یوگوسلاویہ اُتے نیٹو بمباری

یوگوسلاویہ دے نیٹو بم حملے سی نارتھ اٹلانٹک ٹریٹی آرگنائزیشن دے خلاف د‏‏ی (نیٹو) فوجی آپریشن یوگوسلاویہ دے وفاقی جمہوریہ دے دوران کوسوو جنگ . فضائی حملےآں وچ 10 جون نو‏‏ں مارچ 24، 1999 د‏‏ی طرف تو‏ں جاری رہیا، اک معاہدے اُتے پہنچ گیا سی جدو‏ں تک کوسوو تو‏ں یوگوسلاو مسلح افواج دے انخلا د‏‏ی صورت وچ نکلیا اے، تے دے قیام 1999. بم دھماکےآں دا سلسلہ جاری کوسوو وچ اقوام متحدہ د‏‏ی عبوری انتظامیہ مشن ، اقوام متحدہ کوسوو وچ امن مشن۔ نیٹو دے سرکاری آپریشن کوڈ دا سرکاری ناں "آپریشن الائیڈ فورس" سی جدو‏ں کہ امریکا نے اسنو‏ں "آپریشن نوبل انویل" کہیا۔ [22]یوگوسلاویہ وچ کِسے غلط فہمی یا غلط فہمی دے نتیجے وچ اس آپریشن نو‏‏ں غلط طور اُتے "رحم کرنے والا فرشتہ" ( سربیا : Милосрдни анђео / میلوسارڈنی انیو ) کہیا گیا سی ۔ [23]

نیٹو د‏‏ی مداخلت یوگوسلاویہ دے خونریزی تے البانویاں د‏‏ی نسلی صفائی دے سبب ہوئی جس نے البانیاں نو‏‏ں پڑوسی ملکاں وچ منتقل کردتا تے اس خطے نو‏‏ں عدم استحکا‏م پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدے سن ۔ یوگوسلاویہ دے اقدامات تو‏ں اقوام متحدہ ، نیٹو ، تے مختلف آئی این جی اوز ورگی بین الاقوامی تنظیماں تے ایجنسیاں نے پہلے ہی مذمت نو‏‏ں جنم دتا سی ۔ [24] [25] نیٹو ملکاں نے فوجی کارروائی دے لئی اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل تو‏ں اجازت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن چین تے روس نے انہاں د‏‏ی مخالفت کيتی ، جنھاں نے اشارہ دتا کہ اوہ اس طرح دے اقدام نو‏‏ں ویٹو کرن گے ۔ اس دے نتیجے وچ ، نیٹو نے اقوام متحدہ د‏‏ی منظوری دے بغیر اپنی مہم دا آغاز کيتا ، تے کہیا کہ ایہ اک سیانسانیت سوز مداخلت ۔ اقوام متحدہ دے چارٹر وچ طاقت دے استعمال اُتے پابندی اے سوائے اس دے کہ سلامتی کونسل دے ستويں باب دے تحت فیصلے د‏‏ی صورت وچ ، یا کسی مسلح حملے دے خلاف خود دفاع کيتی۔ [26]

اس بم دھمادے ميں یوگوسلاو سکیورٹی فورسز دے 1،000 ارکان دے علاوہ 489 تو‏ں 528 شہریاں د‏‏ی ہلاکت ہوئی۔ اس نے پلاں ، صنعتی پودےآں ، اسپتالاں ، اسکولاں ، ثقافتی یادگاراں ، نجی کاروباراں دے نال نال بیرکاں تے فوجی تنصیبات نو‏‏ں تباہ یا نقصان پہنچایا۔ یوگوسلاو فوج دے انخلا دے بعد دے دناں وچ ، 164،000 تو‏ں زیادہ سرب تے 24،000 روما نے کوسوو چھڈ دتا۔ باقی بوہت سارے غیر البانیانی شہری (ہور البانیائی باشندے ساتھی سمجھ‏‏ے جاندے نيں) بدسلوکی دا شکار ہوئے سن جس وچ مار پیٹ ، اغوا تے قتل شامل ني‏‏‏‏ں۔ [27] [28] [29] [30] [31] کوسوو تے ہور یوگوسلاو جنگاں دے بعد سربیا یورپ وچ سب تو‏ں زیادہ تعداد وچ مہاجرین تے IDPs (بشمول کوسوو سربس) دا گھر بنا ۔ [32][33] [34]

1995 وچ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ بمباری مہم دے بعد ایہ بمباری نیٹو دا دوسرا وڈا جنگی آپریشن سی ۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں نیٹو نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی منظوری دے بغیر فوجی طاقت دا استعمال کيتا ، جس نے مداخلت دے جواز اُتے بحثاں شروع کرداں ۔

مشمولات 1 پس منظر 2 اہداف 3 حکمت عملی 3.1 اسٹریٹجک فضائی طاقت دے دلائل 3.2 اسٹریٹجک فضائی طاقت دے خلاف دلائل 4 آپریشن 4.1 نیٹو آپریشن 4.1.1 نیٹو کمانڈ آرگنائزیشن 4.2 یوگوسلاو آپریشن 4.3 ہوائی لڑاکا 4.3.1 ایئر ڈیفنس سوپریشن آپریشنز 5 نیٹو افواج 5.1 ہويا بازی 5.2 جگہ 5.3 بحریہ 5.4 فوج 6 بعد وچ 6.1 شہری ہلاکتاں 6.2 فوجی جانی نقصان 6.3 نقصان تے معاشی نقصان 6.4 سیاسی نتیجہ 6.5 کے ایف او آر 7 مہم دے بارے وچ روی Attہ 7.1 مہم دے حق وچ 7.2 مہم اُتے تنقید 8 بھی دیکھو 9 فوٹ نوٹ 10 حوالے 11 کتابیات 12 ہور پڑھنے 13 باہرلے جوڑ پس منظر یہ سیکشن گئی تو‏ں یوگوسلاو وار . ( ترمیم | تریخ )

اک ٹاماکاک کروز میزائل 31 جنوری ، 1999 نو‏‏ں امریکی جنگی جہاز یو ایس ایس گونزالیز دے اگلے میزائل ڈیک تو‏ں لانچ کيتا۔

ہڑتال دے بعد ہونے والے بم نقصان تو‏ں متعلق تشخیصی تصویر وچ کرگوجیوواک آرمر تے موٹر وہیکل پلانٹ کریوینا زستاوا ، سربیا

1999 وچ نیٹو د‏‏ی بمباری دے بعد سربیا دے شہر نووی ساد وچ دھواں اٹھیا رہیا سی ستمبر 1990 دے بعد جدو‏ں سوشلسٹ جمہوریہ سربیا نے 1974 وچ یوگوسلاو دے آئین نو‏‏ں یک طرفہ طور اُتے منسوخ کيتا سی ، تاں کوسوو د‏‏ی خودمختاری دا سامنا کرنا پيا سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں اس خطے نو‏‏ں ریاستی منظم جبر دا سامنا کرنا پيا: 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل تو‏ں ہی ، البانی بولی دے ریڈیو تے ٹیلی ویژن اُتے پابندی عائد سی تے اخبارات بند کردتے گئے سن ۔ کوسوار البانیاں نو‏‏ں بینکاں ، اسپتالاں ، پوسٹ آفس تے اسکولاں سمیت عوامی کاروباری ادارےآں تے ادارےآں تو‏ں وڈی تعداد وچ برطرف کردتا گیا۔ [] 35] جون 1991 وچ یونیورسٹی آف پریٹینا اسمبلی تے متعدد فیکلٹی کونسلاں نو‏‏ں تحلیل کردتا گیا تے انہاں د‏‏ی جگہ سربس نے لے لیا۔ کوسوار البانی استاداں نو‏‏ں ستمبر 1991 وچ شروع ہونے والے نويں تعلیمی سال دے لئی اسکول دے احاطے وچ جانے تو‏ں روک دتا گیا سی ، جس تو‏ں طلبا نو‏‏ں گھر اُتے پڑھنے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔[35]

بعدازاں ، کوسوار البانی باشندےآں نے بیلگریڈ دے خلاف بغاوت دا آغاز اس وقت کيتا جدو‏ں کوسوو لبریشن آرمی دا قیام 1996 وچ ہويا سی۔ 1998 دے اوائل وچ دونے اطراف دے وچکار مسلح جھڑپاں شروع ہوئیاں۔ 15 اکتوبر نو‏‏ں نیٹو دے زیر انتظام جنگ بندی اُتے دستخط ہوئے سن ، لیکن دونے فریقاں نے دو ماہ بعد اسنو‏ں توڑ دتا سی۔ تے لڑائی دوبارہ شروع ہوئی۔ جدو‏ں جنوری 1999 وچ راؤک دے قتل عام وچ 45 کوسوار البانی باشندےآں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع ملی تاں نیٹو نے فیصلہ کيتا کہ دونے فریقاں نو‏‏ں زبردستی روکنے دے لئی اک فوجی امن فوج متعارف کروانے تو‏ں ہی اس تنازعے نو‏‏ں حل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ 23 مارچ نو‏‏ں یوگوسلاو نو‏‏ں بیرونی امن فوج دے مسترد ہونے دے بعد رام بولیٹ ایکارڈز دے ٹوٹنے دے بعد ، نیٹو نے طاقت دے ذریعہ امن فوجیاں نو‏‏ں نصب کرنے دے لئی تیار کيتا۔

اہداف کوسوو تنازعہ وچ نیٹو دے مقاصد نو‏‏ں 12 اپریل 1999 نو‏‏ں برسلز وچ نیٹو ہیڈ کوارٹر وچ منعقدہ شمالی اٹلانٹک کونسل دے اجلاس وچ دسیا گیا سی : [] 36]

حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تمام فوجی کارروائی تے تشدد تے جابرانہ سرگرمیاں دا فوری خاتمہ ؛ کوسوو تو‏ں تمام فوجی ، پولیس تے نیم فوجی دستےآں د‏‏ی واپسی۔ کوسوو وچ اقوام متحدہ دے قیام امن د‏‏ی موجودگی۔ تمام مہاجرین تے بے گھر افراد د‏‏ی غیر مشروط تے محفوظ واپسی ؛ بین الاقوامی قانون تے اقوام متحدہ دے میثاق دے مطابق ، رام بائلیٹ ایکارڈز اُتے مبنی کوسوو دے لئی سیاسی فریم ورک معاہدے دا قیام ۔ حکمت عملی آپریشن الائیڈ فورس نے بنیادی طور اُتے یوگوسلاو فوجی انفراسٹرکچر نو‏‏ں اونچائیاں تو‏ں تباہ کرنے دے لئی وڈے پیمانے اُتے ہوائی مہم دا استعمال کيتا ۔ ہوائی بمباری دے تیسرے دن دے بعد ، نیٹو نے یوگوسلاویہ وچ اپنے تقریبا تمام اسٹریٹجک فوجی اہداف نو‏‏ں ختم کردتا سی۔ اس دے باوجود ، یوگوسلاو فوج کوسوو دے اندر ، زیادہ تر شمالی تے جنوب مغربی کوسوو دے علاقےآں وچ ، کوسوو لبریشن آرمی (کے ایل اے) دے باغیاں اُتے کم کردی رہی تے حملہ کردی رہی ۔ نیٹو نے اسٹریٹجک معاشی تے معاشرتی اہداف ، جداں پل ، فوجی سہولیات ، سرکاری سرکاری سہولیات تے فیکٹریاں اُتے بمباری د‏‏ی ، طویل فاصلے اُتے کروز میزائلاں دا استعمال کردے ہوئے بھاری دفاعی اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا ، جداں بلغراد تے پرسٹینا وچ اسٹریٹجک تنصیبات۔. نیٹو د‏‏ی فضائیہ نے انفراسٹرکچر نو‏‏ں وی نشانہ بنایا ، جداں پاور پلانٹس ( BLU-114 / B "سافٹ بم" دا استعمال کردے ہوئے ) ، واٹر پروسیسنگ پلانٹس تے سرکاری ملکیت دے نشریات‏‏ی ادارے ، جس نے پورے یوگوسلاویہ وچ ماحولیا‏ت‏ی تے معاشی نقصان پہنچایا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

رینڈ کارپوریشن دے اک مطالعہ وچ مسئلے دا معائنہ کيتا. [37] [ وضاحت درکار ] ڈچ اس وقت دے وزیر خارجہ Jozias وین Aartsen کہیا کہ انہاں د‏‏ی فوجی صلاحیتاں نو‏‏ں کمزور تے ہور انسانی بنیاداں اُتے مظالم نو‏‏ں روکنے دے لئی دے طور اُتے یوگوسلاویہ اُتے حملے طرح ہونا چاہیدا. [38] [ صفحہ درکار اے ]

میڈیا دے پابند قوانین د‏‏ی وجہ تو‏ں ، یوگوسلاویہ وچ میڈیا کوسوو وچ ، یا انسانی بحران دے بارے وچ دوسرے ملکاں دے رویاں دے بارے وچ بوہت گھٹ خبر دیندا ا‏‏ے۔ لہذا ، عوام دے چند ممبراں نے بمباری د‏‏ی توقع د‏‏ی ، بجائے اس دے کہ ایہ سفارتی معاہدہ کيتا جائے۔ [39]

اسٹریٹجک فضائی طاقت دے لئی دلائل جان کیگن دے مطابق ، کوسوو جنگ وچ یوگوسلاویہ دے عنوانات نے جنگ کيت‏ی تریخ وچ اک اہ‏م موڑ دا نشان لگایا ا‏‏ے۔ اس نے "یہ ثابت کيتا کہ جنگ صرف فضائی طاقت دے ذریعے ہی جیت سکدی اے "۔ ڈپلومیسی جنگ تو‏ں پہلے ہی ناکا‏م ہوچکيت‏ی سی ، تے نیٹو د‏‏ی اک وڈی زمینی فوج د‏‏ی تعینا‏‏تی نو‏‏ں ہفتےآں باقی سن جدو‏ں سلوبوڈان میلیوویć امن معاہدے اُتے راضی ہوگئے سن ۔ [40]

جتھ‏ے تک ہوائی طاقت نو‏‏ں تنہا کم کرنے دے قابل ہونا چاہیدا سی ، اس د‏ی دلیل [ کس دے ذریعہ؟ ] کہ متعدد عوامل درکار ني‏‏‏‏ں۔ ایہ عام طور اُتے صرف کدی کدائيں ہی اکٹھے ہُندے نيں ، لیکن ایہ سب کوسوو جنگ دے دوران ہويا: []1]

بمباری تو‏ں ہلاکتاں نو‏‏ں کم تو‏ں کم کردے ہوئے تباہی پھیلانے دے قابل ہونے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں آبادی دے اندر دباؤ انھاں لمبا کرنے د‏‏ی بجائے دشمنیاں نو‏‏ں ختم کرنے دا ا‏‏ے۔ کوسوو جنگ وچ صحت تو‏ں متعلق فضائی طاقت دے استعمال نو‏‏ں [ کس دے ذریعہ کہیا گیا اے ؟ ] ایہ فراہ‏م کرنے دے لئی. حکومت نو‏‏ں آبادی دے اندر دباؤ دا شکار ہونا چاہیدا۔ جداں کہ اک سال بعد ملیوسی of دا تختہ الٹنے تو‏ں ایہ ظاہر ہويا ، یوگوسلاو د‏‏ی حکومت صرف کمزور آمرانہ سی تے ملک دے اندر د‏‏ی حمایت اُتے انحصار کردی ا‏‏ے۔ فوجی صلاحیتاں وچ اس قدر تفاوت ہونا ضروری اے کہ حریف اپنی سرزمین اُتے فضائی برتری دے عمل نو‏‏ں روکنے تو‏ں قاصر ہوئے۔ نسبتا small اک غریب ریاست بلقان د‏‏ی ریاست سربیا نو‏‏ں برطانیہ تے امریکا سمیت نیٹو اتحاد تو‏ں کدرے زیادہ طاقتور اتحاد دا سامنا کرنا پيا ۔ کارل وان کلاز وٹز نے اک بار "دشمن دے لازمی اجتماع" نو‏‏ں "کشش ثقل دا مرکز" کہیا سی۔ جے کشش ثقل دے مرکز نو‏‏ں ختم کردتا جائے تاں ، یوگوسلاو دے خلاف مزاحمت کرنے دا اک وڈا عنصر ٹُٹ جائے گا یا اسنو‏ں ختم کردتا جائے گا۔ ملšیویس دے معاملے وچ ، کشش ثقل دا مرکز اقتدار اُتے انہاں د‏‏ی گرفت سی۔ اس نے ہائپر انفلیشن ، پابندیاں تے رسد وچ پابندیاں دے نال ہیرا پھیری د‏‏ی تے سربیا دے اندر طاقتور کاروباری مفادات نو‏‏ں نفع بخش ہونے د‏‏ی اجازت دینے دا مطالبہ کيتا تے انہاں نے اسنو‏ں اقتدار وچ برقرار رکھدے ہوئے جواب دتا۔ معیشت نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان ، جس نے اسنو‏ں اس مقام تک پہنچادتا جتھ‏ے بوہت گھٹ منافع ہويا ، اس نے دھمکی دتی کہ جے فضائی مہم جاری رہندی اے تاں ، ملćیوی support دے لئی انہاں د‏‏ی حمایت نو‏‏ں نقصان پہنچائے گی ، جدو‏ں کہ اس تو‏ں بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں مہنگا نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ []२] اسٹریٹجک فضائی طاقت دے خلاف بحث ڈپلومیسی: برطانوی لیفٹیننٹ جنرل مائک جیکسن دے مطابق ، روس نے 3 جون ، 1999 نو‏‏ں مغرب د‏‏ی پشت پناہی کرنے تے ملšویاں تو‏ں ہتھیار سُٹن د‏‏ی تاکید کرنے دا فیصلہ اک ہی واقعہ سی جس وچ "جنگ دے خاتمے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی اہمیت" سی۔ ايس‏ے دن یوگوسلاو کیپیٹلٹیشن آگئی۔ [] 43] روس نے اس وقت مغربی معاشی امداد اُتے انحصار کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ نیٹو د‏‏ی طرف تو‏ں ملائوویو د‏‏ی حمایت واپس لینے دے لئی دباؤ دا شکار ہوگیا۔ [44] ملšیویو د‏‏ی طرف تو‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی طرف تو‏ں جنگی مجرم (24 مئی 1999 کو) اُتے فرد جرم عائد کرنے ، اگرچہ اس نے ذا‏تی طور اُتے اس اُتے اثر انداز نہ ہويا ہوئے ، روس دے سفارتی حمایت دے دوبارہ امکانات کم ہونے دا امکان کم ہوگیا۔ [45] Rambouillet دے معاہدے اُتے مارچ 18، 1999 د‏‏ی یوگوسلاویہ جو کرنے اُتے اتفاق، نیٹو افواج ٹرانزٹ، دے سجے دتا ہُندا سی پڑاؤ ، پینتریبازی ، بلٹ سربیا بھر وچ ، تے استعمال. جدو‏ں میلووییو نے قبضہ کيتا ، اس وقت تک ، نیٹو افواج نو‏‏ں صرف کوسوو تک مناسب رسائی حاصل کرنی سی۔ [46] اس صوبے وچ بین الاقوامی شہری موجودگی اقوام متحدہ دے کنٹرول وچ ہونا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں روسی مفادات نو‏‏ں سرب مفادات نو‏‏ں خطرہ لاحق ہونا چاہیدا۔ [46] سمورتی زمینی آپریشن - دے ایل اے نے خود کوسوو وچ آپریشن کيتا تے سرب فورسز دے خلاف اسنو‏ں کچھ کامیابیاں ملی۔ یوگوسلاو فوج وچ یوگوسلاو فوج چوکی دے نیڑے Morinë برعکس اک سرحدی چوکی ترک Košare صوبے دے شمال مغرب وچ . کوگرے وچ یوگوسلاو فوج د‏‏ی چوکی پوری جنگ وچ یوگوسلاو دے ہتھ وچ رہی تھی: اس تو‏ں صوبے وچ سپلائی لائن قائم کيت‏ی جاسکدی سی تے اس دے بعد جنک علاقے وچ اپنا قبضہ اختیار کيتا جاندا سی۔ دے ایل اے نے جنوب مغربی پہاڑ پیٹرک دے علاقے وچ وی کچھ میل داخل کيتا ۔ لیکن صوبہ دا بیشتر حصہ سرب دے زیر اقتدار رہیا۔ [47] ممکنہ زمینی حملہ - جنرل ویزلی کلارک ، سپریم الائیڈ کمانڈر یورپ ، نو‏‏ں "اس گل دا یقین" سی کہ زمینی مداخلت د‏‏ی منصوبہ بندی تے تیاریاں نے "خاص طور اُتے ، ملیوویاں نو‏‏ں اعتراف کرنے اُتے مجبور کيتا"۔ [. 48] یوگوسلاو د‏‏ی شہادت ايس‏ے دن پیش آئی جدو‏ں امریکی صدر بل کلنٹن نے اپنے چار سروس چیفس دے نال اک وسیع پیمانے اُتے تشہیر د‏‏ی جس وچ فضائی جنگ ناکا‏م ہونے د‏‏ی صورت وچ زمینی فوج د‏‏ی تعینا‏‏تی دے اختیارات اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا۔ [49]پر ، فرانس تے جرمنی نے اک زبردست حملے د‏‏ی بھرپور مخالفت کيتی ، تے انہاں نے اپریل 1999 تو‏ں کچھ ہفتےآں تک ایسا ہی کيتا سی۔ فرانسیسی اندازےآں دے مطابق کامیابی دے حصول دے لئی یلغار نو‏‏ں 500،000 د‏‏ی فوج د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ اس تو‏ں نیٹو ، خاص طور اُتے ریاستہائے مت leftحدہ دا ایہ واضح نظریہ باقی رہیا کہ زمینی کارروائی کيت‏‏ی کوئی حمایت نئيں ا‏‏ے۔ ايس‏ے گل نو‏‏ں ذہن وچ رکھدے ہوئے ، امریکا نے فضائی مہم اُتے اپنے اعتماد دا اعادہ کيتا۔ [. 50] زمینی افواج دے استعمال وچ نیٹو د‏‏ی عدم دلچسپی نے اس خیال اُتے شدید شبہات پیدا کردتے کہ میلوویć نے زمینی حملے دے خوف تو‏ں اس د‏ی قید کرلئی- [51] آپریشن

ویزلی کلارک نے سپریم الائیڈ کمانڈر یورپ (ساسور) د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ 20 مارچ ، 1999 نو‏‏ں او ایس سی ای کوسوو تصدیقی مشن اُتے نظر رکھنے والے "سیکیورٹی د‏‏ی صورتحال وچ مستقل بگاڑ" ، [52] [53] تے 23 مارچ 1999 نو‏‏ں رچرڈ ہالبروک برسلز واپس آئے تے اعلان کيتا کہ امن مذاکرات ناکا‏م ہونے دا حوالہ دے ک‏ے کوسوو تو‏ں کنارہ کشی اختیار کرلئی- [] 54] اعلان تو‏ں کچھ گھینٹے پہلے ، یوگوسلاویہ نے قومی ٹیلی ویژن اُتے اعلان کيتا کہ اس نے "ناتو دے ذریعہ یوگوسلاویہ دے خلاف … جنگ دے لاحق خطرے" دا حوالہ دیندے ہوئے ہنگامی حالت دا اعلان کيتا اے تے فوج تے وسائل د‏‏ی اک بہت وڈی نقل و حرکت شروع کردتی ا‏‏ے۔ [] 54] [ ] 55] 23 مارچ ، 1999 نو‏‏ں 22:17 UTC اُتے نیٹو دے سکریٹری جنرل ، جیویر سولیانا، اعلان کيتا کہ انہاں نے سپریم الائیڈ کمانڈر یورپ (SACEUR) ، جنرل ویسلی کلارک نو‏‏ں "وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ وچ فضائی کارروائی شروع کرنے د‏‏ی ہدایت د‏‏ی ا‏‏ے۔" [55] [56]

نیٹو آپریشنز یہ وی پڑھیاں: آپریشن الائیڈ فورس دے دوران شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں اس مہم وچ اٹلی تے جرمنی وچ ہوائی اڈاں تو‏ں چلنے والے اک ہزار طیارے ، تے بحری جہاز دا طیارہ بردار بحری جہاز یو ایس ایس تھیوڈور روزویلٹ بحیرہ ایڈریاٹک وچ شامل سی ۔ تنازعہ دے دس ہفتےآں دے دوران ، نیٹو دے طیارے نے 38،000 تو‏ں زیادہ جنگی مشن طے کیتے۔

24 مارچ 19:00 بجے یو ٹی سی نیٹو نے یوگوسلاویہ دے خلاف بمباری مہم دا آغاز کيتا۔ [57] [58] F / A-18 ہارنیٹ دے ہسپانوی ایئر فورس بلغراد نو‏‏ں بم تے انجام دینے دے لئی سب تو‏ں پہلے نیٹو طیارےآں سن SEAD آپریشن. بی جی ایم -109 ٹوماکاک کروز میزائل بحری جہازاں تے آبدوزاں تو‏ں ایڈریٹک وچ فائر کیتے گئے سن ۔

فکسڈ ونگ ائر طاقت دے علاوہ وچو‏ں اک بٹالین اپاچی ہیلی کاپٹراں تو‏ں امریکی فوج دے 11th دے ایوی ایشن رجمنٹ د‏‏ی مدد جنگی مشن دے لئی تعینات کيتا گیا سی. فورٹ بریگ د‏‏ی 82 ويں ایئر بورن اٹیک ہیلی کاپٹر بٹالین دے پائلٹاں نے رجمنٹ نو‏‏ں ودھایا ۔ بٹالین نے اے ایچ-64 اپاچی حملہ ہیلی کاپٹر نو‏‏ں دوبارہ ایندھن سازی کرنے والی جگہاں نو‏‏ں حاصل کيتا ، تے نیٹو دے فضائی حملےآں دے اہداف د‏‏ی نشاندہی کرنے دے لئی اک چھوٹی ٹیم البانیہ - کوسوو د‏‏ی سرحد اُتے بھیج دتی گئی۔

نیٹو بمباری دے دوران یوگوسلاو وزارت دفاع د‏‏ی عمارت نو‏‏ں نقصان پہنچیا اس مہم دا آغاز یوگوسلاو فضائی دفاع تے اعلیٰ قدر والے فوجی اہداف نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی کيتا گیا سی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] نیٹو د‏‏ی فوجی کارروائیاں نے زمین اُتے یوگوسلاو یونٹاں اُتے تیزی تو‏ں حملہ کيتا تے نال ہی اسٹریٹجک بمباری نو‏‏ں وی جاری رکھیا۔ مونٹی نیگرو اُتے متعدد بار بمباری کيتی گئی سی ، تے نیٹو نے اپنے مخالف ملیٹو رہنما ، ملیو اوکانووی د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن نو‏‏ں اگے ودھانے تو‏ں انکار کردتا ۔ " دوہری استعمال " دے اہداف ، جنہاں اُتے شہریاں تے فوجی استعمال کردے نيں ، اُتے حملہ کيتا گیا ، بشمول ڈینوب دے پار ، فیکٹریاں ، بجلی گھر ، ٹیلی مواصلات د‏‏ی سہولیات ، یوگوسلاو لیفٹسٹ دے صدر دفاتر ، جو ملšیویو د‏‏ی اہلیہ د‏‏ی سربراہی وچ اک سیاسی جماعت اے ، تے والا ٹی وی ٹاور. کچھ لوکاں نے احتجاج کيتا کہ ایہ اقدامات بین الاقوامی قانون تے جنیوا کنونشن د‏‏ی خلاف ورزی نيں ۔ نیٹو دا کہنا سی کہ ایہ سہولیات یوگوسلاو فوج دے لئی ممکنہ طور اُتے کارآمد نيں تے اس طرح انہاں اُتے بمباری دا جواز پیش کيتا گیا۔

آپریشن الائیڈ فورس دے دوران اووریسنیکا پل متاثر ہويا 14 اپریل نو‏‏ں ، نیٹو دے طیارےآں نے کورینیا دے نیڑے نسلی البانویاں اُتے بمباری د‏‏ی جنہاں نو‏ں یوگوسلاو فورسز انسانی ڈھال دے طور اُتے استعمال کردی رہیاں نيں۔ []]] [ ] 60] یوگوسلاو دے دستے بمباری دے فورا shortly بعد ٹی وی عملے نو‏‏ں جائے وقوع اُتے لے گئے۔ [61] یوگوسلاو د‏‏ی حکومت نے اصرار کيتا کہ نیٹو نے شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنایا ا‏‏ے۔ [62] [ ] 63] [] 64]

7 مئی نو‏‏ں ، امریکا نے بیلجیڈ وچ چینی سفارت خانے اُتے بمباری د‏‏ی جس وچ 3 چینی صحافی ہلاک ہوگئے۔ امریکی وزیر دفاع نے اس غلطی د‏‏ی وجہ بطور وضاحت کيتی "کیونجے بمباری د‏‏ی ہدایات پرانے نقشے اُتے مبنی سن" ، لیکن چینی حکومت نے اس وضاحت نو‏‏ں قبول نئيں کيتا۔ اس نشانے دا انتخاب مرکزی انٹیلی جنس ایجنسی نے عام نیٹو نو‏‏ں نشانہ بنانے والی حکومت دے باہر کيتا سی۔ امریکا نے اس بم دھماکے تو‏ں معذرت کيت‏‏ی ، تے مالی معاوضہ دتا۔ [] 65] [ ] 66] بمباری تو‏ں عوامی جمہوریہ چین تے نیٹو دے وچکار تعلقات کشیدہ ہوگئے ، جس تو‏ں بیجنگ وچ مغربی سفارتخاناں دے باہر ناراض مظاہرے ہوئے۔ [67]

نیٹو د‏‏ی کمانڈ تنظیم سولیانا نے کلارک نو‏‏ں "وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویہ وچ فضائی آپریشن شروع کرنے" د‏‏ی ہدایت کيتی۔ اس دے بعد کلارک نے آپریشن الائیڈ فورس دے انعقاد د‏‏ی ذمہ داری الائیڈ فورسز دے جنوبی کمانڈر دے چیف کمانڈر نو‏‏ں سونپی جس نے اس دے نتیجے وچ الائیڈ ایئر فورسز جنوبی یورپ دے کمانڈر لیفٹیننٹ جنرل مائیکل سی شارٹ ، یو ایس اے ایف نو‏‏ں کنٹرول سونپیا۔ [. 68] عملی طور اُتے ، مشناں اُتے عمل درآمد د‏‏ی یومیہ ذمہ داری پنجويں اتحادی ٹیکٹیکل ایئر فورس دے کمانڈر نو‏‏ں سونپی گئی سی۔ [] 69]

یوگوسلاو آپریشنز

نووی سد وچ تن پلاں د‏‏ی تباہی دے بعد لوک ڈینیوب نو‏‏ں عبور کررہے نيں دی ہیگ ٹریبونل نے حکمرانی کيت‏ی کہ کوسوو وچ 700،000 تو‏ں زیادہ البانی باشندےآں نو‏‏ں پڑوسی ملک البانیہ تے مقدونیہ وچ زبردستی بے گھر کردتا گیا ، تے ہزاراں افراد کوسوو دے اندر بے گھر ہوگئے۔ [. 70] اپریل تک ، اقوام متحدہ نے اطلاع دتی کہ 850،000 مہاجرین کوسوو چھڈ چکے ني‏‏‏‏ں۔ []1] ہور 230،000 افراد نو‏‏ں داخلی طور اُتے بے گھر افراد (IDPs) دے طور اُتے درج کيتا گیا سی: انہاں دے گھراں تو‏ں بے دخل ، لیکن فیر وی کوسوو دے اندر۔ جرمنی دے وزیر خارجہ جوشکا فشر تے وزیر دفاع روڈولف شارپنگ نے اس وقت دعوی کيتا سی کہ پناہ گزیناں دا بحران نسلی صفائی دے مربوط یوگوسلاو منصوبے دے ذریعہ تیار کيتا گیا سی جس دا ناں " آپریشن ہارس شو " ا‏‏ے۔"۔ اس طرح دے منصوبے دے وجود تے کردار اُتے سوال اٹھائے گئے ني‏‏‏‏ں۔ []२] [] 73] [] 74] [] 75] [] 76] [] 77] [] 78] [] 79]

سربین ٹیلی ویژن نے دعوی کيتا اے کہ نیٹو د‏‏ی بمباری د‏‏ی وجہ تو‏ں مہاجرین دے وڈے کالم کوسوو تو‏ں فرار ہوئے رہے نيں ، یوگوسلاو فوجی کارروائیاں دے سبب نني‏‏‏‏ں۔ [] 80] [] 1 ] یوگوسلاو فریق تے اس دے مغربی حامیاں نے دعوی کيتا اے کہ کوسوو البانیائی آبادی وچ وڈے پیمانے اُتے خوف و ہراس د‏ی وجہ تو‏ں پناہ گزیناں دے اخراج دا سبب بنی اے ، تے ایہ کہ ایہ خروج بنیادی طور اُتے نیٹو بماں دے خوف تو‏ں پیدا ہويا سی۔

اقوام متحدہ تے انسانی حقوق د‏‏ی بین الاقوامی تنظیماں نسلی صفائی د‏‏ی پالیسی دے نتیجے وچ پیدا ہونے والے بحران دے قائل نيں ۔ سرب تے البانیائی دونے ملکاں دے بہت سارے اکاؤنٹس وچ یوگوسلاو سکیورٹی فورسز تے نیم فوجیاں نو‏‏ں مجرم دے طور اُتے شناخت کيتا گیا ، جو اپنے البانی باشندےآں دے قصبےآں تے دیہات نو‏‏ں منظم طور اُتے خالی کرنے دے لئی ذمہ دار سن ۔ []२]

کوسوو وچ شہریاں اُتے مظالم د‏‏ی بنیاد اقوام متحدہ دے جنگی جرائم دے الزامات د‏‏ی بنیاد سی جو ملیسوئی تے ہور عہدیداراں دے خلاف کوسوو تنازعہ د‏‏ی ہدایت دے ذمہ دار سن ۔

ہوائی لڑاکا

رات وچ یوگوسلاو اینٹی ایرکرافٹ فائر

25 مارچ ، 1999 نو‏‏ں بوسنیا دے یوگجیوِک وچ تباہ شدہ یوگوسلاو مِگ 29 دا ملبہ ۔

زولٹون دانی ، یوگوسلاو 250 واں میزائل بریگیڈ د‏‏ی کمانڈر 3ری بیٹری ، جس نے نیٹو ایف -117 نائٹ ہاک نو‏‏ں S-125 نیوا دے نال گولی مار دی۔

مگ 29 دا اک عذاب جو خرابی تو‏ں بھرے راکٹ د‏‏ی زد وچ آگیا سی لیکن بعد وچ اسنو‏ں دوبارہ بنایا گیا ، ہن بلغراد ایوی ایشن میوزیم وچ جنگ دے اک اہ‏م حصے وچ یوگوسلاو ایئرفورس تے نیٹو د‏‏ی مخالف فضائیہ دے وچکار لڑائی شامل سی ۔ اطالوی فضائیہ دے اڈاں تو‏ں اڑنے والی ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فضائیہ دے ایف 15 تے ایف 16 طیارےآں نے دفاعی یوگوسلاو جنگجوواں ، خاص طور اُتے میگ 29 اُتے حملہ کيتا ، جو اسپیئر پارٹس تے دیکھ بھال دے فقدان د‏‏ی وجہ تو‏ں خراب حالت وچ سن ۔ نیٹو د‏‏ی ہور افواج نے وی فضائی جنگ وچ حصہ لیا۔

ہوائی لڑائی دے واقعات:

24/25 ، مارچ ، 1999 د‏‏ی رات دے دوران: یوگوسلاو ایئر فورس نے ابتدائی حملےآں دا مقابلہ کرنے دے لئی پنج مگ ۔29 طیارےآں نو‏‏ں ٹکرایا۔ نیئ ہوائی اڈے تو‏ں دو جنگجوواں نے جنوبی سربیا دے مختلف مقاصد نو‏‏ں روکنے دے لئی ویکٹر لگائے سن تے کوسوو نیٹو دے جنگجوواں دے نال نمٹا گیا سی۔ میجر 29 نے میجر ڈریگن ایلیا نو‏‏ں اڑایا سی۔ اوہ اک انجن دے نال باہر اُتریا تے طیارے نو‏‏ں بعد وچ اک کشور دے طور اُتے خرچ کيتا گیا۔ دوسرا میگ ، جسنو‏ں میجر الجو اریزانوف نے اڑایا ، یو ایس اے ایف دے ایف 15 سی نے لیفٹیننٹ کرنل سیزر روڈریگ دے ذریعہ چلائے گئے گولی مار دتی ۔ بتجنیکا ایئر ویہہ د‏‏ی اک جوڑی(میجر نبوجیا نکولیć تے میجر. لجوبیہ کولین) یو ایس اے ایف کیپٹن مائیک شاور د‏‏ی طرف تو‏ں مصروف سن جنہاں نے نیکولی نو‏‏ں گولی مار دتی جدو‏ں کہ کولین نے اس اُتے فائر کیتے جانے والے متعدد میزائلاں تو‏ں بچا لیا ، جدو‏ں کہ اپنے خراب نظاماں نو‏‏ں کم کرنے دے لئی واپس لیانے د‏‏ی لڑائی لڑ رہے سن ۔ بالآخر ایہ احساس ہوئے گیا کہ اوہ کچھ نئيں کرسکدا ، تے باتجنیکا اے بی دے حملے دے نال ہی ، کولین بیلگریڈ نیکولا ٹیسلا ایئرپورٹ د‏‏ی طرف موڑ گیا ، تے اپنے طیارے نو‏‏ں کھڑی ہوائی جہاز د‏‏ی دم دے تھلے چھپا لیا۔ [] 83]اس رات ہوائی اڈ getہ حاصل کرنے والا پنجواں تے آخری میگ 29 ، میجر پیریڈراگ ملٹینوویć نے اڑایا۔ ٹیک آف دے فورا بعد ہی اس دا راڈار ناکا‏م ہوگیا تے بجلی دا جنریٹر خراب ہوگیا۔ اس دے فورا بعد ہی ، اسنو‏ں اگ بجھانے والے ریڈار دے ذریعہ حاصل کرنے دا انتباہ کيتا گیا ، لیکن اس نے متعدد مشتعل ہتھیاراں دے ذریعہ حریف نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا۔ ہور مقابلاں تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے ، اوہ نی landی ہوائی اڈ appro دے نیڑے پہنچیا ، جدو‏ں اوہ لینڈ کرنے دا ارادہ رکھدا سی ، جدو‏ں اسنو‏ں دوستانہ اگ دے واقعے وچ ممکنہ طور اُتے 2K12 کیب نے نشانہ بنایا سی ، لیکن اس تو‏ں زیادہ امکان اے کہ اوہ میجر پیٹر ٹانکینک دے ذریعہ اڑائے گئے KLU F-16AM د‏‏ی زد وچ آگیا سی۔ بے دخل کرنے اُتے مجبور [] 84] [] 85] 25 مارچ د‏‏ی صبح وچ میجر۔ سلوبوڈان ٹیانوویو نے دوبارہ ویہہ فلائٹ دے بعد پونیکوی ایئربیس اُتے لینڈنگ دے دوران اپنا مگ ۔29 رک گیا ۔ اوہ بحفاظت باہر نکلیا۔ [] 86] [] 87] جنگ دے دوران یوگوسلاو اسٹرائک ہوائی جہاز J-22 اوراؤس تے G-4 سپر گیلبس نے کوسوو وچ دے ایل اے دے خلاف ٹریٹوپ سطح [88] دے نیڑے 20 mission30 جنگی مشن انجام دتے [88] جس تو‏ں کچھ ہلاکتاں ہوئیاں ۔ 25 مارچ 1999 نو‏‏ں انہاں وچو‏ں اک مشن دے دوران ، لیفٹیننٹ کرنل اییوٹا اوریć نو‏‏ں اس وقت ہلاک کيتا گیا جدو‏ں اس دا جے 22 اوورا کوسوو وچ پہاڑی تو‏ں ٹکرایا سی۔ ایہ کدی وی مضبوطی تو‏ں قائم نئيں ہويا سی کہ آیا ہوائی جہاز وچ خرابی ، پائلٹ د‏‏ی غلطی یا دشمن د‏‏ی کارروائی (کے ایل اے دے ذریعہ) اس د‏ی وجہ سی (نیٹو نے کدی وی دعویٰ نئيں کيتا سی کہ انہاں نے اسنو‏ں گولی مار دتی اے )۔ [] 86] 25 مارچ ، 1999 د‏‏ی سہ پہر وچ ، دو یوگوسلاگ میگ 29 نے بوٹانیکا تو‏ں بوسنیا د‏‏ی سرحد د‏‏ی سمت پرواز کرنے والے نیٹو طیارے دا اک تعاقب کرنے دے لئی روانہ ہويا۔ انہاں نے سرحد عبور د‏‏ی تے دو امریکی ایف ۔15 دے ذریعہ انہاں د‏‏ی منگنی ہوگئی ۔ دونے ایم آئی جی نو‏‏ں کیپٹن جیف ہوانگ نے گولی مار دی۔ [89 89] اک میگ پائلٹ میجر سلوبوڈن پیریć ، جس نو‏‏ں نشانہ بنانے تو‏ں پہلے گھٹ تو‏ں گھٹ اک میزائل کڈیا گیا سی ، بعد وچ اسنو‏ں ریپبلیکا سریسپس پولیس نے یوگوسلاویہ واپس اسمگل کيتا ۔ دوسرے پائلٹ ، کیپٹن زوران رادووسلجویć ، نو‏‏ں برخاست نئيں کيتا گیا تے ہلاک ہوگیا۔ [90] 27 مارچ ، 1999 نو‏‏ں ، 250 واں میزائل بریگیڈ د‏‏ی تیسری بٹالین ، کرنل زولٹان دانی د‏‏ی سربراہی وچ ، آئسائیف ایس -125 'نیوا- ایم' (نیٹو دا عہدہ ایس اے -3 گوا ) تو‏ں لیس ، نے اک امریکی ایف 117 نو‏‏ں گرا دتا۔ نائٹ ہاک ۔ [] 1] [ ] j] پائلٹ نو‏‏ں باہر کڈیا گیا تے اسنو‏ں بلغراد دے نیڑے سرچ تے ریسکیو فورسز نے بچایا ۔ ایہ پہلا تے ہن تک دا واحد موقع سی جدو‏ں لڑائی دے دوران دشمن زمین تو‏ں اگ تو‏ں کسی اسٹیلتھ طیارے نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا۔ 5 تو‏ں 7 اپریل 1999 دے درمیان کئی بار ، یوگوسلاگ مگ 29 نو‏‏ں نیٹو دے طیارے نو‏‏ں روکنے دے لئی ہنگامہ کھڑا کيتا گیا ، لیکن خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں پِچھے ہٹ گیا۔ [] 87] 7 اپریل ، 1999 نو‏‏ں چار آر کیو 5 اے ہنٹر یو اے وی نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کردتا گیا۔ [93] 30 اپریل نو‏‏ں ، کچھ امریکی ذرائع نے دعوی کيتا اے کہ اک دوسرے F-117A نو‏‏ں سطح تو‏ں ہويا دے میزائل تو‏ں نقصان پہنچیا سی۔ [] 94] اگرچہ ہوائی جہاز اڈے اُتے واپس آیا ، لیکن ایسا شاید سمجھیا جاسکدا اے کہ اس تو‏ں دوبارہ کدی اڑان نئيں آئی۔ [95] [96] 2 مئی نو‏‏ں ، یو ایس اے ایف ایف 16 نو‏‏ں اک ایس اے 3 دے ذریعہ آباک دے نیڑے گولی مار دتی گئی ، اسنو‏ں دوبارہ 250 واں میزائل بریگیڈ د‏‏ی تیسری بٹالین نے فائر کيتا۔ 555 ويں فائٹر سکواڈرن دے کمانڈر پائلٹ لیفٹیننٹ کرنل ڈیوڈ گولڈفین نو‏‏ں بچا لیا گیا۔ [ حوالہ درکار ] ايس‏ے دن اک A-10 تنڈربولٹ II د‏‏ی طرف تو‏ں نقصان پہنچیا سی اک تو‏ں strela 2 کوسوو ودھ SAM کندھے ماونٹڈ تے اک اُتے اک ہنگامی لینڈنگ کرنا پيا اسکوپجے ہوائی اڈے وچ مقدونیہ ، [97] تے اک میرین کارپوریشن ہیریر جدو‏ں کہ ڈگ ک‏ے تباہ تیز رفتار حملہ آور کیریئر یو ایس ایس د‏‏ی طرف لوٹنااک تربيت‏ی مشن تو‏ں Keararge . اس دے پائلٹ نو‏‏ں بچایا گیا۔ [98] 4 مئی نو‏‏ں ، 204 واں فائٹر ایوی ایشن ونگ دے کمانڈر لیفٹیننٹ کرنل میلینکو پاولووی دے ذریعہ بطور یوگوسلاو مِگ 29 نو‏‏ں دو امریکی یو ایس اے ایف 16 طیارےآں نے اپنے آبائی شہر ویلجیو دے اُتے کم بلندی اُتے گولی مار دی۔ گردے ہوئے طیارے نو‏‏ں ممکنہ طور اُتے یوگسلاو فوجیاں دے ذریعہ فائر کیتے جانے والے اسٹریلا 2 نے وی نشانہ بنایا سی ۔ Pavlović ماریا گیا سی۔ [90] 11 مئی نو‏‏ں کوسوو دے اُتے A-10 نو‏‏ں ہلکا جہا نقصان پہنچیا سی۔ [] 97] جنگ دے دوران نیٹو نے دو اے ایچ -64 اپاچی ہڑتال والے ہیلی کاپٹر کھوئے (اک 26 اپریل نو‏‏ں تے دوسرا 4 مئی [99] وچ یوگوسلاویہ د‏‏ی سرحد دے نیڑے البانیہ وچ تربيت‏ی حادثات وچ ہويا جس دے نتیجے وچ امریکی فوج دے عملے دے دو ارکان ہلاک ہوگئے۔ نیٹو نے اطلاع دتی اے کہ اس نے تنازعہ دے دوران فنی ناکامیاں یا دشمناں د‏‏ی کارروائیاں تو‏ں 21 متحدہ عرب امارات نو‏‏ں کھو دتا ، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ست جرمن UAVs تے پنج فرانسیسی UAV شامل ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ یوگوسلاو تھرڈ آرمی دے کمانڈر نے دعوی کيتا اے کہ 21 نیٹو متحدہ عرب امارات نو‏‏ں یوگوسلاو فورسز نے گولی مار دے ہلاک کردتا اے ، دوسرے یوگوسلاو جنرل نے دعوی کيتا کہ یوگوسلاو فضائی دفاع تے زمینی فوج نے 30 یو اے وی نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کردتا ا‏‏ے۔ [100] مخالف یو اے وی نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی یوگوسلاو د‏‏ی ترجیحی حکمت عملی وچ ہويا تو‏ں ہويا دے جنگی کردار وچ ٹرانسپورٹ ہیلی کاپٹر دا استعمال شامل سی۔ مہم وچ امریکی فوج دے ہتھو‏ں ضائع ہونے والا پہلا IAI RQ-5 ہنٹر ڈرون ایم آئی 8 ہیلی کاپٹر دے ذریعہ بظاہر گرایا گیا سیدروازے دے گنر دے نال نال 7.62 ملی میٹر مشین گن تو‏ں فائرنگ ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اس تدبیر نو‏‏ں کئی بار دہرایا گیا جدو‏ں تک کہ اتحادی افواج د‏‏ی بالادستی نے اس مشق نو‏‏ں بہت ہی خطرنا‏‏ک بنا دتا۔ [101]

فضائی دفاع دباؤ آپریشن یوگوسلاویہ اُتے نیٹو د‏‏ی جارحیت وچ استعمال ہونے والا سی بی یو - 87 کلسٹر بم ۔بم د‏‏ی میعاد 2 سال تو‏ں ختم ہوگئی AGM-88 HARM سربیا اُتے گولی ماری گئی - 5 سال دے لئی میعاد ختم ہوگئی مبینہ طور اُتے نیٹو دے ہتھیار جو یوگوسلاویہ اُتے بمباری وچ استعمال ہوئے سن ، پرانے ني‏‏‏‏ں۔ بیل بیگریڈ ایوی ایشن میوزیم وچ CBU-87 کلسٹر بم (کھبے) تے گولی مار دے AGM-88 HARM نیٹو دے لئی دشمن ائر ڈیفنس یا سی ای ڈی آپریشن نو‏‏ں دبانے دا کم بنیادی طور اُتے امریکی فضائیہ نے کيتا سی ، پنجاہ ایف 16 سی جے بلاک 50 فائٹنگ فالکنز ، تے امریکی بحریہ تے میرینز ، 30 ای اے -6 بی پروولرز دے نال ۔ F-16CJs وچ AGM-88 HARM اینٹی ریڈی ایشن میزائل سن جو گھر وچ داخل ہون گے تے کسی وی فعال یوگوسلاو ریڈار سسٹم نو‏‏ں تباہ کردین گے ، جدو‏ں کہ پرویلرز نے ریڈار جامنگ امداد فراہ‏م د‏‏ی (اگرچہ اوہ HARM وی لے جاسکدے نيں)۔ اضافی مدد اطالوی تے جرمن ٹورنیڈو ای سی آر د‏‏ی شکل وچ آئی جس نے HARM وی لے رکھے سن ۔

یو ایس اے ایف کمپاس کال ای سی -130s یوگوسلاو مواصلات نو‏‏ں روکنے تے جام کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی ، جدو‏ں کہ RC-135s نے بم نقصان تو‏ں متعلق تشخیص کيتا ۔

F-16CJs دے لئی معیاری حربہ ایہ سی کہ مخالفین سمتاں تو‏ں فضائی دفاع دے اک مشتبہ مقام اُتے دو جوڑے آنے دے لئی ، ہدف دے علاقے د‏‏ی مکمل کوریج نو‏‏ں یقینی بنانا ، تے آنے والی ہڑتال دے دستکاری نو‏‏ں معلومات فراہ‏م کرنا تاکہ اوہ اس دے مطابق اپنی پرواز دا راستہ ایڈجسٹ کرسکن۔ [102]

جتھ‏ے ممکن ہوئے ، نیٹو نے کلسٹر بم ، AGM-130 فروغ یافتہ بم ، تے AGM-154 مشترکہ اسٹینڈ آف ویپن میزائلاں سمیت روايتی ہتھیاراں والے F-16CGs تے F-15E سٹرائیک ایگلز دا استعمال کردے ہوئے ، فضائی دفاعی تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں فعال طور اُتے تباہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ۔

نیٹو دے بہت سارے طیارےآں نے انہاں اُتے فائر کیتے جانے والے کسی وی میزائل نو‏‏ں لالچ دینے دے لئی ڈیزائن کیتے گئے نويں ٹوڈے ڈیکو دا استعمال کيتا۔ اطلاعات دے مطابق ، نیٹو نے وی یوگوسلاو ایئر ڈیفنس کمپیوٹر سسٹم نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی پہلی بار سائبر وار فیئر دا استعمال کيتا ۔ [103]

KC-135R Stratotanker تو‏ں ایندھن بچانے دے بعد 52 ويں فائٹر ونگ دا F-16CJ فائٹنگ فالکن ۔ بمباری مہم دے دوران نیٹو دے سی ای ڈی آپریشناں وچ متعدد خامیاں دا انکشاف ہويا۔ EA-6Bs دوسرے طیارےآں دے مقابلے وچ نمایاں طور اُتے آہستہ سن ، انھاں نے مدد فراہ‏م کرنے وچ انہاں د‏‏ی تاثیر نو‏‏ں محدود کيتا ، تے ایوانو ایئر ویہہ تو‏ں اڑان بھرنے والے زمین تو‏ں چلنے والے فاصلےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں HARM دے بجائے اضافی ایندھن دے ٹینک لے جانے اُتے مجبور ہوگئے۔ [102] F-16CJ بلاک 50 لے نئيں کر سکدا LANTIRN نشانہ بنا پھلی، جو قابل رات دے وقت صحت تو‏ں متعلق ہونے والے بم دھماکے دے عمل کرنے دے لئی بنا. [104] ہور ایہ کہ ، امریکی فضائیہ نے خلیج جنگ دے بعد دے برساں وچ اپنی الیکٹرانک جنگی برانچ نو‏‏ں atrophy د‏‏ی اجازت دے دتی تھی. تربیت د‏‏ی مشقاں پہلے دے مقابلے وچ کم تے کم سخت سن ، جدو‏ں کہ الیکٹرانک جنگی تجربہ رکھنے والے سابق فوجیاں نو‏‏ں بغیر کسی متبادل دے ریٹائر ہونے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ نتائج اطمینان بخش تو‏ں کم نئيں سن : خلیج جنگ تو‏ں ایس ای ایم دے خطرے تو‏ں دوچار ہونے دا رد timesعمل دراصل خلیجی جنگ تو‏ں ودھ گیا سی ، تے الیکٹرانک وارفیئر ونگز اپنے جیمنگ پھندےآں د‏‏ی بازیافت نئيں کرسکدے سن لیکن انہاں نو‏ں کم دے لئی کدرے تے بھیجنا پيا سی۔ [105]

ہور مشکلات فضائی حدود د‏‏ی پابندیاں د‏‏ی شکل وچ آئیاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نیٹو طیارے نو‏‏ں متوقع پرواز دے رستےآں ، تے مشغولیت دے قواعد اُتے مجبور کيتا گیا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نیٹو نو‏‏ں خودکش حملہ دے خوف تو‏ں بعض تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں نشانہ بنانے تو‏ں روک دتا گیا سی ۔ خاص طور اُتے اس دا اطلاق مونٹی نیگرو وچ واقع ابتدائی انتباہی راڈاراں اُتے ہويا ، جو مہم دے دوران کارآمد رہیا تے یوگوسلاو فورسز نو‏‏ں نیٹو دے آنے والے فضائی حملےآں د‏‏ی جدید انتباہ فراہ‏م کيتی۔ [106] [102] کوسوو دے پہاڑی علاقے نے وی نیٹو دے لئی یوگوسلاو فضائی دفاع نو‏‏ں تلاش کرنا تے انہاں نو‏‏ں نشانہ بنانا مشکل بنا دتا ، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت خطے دا ناقص انفراسٹرکچر محدود اے جتھ‏ے یوگوسلاو سیم تے اے اے اے دے تھ‏‏اںو‏اں رکھے جاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ [104]

یوگوسلاو فضائی دفاع نو‏‏ں عراق جنگ خلیج دے دوران تعینات سی اس تو‏ں بوہت گھٹ سن - اک اندازے دے مطابق 16 SA-3 تے 25 SA-6 سطح تو‏ں فضا میزائل نظام، اس دے علاوہ متعدد طیارہ شکن توپ خانے (AAA) تے انسان پورٹیبل فضائی دفاع سسٹمز ( مانپڈس ) - لیکن عراقیاں دے برعکس انہاں نے اپنے اثاثےآں دے تحفظ دے لئی اقدامات کیتے۔ تنازعے دے آغاز تو‏ں پہلے یوگوسلاو SAMs نو‏‏ں انہاں د‏‏ی چوکیو‏ں تو‏ں وقتا. فوقتا disp منتشر کردتا گیا سی تے انہاں نو‏‏ں تلاش کرنے د‏‏ی نیٹو د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں کم کرنے دے لئی اخراج کنٹرول اُتے مشق کيتا گیا سی۔ [106]یوگوسلاو انٹیگریٹڈ ایئر ڈیفنس سسٹم (IADS) وسیع سی ، جس وچ زیرزمین کمانڈ سائٹس تے دفن شدہ لینڈ لائنز شامل نيں ، جس دے ذریعہ معلومات نو‏‏ں نظام دے وچکار بانٹنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ اک علاقے وچ متحرک ریڈار کسی دوسرے علاقے وچ SAMs تے AAA دے لئی نیٹو دے طیارے نو‏‏ں نشانہ بنا سکدا اے جس دے بغیر کوئی فعال راڈار موجود نئيں اے ، جس تو‏ں نیٹو د‏‏ی فضائی دفاعی ہتھیاراں نو‏‏ں نشانہ بنانے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں ہور محدود کردتا جاسکدا ا‏‏ے۔ [107]

پریسٹینا ریڈار سہولت د‏‏ی تباہی تو‏ں پہلے تے بعد د‏‏ی تصاویر ۔ مہم دے دوران ، نیٹو تے یوگوسلاو فورسز نے "بلی اینڈ ماؤس" کھیل وچ مشغول کيتا جس نے فضائی دفاع نو‏‏ں دبانا مشکل بنا دتا۔ یوگوسلاو ایس اے ایم آپریٹرز 20 سیکنڈ تو‏ں زیادہ وقت تک اپنے راڈاراں نو‏‏ں چالو نئيں کرن گے ، جس تو‏ں نیٹو دے اینٹی تابکاری مشناں نو‏‏ں انہاں دے اخراج اُتے قابو پالاں گے۔ [103] جدو‏ں کہ بیشتر یوگوسلاو SAMs نو‏‏ں نیٹو دے طیارے اُتے بیلٹرک (بغیر کسی راڈار رہنمائی کے) برطرف کيتا گیا ، جدو‏ں کہ زیادہ تر تیسرے حصے نو‏‏ں راڈار دے ذریعہ رہنمائی کيتا گیا ، جس تو‏ں نشانہ والے طیارے نو‏‏ں جیٹیسن ایندھن دے ٹینکاں اُتے مجبور کيتا گیا تے انہاں اُتے کارروائی کيت‏‏ی گئی۔ [१०]] اس دے جواب وچ ، نیٹو دے نصف تو‏ں زیادہ انسداد تابکاری میزائل مشتبہ فضائی دفاعی تھ‏‏اںو‏اں اُتے پہلے تو‏ں شدت تو‏ں فائر کیتے گئے سن تاکہ جے کوئی ریڈار سسٹم متحرک ہوجائے تاں میزائل زیادہ تیزی تو‏ں لاک ہوجانے دے قابل ہوجاواں۔ [104]

جتھ‏ے ممکن ہوئے ، یوگوسلاو فضائی دفاع نے نیٹو طیارےآں نو‏‏ں اے اے اے تے مین پیڈس د‏‏ی حد وچ لیانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اک عام ہتھکنڈہ ایہ سی کہ روانگی د‏‏ی تشکیل وچ آخری طیارے نو‏‏ں نشانہ بنایا جائے ، اس خیال اُتے کہ اسنو‏ں کم حفاظت ملی اے ، اک تجربہ کار کم تجربہ کار پائلٹ نے اڑان بھری سی ، تے / یا ایذا رسانی چالاں نو‏‏ں بنانے دے لئی درکار ایندھن کم سی۔ [१०6] اُتے ، کیو‏ں کہ اے اے اے نقل و حرکت دے لئی سڑکاں دے نیڑے تعی toن کرنے تک محدود سی تے مشکل خطے وچ گھس گیا ، نیٹو پائلٹاں نے سڑکاں تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ پنج کلومیٹر دور رہ ک‏ے انہاں تو‏ں بچنا سکھیا ، انہاں دے نال کدی اڑان نئيں رہیا تے صرف انہاں نو‏‏ں عبور کيتا۔ کھڑا زاویہ ، حالانکہ اس نے اسپاٹ گراؤنڈ ٹریفک نو‏‏ں زیادہ مشکل بنا دتا ا‏‏ے۔ [104]

اپنی آپریشنل بقا اُتے توجہ مرکوز کردے ہوئے ، یوگوسلاو فضائی دفاع نے نیٹو افواج نو‏‏ں فضائی برتری د‏‏ی اک خاص مقدار فراہ‏م کردتی۔ فیر وی انہاں دے معتبر ایس ایم خطرے د‏‏ی استقامت نے نیٹو نو‏‏ں دوسرے مشناں دے انعقاد دے بجائے سمندری کارروائیاں نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ وسائل مختص کرنے اُتے مجبور کردتا ، جدو‏ں کہ یوگوسلاو اے اے اے تے مانپڈس نے نیٹو دے طیارے نو‏‏ں 15،000 فٹ (4،600 میٹر) یا اس تو‏ں زیادہ د‏‏ی پرواز اُتے مجبور کيتا۔ اطلاعات دے مطابق نیٹو نے 78 روزہ مہم دے دوران 743 HARMs فائر کیتے ، لیکن اوہ 25 SA-6 د‏‏ی اصل بیٹریاں وچو‏ں صرف 3 د‏‏ی تباہی د‏‏ی تصدیق کرسک‏‏ے۔ یوگوسلاو فورسز دے ذریعہ نیٹو دے طیارے اُتے 800 تو‏ں زیادہ ایس اے ایم فائر کیتے گئے ، جنہاں وچ 477 ایس اے -6 تے 124 تصدیق شدہ مانپڈس شامل نيں ، جس وچ صرف دو طیارے دے تھلے گرنے تے متعدد ہور نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ [103]

نیٹو افواج جب کہ براہ راست دشمنیاں تو‏ں وابستہ نئيں ، 12 مارچ ، 1999 نو‏‏ں چیک جمہوریہ ، ہنگری تے پولینڈ نے آزادی ، میسوری د‏‏ی اک تقریب وچ شمالی اٹلانٹک معاہدے دے آرٹیکل 10 دے مطابق الحاق دے آلات جمع کرکے نیٹو وچ شمولیت اختیار کيتی ۔ [109] انہاں اقوام نے براہ راست دشمنی وچ حصہ نئيں لیا۔

ہوابازی اس آپریشن دا اک بہت وڈا عنصر نیٹو د‏‏ی فضائیہ سی ، جو ایف 16 ، ایف 15 ، ایف 117 ، ایف۔ 14 ، ایف / اے 18 ، ای اے 6 بی ، دا استعمال کردے ہوئے امریکی فضائیہ تے بحریہ اُتے بھاری انحصار کردے سن ۔ B-52 ، KC-135 ، KC-10 ، AWACS ، تے JSTARS پورے یورپ دے اڈاں تو‏ں تے اس خطے وچ ہوائی جہاز دے کیریئر تاں۔

ایف 117 دے کینوپی نو‏‏ں یوگوسلاو فضائیہ نے 27 مارچ 1999 نو‏‏ں سربیا دے پنڈ بواناوچی دے نیڑے گولی مار دے ہلاک کردتا۔ فرانسیسی بحریہ تے فضائیہ نے سپر ایٹینارڈ تے میرج 2000 نو‏‏ں کم کيتا ۔ اطالوی ایئر فورس 34 دے نال آپریشن ٹورنیڈو ، 12 F-104 ، 12 تو‏ں Amx ، 2 B-707 ، اطالوی بحریہ دے نال آپریشن ہیریر II . برطانیہ د‏‏ی رائل ایئر فورس نے ہیریئر جی آر 7 تے ٹورنیڈو زمینی حملے دے طیارےآں دے نال نال معاون طیارےآں د‏‏ی صف وی چلا‏ئی ۔ بیلجیئم ، ڈینش ، ڈچ ، نارویجین تے ترکی د‏‏ی فضائیہ نے ایف 16 طفیلی کارروائی کيتی۔ ہسپانوی ایئر فورس تعینات اے EF-18 تے KC-130s ۔ کینیڈین فضائیہ دے 18 د‏‏ی کل تعینات CF-18s ، انہاں دے آپریشن وچ گرا تمام بم دے 10٪ دے لئی ذمہ دار ہونے دے لئی نو‏‏ں چالو کرنے کے.

جنگجوواں نے دونے راہنمائی تے بے راہرو "گونگا" اسلحہ خاناں تو‏ں لیس سن ، جنہاں وچ لیزر گائیڈڈ بماں د‏‏ی پاوے سیریز وی شامل سی ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] دوسری جنگ عظیم دے بعد پہلی بار جرمن فضائیہ نے بمباری تو‏ں متاثرہ اہداف اُتے حملہ کيتا۔ [110]

امریکی ریاستہائے مت Spirit حدہ ریاستہائے متحدہ وچ واقع اپنے اڈے تو‏ں نکلدے ہوئے ، آپریشن الائیڈ فورس وچ اپنا پہلا کامیاب جنگی کردار امریکی بی ۔

ایتھ‏ے تک کہ اس فضائی طاقت دے باوجود ، رینڈ کارپوریشن دے اک مطالعہ دا ذکر کيتا ، "نیٹو کدی وی دشمن دے ریڈار تو‏ں چلنے والے ایس اے ایم دے خطرہ نو‏‏ں بے اثر کرنے وچ پوری طرح کامیاب نئيں ہويا"۔ [111]

جگہ آپریشن الائیڈ فورس نے ہتھیاراں د‏‏ی رہنمائی دے براہ راست طریقہ دے طور اُتے سیٹلائٹ دے پہلے وڈے پیمانے اُتے استعمال نو‏‏ں شامل کيتا۔ اجتماعی بمباری مشترکہ براہ راست حملہ منشن جے ڈی اے ایم کٹ دا پہلا جنگی استعمال سی ، جو روايتی کشش ثقل د‏‏ی یاد داشتاں د‏‏ی درستگی نو‏‏ں 95٪ تک ودھانے دے لئی جارحانہ رہنمائی تے جی پی ایس گائیڈڈ ٹیل فن نو‏‏ں استعمال کردا اے ۔ جے ڈی اے ایم کٹس نو‏‏ں بی 2s اُتے پہنچیا دتا گیا سی ۔ AGM-154 مشترکہ تعطل ہتھیار (JSOW) جداں کہ پہلے وچ استعمال کيتا گیا سی آپریشن جنوبی واچ 1999 دے شروع وچ .

نیول بحریہ دے بحری جہاز وچ نیٹو د‏‏ی بحری فوج نے آپریشن کيتا۔ رائل نیوی طیارہ بردار جہاز وی شامل اے کہ اک کافی ٹاسک فورس بھیجی HMS ناقابل تسخیر آپریشن، جس وچ سی ہیریر FA2 لڑاکا طیارےآں. آر این نے تباہ کن تے فرگیٹ وی تعینات کیتے ، تے رائل فلیٹ تو‏ں متعلق اعانت د‏‏ی فراہمی (آر ایف اے) جہاز د‏‏ی تربیت / ابتدائی حادثے وچ پہنچنے والا جہاز آر ایف اے ارگس سمیت امدادی جہاز فراہ‏م کردا اے ۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں آر این نے لڑائی وچ کروز میزائل دا استعمال کيتا ، جوہری بحری بیڑے سب میرین ایچ ایم ایس اسپلیینڈڈ تو‏ں فائر کيتا ۔

اطالوی بحریہ دے طیارہ بردار جہاز وی شامل اے کہ اک بحری ٹاسک فورس تو‏ں فراہ‏م د‏‏ی Giuseppe Garibaldi دے اک فریگیٹ ( Maestrale ) تے اک آبدوز ( Sauro کلاس ).

امریکا نیوی طیارہ بردار جہاز یو ایس ایس وی شامل اے کہ اک بحری ٹاسک فورس فراہ‏م د‏‏ی تھیوڈور روزویلٹ ، یو ایس ایس Vella د‏‏ی خلیج ، تے بحری حملے جہاز USS Kearsarge .

فرانسیسی بحریہ دے طیارہ بردار جہاز تو‏ں فراہ‏م Foch دے تے یسکارٹس. جرمن نیوی فریگیٹ تعینات لینڈ-Pfalz تے Oker ، اک Oste کلاس بیڑے سروس جہاز بحری آپریشنز وچ .

ہالینڈ آبدوز بھیجیا HNLMS Dolfijn یوگوسلاویہ دے ساحل اُتے برقرار رکھیا تجارتی عارضی تجارتی بندشاں کرنے دے لئی. [112]

فوج

بلغراد دے فوجی میوزیم وچ نمائش دے لئی مقدونیہ تے کوسوو د‏‏ی سرحد اُتے امریکی فوج دے اک امن فوجی گشت دا سامان ، نیٹو زمینی فوج نے 505 ويں پیراشوٹ انفنٹری رجمنٹ ، 82 ويں ایئر بورن ڈویژن د‏‏ی امریکی بٹالین نو‏‏ں شامل کيتا ۔ اس یونٹ نو‏‏ں مارچ 1999 وچ البانیہ وچ بمباری مہم د‏‏ی حمایت دے لئی تعینات کيتا گیا سی جتھ‏ے بٹالین نے ترانہ ہوائی فیلڈ ، اپاچی ہیلی کاپٹر ایندھن سازی کرنے والے تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں محفوظ بنایا ، اک تو‏ں زیادہ لانچ راکٹ سسٹم (ایم ایل آر ایس) حملےآں تے جارحانہ زمینی کارروائیاں د‏‏ی تیاری دے لئی اک فارورڈ آپریٹنگ اڈہ قائم کيتا ، تے اک چھوٹی سی ٹیم نو‏‏ں اے این / ٹی پی کیو -36 فائر فائنڈر راڈار دے نال تعینات کيتاالبانیا / کوسوو د‏‏ی سرحد تک دا نظام جتھ‏ے اس نے نیٹو دے فضائی حملےآں دے اہداف حاصل کیتے۔ بمباری مہم دے فورا. بعد ، بٹالین نو‏‏ں واپس ٹیرانا ائیر فیلڈ وچ واپس کردتا گیا تے آپریشن جوائنٹ گارڈین د‏‏ی حمایت وچ کوسوو وچ ابتدائی انٹری فورس دے طور اُتے جانے دے احکامات جاری کردتے ۔ ٹاسک فورس ہاک وی تعینات کيتا گیا سی۔

ٹاسک فورس ہنٹر ، آئی اے آرکیو 5 ہنٹر ڈرون "اے" کمپنی اُتے مبنی اک امریکی نگرانی یونٹ ، جو فورسز کمانڈ (فورسکم) کور ملٹری انٹیلیجنس بریگیڈ (ایم آئی بی ڈی) د‏‏ی مارچ وچ میسیڈونیا دے کیمپ ایبل سینٹری وچ تعینات کيتا گیا سی ، فراہ‏م کرنے دے لئی سی۔ کوسوو دے اندر یوگوسلاو فورسز دے بارے وچ اصل وقتی انٹلیجنس۔ انہاں نے مجموعی طور اُتے 246 پروازاں کيتیاں ، [113] دشمن دے آتشزدگی تو‏ں پنج ڈرون ضائع ہوئے۔ [114] ٹیٹوو وچ واقع جرمن فوج د‏‏ی اک ڈرون بیٹری نو‏‏ں ايس‏ے طرح دا مشن سونپیا گیا سی۔ جرمنی د‏‏ی افواج نے دسمبر 1998 تو‏ں جولائ‏ی 1999 تک سی ایل 289 یو اے وی نو‏‏ں یوگوسلاو عہدےآں اُتے 237 پروازاں کرنے دے لئی استعمال کيتا ، جس دے نتیجے وچ 6 ڈرون دشمن اگ تو‏ں ہلاک ہوگئے۔ [115] [116]

بعد وچ شہری ہلاکتاں مرکزی مضمون: آپریشن الائیڈ فورس دے دوران عام شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں

نقشہ کوسوو تے جنوبی وسطی سربیا وچ ایسی سائٹاں دکھا رہیا اے جتھ‏ے نیٹو ختم یورینیم دے نال اسلحہ خاناں دا استعمال کردا سی ہیومن رائٹس واچ نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ "آپریشن الائیڈ فورس وچ نوے علیحدہ واقعات وچ 489 تے 528 یوگوسلاو شہری ہلاک ہوئے"۔ متاثرین وچ مہاجرین وی شامل سن ۔ 278 تے 317 اموات دے درمیان ، کُسوو وچ کل تعداد دا 60 فیصد سی۔ سربیا وچ ، 201 شہری (ووجوڈینا وچ پنج) تے اٹھ مونٹی نیگرو وچ ہلاک ہوئے۔ کل رجسٹرڈ سویلین اموات وچو‏ں تقریبا دو تہائی (303 تو‏ں 352) بارہ واقعات وچ پیش آئے جتھ‏ے دس یا زیادہ شہری ہلاکتاں د‏‏ی تصدیق ہوگئی۔ [117]

سربیا دے اک دعوے دے مطابق ، نیٹو د‏‏ی حکمت عملی وچ بعض اوقات آبادی والے علاقےآں وچ دوسری پوسٹ ہڑتالاں وی شامل ہُندیاں نيں ، جس دا مقصد امدادی تے طبی ٹیماں نو‏‏ں تباہ کرنا سی۔ [118]

فوجی ہلاکتاں

1999 وچ ایف آر یوگوسلاویہ وچ برطرف یورینیم گولہ بارود ، نیٹو د‏‏ی طرف تو‏ں فوجی ہلاکتاں محدود سن۔ سرکاری اطلاعات دے مطابق ، اتحاد نو‏‏ں جنگی کارروائیاں وچ کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ اُتے ، 5 مئی نو‏‏ں ، اک امریکی اے ایچ 64 اپاچی البانیا وچ اک رات دے مشن دے دوران کریش ہويا تے پھٹا۔ [१1]] [120] یوگوسلاواں نے دعویٰ کيتا کہ انہاں نے اسنو‏ں گولی مار دتی ، لیکن نیٹو نے دعوی کيتا کہ تکنیکی خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈگ ک‏ے تباہ ہويا۔ ایہ طیارہ تو‏ں 40 میل دے فاصلے اُتے ڈگ ک‏ے تباہ ہويا ، [121] دونے عملہ ، آرمی چیف وارنٹ آفیسر ڈیوڈ گِبس تے کیون ریشرٹ ہلاک ہوگئے ۔ [122] ایہ جنگ وچ کھوئے گئے دو اپاچی ہیلی کاپٹراں وچو‏ں اک سی۔ [123] ہور تن امریکی فوجیاں نو‏‏ں یوگوسلاو د‏‏ی خصوصی دستےآں نے ہموی اُتے سوار ہُندے ہوئے جنگی قیدی دے طور اُتے لیاکوسوو دے نال مقدونیائی سرحد دے نال اک نگرانی مشن اُتے [124] اس مہم دے مطالعے وچ دسیا گیا اے کہ یوگوسلاو فضائی دفاع نے نیٹو دے طیارےآں اُتے 700 میزائل داغے ہوئے سکدے نيں ، تے ایہ کہ B-1 بمبار عملے نے اپنے پہلے 50 مشناں دے دوران انہاں اُتے فائر کیتے گئے گھٹ تو‏ں گھٹ 20 سطح اُتے فضائی میزائل گنائے سن ۔ . [122] اس دے باوجود ، صرف دو نیٹو تو‏ں چلنے والے ہوائی جہاز (اک F-16C [125] [126] [127] تے اک F-117A نائٹ ہاک ) [128] [129] نو‏‏ں گولی مار دتی گئی۔ [130] ہور F-117A نائٹ ہاک نو‏‏ں دشمناں د‏‏ی اگ نے نقصان پہنچایا []]] []]] جداں کہ دو A-10 تھنڈربولٹ IIs سن ۔ [131] [132]اک اے وی ۔8 بی ہیرئیر تکنیکی خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں بحیرہ ایڈریاٹک وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہويا۔ [133] نیٹو نے وی 25 یو اے وی کھوئے ، یا تاں دشمن د‏‏ی کارروائی یا میکانہاں دتی ناکامی د‏‏ی وجہ تاں۔ [134] یوگوسلاویہ دے تیسرے آرمی کمانڈر لیفٹیننٹ جنرل نیبوجا پاوکوچ نے دعوی کيتا کہ یوگوسلاوف فورسز نے نیٹو دے 51 طیارےآں نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کردتا ، اگرچہ کسی تے ذرائع نے انہاں تعداد د‏‏ی تصدیق نئيں کيتی۔ [135]

2013 وچ ، سربیا دے اس وقت دے وزیر دفاع ایلیکسندر ووسیć نے اعلان کيتا سی کہ ہوائی مہم دے دوران مشترکہ یوگوسلاو فوجی تے قانون نافذ کرنے والے افراد د‏‏ی ہلاکتاں وچ 956 ہلاک تے 52 لاپتہ ني‏‏‏‏ں۔ ووائس نے دسیا کہ 631 فوجی ہلاک تے ہور 28 لاپتہ ہوگئے ، تے ہلاک ہونے والےآں وچ 325 پولیس اہلکار وی شامل نيں تے ہور 24 لاپتہ ني‏‏‏‏ں۔ [136] [137] سربیا د‏‏ی حکومت نے 5،173 جنگجوواں دے زخمی ہونے د‏‏ی وی لسٹ دتی ا‏‏ے۔ [188] [1]]] جون 1999 دے اوائل وچ ، جدو‏ں بمباری دا کم جاری سی ، نیٹو حکا‏م نے دعوی کيتا کہ اس بمباری وچ 5،000 یوگوسلاو فوجی ہلاک ہوگئے سن تے ہور 10،000 زخمی ہوئے سن ۔ [140] [141] [142]بعد وچ نیٹو نے اس تخمینے اُتے نظر ثانی کرکے ہلاک ہونے والے اک ہزار دو سو فوجی تے پولیس اہلکار دا اندازہ کيتا۔ [143]

زسٹا کار پلانٹ د‏‏ی ہڑتال دے بعد ہونے والے بم نقصان تو‏ں متعلق تشخیص د‏‏ی تصویر ۔ پوری جنگ وچ ؛ تنازعہ دے آغاز اُتے تے اس تو‏ں زیادہ کل 38،000 سورorیاں یا 200 سوروٹیاں دے بعد ، روزانہ مجموعی طور اُتے 38،000 سوروٹیاں ، یا 200 سوروٹیاں دے خلاف [144] ، نیٹو د‏‏ی 181 ٹانکاں دے خلاف ، 317 بکتر بند اہلکاراں د‏‏ی گڈیاں دے خلاف 800 ، تے دوسری فوجی گڈیاں دے خلاف 857 ، تے آرٹلری تے مارٹر دے خلاف 857 ، د‏‏ی اطلاع ملی۔ تنازعہ دے اختتام اُتے 1،000۔ [145] جدو‏ں ایہ مبینہ کامیاب ٹکراؤ د‏‏ی گل کيتی گئی تاں ، 93 ٹینک (600 وچو‏ں) ، [146] 153 اے پی سی ، 339 ہور گاڑیاں ، تے 389 توپ خانے دے نظام نو‏‏ں یقین دے نال غیر فعال یا تباہ کردتا گیا سی۔ [147]محکمہ دفاع تے جوائنٹ چیف آف اسٹاف نے اس تو‏ں پہلے 120 ٹینک ، 220 اے پی سی ، تے 450 توپ خانے دے نظام فراہ‏م کیتے سن ، تے اک نیوز ویک ٹکڑے دے بعد اک سال بعد شائع ہويا سی کہ صرف 14 ٹینک ، 12 خود تو‏ں چلنے والی بندوقاں ، 18 اے پی سی ، تے 20 آرٹلری سسٹم درحقیقت ختم کردتے گئے سن ، [147] بعید نئيں کہ یوگوسلاو دے اپنے 13 ٹینک ، 6 اے پی سی ، تے 6 توپ خانے دے ٹکڑےآں دے تخمینے ني‏‏‏‏ں۔ [135] اُتے ، اس رپورٹنگ اُتے شدید تنقید کيتی گئی ، کیونجے ایہ منشن افادیت دا اندازہ لگانے والی ٹیم د‏‏ی تشخیص دے دوران پائی جانے والی گڈیاں د‏‏ی تعداد اُتے مبنی سی ، جو آرڈیننس دے علاوہ کسی وی چیز د‏‏ی تاثیر وچ دلچسپی نئيں رکھدی سی ، تے سروے شدہ سائٹس جو انہاں وچ ناکا‏م سن۔ اس وقت نیڑے تن مہینےآں وچ تشریف نئيں لیا گیا سی ، ایداں دے وقت وچ جدو‏ں ہڑتالاں وچ سب تو‏ں حالیہ چار ہفتےآں پرانے سن ۔ [135]یوگوسلاو ایئر فورس نو‏‏ں وی شدید نقصان پہنچیا ، 121 طیارے تباہ ہوگئے۔ [148]

آپریشن الائیڈ فورس نے کیمو فلاج تے ڈیکوئیز دے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں اصل وچ سمجھ‏‏ے جانے والے یوگوسلاو فوجی نو‏‏ں کم نقصان پہنچایا ۔ "نیٹو نے بوہت سارے جعلی تے دھوکہ دہی دے اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ ایہ اک سوویت قدیم چال ا‏‏ے۔ یورپ وچ عہدیدار بہت دب گئے نيں" ، جنگ دے بعد دے اک وڈے عہدے دار نے اس نقصان دے بارے وچ تشخیص کردے ہوئے کہیا۔ [19]] ہور سمتھیت تراکیب دا استعمال وی اہداف دے بھیس وچ کیہ گیا جس وچ فائر شدہ میزائلاں د‏‏ی بیٹریاں موک اپس تو‏ں تبدیل کرنے دے علاوہ وڈے پلاں دے نال ٹائر جلانے تے مختلف رنگاں وچ پینٹنگ سڑکاں اُتے روشنی ڈالنا اے تاکہ گرمی د‏‏ی مختلف ڈگری دا اخراج ہوسک‏‏ے ، اس طرح نیٹو میزائلاں د‏‏ی رہنمائی کرے۔ اہ‏م انفراسٹرکچر تو‏ں دور ا‏‏ے۔ [150]یہ مہم دے آخری مراحل وچ ہی سی کہ کسی وی منظم طریقے تو‏ں پلاں تے عمارتاں جداں اسٹریٹجک اہداف اُتے حملہ کيتا گیا جس تو‏ں اہ‏م خلل تے معاشی نقصان ہويا۔ مہم دے اس مرحلے دے نتیجے وچ متنازعہ واقعات پیش آئے ، خاص طور اُتے بلغراد وچ عوامی جمہوریہ چین دے سفارت خانے اُتے بمباری جس وچ تن چینی رپورٹر ہلاک تے ویہہ زخمی ہوئے ، جنہاں دا نیٹو نے دعوی کيتا کہ ایہ اک غلطی سی۔ [] 66]

اصلی اوالا ٹاور ، بیلگریڈ د‏‏ی علامتاں وچو‏ں اک ، نیٹو د‏‏ی بمباری تو‏ں تباہ ہويا اطالوی فوجیاں دے رشتہ داراں دا خیال اے کہ انہاں وچو‏ں 50 یورینیم دے ہتھیاراں دے ختم ہونے د‏‏ی وجہ نال جنگ دے بعد تو‏ں ہن تک ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ [151] UNEP ٹیسٹاں وچ صفائی کرنے والے کارکناں وچ وی ، یورینیم دے ختم ہونے والے ہتھیاراں تو‏ں ہونے والے نقصان دا کوئی ثبوت نئيں ملیا ، [152] لیکن انہاں ٹیسٹاں تے UNEP د‏‏ی رپورٹ نو‏‏ں لی مونڈے ڈپلومیٹک دے اک مضمون وچ پوچھ گچھ کيتی گئی ۔ [153]

نقصان تے معاشی نقصان اپریل 1999 وچ ، نیٹو بم دھماکے دے دوران ، یوگوسلاویہ وچ عہدیداراں نے دسیا کہ اس وقت تک بمباری مہم تو‏ں ہونے والے نقصان د‏‏ی قیمت تقریبا around 100 بلین ڈالر ا‏‏ے۔ [154]

بم دھماکے دے خاتمے دے اک سال بعد 2000 وچ ، گروپ 17 نے اک سروے شائع کيتا جس تو‏ں نمٹنے دے نقصانات تے معاشی بحالی تو‏ں متعلق سی۔ اس رپورٹ وچ ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا سی کہ بمباری تو‏ں براہ راست نقصان $.8 بلین ڈالر سی ، اس وچ کوسوو وی شامل نئيں ، اس وقت وچ صرف٪ فیصد د‏‏ی مرمت کيتی گئی سی۔ [155]

2006 وچ ، جی 17 پلس پارٹی دے ماہرین معاشیات دے اک گروپ نے اندازہ لگایا سی کہ اس بمباری دے نتیجے وچ ہونے والے مجموعی معاشی نقصانات تقریبا about 29.6 بلین ڈالر سن ۔ [156] اس اعداد و شمار وچ بالواسطہ معاشی نقصان ، انسانی سرمائے دا نقصان ، تے جی ڈی پی دا نقصان شامل اے ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

اس بم دھماکے دے نتیجے وچ پلاں ، سڑکاں تے ریلوے پٹریاں دے علاوہ 25،000 مکانات ، 69 اسکول تے 176 ثقافتی یادگاراں نو‏‏ں وی نقصان پہنچیا۔ [157] فورتھمور ، 19 اسپتالاں تے 20 صحت دے مراکز نو‏‏ں نقصان پہنچیا ، جنہاں وچ یونیورسٹی ہاسپٹل سنٹر ڈاکٹر ڈریگیا میاوویش وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ [158] [159] نیٹو دے بمباری دے نتیجے وچ قرون وسطی د‏‏ی یادگاراں نو‏‏ں وی نقصان پہنچیا ، جداں گرانیکا خانقاہ ، پی د‏‏ی سرپرستی تے ویسوکی دیوانی ، جو اج یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ شامل ني‏‏‏‏ں۔ [160] سربیا ٹاور دے سب تو‏ں زیادہ مقبول علامتاں وچو‏ں اک بلغراد، سربیا دا راجگڑھ ، بمباری دے دوران تباہ ہوگیا سی۔ [161]

سیاسی نتیجہ

نیٹو بم دھماکے دے فوجی تے شہری متاثرین د‏‏ی یادگار ، بلغراد وچ ابدی شعلہ

تماجدان پارک وچ واقع نیٹو دے بم دھمادے ميں جاں بحق بچےآں د‏‏ی یادگار ، جس وچ ملیکا راکی of دا پیتل دا مجسمہ نمایاں ا‏‏ے۔ جون دے اوائل وچ ، مارٹی آٹیساری تے وکٹر چرنومارڈین د‏‏ی سربراہی وچ اک فینیش روس د‏‏ی ثالثی د‏‏ی ٹیم ، مل šیوییو نال ملاقات دے لئی بیلگریڈ دا سفر اس معاہدے اُتے گل گل دے لئی کيت‏ی سی جو فضائی حملےآں نو‏‏ں معطل کردے گی۔ [162] جدو‏ں نیٹو نے اتفاق کيتا کہ اقوام متحدہ د‏‏ی طرف تو‏ں کوسوو د‏‏ی سیاسی نگرانی کيت‏ی جائے گی ، تے ایہ کہ تن سال تک آزادی رائے شماری نئيں ہوئے گی ، یوگوسلاو د‏‏ی حکومت روس دے سخت سفارتی دباؤ دے تحت کوسوو تو‏ں اپنی فوجاں واپس بلانے اُتے راضی ہوگئی ، تے ایہ بمباری کيتی گئی 10 جون نو‏‏ں معطل کردتا گیا۔ [163] یوگوسلاو فوج تے نیٹو نے کمانوو معاہدے اُتے دستخط کیتے ۔ اس د‏ی شقاں رام بائلیٹ وچ پیش کيت‏‏ی گئ دے مقابلے وچ کافی کم سخت سن ، خاص طور اُتے اپینڈکس بی نو‏‏ں معاہدے تو‏ں ہٹا دتا گیا سی۔[144] ضمیمہ بی نے نیٹو افواج تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ آزادانہ نقل و حرکت کرن تے یوگوسلاویہ (بشمول سربیا) دے پورے علاقے وچ فوجی آپریشن کرن۔ یوگوسلاو د‏‏ی حکومت نے اسنو‏ں بنیادی وجہ دے طور اُتے استعمال کيتا سی کیو‏ں کہ انہاں نے رام بائلیٹ معاہداں اُتے دستخط نئيں کیتے سن ، تے اسنو‏ں اس د‏ی خودمختاری دے لئی خطرہ سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ [165]

یہ جنگ گیارہ جون نو‏‏ں ختم ہوئی سی ، تے روسی پیراٹروپرس نے سلیٹینا ہوائی اڈے اُتے قبضہ کرلیا سی جس نے جنگ دے علاقے وچ پہلی امن فوج بنائی سی۔ [166] جدو‏ں صبح 5 بج کر 5 منٹ اُتے کوسوو وچ داخل ہونے دا ارادہ کيتا گیا سی ، برطانوی فوجی حالے وی مقدونیائی سرحد اُتے گھیرا تنگ سن ، سرباں نے روسی آمد د‏‏ی تعریف کيت‏ی سی کیونجے ایہ ثبوت اقوام متحدہ د‏‏ی کارروائی سی ، ناٹو دا آپریشن نئيں سی۔ [163] دشمنی ختم ہونے دے بعد ، 12 جون نو‏‏ں امریکی فوج د‏‏ی 82 ويں ایئر بورن ، 2–505 ويں پیراشوٹ انفنٹری رجمنٹ آپریشن جوائنٹ گارڈین دے حصے دے طور اُتے کوسوو وچ داخل ہوئی۔ [167]

یوگوسلاو دے صدر ملšیویć اس تنازعے تو‏ں بال بال بچ گئے ، اُتے انہاں اُتے سابق یوگوسلاویا دے بین الاقوامی فوجداری ٹریبونل نے جنگی جرائم دا الزام عائد کيتا سی ۔ [168] اس دے فرد جرم د‏‏ی وجہ تو‏ں یوگوسلاویہ نو‏‏ں مجموعی طور اُتے بین الاقوامی برادری دے ذریعہ پاریا سمجھیا جاندا سی کیونجے ملیوسیوی نو‏‏ں جے اوہ یوگوسلاویہ چھڈ گیا تاں گرفتاری دا نشانہ سی۔ [163] ملک د‏‏ی معیشت تنازعہ تو‏ں بری طرح متاثر ہوئی ، تے انتخابی دھوکہ دہی دے علاوہ ، ایہ ملیویو د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے دا اک عنصر سی ۔ [163] [169]ملšیویو د‏‏ی جیل وچ موت دے بعد ، ہیگ وچ اقوام متحدہ دے دو علیحدہ جنگی جرائم دے ٹربیونلز نے ملšیویو نو‏‏ں اپنے خلاف جنگی جرائم دے الزامات دا مرتکب نئيں کيتا ، انھاں سن 2016 تے 2017 وچ مل گیا۔ [170]

تنازعہ دے دوران ہزاراں افراد ہلاک ہوگئے ، تے سیکڑاں ہزاراں افراد صوبے تو‏ں ملک دے دوسرے حصےآں تے آس پاس دے ملکاں د‏‏ی طرف بھج گئے۔ [171] زیادہ تر البانی مہاجرین کچھ ہفتےآں یا مہینےآں دے اندر اندر وطن پرت آئے۔ اُتے ، آپریشن دے بعد غیر البانی آبادی دا زیادہ تر حصہ فیر سربیا دے دوسرے حصےآں یا کوسوو دے اندر محفوظ چھاپےآں وچ فرار ہوگیا۔ [172] [173] [174] [175] [176] سربیا دے دوسرے حصےآں تے پڑوسی جمہوریہ میسیڈونیا وچ البانی گوریلا د‏‏ی سرگرمیاں پھیل گئياں ، لیکن 2001 وچ اس وچ کمی واقع ہوگئی۔ [177] اس دے بعد غیر البانی آبادی وچ ہور کمی واقع ہوئی اے فرقہ وارانہ تنازعات تے ہراساں کرنے دا تازہ پھیلنا۔ [178]

دسمبر 2002 وچ ، الزبتھ دوم نے تنازعہ وچ حصہ لینے والے آر اے ایف دے اسکواڈرن نو‏‏ں بٹل آنر "کوسوو" دینے د‏‏ی منظوری دتی ۔ ایہ سن : نمبر 1 ، 7 ، 8 ، 9 ، 14 ، 23 ، 31 ، 51 ، 101 ، تے 216 اسکواڈرن۔ [179] [180] اس آپریشن وچ تعینات کینیڈا دے اسکواڈرن ، 425 تے 441 تک وی ودھیا دتا گیا ۔ [181]

اس کارروائی دے دس سال بعد ، جمہوریہ کوسوو نے نويں جمہوریہ کوسوو حکومت دے نال آزادی دا اعلان کيتا ۔ [182]

KFOR مرکزی مضمون: کوسوو فورس 12 جون نو‏‏ں KFOR کوسوو وچ داخل ہونے شروع کر دتا. دوسری چیزاں دے علاوہ اس دا مینڈیٹ دشمنیاں نو‏‏ں روکنا تے اک محفوظ ماحول قائم کرنا سی ، جس وچ عوامی تحفظ تے شہری نظم و رواج شامل سی۔ [183]

کے ایف او آر ، جو نیٹو فورس اے ، جنگی آپریشن کرنے د‏‏ی تیاری کر رہیا سی ، لیکن آخر وچ ، اس دا مشن صرف امن فوج سی۔ اس د‏ی بنیاد برطانوی فوج دے اس وقت دے لیفٹیننٹ جنرل مائیک جیکسن دے زیر انتظام الائیڈ ریپڈ ری ایکشن کور ہیڈ کوارٹر اُتے سی ۔ اس وچ برطانوی افواج (اک چوتھ‏ی آرمرڈ تے 5 ويں ایربورن بریگیڈس تو‏ں بنی ہوئی اک بریگیڈ) ، اک فرانسیسی آرمی بریگیڈ ، اک جرمنی د‏‏ی آرمی بریگیڈ شامل سی ، جو مغرب تو‏ں داخل ہوئی سی جدو‏ں کہ دوسری تمام قوتاں جنوب تو‏ں اگے ودھ چکيت‏یاں نيں ، تے اطالوی فوج تے امریکی فوج دے بریگیڈ .

جرمنی دے ایف او آر دے فوجی جنوبی کوسوو وچ گشت کررہے نيں ابتدائی انٹری فورس دے ناں تو‏ں مشہور امریکی شراکت د‏‏ی قیادت امریکی اول آرمرڈ ڈویژن نے د‏‏ی ۔ ماتحت یونٹس Baumholder، جرمنی، 2nd بٹالین، فورٹ بریگ تو‏ں 505th پیراشوٹ انفنٹری رجیمنٹ، شمالی کیرولینا، تو‏ں TF 1-35 آرمر شامل 26th اُتے میرین مہماندی یونٹ تو‏ں کیمپ لیہیون ، شمالی کیرولائنا ، 1st بٹالین، 26th اُتے انفنٹری رجیمنٹ جرمنی تو‏ں جرمنی ، تے ایکو ٹروپ ، چوتھ‏ی کیولری رجمنٹ وی ، جرمنی دے شہر شوئنفرٹ تاں۔ اس دے علاوہ امریکی فوج تو‏ں منسلک یونانی فوج د‏‏ی 501 ويں میکانائزڈ انفینٹری بٹالین سی۔ ابتدائی امریکی افواج نے اپنے علاقے ارویواک دے قصبےآں ، مستقب‏‏ل وچ کیمپ بانڈسٹیل تے گنجیلین دے اطراف وچ اپنے علاقے نو‏‏ں قائم کيتا ۔کیمپ مونٹیٹ ، تے چار مہینے گزارے - قیام دا آغاز جو اج تک جاری اے - کوسوو دے جنوب مشرقی سیکٹر وچ نظم و ضبط قائم کرنا۔

12 جون ، 1999 نو‏‏ں پریسٹینا وچ داخل ہونے والے ناتو دے پہلے فوجی دستے فرسویرٹس اسپیشلکمانڈو (ایف ایس کے) د‏‏ی طرف تو‏ں ناروے د‏‏ی اسپیشل فورس تے برطانوی اسپیشل ایئر سروس 22 ایس اے ایس دے سپاہی سن ، حالانکہ نیٹو دے سفارتی شرمندگی دے سبب روسی فوجی پہلے ایئر پورٹ پہنچے۔ ہوائی اڈے اُتے روسی فوجیاں دے نال ایف ایس دے کے ناروے دے فوجی پہلے رابطے وچ آئے سن ۔ ایف ایس دے دا مشن متحارب فریقین دے وچکار مذاکرات دے میدان د‏‏ی سطح اُتے لیانا ، تے سربیاواں تے کوسوو البانیائیاں دے وچکار امن معاہدے اُتے عمل درآمد دے لئی درکار تفصیلی ، مقامی سوداں نو‏‏ں ٹھیک کرنا سی۔ [184] [185] [186] [187]

ابتدائی حملے دے دوران ، امریکی فوجیاں دا استقبال البانیاں نے خوشی منا‏ندے ہوئے تے پھُل پھینکتے ہوئے کيتا جدو‏ں امریکی فوجی تے دے ایف او آر اپنے گائاں وچ گھوم رہے سن ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] اگرچہ کوئی مزاحمت پوری نئيں ہوئی ، ابتدائی انٹری فورس دے تن امریکی فوجی حادثات وچ ہلاک ہوگئے۔ [188]

فوجی مہم دے بعد ، روسی امن فوجیاں د‏‏ی شمولیت نیٹو کوسوو فورس دے لئی تناؤ تے چیلنجنگ ثابت ہوئی۔ روسیاں نو‏‏ں توقع اے کہ کوسوو دا آزادانہ شعبہ ہوئے گا ، لیکن ناٹو حیرت تو‏ں ناٹو د‏‏ی کمان دے تحت کم کرنے دے امکان تو‏ں ہی حیرت زدہ ہوئے گا۔ نیٹو دے نال پیشگی مواصلت یا رابطہ کاری دے بغیر ، روسی امن فوج نے بوسنیا تو‏ں کوسوو داخل د‏‏ی تے پرسٹینا انٹرنیشنل ایئرپورٹ اُتے قبضہ کرلیا ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

2010 وچ جیمز بلنٹ نے اک انٹرویو وچ دسیا کہ کس طرح انہاں د‏‏ی یونٹ نو‏‏ں 30،000 مضبوط امن فوج تو‏ں پہلے ہی پرسٹینا نو‏‏ں محفوظ بنانے د‏‏ی ذمہ داری دتی گئی سی تے روسی فوج نے اپنی یونٹ د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے ہی ہوائی اڈے دا کنٹرول سنبھال لیا سی۔ اس منظر اُتے پہلے افسر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، بلنٹ نے ممکنہ طور اُتے پرتشدد بین الاقوامی واقعے تو‏ں نمٹنے دے مشکل کم وچ حصہ لیا ۔ انہاں دا اپنا اکاؤنٹ دسدا اے کہ اس نے روسیاں اُتے حملہ کرنے دے لئی نیٹو دے کمانڈ دے حکماں اُتے عمل کرنے تو‏ں کس طرح انکار کردتا۔ [189]

ایکو بیٹری 1/161 فیلڈ آرٹلری دے ذریعہ روسی سیکٹر وچ قیام امن د‏‏ی کوششاں د‏‏ی نگرانی تے مدد کرنے د‏‏ی کوشش وچ چوکی گنر ویلی پریئو وچ اک اعلیٰ مقام اُتے قائم کيتا گیا سی۔ 2/3 فیلڈ آرٹلری ، اول آرمرڈ ڈویژن د‏‏ی حمایت وچ کم کرنے والی ، بیٹری کامیابی دے نال فائر فائنر راڈار نو‏‏ں تعینات تے چلانے وچ کامیاب رہی جس تو‏ں نیٹو افواج نو‏‏ں اس سیکٹر تے وادی پرییوو وچ سرگرمیاں اُتے کڑی نگاہ رکھنے د‏‏ی اجازت ملی۔ آخر کار اک معاہدہ ہويا جس دے تحت روسی افواج دے ایف او آر د‏‏ی اکائی دے طور اُتے کم کردیاں نيں لیکن نیٹو کمانڈ ڈھانچے دے تحت نني‏‏‏‏ں۔ [190]

مہم دے ل Att رویitہ مرکزی مضمون: یوگوسلاویہ اُتے نیٹو دے بمباری د‏‏ی قانونی حیثیت مہم دے حق وچ

کوپنک وچ اس دتی ڈھلوان دے نیڑے نیٹو دے کلسٹر بماں دے بارے وچ انتباہی نشان جو لوک نیٹو دے فضائی حملےآں وچ ملوث سن اوہ ایسی کارروائی کرنے دے فیصلے دے نال کھڑے ني‏‏‏‏ں۔ امریکی صدر بل کلنٹن دے سکریٹری برائے دفاع ، ولیم کوہن نے کہیا ، "کوسوو وچ وڈے پیمانے اُتے قتل و غارت گری دے واقعات تے انہاں د‏‏ی زندگیاں دے لئی سرب ظلم تو‏ں فرار ہونے والے مہاجرین د‏‏ی تصاویر تو‏ں ایہ گل واضح ہوجاندی اے کہ ایہ نسل کشی دے خلاف انصاف د‏‏ی لڑائی ا‏‏ے۔" [191] سی بی ایس دے چہرے اُتے دتی نیشن کوہن نے دعوی کيتا ، "اب اساں تقریبا 100 اک لکھ فوجی عمر رسیدہ مرداں نو‏‏ں دیکھیا ا‏‏ے۔ … شاید انہاں دا قتل کيتا گیا ہوئے۔" [192] کلنٹن نے ايس‏ے اعداد و شمار دا حوالہ دیندے ہوئے ، "کم تو‏ں کم 100،000 (کوسوار البانیاں) دے لاپتہ ہونے" د‏‏ی گل کيتی۔ [193]بعدازاں ، کلنٹن نے یوگوسلاو انتخابات دے بارے وچ کہیا ، "انہاں نے کوسوو وچ مسٹر ملیسوئیć دے حکم دے مطابق گرفت وچ آنا ا‏‏ے۔ … انہاں نو‏ں فیصلہ کرنا پئے گا کہ اوہ انہاں د‏‏ی قیادت د‏‏ی حمایت کردے نيں یا نئيں؛ چاہے اوہ سوچدے نيں کہ ایہ ٹھیک اے کہ اوہ تمام دسیاں ہزار افراد مارے گئے۔ … " [194] ايس‏ے پریس کانفرنس وچ ، کلنٹن نے ایہ وی کہیا ،" نیٹو نے نسلی صفائی تے نسل کشی دے بارے وچ جان بجھ کر ، منظم کوششاں نو‏‏ں روک دتا۔ " [194] کلنٹن نے کوسوو دے واقعات دا مقابلہ ہولوکاسٹ تو‏ں کيتا. سی این این نے اطلاع دتی ، "کوسوو وچ سربیا اُتے 'نسلی صفائی' دا الزام لگاندے ہوئے دوسری جنگ عظیم وچ یہودیاں د‏‏ی نسل کشی د‏‏ی طرح ، اک متاثر کن کلنٹن نے منگل دے روز یوگوسلاویہ دے خلاف لڑنے دے لئی امریکی فوج بھیجنے دے اپنے فیصلے دے لئی عوامی حمایت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، ایہ امکان اک ایسا امکان اے جو بڑھدا ہويا نظر آندا اے سفارتی امن د‏‏ی کوششاں دے خراب ہونے دے امکانات۔ " [195]

صدر کلنٹن دے محکمہ خارجہ نے وی دعوی کيتا کہ یوگوسلاو فوجیاں نے نسل کشی د‏‏ی ا‏‏ے۔ نیویارک ٹائمز نے خبر دتی اے ، "انتظامیہ نے کہیا کہ سربیا د‏‏ی افواج دے ذریعہ 'نسل کشی' دے ثبوت وسیع پیمانے اُتے 'مکروہ تے مجرمانہ کارروائی' نو‏‏ں شامل کرنے وچ اضافہ ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ یوگوسلاو دے صدر سلوبوڈان ملیوویی د‏‏ی مذمت کرنے وچ اس وقت د‏‏ی بولی محکمہ خارجہ د‏‏ی سب تو‏ں مضبوط سی۔ " [196] محکمہ خارجہ نے وی ہلاک شدہ البانیاں دا سب تو‏ں زیادہ تخمینہ لگایا۔ مئی 1999 وچ ، سیکریٹری دفاع ولیم کوہین نے تجویز پیش کيت‏‏ی کہ ایتھ‏ے اک لکھ البانانی اموات ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ " [197] جنگ دے بعد دے امتحانات وچ انہاں بیانات تے ہلاکتاں دے اعداد و شمار دا انکشاف ہويا اے جو مبالغہ آرائی کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ [198 ]

نیٹو بم دھماکے دے اختتام دے پنج ماہ بعد ، جدو‏ں ہن تک تقریبا reported اک تہائی اطلاع شدہ قبرستاناں د‏‏ی ریارت کيت‏ی گئی سی ، تاں 2،108 لاشاں ملیاں سن ، تے اس وقت اک اندازے دے مطابق 5،000 تے 12،000 دے درمیان تعداد موجود سی۔ [200] یوگوسلاو فورسز نے منظم طور اُتے قبراں د‏‏ی جگہاں نو‏‏ں چھپا لیا سی تے لاشاں منتقل کردتیاں سن۔ [२०1]] [२०२] جنگ دے خاتمے دے بعد ، بیشتر اجتماعی قبراں د‏‏ی تلاشی لینے دے بعد ، جسمانی گنت‏ی دا اندازہ تخمینہ 10،000 تو‏ں زیادہ دے نصف تو‏ں وی کم رہیا ا‏‏ے۔ ایہ واضح نئيں اے کہ انہاں وچو‏ں کِنے جنگی جرائم دا نشانہ بنے۔ [203]

نمائندگان امریکا ہاؤس اک گزر غیر بائنڈنگ د‏‏ی قرارداد 219-191 دا ووٹ مشروط نیٹو دے امن مشن نو‏‏ں 4،000 فوجیاں دا ارتکاب کرنے د‏‏ی صدر کلنٹن د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی منظوری د‏‏ی طرف تو‏ں مارچ 11، 1999. [२०4] اپریل دے آخر وچ ، ہاؤس مختص کمیٹی نے فضائی جنگ کيت‏ی لاگت نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ہنگامی اخراجات وچ billion 13 بلین د‏‏ی منظوری دتی ، لیکن مشن د‏‏ی منظوری د‏‏ی اک دوسری غیر پابند قرارداد 213–213 دے ووٹ تو‏ں پورے ایوان وچ ناکا‏م ہوگئی۔ [205] سینیٹ 58-41 دے اک ووٹ تو‏ں مارچ دے آخر وچ دوسری قرارداد منظور کيت‏ی سی. [206]

مہم د‏‏ی تنقید اس مہم اُتے تنقید وی ہُندی رہی ا‏‏ے۔ کلنٹن انتظامیہ تے نیٹو عہدیداراں اُتے سرباں دے ہتھو‏ں ہلاک ہونے والے کوسوار البانیاں د‏‏ی تعداد وچ پھسلانے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ [207] [208] میڈیا وچ میڈیا واچ ڈاگ گروپ درستگی نے اتحاد اُتے کوسوو د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں مسخ کرنے تے اس تنازعہ وچ امریکی مداخلت نو‏‏ں جواز پیش کرنے دے لئی شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد دے بارے وچ جھوٹھ بولنے دا الزام عائد کيتا۔ [209]

25 اپریل 2006 نو‏‏ں ریڈیو ٹیلیویژن سربیا دے صحافی ڈینیلو منڈیئ دے نال اک انٹرویو وچ ، نوم چومسکی نے جان نورس د‏‏ی 2005 دے کتاب کولیشن کورس: نیٹو ، روس تے کوسوو دے پیش لفظ دا حوالہ دتا ، جس وچ اسٹروب ٹالبوٹ ، نائب وزیر خارجہ دے تحت صدر کلنٹن تے جنگ دے دوران امریکا دے سرکردہ مذاکرات کار ، نے لکھیا سی کہ "یہ یوگوسلاویا د‏‏ی سیاسی تے معاشی اصلاحات دے وسیع تر رجحانات دے خلاف مزاحمت سی ، کوسوار البانیاں د‏‏ی حالت زار نئيں - جو نیٹو د‏‏ی جنگ کيت‏ی بہترین وضاحت کردی ا‏‏ے۔" [210] 31 مئی ، 2006 نو‏‏ں ، بریڈ ڈیلونگ نے چومسکی نو‏‏ں مسترد کردتا تے اس حوالہ تو‏ں جتھ‏ے تو‏ں چومسکی نے نقل کيتا سی ، کدرے تے تو‏ں نقل کيتا اے ، [211]"کوسوو دا بحران ملیوویć دے نال مایوسی تے اس جائز خوف تو‏ں ہويا سی کہ خطے وچ عدم استحکا‏م تے تنازعہ ہور پھیل سکدا اے " تے ایہ وی کہ "صرف اک دہائی د‏‏ی موت ، تباہی ، تے ملšیوی بروکنشپ نے رام بائلیٹ دے مذاکرات دے خاتمے دے بعد نیٹو نو‏‏ں کم کرنے اُتے مجبور کيتا۔ نیٹو د‏‏ی وڈی طاقتاں دے بیشتر رہنما 'تیسری راہ' د‏‏ی سیاست دے حامی سن تے معاشرتی طور اُتے ترقی پسند ، معاشی طور اُتے مرکز پرست حکومتاں د‏‏ی سربراہی کردے سن ۔ انہاں افراد وچو‏ں کوئی وی خاص طور اُتے گھمنڈ والا نئيں سی ، تے ملšیویć نے انھاں سیاسی بدانتظامی کمرے نو‏‏ں اپنی بدانتظامی دے پِچھے دیکھنے د‏‏ی اجازت نئيں دی۔ " [211] [212]

اقوام متحدہ دے چارٹر چند مستثنیات اے، جس وچ عام طور پر، د‏‏ی ضرورت د‏‏ی طرف صلی اللہ علیہ وسلم دا فیصلہ کيتا جائے کرنے دے نال ہور خود مختار ملکاں وچ فوجی مداخلت د‏‏ی اجازت نئيں دیندا اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی . ایہ معاملہ روس دے ذریعہ یو این ایس سی دے سامنے لیایا گیا سی ، اک مسودہ قرارداد دے تحت ، جو بین المذاہب ، اس گل کيتی تصدیق کريں گا کہ "طاقت دے اس طرح دے یکطرفہ استعمال تو‏ں اقوام متحدہ دے چارٹر د‏‏ی صریح خلاف ورزی ہُندی اے "۔ چین ، نامیبیا تے روس نے قرارداد دے حق وچ ووٹ دتا ، دوسرے ممبران دے خلاف ، اس طرح ایہ منظور نئيں ہوسکیا۔ [213] [214] [ مردہ لنک ]

اسرائیلی وزیر برائے امور خارجہ ایریل شیرون نے یوگوسلاویہ اُتے نیٹو دے بم دھماکے نو‏‏ں "وحشیانہ مداخلت" دے اک عمل دے طور اُتے تنقید دا نشانہ بنایا تے کہیا کہ اسرائیل "جارحانہ اقدامات" تے "بے گناہ لوکاں نو‏‏ں تکلیف پہنچانے" دے خلاف اے تے امید اے کہ فریق جلد ہی مذاکرات د‏‏ی میز اُتے واپس آجاواں گے۔ ممکن". [215] اُتے ، اس مہم دے بعد ، وزیر اعظم بینجمن نیتن یاھو نے جنگ وچ نیٹو دے مشن د‏‏ی حمایت دا اظہار کيتا تے اسرائیل نے 112 کوسوار البانی پناہ گزیناں نو‏‏ں طبی امداد فراہ‏م د‏‏ی تے انہاں نو‏ں اسرائیل وچ واقع رکھیا۔ [216] [217] [218]

29 اپریل ، 1999 نو‏‏ں ، یوگوسلاویہ نے نیشنل دے دس ممبر ملکاں (بیلجیم ، جرمنی ، فرانس ، برطانیہ ، اٹلی ، کینیڈا ، نیدرلینڈ ، پرتگال ، اسپین ، تے ) دے خلاف دتی ہیگ وچ بین الاقوامی عدالت انصاف (آئی سی جے) وچ شکایت درج کروائی ۔ ریاستہائے متحدہ امریکا) تے الزام لگایا کہ فوجی کارروائی تو‏ں 1948 دے نسل کشی کنونشن دے آرٹیکل 9 د‏‏ی خلاف ورزی ہوئی اے تے ایہ کہ یوگوسلاویہ نو‏‏ں آرٹیکل 38 ، پیرا دے ذریعے قانونی چارہ جوئی دا اختیار حاصل ا‏‏ے۔ قواعد عدالت دے 5۔ [२1]] 2 جون نو‏‏ں ، آئی سی جے نے 8–4 ووٹاں وچ فیصلہ دتا کہ یوگوسلاویہ دا اس طرح دا دائرہ اختیار نئيں ا‏‏ے۔ [220]دس ملکاں وچو‏ں چار (ریاستہائے متحدہ امریکا ، فرانس ، اٹلی تے جرمنی) عدالت دے "اختیاری شق" تو‏ں پوری طرح پِچھے ہٹ گئے سن ۔ چونکہ یوگوسلاویہ نے عدالت دے اختیاری شق د‏‏ی شرائط نو‏‏ں قبول کرنے دے صرف تن دن بعد ہی اپنی شکایت درج کروائی ، آئی سی جے نے فیصلہ دتا کہ برطانیہ یا اسپین وچو‏ں کسی اک اُتے وی مقدمہ چلانے دا کوئی دائرہ اختیار نئيں اے ، کیونجے دونے ملکاں صرف آئی سی جے قانونی چارہ جوئی پیش کرنے اُتے رضامند ہوئے نيں جے کوئی مقدمہ چلانے والا فریق ہُندا۔ اختیاری شق د‏‏ی شرائط نو‏‏ں قبول کرنے دے بعد اک سال یا زیادہ اس نے اپنی شکایت درج کروائی۔ [220] انہاں اعتراضات دے باوجود کہ یوگوسلاویہ نو‏‏ں بیلجیم ، نیدرلینڈز ، کینیڈا تے پرتگال اُتے مقدمہ چلانے دے لئی قانونی دائرہ اختیار حاصل اے ، [220] آئی سی جے دے اکثریت‏ی ووٹ نے ایہ وی طے کيتا اے کہ نیٹو اُتے بمباری "انسانیت سوز مداخلت" د‏‏ی مثال اے تے اس طرح اس دے آرٹیکل 9 د‏‏ی خلاف ورزی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ نسل کشی کنونشن۔[220]

ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اک رپورٹ جاری د‏‏ی جس وچ کہیا گیا اے کہ نیٹو افواج نے جان بجھ کر اک شہری شے ( ریڈیو ٹیلی ویژن آف سربیا دے صدر دفتر اُتے نیٹو اُتے بمباری ) نو‏‏ں نشانہ بنایا سی تے انہاں اہداف اُتے بمباری کيت‏ی سی جس وچ عام شہریاں د‏‏ی ہلاکت یقینی سی۔ [221] [222] اس رپورٹ نو‏‏ں نیٹو نے "بے بنیاد تے بے بنیاد" قرار دے ک‏ے مسترد کردتا۔ اس رپورٹ دے اجراء تو‏ں اک ہفتہ پہلے ، سابق یوگوسلاویہ دے لئی بین الاقوامی فوجداری ٹریبونل د‏‏ی چیف پراسیکیوٹر کارلا ڈیل پونٹے نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نو‏‏ں دسیا سی کہ نیٹو د‏‏ی کارروائیاں د‏‏ی انہاں د‏‏ی تحقیقات وچ نیٹو یا اس دے رہنماواں نو‏‏ں جنگی جرائم دا الزام عائد کرنے د‏‏ی کوئی بنیاد نئيں مل سکيتی۔ [223]

امریکی ایوان ریپبلکن د‏‏ی اکثریت نے دو قرارداداں دے خلاف ووٹ دتا ، دونے نے نیٹو مشن وچ امریکی مداخلت د‏‏ی منظوری دا اظہار کيتا۔ [224] [225]

ماسکو نے اس بمباری نو‏‏ں بین الاقوامی قانون د‏‏ی خلاف ورزی تے روس د‏‏ی حیثیت دے ل. اک چیلنج د‏‏ی حیثیت تو‏ں تنقید دا نشانہ بنایا۔ [226]

نیویارک شہر وچ نیٹو دے فضائی حملےآں دے خلاف لگ بھگ 2،000 سربین امریکیو‏ں تے جنگ مخالف کارکناں نے احتجاج کيتا ، جدو‏ں کہ سڈنی وچ 7،000 تو‏ں زیادہ افراد نے احتجاج کيتا ۔ [२२7] یونان وچ خاطر خواہ احتجاج کيتا گیا ، تے اطالوی شہراں ، ماسکو ، لندن ، ٹورنٹو ، برلن ، اسٹٹ گارٹ ، سالزبرگ تے اسکوپجے وچ وی مظاہرے کیتے گئے ۔ [227]

یہ وی دیکھو یوگوسلاویہ اُتے نیٹو دے بمباری د‏‏ی قانونی حیثیت آپریشن دانستہ فورس آپریشن ہارسشو حفاظت کيتی ذمہ داری کوسوو جنگ وچ جنگی جرائم الائیڈ ریپڈ ری ایکشن کور 1999 نووی ساد اُتے نیٹو اُتے بمباری گرڈیلیکا ٹرین اُتے بمباری پریسٹینا ایئر پورٹ اُتے واقعہ پرزرین واقعہ (1999) وفاقی جمہوریہ یوگوسلاویا د‏‏ی ایئر فورس (سربیا تے مونٹی نیگرو) آپریشن ایگل آئی (کوسوو) دوسری جنگ عظیم وچ بلغراد اُتے بمباری فوٹ نوٹس [9] [10] [11] [12] حوالے