۲۰۰۸ دا مالیاتی بحران

۲۰۰۸ دا معاشی بحران بنیادی طور اُتے امریکا دے ہاؤسنگ سیکٹر نو‏‏ں دتے جانے والے قرضےآں وچ بے قاعدگی تو‏ں پیدا ہويا. امریکا وچ بینکاں نے لوکاں نو‏‏ں گھر لیز اُتے دینے شروع کيتے، ایہ سوچے بغیر دے گھر لیز اُتے لینے والا لیز پیمنٹ کِداں کرے گا. جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن، انہاں وچ اکثریت دا خیال سی کہ اوہ گھر اگے کرایہ اُتے دے دین گے تے کرائے د‏‏ی رقم تو‏ں لیز پیمنٹ کردے رہن گے. ایہ ایسا ہی اے جداں آپ بینک تو‏ں نئ گڈی لیز اُتے لے ک‏ے رینٹ اے کار والےآں نو‏‏ں دے داں. جدو‏ں لیز اُتے دتے جانے والے گھر بہت ودھ ہو گے تاں اک وقت ایسا آ گیا جدو‏ں کرہ‏ے دے گھر بہت خالی سن تے لینے والا کوئی نئيں تھا. چنانچہ جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن انھاں نے بینکاں نو‏‏ں لیز پیمنٹ دینا روک دی. اس طرح بینکاں دا پیسہ گھراں وچ پھنس گیا. جدو‏ں عام اکاؤنٹ ہولڈر نو‏‏ں اندازہ ہويا کہ بینک دیوالیہ ہوݨ والے نيں تاں انھاں نے اپنی رقوم واپس نکلوانا شروع کر دیؤ. ہن بینک دے پاس پیسہ تاں سی نئيں چنانچہ ایدھرو‏ں معاشی بحران دا آغاز ہويا. تے وڈے وڈے بینک دیوالیہ ہو گے. امریک‏‏ی حکومت د‏ی مداخلت تو‏ں کچھ حد تک تاں اس اُتے قابو پایا گیا لیکن حالے تک عالمی معیشت اُتے اس دے اثرات موجود نيں۲۰۰۸ دا معاشی بحران بنیادی طور اُتے امریکا دے ہاؤسنگ سیکٹر نو‏‏ں دتے جانے والے قرضےآں وچ بے قاعدگی تو‏ں پیدا ہويا. امریکا وچ بینکاں نے لوکاں نو‏‏ں گھر لیز اُتے دینے شروع کيتے، ایہ سوچے بغیر دے گھر لیز اُتے لینے والا لیز پیمنٹ کِداں کرے گا. جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن، انہاں وچ اکثریت دا خیال سی کہ اوہ گھر اگے کرایہ اُتے دے دین گے تے کرائے د‏‏ی رقم تو‏ں لیز پیمنٹ کردے رہن گے. ایہ ایسا ہی اے جداں آپ بینک تو‏ں نئ گڈی لیز اُتے لے ک‏ے رینٹ اے کار والےآں نو‏‏ں دے داں. جدو‏ں لیز اُتے دتے جانے والے گھر بہت ودھ ہو گے تاں اک وقت ایسا آ گیا جدو‏ں کرہ‏ے دے گھر بہت خالی سن تے لینے والا کوئی نئيں تھا. چنانچہ جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن انھاں نے بینکاں نو‏‏ں لیز پیمنٹ دینا روک دی. اس طرح بینکاں دا پیسہ گھراں وچ پھنس گیا. جدو‏ں عام اکاؤنٹ ہولڈر نو‏‏ں اندازہ ہويا کہ بینک دیوالیہ ہوݨ والے نيں تاں انھاں نے اپنی رقوم واپس نکلوانا شروع کر دیؤ. ہن بینک دے پاس پیسہ تاں سی نئيں چنانچہ ایدھرو‏ں معاشی بحران دا آغاز ہويا. تے وڈے وڈے بینک دیوالیہ ہو گے. امریک‏‏ی حکومت د‏ی مداخلت تو‏ں کچھ حد تک تاں اس اُتے قابو پایا گیا لیکن حالے تک عالمی معیشت اُتے اس دے اثرات موجود نيں

۲۰۰۸ دا مالیا‏تی بحران ، یا عالمی مالیا‏تی بحران ، اک شدید عالمی معاشی بحران سی جو ۲۱ويں صدی دے اوائل وچ پیش آیا۔ ایہ گریٹ ڈپریشن (۱۹۲۹) دے بعد سب تو‏ں سنگین مالیا‏تی بحران سی۔ کم آمدنی والے گھریلو خریداراں نو‏‏ں نشانہ بنانے والے شکاری قرضے ، عالمی مالیا‏تی ادارےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لوڑ تو‏ں ودھ خطرہ مول لینا، تے ریاستہائے متحدہ دے ہاؤسنگ بلبلے دا پھٹنا اک " پرفیکٹ طوفان " وچ منتج ہويا۔ امریک‏‏ی رئیل اسٹیٹ تو‏ں منسلک رہن د‏‏ی حمایت یافتہ سیکیورٹیز (MBS)،ہور انہاں MBS تو‏ں منسلک مشتقات دا اک وسیع ویب، قدر وچ گر گیا ۔ دنیا بھر وچ مالیا‏تی ادارےآں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا، ۱۵ ستمبر ۲۰۰۸ نو‏‏ں لیہمن برادرز دے دیوالیہ ہوݨ تے اس دے نتیجے وچ بین الاقوامی بینکنگ بحران دے نال عروج اُتے پہنچ گیا۔

مالیا‏تی بحران د‏‏ی پیشگی شرائط پیچیدہ تے کثیر الجہ‏‏تی سی۔ تقریباً دو دہائیاں پہلے، امریک‏‏ی کانگریس نے سستی رہائش دے لئی مالی امداد د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی قانون سازی د‏‏ی سی۔ ۱۹۹۹ وچ ، Glass-Steagall قانون سازی دے کچھ حصےآں نو‏‏ں منسوخ کر دتا گیا ، جس تو‏ں مالیا‏تی ادارےآں نو‏‏ں اپنے تجارتی (خطرے تو‏ں بچنے والے) تے ملکيتی تجارت (خطرے د‏‏ی تلاش) دے کماں نو‏‏ں پار پولینیٹ کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ مالیا‏تی تباہی دے لئی ضروری حالات وچ سب تو‏ں وڈا تعاون کرنے والا شکاری مالیا‏تی مصنوعات د‏‏ی تیز رفتار ترقی سی جس نے کم آمدنی والے، کم معلومات والے گھریلو خریداراں نو‏‏ں نشانہ بنایا جو بوہت‏ے نسلی اقلیتاں نال تعلق رکھدے سن ۔ مارکیٹ د‏‏ی ایہ ترقی ریگولیٹرز د‏‏ی طرف تو‏ں توجہ نئيں دتی گئی تے اس طرح امریک‏‏ی حکومت نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا۔

بحران دے آغاز دے بعد، حکومتاں نے عالمی مالیا‏تی نظام دے خاتمے نو‏‏ں روکنے دے لئی مالیا‏تی ادارےآں تے ہور مالیا‏تی تے مالیا‏تی پالیسیاں دے وڈے پیمانے اُتے بیل آؤٹ نو‏‏ں تعینات کيتا۔ بحران نے عظیم کساد بازاری نو‏‏ں جنم دتا جس دے نتیجے وچ بے روزگاری وچ وادھا ہويا تے خودکشی تے ادارہ جاندی اعتماد وچ کمی تے زرخیزی، ہور میٹرکس دے درمیان۔ کساد بازاری یورپی قرضےآں دے بحران دے لئی اک اہ‏م پیشگی شرط سی۔

۲۰۱۰ وچ ، ڈوڈ – فرینک وال سٹریٹ ریفارم اینڈ کنزیومر پروٹیکشن ایکٹ امریکا وچ "ریاستہائے متحدہ دے مالی استحکا‏م نو‏‏ں فروغ دینے" دے بحران دے ردعمل دے طور اُتے نافذ کيتا گیا سی۔ باسل III کیپٹل تے لیکویڈیٹی دے معیارات نو‏‏ں وی دنیا بھر دے ملکاں نے اپنایا۔

۲۰۰۸ دا معاشی بحران بنیادی طور اُتے امریکا دے ہاؤسنگ سیکٹر نو‏‏ں دتے جانے والے قرضےآں وچ بے قاعدگی تو‏ں پیدا ہويا. امریکا وچ بینکاں نے لوکاں نو‏‏ں گھر لیز اُتے دینے شروع کيتے، ایہ سوچے بغیر دے گھر لیز اُتے لینے والا لیز پیمنٹ کِداں کرے گا. جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن، انہاں وچ اکثریت دا خیال سی کہ اوہ گھر اگے کرایہ اُتے دے دین گے تے کرائے د‏‏ی رقم تو‏ں لیز پیمنٹ کردے رہن گے. ایہ ایسا ہی اے جداں آپ بینک تو‏ں نئ گڈی لیز اُتے لے ک‏ے رینٹ اے کار والےآں نو‏‏ں دے داں. جدو‏ں لیز اُتے دتے جانے والے گھر بہت ودھ ہو گے تاں اک وقت ایسا آ گیا جدو‏ں کرہ‏ے دے گھر بہت خالی سن تے لینے والا کوئی نئيں تھا. چنانچہ جنہاں لوکاں نے گھر لیز اُتے لئی سن انھاں نے بینکاں نو‏‏ں لیز پیمنٹ دینا روک دی. اس طرح بینکاں دا پیسہ گھراں وچ پھنس گیا. جدو‏ں عام اکاؤنٹ ہولڈر نو‏‏ں اندازہ ہويا کہ بینک دیوالیہ ہوݨ والے نيں تاں انھاں نے اپنی رقوم واپس نکلوانا شروع کر دیؤ. ہن بینک دے پاس پیسہ تاں سی نئيں چنانچہ ایدھرو‏ں معاشی بحران دا آغاز ہويا. تے وڈے وڈے بینک دیوالیہ ہو گے. امریک‏‏ی حکومت د‏ی مداخلت تو‏ں کچھ حد تک تاں اس اُتے قابو پایا گیا لیکن حالے تک عالمی معیشت اُتے اس دے اثرات موجود نيں

TED پھیلاؤ (سرخ رنگ وچ )، عام معیشت وچ سمجھ‏‏ے جانے والے خطرے دا اک اشارہ، مالیا‏تی بحران دے دوران نمایاں طور اُتے ودھ گیا، جو سمجھ‏‏ے جانے والے کریڈٹ رسک وچ اضافے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ ٹی ای ڈی دا پھیلاؤ جولائ‏ی ۲۰۰۷ وچ ودھیا، اک سال تک غیر مستحکم رہیا، فیر ستمبر ۲۰۰۸ وچ اس تو‏ں وی ودھ وادھا ہويا، جو ۱۰ اکتوبر ۲۰۰۸ نو‏‏ں ریکارڈ ۴٫۶۵ فیصد تک پہنچ گیا۔

پس منظر

عالمی نقشہ ۲۰۰۹ دے لئی حقیقی جی ڈی پی د‏‏ی شرح نمو دکھا رہیا اے (براؤن رنگ دے ملکاں کساد بازاری وچ سن )

1860 تو‏ں امریک‏‏ی مالیا‏تی شعبے د‏‏ی جی ڈی پی وچ حصہ داری

1913 تو‏ں ۲۰۰۸ تک امریک‏‏ی عدم مساوات۔

مالی بحران دے دوران اپنی بچت نکالنے دے لئی برطانیہ وچ ناردرن راک برانچ دے باہر قطار وچ کھڑے لوک۔

تھلے مالیا‏تی بحران دے اہ‏م واقعات د‏‏ی ٹائم لائن اے، بشمول حکومت‏ی ردعمل، تے اس دے نتیجے وچ معاشی بحالی:

ابتدائی مضامین تے کچھ بعد دے مواد نو‏‏ں GNU مفت دستاویزی لائسنس ورژن ۱٫۲ دے تحت جاری کردہ Wikinfo مضمون ۲۰۰۷–۲۰۰۸ دے مالیا‏تی بحران تو‏ں اخذ کيتا گیا سی۔

ہور پڑھنے

• کوٹز، ڈیوڈ ایم (۲۰۱۵)۔ نو لبرل کیپٹلزم دا عروج و زوال ۔ ہارورڈ یونیورسٹی پریس ۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 9780674725652
• لینچسٹر، جان ، "پینال کيتی ایجاد: دو بینکاراں د‏‏ی بدعت ساڈی جدید معیشت د‏‏ی نیہہ کِداں بن گئی"، دی نیویارکر ، ۵ تے ۱۲ اگست، ۲۰۱۹، پی پی۔ 28–31
• جولین مرسیل تے اینڈا مرفی، ۲۰۱۵، گہرا نو لبرل ازم ، کفایت شعاری، تے بحران: یورپ دا خزانہ آئرلینڈ، پالگریو میکملن ، بیسنگ اسٹاک ۔
• نومی پرنس : ملی بھگت: کس طرح سنٹرل بینکرز نے دنیا وچ دھاندلی کی ، نیشن بکس ۲۰۱۸،سانچہ:آئی ایس بی این
• پیٹرسن، لورا اے، تے کولر، سنسی اے کولر (۲۰۱۱)۔ "سب پرائم قرضے دے ذریعے فراڈ دا پھیلاؤ: کامل طوفان۔" Mathieu Deflem وچ (ed. ) اقتصادی بحران تے جرم (جرائم قانون تے انحراف د‏‏ی سماجیات، جلد ۱۶)، ایمرالڈ گروپ پبلشنگ ، پی پی۔ 25–45۔سانچہ:آئی ایس بی اینآئی ایس بی این 9780857248022
• 9780670024933
• والیسن، پیٹر، بری تریخ، بدتر پالیسی ( واشنگٹن، ڈی سی : امریکن انٹرپرائز انسٹی ٹیوٹ ، ۲۰۱۳)سانچہ:آئی ایس بی این

باہرلے جوڑ

وجوہات اُتے رپورٹس

• فنانشل کرائسز انکوائری کمیشن د‏‏ی حتمی رپورٹ
• فنانشل کرائسز انکوائری کمیشن د‏‏ی آرکائیو شدہ ویب سائٹ ( اسٹینفورڈ یونیورسٹی تے سٹینفورڈ لاء سکول دے زیر انتظام)
• وال اسٹریٹ اینڈ دتی فنانشل کرائسس: اناٹومی آف اے فنانشل کولپس Archived 2011-04-18 at the وے بیک مشین ، اکثریت تے اقليتی عملے د‏‏ی رپورٹ، یونائیٹڈ اسٹیٹس سینیٹ ہوم لینڈ سیکیورٹی پرمیننٹ سب کمیٹی برائے تحقیقات ، ۱۳ اپریل ۲۰۱۱
• بحران د‏‏ی وجہ کیا : سینٹ لوئس دے فیڈرل ریزرو بینک وچ کاغذات دا مجموعہ