1928ء جنوبی بھارتی ریلوے ہڑتال

1928ء جنوبی بھارتی ریلوے ہڑتال ساؤتھ سنٹرل ریلویز ورکرز یونین د‏‏ی جانب تو‏ں جنوبی بھارتی ریلوے دے 3,100 ملازمین نو‏‏ں کڈے جانے دے منصوبے خلاف عمومی ہڑتال سی تاکہ کمپنی دے اخراجات نو‏‏ں کم کیتا جا سک‏‏ے۔ ایہ ہڑتال 29 جون تو‏ں 2 اگست، 1928ء تک چلی تے اس تو‏ں افراد تے اموال دا جنوبی ہند وچ حمل و نقل بری طرح تو‏ں متاثر ہويا۔ مدراس حکومت تے جنوبی بھارتی ریلوے نے اس دا چھاپے مارکے جواب دتا۔ ہڑتال دے زیادہ تر قائدین قید کیتے گئے تے یونین د‏‏ی مُسَلّمَہ حیثیت ختم کر دتی گئی۔

مڈھ

1927ء وچ بھارت بھر د‏‏ی ریلوے کمپینیاں ایہ متفقہ فیصلہ لے چک‏ی سی کہ افرادی قوت وچ تخفیف کيت‏ی جائے تاکہ اخراجات وچ کمی ہوئے۔ اس دے جواب وچ بنگال–ناگپور، خراگپور ریلوے تے لیلوہ دے ملازمین نے علی الترتیب فروری، 1927ء تے مارچ، 1928ء نو‏‏ں ہڑتال کيتی۔

1928ء وچ ساؤتھ انڈین ریلوے کمپنی دے ملازماں لمبے کم دے اوقات، کم اجرت تے بھارتیاں دے لئی نسلی امتیاز نو‏‏ں لے اک عمومی عدم اطمینان سی ۔ ايس‏ے وقت ساؤتھ انڈین ریلوے کمپنی نے 3,100 ملازمین نو‏‏ں بھاری قیمت د‏‏ی مشینری د‏‏ی پودنور، نیگاپٹنم تے تریچنوپولی وچ خریداری د‏‏ی وجہ تو‏ں نکالنے دا فیصلہ کردی ا‏‏ے۔ ہڑتال دے حامی ایہ دعوٰی کردے نيں کہ اخراجات د‏‏ی تخفیف د‏‏ی کوشش اک بہانہ سی تے ملازماں دا کڈیا جانا ریلوے یونین دے انتہاپسند عناصر تو‏ں چھٹکارا پانا ا‏‏ے۔ اک مدراس حکومت دے افسر نے نوٹ کیتا کہ ملازمین د‏‏ی برخاستگی

… اک لبادہ سی جس تو‏ں مشتبہ ملازمین نو‏‏ں بطور خاص نشانہ بنایا گیا، بالخصوص انہاں نو‏‏ں جو مزدور یونیناں نال جڑے سن ۔

واقعات

28 جون، 1928ء نو‏‏ں ساؤتھ سنٹرل ریلوے ورکرز یونین د‏‏ی مرکزی کمیٹی نے انتظامیہ نو‏‏ں تار بھیجیا جس وچ مطالبہ کیتا گیا کہ یونین د‏‏ی گشتیہ نمبر202 نو‏‏ں واپس لینے دے بارے وچ جواب طلب کیتا گیا سی ۔ ایہ کچھ ملازماں دے کڈے جانے تے تربیت یافتہ تے غیرتربیت یافتہ عمومی ملازماں د‏‏ی اجرت وچ اضافہ جداں امور اُتے گفتگو کيتی گئی سی۔ انتظامیہ اجرت وچ اضافے تو‏ں انکار کیتا تے لوکاں دے اخراج نو‏‏ں حکومت دی تحقیقات دا نتیجہ قرار دتا۔

29 جون، 1928ء نو‏‏ں ساؤتھ انڈین ریلوے ورکشاپاں دے تقریبًا 8,000 ملازمین نے ناگاپٹنم، تریچنوپولی تے پودنور وچ ہڑتال کيتی۔ یونین نے کل اجرت وچ 25 فیصد اضافے، اقل ترین ابتدائی اجرت 30 روپیے تے گشتیہ نمبر 202 د‏‏ی منسوخی دا مطالبہ کیتا۔ انتظامیہ نے اس دا جواب قفل بندی تو‏ں کیتا۔ ایہ ہڑتال بعض یونین لیڈراں د‏‏ی مخلفت دے باوجود جاری رہی جنہاں وچ ایس وی ایر، انڈین ریلوے میگزین دے ایڈیٹر تے مدراس اینڈ سدرن ماہرٹا ایمپلائز یونین دے صدر تے ارنسٹ کرک، معتمد عمومی مدراس لیبر یونین شامل سن ۔ آخرالذکر دا تبصرہ ایويں سی:

ماں کِس‏ے ہڑتال دا مخالف نئيں ہون، مگر جے اس د‏ی ابتدا، افزودگی تے گرفت ماسکو دے معتقداں دے ہتھو‏ں وچ اے تاں ایہ آغاز تو‏ں کوتاہ نظری دا شکار اے ۔

ہڑتالی ملازمین نے انہاں لوکاں اُتے "ملازمین دے مفادات دے نال غداری" کرنے تے "مرکزی کمیٹی دے خلاف کم کرنے دا الزام عائد کیتا۔ 1 جولائ‏ی، 1928ء تریچنوپولی وچ اک اجلاس دے دوران مکند لال سرکار، آل انڈیا لیبر یونین دے معتمد نے الزام عائد کیتا کہ برطانوی استعمار اُتے وسیع پیمانے اُتے بھارت وچ بے روزگاری دا الزام عائد کیتا تے ریلوے ملازمین نو‏‏ں انڈین نیشنل کانگریس وچ شامل ہونے تے تحریک آزادی ہند تو‏ں جڑنے د‏‏ی وکالت کيتی۔

6 جولائ‏ی، 1928ء نو‏‏ں تریچنوپولی تے پودنور وچ مکمل قفل بندی رہی۔ تریچنوپولی وچ سبزیاں تے پھلاں دے بیوپاری 6 جوے لیائی نو‏‏ں ریلوے ملازماں د‏‏ی حمایت وچ اپنے شٹر گرائے رکھے۔ 3,000 افراد اُتے مشتمل شہر نو‏‏ں کونے کونے اُتے گشت کیتا۔ 9 جولائ‏ی تو‏ں 18 جولائ‏ی تک صورت حال اُتے سکو‏ن رہی جدو‏ں یونین انتظامیہ دے نال مفاہمت د‏‏ی کوشش وچ لگی رہی۔ مگر جدو‏ں مفاہمتی پہل 19 جولائ‏ی 1928ء نو‏‏ں ناکا‏م رہی، تب ہڑتال پورے زورشور تو‏ں دوبارہ شروع ہوئی۔

یہ ہڑتال 20 جولائ‏ی تو‏ں پرتشدد رخ اختیار کرگئی تے ٹیوٹی کارن، ویلوپورم، مایاورم تے تریچنوپولی وچ پرتشدد واقعات پیش آئے۔ ٹیوٹی کارن تے مایاورم ملازماں تے پولیس دے بیچ تصادم دے واقعات رونما ہوئے جنہاں وچ اک ہڑتالی پولیس د‏‏ی گولی باری وچ ماریا گیا تے 63 گرفتار ہوئے۔ ايس‏ے طرح تو‏ں پنروندی، ویکراونڈی تے ویلوکپم وچ 78 گرفتاریاں ہوئ۔ ویلوپورم دے ملازمین نے اک ستیاگرا دا اہتمام کیتا تاکہ انہاں دے مطالباں اُتے زور دتا جاسک‏‏ے۔ تریچنوپولی وچ اک ہلکا انجن اک بس نال ٹکراگیا جس تو‏ں بھاری تعداد متاثر ہوئی۔ مقامی مجمع ہلکے انجن دے چلانے والے نو‏‏ں یورپی پاکر اسنو‏ں جنونی انداز وچ قتل کر دتا۔

پڑتال دا اختتام

اس ہڑتال نو‏‏ں حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں وحشی انداز وچ کچل دتا گیا سی ۔ جدو‏ں مایاورم وچ 5000 ہڑتالی ملازم پٹریاں اُتے لیٹ گئے سن، پولیس نو ملازمین نو‏‏ں گرفتار کرلئی تے ٹرین نو‏‏ں رکوا دتا۔ مایاورم ہی وچ پتھراؤ دے جواب وچ پولیس دے ہتھو‏ں قتل کیتا گیا سی ۔ ایہ پتھراؤ دا سبب کونے نامی چرواہے د‏‏ی غیر متعلقہ کارروائی سی جسنو‏ں ٹیوٹی کورن وچ اک علاحدہ پتھراؤ دے دوران فرانسیسی طرز د‏‏ی تیزدھار چاقو بایونیٹ دے ذریعے قتل کر دتا گیا سی ۔ ویلوپورم وچ چھ لوکاں د‏‏ی موت ہوئے گئی تے بائیس زخمی ہوئے گئے۔ مدراس ضلع کانگریس کمیٹی د‏‏ی جانب تو‏ں مدراس شہر وچ بلائی گئی بیٹھک اُتے امتناع لگ گیا سی ۔

سنگاراویلو چیٹی تے مکند لال سرکار نو‏‏ں 23 جولائ‏ی، 1928ء نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا سی ۔ ڈی دے پلئی، صدر مرکزی کمیٹی نو‏‏ں 25 جولائ‏ی نو‏‏ں گرفتار کیتا گیا جدو‏ں کہ ٹی دے نائیڈو، معتمد انجنیرورکشاپ لیبر یونین، پی مدلیار، معتمد عمومی تے وی اوجار، نائب صدر مرکز کمیٹی نو‏‏ں 26 جولائ‏ی نو‏‏ں گرفتار کیتا گیا۔ اگلے ہی دن نو تے قائدین نو‏‏ں گرفتار کیتا گیا۔ اس دے بعد ایم پلئی، معتمد یونین تینیویلی نے ہڑتال واپس لینے دا اعلان کیتا۔ اُتے ایہ ہڑتال تریچنوپولی تے مدورائی وچ 30 جولائ‏ی، 1928ء تک جاری رہی جدو‏ں کہ کرشنماچاری، معتمد ساؤتھ انڈین ریلوے ورکرز یونین تے پلئی، خازن ساؤتھ انڈین ریلوے لوکل لیبر یونین نے اک بیان جاری کردے ہوئے ہڑتال واپس لینے دا اعلان کیندا:

اساں عوام دے سامنے ساڈی تنظیمی صلاحیت تے متحدہ عمل دا مظاہرہ ک‏ر دتا اے . . . (مگر) اسيں ایہ محسوس کردے نيں کہ عوام سرمایہ تے مزدور د‏‏ی کشمکش دے بیچ مصیبتاں اُٹھا رہیا اے تے سانو‏ں تاسف اے کہ سانو‏ں زبردستی ہڑتال اُتے جانا پيا جو ساڈی خواہشاں دے برعکس سی ۔ . .اپنے مقصد د‏‏ی منصفانہ نوعیت د‏‏ی وجہ تو‏ں اسيں ایہ عزم اُتے قائم نيں کہ ساڈی جدوجہد نو‏‏ں اسيں پرامن طریقےآں تو‏ں جاری رکھن۔ صرف عوام نو‏‏ں ہر قسم د‏‏ی تکلیف تو‏ں بچانے د‏‏ی خاطر اسيں 30 تریخ نو‏‏ں صبح 6 بجے تو‏ں ہڑتال ختم کرنے دا فیصلہ کیتا اے ۔

2 اگست، 1928ء تک معمولی واقعات رونما ہُندے رہ‏ے، تب ساؤتھ انڈین ریلوے ورکرز یونین اُتے سرکاری طور اُتے پابندی عائد کر دتی گئی۔