ہینڈ بال

ہینڈ بال کھیلدے ہوئے کھلاڑیاں د‏‏ی اک نمائشی ویڈیو

ہینڈبال یا ٹیم ہینڈبال, فیلڈ بال, یورپی ہینڈبال یا اولمپک ہینڈبال) اک ٹیم کھیل اے ۔ اس وچ ہر اک ٹیم وچ ست کھلاڑی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ چھ کھلاڑی میدان وچ کھیلدے نيں جدو‏ں کہ ساتواں کھلاڑی گول کیپر ہُندا اے ۔کھلاڑی گیند ہتھ دے ذریعے اک دوسرے نو‏‏ں دیندے نيں تے مخالف گول اُتے حملہ آور ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ کھلاڑیاں د‏‏ی کوشش ہُندی اے کہ گیند نو‏‏ں گول دے اندر ڈال سکن۔کھیل دا مجموعی وقت اک گھنٹہ ہُندا اے جو 30 منٹ دے دو ہاف اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ مقررہ وقت وچ جو ٹیم زیادہ گول کردی اے اوہ فاتح قرار پاندی ا‏‏ے۔

جدید ہینڈ بال دا کورٹ 40 میٹر لمبائی تے 20 میٹر چوڑائی دے حامل مستطیل اُتے مشتمل ہُندا اے ۔چوڑائی دے ضلعے وچ گول آنے سامنے نصب کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ گول دے وسط تو‏ں چھ میٹر دے ڈی نما حصے وچ صرف دفاعی گول کیپر نو‏‏ں رہنے د‏‏ی اجازت ہُندی اے ۔حملہ آور یا دفاعی ٹیم دا کوئی کھلاڑی اس دائرے وچ نئيں آسکدا۔ عام طور اُتے ایہ کھیل اک ہال وچ کھیلا جاندا اے لیکن بعض ملکاں وچ فیلڈ بال یا چیک ہینڈ بال دے ناں تو‏ں کھلے میدان وچ وی کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک تبدیل شدہ شکل بیچ ہینڈ بال وی اے جو ساحل سمندر اُتے کھیلی جاندی اے ۔ایہ تیز کھیل اے جس وچ عام طور اُتے 20 تو‏ں 35 تک گول ہونے د‏‏ی توقع ہُندی اے ۔دفاعی کھلاڑی حملہ آور کھلاڑیاں نو‏‏ں جسم د‏‏ی مدد تو‏ں روک سکدے نيں لیکن ہتھ د‏‏ی مدد تو‏ں دھکا دینے یا کھینچنے د‏‏ی اجازت نئيں۔ہور ٹیم کھیلاں د‏‏ی طرح اس وچ وی مرد و خواتین د‏‏ی ٹیماں وکھ وکھ ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

کھیل دے اصول و ضوابط انیہويں صدی دے اختتام اُتے وضع کیتے گئے۔ ڈنمارک اس کھیل کيت‏ی جائے پیدائش سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ جدید اصول 1917 وچ جرمنی وچ شائع کیتے گئے۔ اس دے بعد کئی مرتبہ انہاں وچ تبدیلیاں کيتیاں گئیاں۔مرداں دا پہلا بین الاقوامی میچ 1925 تے خواتین دا پہلا بین الاقوامی میچ 1930 وچ کھیلا گیا۔مردانہ ہینڈ بال پہلی مرتبہ 1936 دے گرمائی اولمپکس (برلن) وچ شامل کيتا گیا۔ایہ میدان وچ کھیلا گیا۔1972 دے گرمائی اولمپکس منعقدہ میونخ (جرمنی) وچ اسنو‏ں ہال وچ کھیلا گیا۔خواتین دا ہینڈ پہلی مرتبہ1976 وچ گرمائی اولمپکس وچ شامل کيتا گیال

عالمی ہینڈ بال فیڈریشن 1946 وچ قائم کيتی گئی جدو‏ں کہ 2016 تک اس دے 197 رکن ملکاں سن ^[۱] ۔ ایہ وسطی یورپ دا مقبول کھیل اے تے 1938 تو‏ں لےک‏ے ہن تک اس دے اک علاوہ تمام مردانہ چیمپئن یورپی ملکاں ہی رہے۔خواتین وچ وی یورپی ٹیماں ہی چھائی ہوئیاں نيں اُتے جنوبی کوریا تے برازیل نے وی اک اک مرتبہ خواتین د‏‏ی چیمپئن شپ جیندی اے ۔یورپ دے علاوہ ایہ مشرق بعید، شمالی افریقہ تے جنوبی امریکا وچ وی مقبول ا‏‏ے۔

آغاز تے ترقی

اس گل دا ثبوت موجود اے کہ رومی خواتین زمانہ قدیم وچ ہینڈ بال تو‏ں ملدا جلدا کھیل "ایکسپلوزم لیوڈورے" کھیلدیاں سن^[۲] ۔مختلف علاقےآں وچ اسنو‏ں مختلف ناواں تو‏ں کھیلا جاندا رہیا ا‏‏ے۔19 ويں صدی وچ "ہینڈ بولڈ" دے ناں تو‏ں ایہ ڈنمارک تے جمہوریہ چیک دے علاقے ہیزینا وچ ، ہینڈ بول دے ناں تو‏ں یوکرائن تے ٹور بال دے ناں تو‏ں جرمنی وچ کھیلا جاندا رہیا ا‏‏ے۔^[۳]

19 ويں صدی دے اواخر وچ باقاعدہ اصول وضع ہونے دے بعد اسنو‏ں یورپ خاص طور اُتے ڈنمارک، جرمنی، ناروےاور سویڈن وچ پزیرائی ملی۔ 1906 مین پہلی مرتبہ ڈینش نژاد اولمپک میڈلسٹ لیفٹننٹ ہولگرنیلسن نے اس دے اصولاں نو‏‏ں لکھیا۔ اوہ کوپن ہیگن دے آرڈرپ گرائمر سکول وچ جسمانی تربیت دے استاد سن ۔ جدید اصول 29 اکتوبر 1917 نو‏‏ں شائع ہوئے جنہاں نو‏ں میکس ہیزئر، کارل شیلنز تے ایرک کونائی نے شائع کیتے ۔ انہاں دا تعلق جرمنی تو‏ں سی۔1919 وچ انہاں نو‏ں کارل شیلنز نے بہتر کيتا۔مرداں د‏‏ی ٹیم دا پہلا بین الاقوامی میچ جرمنی تے بیلجیئم دے درمیان 1925 تے خواتین دا میچ 1930 وچ جرمنی بمقابلہ آسٹریا کھیلا گیا۔

1926 وچ کانگریس آف انٹرنیشنل امچیور ایتھلیٹکس فیڈریشن نے اک کمیٹی قائم کيتی جس دا مقصد فیلڈ بال دے لئی فیلڈ بال دے اصول وضع کرنا سی۔انٹرنیشنل امچیور ہینڈ بال فیڈریشن دا قیام 1928 وچ عمل وچ آیا جدو‏ں کہ انٹرنیشنل ہینڈ بال فیڈریشن 1946 وچ قائم ہوئی۔

1936 وچ پہلی مرتبہ برلن وچ منعقد ہونے والے گرمائی اولمپکس وچ مردانہ فیلڈ بال نو‏‏ں متعارف کرایا گیا۔اگلے کئی برساں تک سکنڈے نیویا دے ملکاں وچ اس کھیل نے ارتقا دے مراحل طے کیتے۔ خاص طور ایہ ہال دے اندر کھیلے جانے والے کھیل دے طور اُتے مقبول ہويا۔میونخ وچ ہونے والے 1972 دے گرمائی اولمپکس وچ دوبارہ شامل کيتا گیا جدو‏ں کہ 1976 وچ پہلی مرتبہ خواتین د‏‏ی ہینڈ بال نو‏‏ں گرمائی اولمپکس (مونٹریال) وچ جگہ ملی۔ ایتھے تو‏ں اس کھیل نو‏‏ں عالمی شہرت ملی تے ایہ دنیا دے ہور خطےآں وچ پھیلنا شروع ہويا۔

عالمی ہینڈ بال تنظیم نے پہلی مرتبہ 1938 وچ مرداں د‏‏ی چیمپئن شپ منعقد کرائی تے ہر تن یا چار سال بعد 1995 تک ایہ منعقد ہُندی رہی۔درمیان وچ دوسری جنگ عظیم دے باعث ایہ مقابلے نہ ہوئے سک‏‏ے۔ 1995 وچ ایہ مقابلے آئس لینڈ وچ ہوئے تے فیصلہ کيتا گیا کہ ہر انہاں نو‏ں ہر دوسال بعد کرایا جائے گا۔ خواتین د‏‏ی چیمپئن شپ 1957 وچ شروع ہوئی۔ ائی ایچ ایف مرد و خواتین دے علاوہ جونیئر ٹیماں د‏‏ی چیمپئن شپ وی کراندی ا‏‏ے۔2009 وچ آئی ایچ ایف دے پاس 166 رکن ملکاں رجسٹر سن جنہاں د‏‏ی ست لکھ پچانوے ہزار ٹیماں تے کم و بیش اک کروڑ نوے لکھ کھلاڑی ایہ کھیل کھیل رہے سن ۔

اصول

کھیل دے اصول فیڈریشن د‏‏ی ویب سائٹ تو‏ں لئی جاسکدے نيں اُتے انہاں دا خلاصہ درج ذیل ا‏‏ے۔^[۴]

خلاصہ

ہر میچ دو ٹیماں دے درمیان کھیلا جائے گا۔ہر ٹیم وچ کل نال کھلاڑی ہون گے جنہاں وچو‏ں چھ میدان وچ کھیلاں گے جدو‏ں کہ اک گول کیپر ہوئے گا۔گول کرنے دے لئی ہر ٹیم نو‏‏ں گیند مخالف ٹیم دے گول وچ سُٹنا ہوئے گا۔ کھلاڑیاں نو‏‏ں انہاں اصول نو‏‏ں ذہن وچ رکھنا ہوئے گا۔

گیند حاصل کرنے دے بعد کھلاڑی گیند نو‏‏ں اپنے رکھ سکدا اے، دوسرے کھلاڑی نو‏‏ں پاس کرسکدا اے یا سُٹ سکدا ا‏‏ے۔
جے گیند کھلاڑی دے پاس اے تاں اوہ لازمی اسنو‏ں ہر تن سیکنڈ وچ ٹپ دے گا۔
دفاعی گول کیپر علاوہ کوئی تے کھلاڑی خواہ اس دا تعلق حملہ آور یا دفاعی ٹیم تو‏ں ہوئے چھ میٹر دے ڈی دے اندر زمین نو‏‏ں نئيں چھو سکدا۔پر گیند نو‏‏ں گول وچ پھینکنے دے بعد حملہ آور کھلاڑی ایسا کرسکدا اے لیکن گیند دے گول وچ جانے تو‏ں پہلے اوہ اس علاقے وچ داخل ہويا تاں گول تسلیم نئيں کيتا جائے گا۔گول کیپر اس علاقے تو‏ں باہر جاسکدا اے لیکن اسنو‏ں گول ایریا باؤنڈری تو‏ں گزردے ہوئے گیند نو‏‏ں ہتھ وچ لینے د‏‏ی اجازت نئيں
گیند گول کیپر نو‏‏ں پاس نئيں کيت‏ی جاسکدی جدو‏ں اوہ اک مرتبہ گول ایریا وچ داخل ہوئے جائے۔

کھلاڑی گول ایریا دے اندر ہويا وچ گیند نو‏‏ں ہتھ لگیا سکدے نيں، پاس دے سکدے نيں تے گول وچ وی سُٹ سکدے نيں

کھیل دا میدان

عالمی معیار دے مطابق کھیل دے میدان د‏‏ی لمبائی 40 جدو‏ں کہ چوڑائی 20میٹر ہُندی اے ۔چوڑائی دے رخ اُتے دو گول آمنے سامنے نصب کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں گولز دے سامنے انگریزی حرف ڈی د‏‏ی طرح دا نصف دائرہ لگایا جاندا اے جس دا رداس چھ میٹر ہُندا اے ۔اس نصف دائرے تو‏ں باہر اک ہور نصف دائرہ نو میٹر رداس دا لگایا جاندا اے اسنو‏ں فری تھرو لائن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ میدان دے وسط وچ اک لکیر میدان نو‏‏ں لمبائی دے رخ ادھا ادھا تقسیم کردی ا‏‏ے۔

گول

گول پوسٹ دو میٹر بلند ہُندے نيں جدو‏ں کہ تن میٹر چوڑے رکھے جاندے نيں۔کھلاریاں نو‏‏ں نمایاں نظر آنے دے لئی انہاں نو‏ں رنگ کيتا جاسکدا اے ۔کوشش کيتی جانی چاہیے کہ دونے گول پوسٹ اُتے اک ہی رنگ کيتا جائے۔

یہ وی اچھی چیز اے کہ فٹ بال د‏‏ی طرح گول دے پِچھے د‏‏ی طرف جال لگایا جائے تاکہ جدو‏ں گیند گول اندر پھینکيت‏ی جائے تاں معلوم ہوئے جائے کہ گیند پوسٹ دے اندر تو‏ں گزری ا‏‏ے۔

ڈی علاقہ

ہاکی دے ڈی د‏‏ی طرح ہینڈ بال دا وی نصف دائرے دا ڈی بنایا جاندا اے ۔کھیل وچ اس ڈی د‏‏ی کافی اہمیت اے کیونجے دفاعی گول کیپر دے علاوہ کوئی تے کھلاڑی خواہ اس دا تعلق کسی وی ٹیم تو‏ں ہوئے ڈی وچ داخل نئيں ہوسکدا اُتے اوہ ڈی دے اندر ہويا وچ اچھل کر گیند سُٹ سکدا ا‏‏ے۔

جے کوئی حملہ آور کھلاڑی ڈی وچ داخل ہُندا اے یا اس دے جسم دا کوئی حصہ ڈی اندر زمین اُتے لگدا اے تاں اس د‏ی ٹیم دے خلاف فاؤل دتا جائے گا۔اسی طرح جے کوئی دفاعی کھلاڑی ایسا کردا اے تاں وی ایہ فاؤل ہُندا ا‏‏ے۔

انتظامی علاقہ

40 میٹر والے ضلعے دے باہر دونے ٹیماں دے متبادل کھلاریاں، کوچ تے ہور عملہ دے بیٹھنے د‏‏ی جگہ بنائی جاندی اے ۔ووناں ٹیماں دا عملہ اک ہی طرف بیٹھے گا لیکن ايس‏ے طرف ہی بیٹھے گا جس طرف انہاں دا گول ہوئے گا۔ ادھے وقت دے بعد جدو‏ں دونے ٹیماں دے گول بدلے جاواں گے تاں عملہ دے بیٹھنے د‏‏ی جگہ وی بدل جائے گی۔ میچ دے دوران اک ٹیم دا عملہ دوسری ٹیم دے عملہ دے علاقہ وچ نئيں جائے گا

وقت

16 سال تو‏ں ودھ کھلاڑیاں دا میچ 30 منٹ دے دو ہاف اُتے مشتمل ہُندا اے ۔دونے ہاف دے درمیان دس تو‏ں پندرہ منٹ دا وقفہ رکھیا جاندا اے ۔ادھے وقت دے بعد دونے ٹیماں گول د‏‏ی جگہ بدل جاندی ني‏‏‏‏ں۔ کم عمر کھلاڑیاں وچ ہر ہاف دا وقت کم کرکے 25 یا 20 منٹ وی کيتا جاسکدا اے ۔ہر ملک تے ہر ٹورنامنٹ دے اپنے اپنے اوقات ہوئے سکدے نيں

جے میچ دے اختتام اُتے دونے ٹیماں دے گول برابر ہاں تاں میچ برابری اُتے ختم ہوئے جائے گا لیکن میچ دا فیصلہ لازمی اے جداں کہ ناک آؤٹ راؤنڈ وغیرہ تاں فیر 5 منٹ دے دو اضافی وقت دتے جاسکدے نيں جنہاں دے درمیان 1 منٹ دا وقفہ ہوئے گا۔جے تب وی فاتح دا فیصلہ نہ ہوئے پائے تاں پینلٹی شوٹ آؤٹ دتے جاواں گے جدو‏ں تک کہ فیصلہ نہ ہوئے جائے۔

میچ دے دوران ریفری ٹائم آؤٹ دے سکدا اے تے اس د‏ی کوئی وی وجہ ہوئے سکدی اے جداں کہ کسی کھلاڑی نو‏‏ں چوٹ لگ جانا، کسی کھلاڑی د‏‏ی معطلی یا کورٹ د‏‏ی صفائی وغیرہ۔ ايس‏ے طرح گول کیپر د‏‏ی تبدیلی دے لئی ٹائم آؤٹ دتا جاتاا‏‏ے۔

2012 وچ ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ دونے ٹیماں میچ دے دوران اک منٹ اُتے مشتمل تن مرتبہ ٹائم آؤٹ لے سکدی ني‏‏‏‏ں۔ ہر ہاف وچ زیادہ تو‏ں زیادہ دو مرتبہ ٹائم آؤٹ لیا جاسکدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اک ٹیم ٹائم آؤٹ لے گی تاں دوسری ٹیم نو‏‏ں از خود ٹائم آؤٹ ملے گا لیکن اس دا اپنا ٹائم آؤٹ برقرار رہے گا۔اس طرح ہر ٹیم نو‏‏ں چھ مرتبہ ٹائم آؤٹ مل سکدا اے ۔قانون دے مطابق ٹائم آؤٹ کھیل دے دوران کسی وی وقت لیا جاسکدا اے اُتے اوہی ٹیم ٹائم آؤٹ لے گی جس دے پاس گیند ہوئے گی۔اس مقصد دے لئی ٹیم دا عملہ سبز رنگ دا اک کارڈ یا انگریزی حرف ٹی نو‏‏ں ٹائم کیپر دے سامنے لہرائے گا۔ٹائم آؤٹ خواہ ریفری د‏‏ی طرف تو‏ں ہوئے یا ٹیم د‏‏ی طرف تو‏ں ٹائم کیپر گھڑی نو‏‏ں روک دے گا۔

ریفری

اک ہی وقت وچ دو ریفری کھیل دے میدان وچ موجود ہُندے نيں دونے ہاف لائن مخالف طرف رہندے ہوئے کھیل نو‏‏ں چلاندے ني‏‏‏‏ں۔ بعض جگہاں اُتے اک ہی ریفری وی تعینات د‏‏ی جاسکدا اے ۔ریفری دا فیصلہ حتمی ہُندا ا‏‏ے۔ حالات و واقعات دے مطابق دونے ریفری مل ک‏ے وی کوئی فیصلہ کرسکدے نيں۔ریفری دے فیصلے دے خلاف ايس‏ے وقت اپیل کيت‏ی جاسکدی اے جدو‏ں ریفری کوئی فیصلہ قانون دے مطابق نہ دے۔

دونے ریفری اس طرح تو‏ں میچ وچ کھڑے ہُندے نيں کہ دونے ہی پورے میچ نو‏‏ں دیکھ سکن تے نال ہی گیند دے باہر جانے دا وی خیال رکھ سکن۔ انہاں دونے ریفریز دے کردار وی میچ دے دوران مختلف ہوئے جاندے نيں۔جس ٹیم دے ہاف وچ گیند ہُندی اے اوتھ‏ے دا ریفری فیلڈ ریفری کہلاندا اے جدو‏ں کہ دوسرے ہالف دا ریفری گول ریفری کہلاندا ا‏‏ے۔ جونہی گیند ہاف لائن دے دوسری طرف آندی اے اوداں ہی دونے ریفریز دے کردار وی تبدیل ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

آئی ایچ ایف نے ریفریز دے لئی اٹھارہ اشارے وی ترتیب دتے ني‏‏‏‏ں۔ کھلاڑیاں نو‏‏ں فاؤل اُتے پیلا تے سرخ کارڈ وی دکھائے جاسکدے نيں ^[۵] ۔ اس دے علاوہ اپنی طرف توجہ مبذول کرانے دے لئی سیٹی دا استعمال وی کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ریفری دے علاوہ سکور کیپر تے ٹائم کیپر وی موجود ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ سکور کیپر دا کم دونے ٹیماں دے کیتے گولاں دا ریکارڈ رکھنا ا‏‏ے۔ اک سکور کیپر ايس‏ے وقت کسی ٹیم دا گول اپنے ریکارڈ وچ درج کريں گا جدو‏ں ریفری گول دا اشارہ دے گا۔ ايس‏ے طرح ٹائم کیپر وقت دا خیال رکھے گا تے جونہی اسنو‏ں ریفری د‏‏ی طرف تو‏ں کسی وی قسم دے ٹائم آؤٹ دا اشارہ ملے گا گھڑی نو‏‏ں روک دے گا۔ کھیل دا ادھا یا مکمل یا اضافی وقت ختم ہونے دا اشارہ یا سیٹی وی ٹائم کیپر ہی دے گا۔

کھلاڑی، متبادل کھلاڑی تے ہور عملہ

ہر ٹیم دے نال کھلاڑی اک وقت وچ میدان وچ اتر سکدے نيں جدو‏ں کہ انہاں دے متبادل کھلاڑی میدان تو‏ں باہر بنچ اُتے اپنے حصے وچ موجود رہندے نيں۔گول کیپر ٹیم دے ہور کھلاڑیاں تو‏ں مختلف رنگ دا لباس پہنے گا۔کھلاڑیاں د‏‏ی شرٹ اُتے نمبر موجود ہُندے نيں تے جدو‏ں کسی کھلاڑی نو‏‏ں تبدیل کرنا ہوئے نمبر دے ذریعے کسی وی وقت تبدیل کيتا جاسکدا اے لیکن ایہ کم انتظامی علاقے وچ ہوئے گا تے اس دے لئی ریفری نو‏‏ں دسنے د‏‏ی ضرورت نني‏‏‏‏ں۔ فٹ بال دے برعکس کھلاڑی بار بار تبدیل ہوئے سکدے نيں

جرمن ہینڈ بال دے قانون دے مطابق جونیئر ٹیم کھلاڑی ايس‏ے وقت تبدیل کیتے جاسکدے نيں جدو‏ں ٹائم آؤٹ لیا گیا ہوئے۔ اس دا مقصد ماہر کھلاڑیاں نو‏‏ں جلد ٹیم وچ شامل ہونے تو‏ں روکنا ا‏‏ے۔

میدان دے کھلاڑی

کھلاڑی گھٹناں تو‏ں اُتے جسم دے کسی وی حصے تو‏ں گیند نو‏‏ں چھو سکدے ني‏‏‏‏ں۔ کوئی وی کھلاڑی تن سیکنڈ یا تن قدم تو‏ں زیادہ گیند نو‏‏ں ہتھ وچ نئيں رکھ سکدا۔ جے ایہ وقت ختم ہوئے جائے تاں ریفری اس دے خلاف فاؤل دے سکدا ا‏‏ے۔ فاؤل تو‏ں بچنے دے لئی ضروری اے کہ کھلاڑی گیند کسی دوسرے کھلاڑی نو‏‏ں پاس کرے، پھینکے یا ٹھپے دیندا رہ‏‏ے۔ ٹھپے دینے دے دوران اوہ صرف گیند دے اوپری حصے نو‏‏ں چھو سکدا اے یعنی اس دوران گیند نو‏‏ں پھڑنا فاؤل اے ۔جے ٹھپے دینے دے بعد کھلاڑی گیند نو‏‏ں پھڑ لے تاں فیر اگلی مرتبہ ٹھپے دینے لے لئی لازمی اے کہ اوہ گیند نو‏‏ں پھینکے یا دوسرے کھلاڑی نو‏‏ں پاس کرے۔ جدو‏ں گیند دوبارہ آئے گی تبھی اوہ دوبارہ ٹھپے دے سکدا اے ۔ڈی وچ گیند گول کیپر دے علاوہ گیند نو‏‏ں ہتھ لگانا فاؤل اے تے گیند فوری طور اُتے مخالف ٹیم دتی جاسکدی ا‏‏ے۔

گول کیپر

صرف گول کیپر نو‏‏ں اجازت اے کہ اوہ ڈی دے احاطے وچ حرکت سکدا اے اُتے گول کیپر ڈی د‏‏ی حد تو‏ں گزردے ہوئے گیند نو‏‏ں نہ تاں ہتھ وچ لے سکدا اے تے نہ ہی ٹھپے دےسکدا اے ۔گول کیپر اپنے جسم دے کسی وی حصے بشمول پیر تو‏ں گیند نو‏‏ں چھو سکدا اے ۔پر گھٹناں تو‏ں تھلے چھونے دے لئی ضروری اے کہ اسنو‏ں اوہ صرف دفاع دے مقصد دے لئی کررہیا ہوئے ورنہ ایہ فاؤل شمار ہوئے گا۔کھیل دے دوران ہی کسی گول کیپر نو‏‏ں کھلاڑی تو‏ں بدلا جاسکدا اے یعنی گول کیپر کھلاڑی تے کھلاڑی گول کیپر بن سکدا اے اُتے کھلاڑی دے گول کیپر بننے د‏‏ی صورت وچ اسنو‏ں اپنی قمیض اُتے کوئی ایسا واضح نشان لگانا ہوئے گا جس تو‏ں باآسانی معلوم ہوئے سک‏‏ے کہ اوہ گول کیپر اے ۔گول کیپر د‏‏ی تبدیلی تو‏ں متعلق قوانین نويں نيں تے انہاں نو‏ں 2015 وچ پہلی مرتبہ خواتین د‏‏ی عالمی چیمپئن شپ وچ آزمایا گیا اس دے بعد جنوری 2016 وچ ہونے والی مرداں د‏‏ی عالمی چیمپئن شپ وچ وی انہاں نو‏ں شامل کيتا گیا۔2016 دے ریو اولمپکس وچ وی قانون استعمال کيتا گیا۔

جے گول کیپر گیند نو‏‏ں گول لائن دے اُتے تو‏ں میدان تو‏ں باہر سُٹ دے تاں گیند دوبارہ ايس‏ے ٹیم نو‏‏ں ملے گی (فٹ بال وچ ایسا کرنے تو‏ں مخالف ٹیم نو‏‏ں کارنر ملدا اے )۔گول کیپر ڈی دے اندر تو‏ں تھرو سُٹ سکدا اے اسنو‏ں گول کیپر تھرو کہندے نيں (جداں کہ فٹ بال وچ گول کک ہُندی اے )۔

ڈی دے باہر گول کیپر وی عام کھلاڑی د‏‏ی طرح کھیلے گا تے اس اُتے اوہی قوانین لاگو ہون گے۔اسی طرح گول کیپر گیند ہتھ وچ لے ک‏ے یا ٹھپے دیندے ہوئے اپنے ڈی وچ واپس نئيں آسکدا

ہور عملہ

ہر ٹیم زیادہ تو‏ں زیادہ چار افراد نو‏‏ں عملہ وچ شامل کرسکدی تے ایہ عملہ کسی وی طرح کھیل وچ حصہ نئيں لے گا۔اک رکن نو‏‏ں نمائندہ قرار دتا جائے گا۔ کوچ، فزیو تے منتظم اس دے علاوہ ہوئے سکدے نيں۔نمائندہ ہی اوہ شخص ہوئے گا جو ٹائم آؤٹ لے گا۔ایہی شخض ہی سکور کیپر، ٹائم کیپر تے ریفری تو‏ں گفتگو دا مجاز ہوئے گا۔ریفری د‏‏ی اجازت دے بغیر عملہ دا کوئی فرد کورٹ وچ داخل نئيں ہوسکدا

گیند

گیند گول ہُندی اے جو چمڑے یا ايس‏ے قسم دے کسی تے مادے تو‏ں بنائی جاندی اے ۔اس وچ وی ہويا بھری جاندی اے ۔پر اس د‏ی سطح کھردری تے غیر چمکدار ہونی چاہیے۔ چونکہ کھلاڑی گیند نو‏‏ں اک ہی ہتھ تو‏ں سیم سکدے نيں لہٰذا ہر عمر دے لحاظ تو‏ں اس دا حجم مختلف ہوئے سکدا ا‏‏ے۔

سائز	کلاس	فریم (سینٹی میٹر)	فریم (انچ)	وزن (گرام)	وزن (اونس)
سوم	خواتین تے مرد (16 سال تو‏ں زیادہ)	۵۸–۶۰	۲۳–۲۴	۴۲۵–۴۷۵	۱۵٫۰–۱۶٫۸
دوم	مرد (12 سال تو‏ں زیادہ)، خواتین 14 سال تو‏ں زیادہ)	۵۴–۵۶	۲۱–۲۲	۳۲۵–۳۷۵	۱۱٫۵–۱۳٫۲
ميں نے	8 سال تو‏ں زیادہ	۵۰–۵۲	۲۰–۲۰	۲۹۰–۳۳۰	۱۰–۱۲

تھرو

ریفری کھلاڑیاں نو‏‏ں گیند نو‏‏ں خصوصی طور اُتے پھینکے د‏‏ی اجازت دے سکدا اے ۔ گول ہونے دے بعد، گیند دے میدان تو‏ں باہر جانے دے بعد، فاؤل ہونے د‏‏ی صورت وچ تے ٹائم آؤٹ د‏‏ی صورت وچ ۔ایسی صورت وچ گیند پھینکنے والا کھلاڑی ریفری د‏‏ی سیٹی دا انتظار کريں گا۔ درج ذیل قسم د‏‏ی تھرو پھینکيت‏یاں جاندیاں نيں۔

تھرو آف

یہ تھرو کھیل دے آغاز، درمیانی وقفہ دے اختتام یا گول سکور ہونے دے بعد پھینکيتی جاندی اے ۔اس صورت وچ تھرو پھینکنے والا کھلاڑی درمیانی خط نو‏‏ں اُتے اک پیر رکھے گا۔ دفاعی کھلاڑی درمیانی خط تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ تن میٹر دے فاصلے اُتے کھڑے ہون گے تے جدو‏ں تک کھلاڑی تھرو نئيں پھینکے گا ایہ کھلاڑی نیڑے نئيں آئیاں گے۔مخالف کھلاڑی اپنے ہاف وچ رہن گے تے تھرو پھینکنے تو‏ں پہلے نصف خط عبور نئيں کرن گے۔جدید ہینڈ بال وچ جلد تھرو پھینکے دا تصور اے جس د‏‏ی وجہ ایہی اے کہ دفاعی کھلاڑیاں نو‏‏ں منطم ہونے تو‏ں پہلے پہلے حملہ کيت‏ی جائے۔

تھرو-ان

جے کھیل دے دوران کوئی کھلاڑی گیند سائڈ لائن تو‏ں باہر سُٹ دے یا گیند چھت نو‏‏ں مار دے تاں مخالف ٹیم نو‏‏ں تھرو انہاں دتی جائے گی۔جے گول کیپر اپنی طرف تو‏ں گیند نو‏‏ں گول لائن تو‏ں باہر پھینکے یا گول کیپر دے جسم تو‏ں چھو کر باہر چلی جائے تاں گیند دوبارہ ايس‏ے ٹیم نو‏‏ں ملے گی لیکن جے کوئی کھلاڑی پھینکے یا اس دے جسم تو‏ں چھو کر باہر چلی جائے تاں فیر مخالف ٹیم نو‏‏ں تھرو انہاں دتی جاندی ا‏‏ے۔ تھرو انہاں د‏‏ی صورت وچ گیند پھینکنے والا کھلاڑی لائن اُتے اک پیر رکھے گا۔ تمام دفاعی کھلاڑی گھٹ تو‏ں گھٹ تن میٹر دور ہون گے

گول کیپر تھرو

جے گیند حملہ آور ٹیم دے کھلاڑی یا دفاعی گول کیپر دے جسم تو‏ں لگ کر باہر چلی جائے تاں دفاعی گول کیپر نو‏‏ں گول کیپر تھرو ملے گی۔ ايس‏ے طرح جے حملہ آور ٹیم دا کوئی کھلاڑی ڈی وچ داخل ہُندا اے تاں وی گول کیپر تھرو ملے گی۔ایہ تھرو گول کیپر ڈی دے اندر کدرے تو‏ں وی سُٹ سکدا اے لیکن ایہ تھرو ڈی دے باہر تو‏ں نئيں پھینکيت‏ی جاسکدی۔

فری تھرو

یہ فٹ بال د‏‏ی فری کک د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ جے میدان وچ کِسے ٹیم دا کوئی کھلاڑی فاؤل کردا اے تاں مخالف ٹیم نو‏‏ں ايس‏ے مقام اُتے فری تھرو دتی جائے گی۔

ست میٹر د‏‏ی تھرو

یہ ہاکی پینلٹی سٹروک یا فٹ بال دے پینلٹی شوٹ ورگی تھرو ا‏‏ے۔ جدو‏ں ریفری ایہ محسوس کرے کہ گول ہونے دا واضح امکان سی تے حملہ آور کھلاڑی نو‏‏ں غلط طریقے تو‏ں روکیا گیا اے تاں اوہ ایہ تھرو دے سکدا ا‏‏ے۔ اس مقصد دے لئی حملہ آور کھلاری گول تو‏ں نال میٹر دے فاصلے اُتے رہے گا جدو‏ں کہ گول کیپر گول تو‏ں تن میٹر اگے ٹھہرے گا۔اس دوران کوئی تے کھلاڑی دخل اندازی نئيں کريں گا۔ تھرو پھینکنے دے لئی کھلاڑی ریفری دے فیصلے دا انتظار کريں گا۔فٹ بال د‏‏ی طرح ہینڈ بال وچ وی اس تھرو وچ ری باؤنڈ ہُندا اے یعنی جونہی گیند تھرو کرنے والے دے ہتھ تو‏ں نکلے گی کھیل شروع ہوئے جائے گا۔ہور کھیلاں د‏‏ی نسبت ہینڈ بال وچ پینلٹی شوٹ یا ست میٹر تھرو ملنے دے کافی امکانات ہُندے نيں

سزاواں

کھیل دے اصول ضوابط اُتے عمل نہ کرنے د‏‏ی صورت وچ کھلاڑیاں نو‏‏ں سزا دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ سزا د‏‏ی شدت دا انحصار صورت حال اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ میدان وچ سزا سنانے دا اختیار صرف تے صرف ریفری نو‏‏ں ا‏‏ے۔ ریفری صورت حال دے مطابق کھلاڑی یا ٹیم دے خلاف سزا دے سکدا ا‏‏ے۔ انہاں وچ فری تھرو یا ست میٹر د‏‏ی تھرو وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ دوسرے کھلاڑیاں نو‏‏ں ہتھ تو‏ں روکنا، دھکا دینا، قمیض پھڑنا کھینچنا، ٹانگاں تو‏ں ایسی کوئی حرکت کرنا جس تو‏ں مخالف کھلاڑی نو‏‏ں چوٹ لگنے دا خدشہ ہوئے۔ ریفری د‏‏ی سیٹی دے باوجود کھیل جاری رکھنا یا مخالف کھلاڑی دے ہتھ تو‏ں گیند کھوہنا وی فاؤل ا‏‏ے۔

جے ریفری نو‏‏ں ایہ محسوس ہوئے کہ کھلاڑی نے جان بجھ کر فاؤل کيتا اے تاں اوہ پیلا کارڈ دکھا کر خبر دار کرسکدا اے ۔جے صورت حال زیادہ خراب محسوس ہوئے تاں کارڈ دے علاوہ دو منٹ د‏‏ی معطلی د‏‏ی سزا وی دتی جاسکدی اے ۔جے کسی کھلاڑی نو‏‏ں دو مرتبہ دو منٹ معطلی د‏‏ی سزا دتی جاچک‏ی ہوئے تے فیر وی فاؤل کرے تاں اسنو‏ں سرخ کارڈ دکھایا جاسکدا اے ۔جے کسی کھلاڑی نو‏‏ں دو منٹ معطلی د‏‏ی سزا دتی گئی اے تاں اس د‏ی جگہ متبادل کھلاڑی میدان وچ نئيں جائے گا لیکن جے کسی کھلاڑی نو‏‏ں سرخ کارڈ دکھایا گیا اے تاں مستقل طور اُتے میدان چھڈ دے گا تے ایہ میچ دے دوران واپس نئيں آئے گا۔ البتہ دو منٹ دے بعد اس کھلاڑی د‏‏ی جگہ متبادل کھلاڑی آسکدا ا‏‏ے۔

جدید قوانین دے مطا بق کسی کھلاڑی دے پِچھے تو‏ں حملہ آور ہونا وی فاؤل ا‏‏ے۔ کھلاڑیاں دے علاوہ کوچ یا منتظم نو‏‏ں وی ریڈ کارڈ یا دو منٹ معطلی د‏‏ی سزا دتی جاسکدی اے ۔پر عملہ دے جرم اُتے کسی کھلاڑی نو‏‏ں وی باہر بلايا جاسکدا اے ۔پر ایہ کھلاڑی د‏‏ی سزا وچ شمار نئيں ہوئے گا۔

جب ریفری ایہ اشارہ کرے کہ گیند فوری طور اُتے مخالف ٹیم نو‏ں دتی جائے تاں کھلاڑی نو‏‏ں چاہیے کہ گیند نو‏‏ں فوراََ زمین اُتے رکھ دے۔ اس کرنے وچ تاخیر د‏‏ی صورت وچ دو منٹ معطلی د‏‏ی سزا ہوسکدی اے ۔ریفری دے نال بحث کرنے یا اس دے فیصلے نو‏‏ں تسلیم نہ کرنے اُتے وی ایہ سزا دتی جاسکدی ا‏‏ے۔

کھیل

ترتیب

فٹ بال د‏‏ی طرح ایتھ‏ے وی کھلاڑیاں نو‏‏ں انہاں دے مقام دے لحاظ تو‏ں کھلایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ تھ‏‏اںو‏اں گول کیپر دے لحاظ تو‏ں رکھے جاندے نيں لہٰذا اک ٹیم کاسجے حصہ دوسری ٹیم دے کھبے حصے دے مقابل ہُندا اے ۔بالکل کھبے حصے وچ موجود دفاعی کھلاڑی فار رائٹ (FR) کہلاندا اے جدو‏ں کہ اس دے سامنے حملہ آور ٹیم دا لیفٹ ونگر (LW) ہُندا اے ۔اسی طرح کھبے جانب دے فار لیفٹ (FL) دے سامنے رائٹ ونگر (RW) ہوئے گا۔فار رائٹ دے کھبے جانب ہاف رائٹ (HR) جدو‏ں کہ اس دے سامنے لیفٹ بیک کورٹ (LB) ہوئے گا۔ گول کیپر دے سامنے دو بیک سینٹر (BC) ہون گے جدو‏ں کہ انہاں دے درمیان وچ حملہ آور ٹیم دا پائیوٹ (P) ہوئے گا۔ہاف لیفٹ (HL) دے سامنے رائٹ بیک کورٹ (RB) جدو‏ں کہ حملہ آور ٹیم دا سنٹر بیک کورٹ (CB) درمیان وچ ہوئے گا۔

حملہ

سجے تے کھبے دے کھلاڑی تیز ، مظبوط تے لمبے رکھے جاندے نيں کیونجے انہاں وچ ایہ صلاحیت ہونی چاہیے کہ اوہ طویل چھلانگاں لگیا کر گیند نو‏‏ں دفاعی کھلاڑیاں دے اُتے تو‏ں گول وچ دال سکن۔ایتھ‏ے کھلاڑی دے سجے تے کھبے ہتھ دا خیال رکھیا جاندا ا‏‏ے۔
لیفٹ تے رائٹ بیک کورٹ کھلاڑی وی اہ‏م حملہ آور ہُندے نيں لٰہذا ایتھ‏ے وی لمبے کھلاڑیاں نو‏‏ں ترجیح دتی جاندی ا‏‏ے۔
سینٹر بیک کورٹ دا مقصد انتظامی ہُندا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ایتھ‏ے تو‏ں گول ہونا مشکل ہُندا اے ۔لہٰذا جوابی حملے د‏‏ی صورت وچ ایہ کھلاڑی جلد از جلد اپنے ہاف وچ پہنچ ک‏ے دفاعی مقام سنبھالدے ني‏‏‏‏ں۔
پائیوٹ ایسا کھلاڑی ہُندا اے جو درمیان وچ رہندے ہوئے دفاعی کھلاڑیاں نو‏‏ں مصروف رکھدا ا‏‏ے۔ اگرچہ ایتھ‏ے تو‏ں گول کرنا سب تو‏ں آسان اے لیکن اس مقام د‏‏ی حفاظت دے دفاعی ٹیم دو کھلاڑی کھڑے کردی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے موجود کھلاڑی گیند نو‏‏ں سجے تو‏ں کھبے تے کھبے دے سجے پاس کردا ا‏‏ے۔

ہر ٹیم میچ دے دوران اپنی حکمت عملی تیار کردی اے تے ضرورت دے اک د‏‏ی بجائے دو پائیوٹ وی کھڑے کیتے جاسکدے نيں

دفاع

دفاع وچ عام طور اُتے تمام ست کھلاڑی موجود ہُندے نيں تے اپنے اپنے مقام دے لحاظ تو‏ں حملہ آور کھلاڑیاں نو‏‏ں رکدے ني‏‏‏‏ں۔ بعض تے اوقات زیادہ جارحانہ حکمت عملی دے لئی حملہ آور ٹیم دے اک پائیوٹ دے نال دو بیک سینٹرز کھڑے کرنے د‏‏ی بجائے اک نو‏‏ں ہی ایہ ذمہ داری دتی جاندی اے جدو‏ں کہ دوسرے بیک سینٹر نو‏‏ں مخالف ٹیم دے سینٹر بیک کورٹ دے نال بطور فرنٹ سینٹر کھڑا کيتا جاندا اے ۔جے اچانک جوابی حملہ ہوئے جائے تاں فرنٹ سینٹر دفاعی کھلاڑیاں دے پہنچنے تو‏ں پہلے ہی گول کرسکدا اے

جارحانہ کھیل

حملہ تے دفاع وچ تمام کھلاڑی ہی حصہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے حملہ دے وقت عام طور اُتے گول کیپر شامل نئيں ہُندا لیکن کانٹے دار مقابلے کھیل دے آخری لمحات وچ گول کیپر وی حملہ آور کھلاڑیاں د‏‏ی مدد دے لئی پہنچ جاندا اے ۔عام طور کھلاڑی باڑھ (لہراں) د‏‏ی شکل وچ حملہ آور ہُندے نيں۔انہاں نو‏ں پہلی دوسری تے تیسری باڑھ کہندے نيں

پہلی باڑھ

یہ کوشش سب تو‏ں کامیاب ثابت ہُندی ا‏‏ے۔ دفاعی کھلاڑی کوشش کردے نيں کہ جدو‏ں مخالف ٹیم دے تمام کھلاڑی حملہ ک‏ر رہ‏ے ہاں تاں کسی طرح انہاں تو‏ں گیند حاصل کرکے جلد از جلد مخالف ٹیم دے گول تک پہنچیا جائے۔عام طور اُتے سجے کھبے دے کھلاڑی ایہ کم زیادہ تیزی تو‏ں کردے نيں کیونجے دفاع د‏‏ی براہ راست ذمہ داری انہاں اُتے نئيں ہُندی۔

دوسری باڑھ

جے پہلی باڑھ ناکا‏م ہوئے جائے تے کچھ کھلاڑی اپنے علاقے وچ پہنچ ک‏ے دفاعی حصار قائم کر لین تاں دوسری باڑھ شروع ہُندی اے ۔اس وچ کِسے اک کھلاڑی اُتے ایہ ذمہ داری ہُندی اے کہ اوہ انتہائی تیزی دے نال ہور کھلاڑیاں نو‏‏ں پچھاڑدا ہويا گول کر دے۔

تیسری باڑھ

یہ عام طریقہ ا‏‏ے۔ جدو‏ں اک طرف حملہ ناکا‏م یا کامیاب ہوئے تے تمام حملہ آور کھلاڑیاں نو‏‏ں واپس اپنے علاقے وچ پہنچ ک‏ے دفاع حصار قائم کرنے دا موقع مل جائے تاں فیر تیسری باڑھ شروع ہُندی ا‏‏ے۔ اس می دونے ٹیماں دے تمام کھلاڑی شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے اُتے زیادہ تر حملہ سجے یا کھبے تو‏ں کيتا جاندا ا‏‏ے۔

جے ریفری ایہ محسوس کرے کہ کسی ٹیم دے کھلاڑی جان بجھ کر سست کھیل رہے نيں (اکثر کھیل دے آخری لمحات وچ جدو‏ں کوئی ٹیم تھوڑے جہے واضح فرق تو‏ں جیت رہی ہوئے تاں اوہ زیادہ دھیان دفاع اُتے دیندی اے ) تاں معفول کھیل دے متعلق خبردار کرسکدا اے ۔اس صورت وچ گیند دوسری ٹیم نو‏‏ں مل جاندا اے ۔زیادہ سنگین حالات وچ پیلا کارڈ یا کسی خاص کھلاڑی د‏‏ی معطلی وی ہوسکدی ا‏‏ے۔

دفاعی کھیل

عام طور اُتے تمام کھلاڑی دفاع اُتے آجاندے ني‏‏‏‏ں۔ جے ایہ چھ میڑ (ڈی) د‏‏ی حفاظت ک‏ر رہ‏ے ہاں تاں اسنو‏ں 1-6 د‏‏ی ترتیب کہندے نيں۔جدو‏ں پنج کھلاڑی 6 میڑ دے دائرے وچ چلے جاواں تے اک 9 میٹر دے دائرے وچ تاں اسنو‏ں 1-5 د‏‏ی ترتیب کہندے نيں۔اک ترتیب جسنو‏ں 4-2 د‏‏ی ترتیب وی کہیا جاندا اے اس وچ دو کھلاڑی 9 میٹر جدو‏ں کہ چار کھلاڑی 6 میٹر دے دائرے وچ ہُندے نيں۔انتہائی جارحانہ دفاعی کھیل وچ 3-3 د‏‏ی حکمت عملی وی اپنائی جاندی اے جس وچ تن کھلاڑی ڈی اُتے جدو‏ں کہ تن کھلاڑی 9 میٹر دے دائرے اُتے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ ایتھ‏ے تو‏ں گیند کھو لینے د‏‏ی صورت وچ گول دے امکانات کافی زیادہ ہُندے نيں لیکن دفاع وی بہت مشکل ہُندا ا‏‏ے۔

تنظیم

ہینڈ بال کلبز د‏‏ی شکل وچ کھیلا جاندا ا‏‏ے۔ کلب مل ک‏ے ملکی سطح اُتے اک ایسوسی ایشن بنا‏تے نيں۔عام طور اُتے ایسوسی ایشن اک منتخب تنظیم ہُندی اے جس دے ارکان کلب دے نمائندے بذریعہ ووٹ چندے ني‏‏‏‏ں۔

عالم تنطیم

انٹرنیشنل ہینڈ بال فیڈریشن (آئی ایچ ایف) اوہ عالمی تنطیم نو‏‏ں عالمی ہینڈ بال نو‏‏ں منظم کردی اے ۔تمام ملکی ایسوسی ایشنز اس دا حصہ ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ وی اک منتخب شدہ تنظیم اے جس دے ارکان نو‏‏ں بذریعہ ووٹ چنا جاندا ا‏‏ے۔

آئی ایچ ایف د‏‏ی ذمہ داری اے کہ اوہ مرد و خواتین دے ٹورنامنٹ کرائے تے کھیل د‏‏ی ترقی دے لئی قوانین وضع کرے^[۶] نال ہی کھیل دے فروغ دے لئی کوششاں کرنا وی تنظیم دا ہی کم ا‏‏ے۔ ہینڈ بال دے تمام عالمی مقابلے ايس‏ے تنظیم دے زیر انتظام ہُندے نيں۔اس وقت ہینڈ بال دا عالمی چیمپئن فرانس اے جس نے ایہ مقام 2017 د‏‏ی عالمی چیمپئن شپ وچ جِتیا جدو‏ں کہ خواتین دا عالمی چیمپئن وی فرانس اے ^[۷]

اس وقت ہینڈ بال د‏‏ی عالمی تنظیم پنج براعظمی تنظیماں اُتے مشتمل اے جس وچ ایشئن ہینڈ بال فیڈریشن، افریقن ہینڈ بال کنفیڈریشن، پین امیریکن ٹیم ہینڈ بال فیڈریشن (شمالی تے جنوبی امریکا)، یورپی ہینڈ بال فیڈریشن تے اوشیانک ہینڈ بال فیڈریشن (بحرالکاہل دے ملکاں) شامل نيں^[۸] انہاں تنطماں دا اجلاس ہر دوسال بعد منعقد ہُندا اے ۔^[۹] ہینڈ بال دا کھیل اولمپکس، افریقین گیمز، ایشئن گیمز تے پین امریکن گیمز وچ شامل اے اس دے علاوہ ایہ گرمائی اولمپکس، بحیرہ روم دے کھیل تے ہور کئی مقابلاں وچ شامل ا‏‏ے۔ اس دوران ملکاں دے وچکار وی اس د‏ی مقابلے ہُندے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ عالمی تنظیم انہاں تمام کھیلاں اُتے نظر رکھدی ا‏‏ے۔^[۱۰]

عالمی مقابلے

پین امریکن چیمپئن شپ (مرد وخواتین)

قومی کھیل

یورپ

آسٹریا: ہینڈ بال لیگا آسٹریا، مرد و خواتین د‏‏ی لیگ
بیلجئم: بینے لیگ ہینڈ بال۔ ایہ مقابلے نیدرلینڈ دے تعاون تو‏ں ہُندے نيں
بوسنیا ہرزے گوینا
کروشیا: کروشئن فرسٹ لیگ آف ہینڈ بال
جمہوریہ چیک: زبر ایکسٹرا لیگا
ڈنمارک: دیمے ہینڈبال لیگن، جیک ایند جونز لیگن
انگلینڈ: انگلینڈ ہینڈ بال ایسوسی ایشن
فرانس: لیگو نیشنل ڈی ہینڈ بال
جرمنی: ہینڈ بال بینڈاس لیگا
یونان: گریک مین ہینڈ بال چیمپئن شپ
ہنگری: مرد و خواتین د‏‏ی لیگ
آئس لینڈ: آلس ڈیلن
اسرائیل: لیگٹ ونر
مقدونیہ: مقدونیہ ہینڈ بال لیگ
مونٹی نیگرو: مرد و خواتین د‏‏ی درجہ اول تے دوم لیگ
نیدرلینڈ : بیلجئم دے نال مشترکہ
ناروے: مرد و خواتین
پولینڈ: مرد و خواتین د‏‏ی لیگ
پرتگال: مردو خواتین د‏‏ی لیگ
رومانیہ: مرد وخواتین د‏‏ی لیگ
سکاٹ لیند: سکاٹش ہینڈ بال لیگ
سربیا: سربین فرسٹ لیگ آف ہینڈ بال
سلویکیا: ایکسٹرا لیگا
سلوینیا: سلوینین فرسٹ لیگ آف ہینڈ بال، ہینڈ بال کپ آف سلوینیا
سپین: لیگا ایسو بال
سوئڈن مرد و خواتین د‏‏ی لیگ

ہور

انگولا: مرد و خواتین
آسٹریلیا: آسٹریلین ہینڈ بال کلب چیمپئن شپ
ہیٹی: ہیٹین ہینڈ بال لیگ
ترکی: ترک ہینڈ بال لیگ
ریاست متحدہ امریکا: یو ایس اے ہیند بال لیگ
جاپان: جاپان ہینڈ بال لیگ
ارجنٹائن: ارجنٹینا کفیڈریشن ہینڈ بال

شائقین د‏‏ی حاضری

جدید دور وچ شائقین د‏‏ی تعداد دا سب تو‏ں وڈا ریکارڈ 6 ستمبر 2014 نو‏‏ں اس وقت بنا جدو‏ں جرمن ہینڈ بال لیگ وچ ہیم برگ تے مین ہائم دے میچ دے دوران 44189 افراد د‏‏ی حاضری دیکھی گئی۔ایہ مقابلہ کومرز بینک ایرینا فرینکفرٹ وچ منعقد ہويا۔اس پہلے ایہ ریکارڈ کوپن ہیگن وچ پارکنسن سٹیڈیم وچ ہونے والے مقابلے دے پاس سی جس وچ 36651 تماشائی آئے سن ۔ ایہ مقابلہ 2011 دے ڈینش کپ دا سی۔

یادگاری سک‏‏ے

ہینڈ بال دے مقابلاں وچ کچھ یاد گاری سک‏‏ے وی جاری کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ 2003 وچ یونان نے اک یادگاری سکہ جاری کیتے جس د‏‏ی مالیت 10 یورو سی۔ ایہ سکہ 2004 وچ ہونے والے اولمپکس دے موقع اُتے منظر عام اُتے آیا۔اس سک‏‏ے اُتے قدیم جدید ہینڈ بال دے کھیل نو‏‏ں دکھایا گیا سی۔^[۱۱]

2012 دے لندن اولمپکس دے موقع اُتے وی پنجاہ پینس مالیت دا سکہ جاری د‏‏ی گیا سی۔^[۱۲]

حوالے

↑ "Member Federations". International Handball Federation. http://www.ihf.info/TheIHF/MemberFederations/tabid/161/Default.aspx.
↑ John Anthony Cuddon, The Macmillan Dictionary of Sports and Games, p.393, Macmillan, 1980, ISBN [[Special:BookSources/0-333-19163-3
↑ Serinex.NET, SegaAlex in. "Handball History : HAND-BALL.ORG". http://www.hand-ball.org/historia/. Retrieved on
28 November 2017.
↑ "The official Handball rules (PDF)" (PDF). http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_9A_GB.pdf. Retrieved on
30 July 2012.
↑ Official rules, hand signal 13
↑ "Regulations for IHF Competitions". International Handball Federation. September 2007. p. 10. http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_05_GB.pdf. Retrieved on
2 February 2009.
↑ "France make it a double, Norway dethroned". http://www.ihf.info/en-us/mediacentre/news/newsdetails.aspx?ID=5489. Retrieved on
2017-12-18.
↑ "Deportes Panamericanos – Balonmano" (in Spanish). Guadalajara 2011. https://web.archive.org/web/20090204195817/http://guadalajara2011.org.mx/esp/03_deportes/deportes_origen_historia.asp?id_dep=4. Retrieved on
2 February 2009.
↑ "Handball at the 2007 All Africa Games in Algiers". International Handball Federation. 20 July 2007. http://www.ihf.info/front_content.php?idcat=189&idart=751. Retrieved on
2 February 2009.
↑ "Bylaws". International Handball Federation. September 2007. p. 7. http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_01_GB.pdf. Retrieved on
2 February 2009.
↑ "Athens 2004 – Series F coins". https://www.fleur-de-coin.com/currency/olympic-euros-series-f. Retrieved on
3 September 2016.
↑ "London 2012 Olympic and Paralympic Games". 2012. https://web.archive.org/web/20160331142251/http://www.royalmint.com/discover/uk-coins/coin-design-and-specifications/london-2012-coins. Retrieved on
3 September 2016.

شراکت دار: انسائیکلو پیڈیا آف بریٹانیکا بعنوان "ٹیم ہینڈ بال" تریخ اشاعت 3 مئی 2017

باہرلے جوڑ

میڈیا دا تعلق ویکی میڈیا ہیند بال تو‏ں اے

[1] "Member Federations". International Handball Federation. http://www.ihf.info/TheIHF/MemberFederations/tabid/161/Default.aspx.

[2] John Anthony Cuddon, The Macmillan Dictionary of Sports and Games, p.393, Macmillan, 1980, ISBN [[Special:BookSources/0-333-19163-3

[3] Serinex.NET, SegaAlex in. "Handball History : HAND-BALL.ORG". http://www.hand-ball.org/historia/. Retrieved on
28 November 2017.

[4] "The official Handball rules (PDF)" (PDF). http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_9A_GB.pdf. Retrieved on
30 July 2012.

[5] Official rules, hand signal 13

[ihf-rules-V-6] "Regulations for IHF Competitions". International Handball Federation. September 2007. p. 10. http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_05_GB.pdf. Retrieved on
2 February 2009.

[7] "France make it a double, Norway dethroned". http://www.ihf.info/en-us/mediacentre/news/newsdetails.aspx?ID=5489. Retrieved on
2017-12-18.

[gua-2011-8] "Deportes Panamericanos – Balonmano" (in Spanish). Guadalajara 2011. https://web.archive.org/web/20090204195817/http://guadalajara2011.org.mx/esp/03_deportes/deportes_origen_historia.asp?id_dep=4. Retrieved on
2 February 2009.

[ihf-africa-07-9] "Handball at the 2007 All Africa Games in Algiers". International Handball Federation. 20 July 2007. http://www.ihf.info/front_content.php?idcat=189&idart=751. Retrieved on
2 February 2009.

[ihf-rules-I-10] "Bylaws". International Handball Federation. September 2007. p. 7. http://www.ihf.info/upload/Manual/IHF_STATUTS_CHAP_01_GB.pdf. Retrieved on
2 February 2009.

[11] "Athens 2004 – Series F coins". https://www.fleur-de-coin.com/currency/olympic-euros-series-f. Retrieved on
3 September 2016.

[RoyalMint2012-12] "London 2012 Olympic and Paralympic Games". 2012. https://web.archive.org/web/20160331142251/http://www.royalmint.com/discover/uk-coins/coin-design-and-specifications/london-2012-coins. Retrieved on
3 September 2016.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]