ہندو معاشرے وچ شادیاں
شادی دنیا دے ہر معاشرے وچ راءج نيں ۔ ایہ معاشرتی دے علاوہ مذہبی ضرورت سمجھی جاندی اے ۔ دنیاکے ہر معاشرے وچ شادیاں دی وکھ وکھ رسوم راءج نيں ۔ ایتھے ہندو معاشرے وچ شادیاں دے بارے وچ آگہی دتی جارہی اے ۔ کہ اس معاشرے وچ کِنّی قسماں دی شادیاں راءج نيں تے راءج رہی نيں ۔
شادی مذہبی ضرورت[سودھو]
مہابھارت وچ ا اے کہ اک وڈے رشی برہم چاری سن یعنی انہاں نے شادی نئيں کيتی سی ۔ انہاں نوں پیاس لگی تاں انہاں نوں اک کنواں نظر آیا ۔ انہاں نے کوئاں وچوں پانی کڈنا چاہیا تاں انہاں نوں کچھ لوک لٹکے نظر آئے ۔ رشی نے انہاں لوکاں توں پُچھیا تساں کون ہو تے کیوں لٹکے ہوئے ہو ;238; انہاں لوکاں نے جواب دتا ساڈے کرم تاں ایداں سن کہ اسيں سورگ وچ چلے جاندے مگر ساڈے بیٹے نے بیاہ نئيں کیتا اس جرم وچ اسيں لٹکے ہوئے نيں ۔ ایہ سن کر رشی فوراً اپنا بیاہ باسک ناگ دی لڑکی توں کر ليا کیتا تے شادی کردے ہی اوہ لوک جو اس دے باپ دادا کنواں توں نکل کے سورگ وچ چلے گئے ۔ منو دا وی ایہی کہنا اے کہ جو برہمن ، چھتری ، ویش وید نہ پڑھے ، یجہ نہ کرے تے بیٹا پیدا نہ کرے اوہ نرک وچ جاندا اے ۔ نرک دا ناں پت تے اتر دے معنی محافظ دے نيں ۔ چونکہ بیٹا باپ نوں نرک توں بچاندا اے اس لئی پتر کہلاندا اے ۔ راسخ العقدہ ہندووَں دے نذدیک بے بیٹا رہنا بہت برا سمجھیا جاندا اے ۔ ہندو معاشرے اس دے باوجود بوہت سارے لوک برہم چاری رہندے نيں ۔ مگر عجیب گل اے اوہ وی اپنی بہناں وغیرہ دی شادی کرانا ضروری سمجھدے نيں ۔ مثلاً آریہ سماجیاں دا کہنا اے اگرکوئی مرد برہمچاری رہے تاں چنگا اے مگر عورت دے لئی ضروری اے کہ اس دس بچے ہاں ۔ دیانند سرستی نے وی شادی نئيں کيتی سی ۔ گو اکثریت دا خیال اے کہ شادی کرنا چاہیے ۔ سنیاسیاں وی شادی نئيں کردے نيں ۔
شادی دے طریقے[سودھو]
ہندو سماج وچ شادی دے اٹھ طریقہ نيں (1) باہم رضامندی (2) لڑکی داماد نوں دینا (3) رقم دے بدلے لڑکی دینا (4) دھرم دی ترقی دے لئی لڑکی دینا (5) کچھ رقم لے کے لڑکی نوں بیاہنا (6) لڑکا تے لڑکی دا مرضی توں ملاپ ہونا (8) جبراً یا فریب نال شادی کرنا (9) بہوش یا شراب پی ہوئی لڑکی بالجبر اسيں بستر ہونا ۔ انہاں اٹھ قسماں وچ جس دا وی بیاہ ہوئے گا اوہ جائز ہوئے گا تے اوہ اولاد ترکہ حاصل کرے گی ۔ لیکن تعزیزات ہند وچ ستويں تے اٹھويں قسم دا بیاہ کرنے اُتے سزا دتی جاسکدی اے
شادی کيتی گوت[سودھو]
ہندووَں وچ کوئی ذات ایسی نئيں اے جو ہر ذات وچ شادی کرنا جائز جاندی ہو ۔ منو دھرن شاستر دے مطابق برہمن دا برہمن دی لڑکی توں چھتری دا چھتری دی لڑکی توں ویش دا ویش دی لڑکی بیاہ ہونا چاہیے تے اسدیاں پوری پوری پابندی کيتی جاندی اے ۔ البتہ اک ذات دی اک گوتر وچ شادی نئيں کيتی جاندی اے بلکہ جدا گوتر دا انتخاب کیتا جاندا اے ۔ ایہ دستور وی اے شادی دے کسی خاص گوتر وچ کيتی جاندی سی ، صرف اسی گوتر وچ شادی کيتی جاندی سی تے دوسری گوتر وچ شادی نئيں کيتی جاندی سی ۔ مثلاً برہمناں دی سناڈھ تے کنوجیہ دو مشہور گوتر نيں ۔ سناڈھ وچ ہور دو ذیلی گوتر نيں ۔ اک نوں ساڈھے تن گھر تے دوسرے نوں دس گھر کہندے نيں ۔ ساڈھے تن گھر والے دس گھر دی لڑکیوں توں بیاہ جائز سمجھدے نيں ۔ لیکن اپنی لڑکیوں دا دس گھر والےآں وچ بیاہ نئيں کردے نيں ۔ اک دوسری مثال وچ بلند شہر وچ کنوجہ ، سناڈھ تے گوڑ برہمن اک دوسرے دی لڑکیوں توں شادیاں کردے سن ۔ لیکن گزشتہ صدی دی ابتدا توں کنوجیہ تے گور برہمناں نے سناڈھ دی لڑکیوں توں شادیاں کردے رہے مگر اپنی لڑکیاں سناڈھ برہمناں نوں دینا بند کرن ۔
چھتریاں تے راجپوتاں وچ لڑکا تے لڑکی دی شادی دے لئی ضروری اے کہ انہاں دی گوتراں جدا ہاں ۔ مثلاً بڑھیلا ، رگھنی تے ویہہ دی لڑکیاں لیندے نيں تے امیتھیا نوں لڑکیاں دیندے نيں ۔ اودھ دا چندیل ، چوہان ، گھروار ، ریکوار ، جنبوار تے ڈہکری دی لڑکیاں لے لیندا اے تے گوڑ ، سوم بنسی پنوار نوں لڑکیاں دیندا اے ۔ اعظم گڑھی دا چندر بنسی بسین ، سکروار ، نندوک ، راٹھور ، پلوار ، گوتم ، اوجینی ، چندیل ، ویہہ ، سنگیل تے متیا دی لڑکیاں لے لیندا اے تے گھورگ بنسی ، رگھبنسی ، سورج بنسی تے چوہان نوں اپنی لڑکیاں دیندا اے ۔ علی گڑھ وچ گہپرت کچھواہا ، راٹھور ، برگوجر ، سولنکھی ، باچھل ، ویہہ ، جنگہاڑا ، پندر دی لڑکیاں لے لیندے نيں تے چوہان برگوجر ، بنوار ، تومار تے ڈھکرا نوں اپنی لڑکیاں دیندے نيں ۔
گوترماں شادی[سودھو]
اکثر ہندو اپنی گوتر وچ شادی جائز نئيں کہندے نيں ۔ لیکن ساکل دیبی برہمن تے کایستھ اپنی گوتر وچ شادی کردے نيں تے آگرہ تے اودھ وچ اسی دستور اُتے پر عمل کیتا جاندا اے ۔ عموماً ہندووَں دا خیال اے کہ دور دراز تھاںواں اُتے لڑکیوں نوں بیانا چاہیے ۔ اس دے برعکس متھرا دے لوک کہندے نيں ۔ مت
ھر دی بیٹی گوکل دی گائےکرم پھوٹے تاں انت نوں جائے
ٍٍرشتہ داراں وچ شادی[سودھو]
اگرچہ بشتر ہندو رشتہ داراں نال شادی نئيں کردے نيں ۔ لیکن کچھ ہندو قریبی رشتہ داراں وچ شادی کرلیندے نيں ۔ برہمو سماج والے ماں ، بیٹی ، بہن ، چچی ، نانی تے ناتن دے علاوہ ہر عورت نال شادی کرلیندے نيں ۔ بہار وچ چچاذاد ، ماماں ذاد ، بپھوپی ذاد تے خالہ ذاد دے علاوہ سب نال شادی کرلیندے نيں ۔ مدراس ، وسط ہند ، بمبئی ، کرناٹک تے میسور دی بعض قو وچ بھانجی ، سےمی ارناڈں وچ وڈی سگی بیٹی توں ، کونڈ سگی خالہ توں ، دہما تھاندا وچ سوتیلی ماں توں ، کودتا بیوہ ماں توں ، دام مارگیاں دا شادی دے لئی عورت ہونا کافی اے ۔ اوہ چاہے اوہ بیٹی ، بہن ، ماں سب دے نال شادی کرلیندے سن ۔ پراناں دے مطابق برہما نے اپنی بیٹی نال شادی کيتی سی ۔
جنم پتری[سودھو]
اکثر ہندووَں شادی دے ذات دے علاہ جنم پتری دا ملنا وی ضروری سمجھیا جاندا اے ۔ یعنی شادی دے لئی جنم پتری دا ملنا ضروری اے تے جنم پتری ملنے دا مطلب اے کہ ازواجی تعلقات بہتر ، عمردراز تے دھن وی آئے گا ۔ مگر ہندو معاشرے وچ جنم کنڈلی ملنے دے باوجود ناچاقی تے طلاق دے واقعات عام نيں تے بیواءاں دی وی کمی نئيں ۔ لیکن عام طور اُتے ہندو وی جنم پتری اُتے اعتقاد نئيں رکھدے نيں ، لیکن اس دے باوجود جم پتری نوں اک سماجی ضرورت تے مجبوری سمجھیا جاندا اے ۔ اکثر اچھے رشتہ دی صورت وچ لوک جنم پتری نہ ملنے دی صورت جنم پتر بنانے والے برہمن کچھ روپیہ دے کے جنم پتری دی خرابیاں دور کروالیندے نيں ۔ تعلیم یافتہ تے بعض ہندو قو وچ خاص کر اوہ قو وچ جنہاں وچ بیواواں دی شادی ہُندیاں نيں اوہ وی جم پتری نئيں اُتے یقین نئيں رکھدی نيں ۔
دوسری ذاتاں وچ شادی[سودھو]
عام حالات وچ ہندو شادی بیاہ صرف ذات وچ ہی کیتا جاندا اے ۔ لیکن بعض حالات وچ اس دے برعکس وی عمل ہُندا رہیا اے ۔ مثلاً برطانوی عہد وچ جزیرہ انڈومان سزا طور اُتے بھیجے جانے لوک شادی دے لئی گوتر یا ذات دی پروا نئيں کردے سن تے کسی وی ذات دی جو عورت نال شادی کرلیندے سن ۔ جاٹ ، گوجر تے راجپوت ذاتاں دے لوک چماراں تے ہور کمتر اقوام دی لڑکیاں خرید کر شادی کرلیندے سن ۔ لیکن اس دے برعکس بنگال وچ کوئی ایسی لڑکی نال شادی کرنا چاہے جو اسدیاں ذات دی نئيں اے تاں اسنوں ذات توں باہر کڈ دتا جاندا اے ۔
بیویاں دی تعداد[سودھو]
عام طور اُتے ہندووَں وچ اک ہی شادی دا دستور تے اک بیوی ہُندے ہوئے دوسری شادی نئيں کردے نيں ۔ لیکن اس دے برعکس راجا دسرتھ دی تن رانیاں تسلیم دی جاندیاں نيں ۔ مہابھارت وچ اکثر لوکاں دی کئی بیویاں دسی گئياں نيں ۔ اک رشی نے اک راجا دی ستائیس بیٹیاں نال شادی کيتی سن ۔ سوتن دی کہاوتاں وی ایہی بیان کردیاں نيں ۔ ‘ کاٹھیا دی سوت بری ہُندی اے ’ یا ’ مورا جیا نہ پتیاوی سوت دا پیر ہلتا جائے ’ ۔
بھوبن ہار ذات وچ بیویاں تعداد مقرر نئيں اے ، ہر شخص اپنی مرضی مطابق جتنی چاہے شادیاں کرے ۔ 1871ء وچ کلکتہ دے اک اخبار بھووداہ وچ لکھیا سی کہ اک موضع وچ چار افراد ایداں نيں جنہاں دی بیویاں دی تعداد 65 ، 56 ، 55 ، 41 اے ۔ اک شخص جس دی عمر صربیس سال اے اسدیاں سولہ بیویاں سن ۔ 1896ء وچ جگندرو ناتھ بٹھیاچارجی نے لکھیا اے کہ اگلے زمانے اعلیٰ درجہ دی کلاں (خاندان ) دے راجا تے امرا سو بیویاں تک رکھدے سن تے ہن وی ایداں لوک موجود نيں جنہاں دے پاس بہت ساریاں بیویاں نيں تے بیویاں دے ناں پتہ تے رہائش دے لئی رجسٹر رکھیا جاندا اے ۔
پولندری بیاہ
اگرچہ اک عورت دا اک ہی شوہر ہُندا ۔ مگر بھارت دے بہت ساریاں قوماں وچ اک عورت دے کئی شوہر ہُندے سن ٍ اس دے برعکس ڈیرہ وون دی پہاڑی قوماں ، پنجاب دے بعض قبیلے تے جنوبی ہند وچ اک عورت دے کئی شوہر ہُندے تے ایہ شادی پولندری بیاہ کہلاندی اے ۔ مہا بھارت دی دروپدی دے وی پنج پانڈو بھائی شوہر سن
طلاق[سودھو]
راسخ عقیدہ ہندو طلاق نوں کو جائز نئيں سمجھدے نيں ۔ اگرچہ ہن اسنوں قانونی طور اُتے تسلیم کر ليا گیا اے ۔ انہاں وچ کوئی عورت بدچلن ہو تاں اسنوں تے اس دے رشتہ نوں برادری والے فوراْ ذات توں باہر کردیندے نيں ۔ بدچلن عورت دی دوبارہ شادی نئيں ہوسکدی اے تے نہ اس دے یا اس دے رشتہ داراں دے نال کھانا کھاسکدا اے ۔ لیکن اس دے برعکس سادہ دی تمام تمام کمتر زاتاں جدوں چاہندی نيں اپنی بیویاں توں قطع تعلق کرلیندی نيں ۔ برودھ ، جموں ، وسط ہند دی بعض قو وچ اک دوسرے توں جدوں چاہندی نيں قطع تعلق کرلیندی نيں ۔ ہوشنگ آباد وچ جادم راجپوت دی عورتاں اپنی زندگی وچ دس شوہراں دی تبدیلی دا حق رکھدی نيں ۔ چھتس گڑھ دی تمام اقوام تے آسام وچ کھاسی قوم دی عورتاں جدوں چاہے شوہر نوں تبدیلی کرلیندی نيں ۔
بیوہ دی شادی[سودھو]
راجپوتاں تے جاٹاں دی بہت ساریاں ذاتاں مشترک نيں راجپوت بیواواں دی شادی نئيں کردے نيں ۔ جدوں کہ جاٹاں وچ بیواواں دی شادی دا رواج رہیا اے ۔ اس طرف راجپوتاں تے جاٹاں فرق بیواواں دی شادی دا اے ۔ راسخ عقیدہ ہندو بیواہ دی شادی نوں جائز نئيں سمجھدے نيں ۔ لیکن ہور علاقےآں وچ جاٹاں دے علاوہ دوسری قو وچ بیواواں شادیاں کردیاں نيں ۔ مدراسدیاں بعض ذاتاں مثلاً وسط ہند دے بنجارے ، مارواڑ دے راجپوت ، پنجاب دے جاٹ تے دی پہاڑی قو وچ ، برودہ تے اوڑیسہ دی تمام ذاتاں بیواواں دی شادی کردیاں نيں ۔ بیواواں نال شادی کرنے والے پہلے عموماً پھیرے دی بجائے چادر ڈال کر شادی کيتی رسم ادا کردے نيں ۔
نیوگ[سودھو]
شوہر بیمار ہو یا کسی وجہ توں اولاد پیدا کرنے دے قابل نئيں اے یا اوہ مرچکيا ہو تاں اوہ نیوگ دے ذریعہ اولاد پیدا کرسکدی اے ۔ نیوگ تے بیاہ وچ فرق ایہ اے بیاہ وچ تعلق زندگی بھر رہندا اے تے کدی قطع نئيں ہوسکتاہے ۔ مرد نوں عورت دی کفالت تے عورت نوں مرد دی خدمت کرنی پیندی اے ۔ لیکن نیوگ وچ مرد تے عورت جینسی تعلق دے علاوہ کچھ تے سروکار نئيں رکھدے نيں ۔ ایہ تقریباً شیعاں دے متعہ دی طرح اے ۔
ہندو ناٹکاں وچ ایسی بہت ساریاں کہانیاں ملدیاں نيں جنہاں وچ عورتاں نے لب دم یا موت توں پہلے شادی کيتی تے انہاں عورتاں نے نیوگ دے ذریعہ پیدا دی تے اوہ اولاد مرنے والے کہلائی تے اس اولاد نے اپنے باپ نوں نرک توں بچایا ۔ اس طرح کشمیر وچ ٹھاکر قوم دی عورتاں اگرچہ دوبارہ شادی نئيں کردیاں نيں لیکن جے اولاد نئيں ہو تاں کسی شخص توں تعلق پیدا کرلیندی نيں تے اس دے نقطہ توں جو اولاد پیدا ہُندی اے اسنوں مرے ہوئے شوہر دی قرار دیندی نيں ۔
ماخذ[سودھو]
ہندو کلاسیکل ڈکشنری ۔ سردار دیوی سہائے رائے
تقین مذہب ۔ جے بہادر شا صوفی
شاخ زريں ۔ جارج فریزر
تقین مذہب ۔ جے بہادر شا صوفی
پنجاب دی ذاتاں ۔ سر ڈیزل ایپسن
جاٹ ۔ بی ایس ڈاھیا