنہ 1587 دے بعد دے بیجاپور (موجودہ کرناٹکہ) دے علاقے وچ سی جس دا نقشہ ملک سندل نے بنایا سی جو خواجہ سرا سی۔
افریقی اپنے نال اپنی روايتی موسیقی وی ہندوستان لائے۔ سنہ 1640 تے 1660 دے درمیانی عرصے دی نمائندگی کردی ہوئی اس پینٹنگ وچ اک فنکار نوں افریقی سرود بجاندے ہوئے دیکھیا جا سکدا اے۔
ہندوستان وچ جس افریقی حکمران نوں سب توں زیادہ شہرت ملی اوہ ملک انبار سن جو سنہ 1548 وچ پیدا ہوئے تے انہاں دا انتقال سنہ 1626 وچ ہويا۔ انہاں دا مزار اج وی ضلع اورنگ آباد وچ دیکھیا جا سکدا اے۔
نواب شیدی حیدر خان افریقیاں دی سلطنتِ سچن دے حاکم سن ۔ گجرات وچ افریقیاں دی سلطنتِ سچن سنہ 1791 وچ قائم ہوئی۔ اس ریاست دی اپنی گھُڑ سوار فوج سی تے سرکاری بینڈ وی سی جس وچ افریقی سپاہی شامل سن ۔ اس دے علاوہ ریاست دے فوجیاں دی اپنی وردیاں وی سن تے ریاست دی اپنی کرنسی تے ڈاک دے ٹکٹ وی سن ۔
سنہ 1948 وچ جدوں شہزادےآں دی چھوٹی چھوٹی ریاساں نوں بھارت وچ ضم کيتا گیا تاں اس وقت سچن دی ریاست دی آبادی 26 ہزار سی جس وچ 85 فیصد ہندو اور13 فیصد مسلمان شامل سن ۔