2024 بولیویا دی بغاوت دی کوشش

2024 Bolivian coup attempt
Clockwise from top: Plaza Murillo being surrounded by soldiers during the coup attempt; soldiers mobilizing in the center of La Paz; police standing guard behind the Casa Grande Del Pueblo.
تاریخ 25–26 June 2024 مقام La Paz, Bolivia 16°29′46″S 68°08′00″W نتیجہ Coup failed President Arce ordered soldiers to return to their barracks Dismissal and replacement of Air Force, Army, and Navy heads Dismissal and arrestment of Zúñiga and Arnez
محارب
Government of Bolivia MAS-IPSP (Pro-Arce "Arcista" wing) Supported by: MAS-IPSP (Pro-Evo "Evista" wing) Bolivian Workers' Center Anti-coup protesters	Bolivian Army بولیویائی بحری فوج Bolivian Air Force
کمانڈر اور رہنما
President Luis Arce David Choquehuanca Edmundo Novillo Eduardo del Castillo Evo Morales	General Juan José Zúñiga  Vice Admiral Juan Arnez Salvador
شریک یونٹیں
Bolivian National Police FELCC	24th Ranger Regiment Méndez Arcos Challapata Military Police
ہلاکتیں اور نقصانات
	10 soldiers detained
12 civilians injured

26 جون 2024ء نو‏‏ں ، بولیویا د‏‏ی فوج دے کمانڈر جنرل جوآن جوز زونیگا نے ملک دے انتظامی دارالحکومت لاپاز وچ پلازہ موریلو اُتے قبضہ کرنے تے صدارتی محل کاسا گرانڈے ڈیل پیوبلو اُتے حملہ کرنے دے لئی فوج بھیج ک‏ے بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی۔ پچھلے دن، صدر لوئس آرسے نے سابق صدر ایو مورالس دے خلاف مبینہ دھمکیاں دی وجہ توں زونیگا نوں اپنے عہدے توں فارغ کر دتا سی۔

آرسے نے بغاوت دی مذمت کیتی، جس دے بعد بولیویا دے سیاسی سپیکٹرم توں اسی طرح دی مذمتاں کیتیاں گئیاں۔ بغاوت دے خلاف مظاہرین سڑکاں اُتے نکل آئے ، تے ملک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی ٹریڈ یونین فیڈریشن ، بولیوین ورکرز سینٹر نے عام ہڑتال دا اعلان کيتا۔

بغاوت دی کوشش اودوں ختم ہو گئی جدوں آرس نے ذاتی طور تے صدارتی محل چ زونیگا دا مقابلہ کیتا۔ زونیگا، فضائیہ تے بحریہ دے سربراہاں دے نال، فوری طور تے برخاست کر دتا گیا۔ اس دے بعد اس نوں گرفتار کر لیا گیا۔ نویں آرمی کمانڈر، جوز ولسن سانچیز نے فیر فوجیاں نو اپنڑیاں بیرکاں واپس آن دا حکم دتا۔ بغاوت دی کوشش نوں وڈے پیمانے تے بین الاقوامی مذمت ملی۔[10]

پچھوکڑ

بغاوت دی کوشش ادارہ جاتی بحراناں تے مختلف معاشی چیلنجاں دی وجہ توں سماجی عدم استحکام دے وچکار ہوئی، جویں کہ معاشی کساد بازاری، دوجی کرنسیاں دے مقابلے وچ بولیویانو دا کمزور ہونا، بین الاقوامی ذخائر تے برآمدات وچ کمی، تے ایندھن دی قلت۔[حوالہ دی لوڑ][11]

آرس-مورالس ونڈ

سیاسی طور تے، موجودہ صدر لوئس آرسے تے سابقہ ​​صدر ایوو مورالیس 2025 دے انتخابات دے سلسلے وچ سوشلزم دی طرف تحریک (ایم اے ایس) وچ مختلف دھڑےآں دے رہنماواں دے طور اُتے ابھرے سن؛ پلوری نیشنل آئینی عدالت (ٹی سی پی) ولوں مورالس دی نااہلی دے باوجود، اوہناں دی ونڈ صدارتی دوبارہ انتخاب دے معاملے تے پیدا ہوئی۔[12] اس نال اک چارجڈ سیاسی ماحول پیدا ہویا، جس وچ پارٹی نوں اپنی قانونی حیثیت کھون دا خطرہ سی تے سپریم الیکٹورل ٹربیونل ولوں اس دیاں پرائمری الیکشن منسوخ کر دتے گئے سن، [13] تے صورتحال عدلیہ دے اندر اک ادارہ جاتی بحران نال ودھ گئی سی جس وچ عدالتی انتخابات تے ٹی سی پی ولوں منظور شدہ بولیویا دی عدالتاں دے مینڈیٹ دی غیر معینہ مدت دی توسیع۔

بغاوت د‏‏ی کوشش تو‏ں اک دن پہلے 25 جون نو‏‏ں ، فوج دے کمانڈر جنرل جوآن جوز زونیگا نو‏‏ں مورالیس دے خلاف دتے گئے بیانات د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے عہدے تو‏ں برطرف کر دتا گیا۔ مورالیس دے مطابق، زونیگا نے مبینہ طور تے اس نوں، سینیٹ دے صدر اینڈرونیکو روڈریجز، تے سینیٹر لیونارڈو لوزا نوں دھمکی دتی سی۔[14] اک انٹرویو دے دوران، زونیگا نے اعلان کیتا کہ جے اوہ 2025 دے صدارتی انتخابات وچ حصہ لیندے نیں تے بولیویا دی مسلح افواج مورالس نوں گرفتار کر لین گیاں۔[15]

بغاوت

سرکاری میڈیا ایجنسی اے بی آئی نے رپورٹ دتی کہ متحرک 2:30 وجے دے نیڑے شروع ہویا۔ بی او ٹی۔[16] اٹھ ٹینک تے متعدد فوجی اہلکاراں نو لاپاز دے صدارتی محل کاسا گرانڈے ڈیل پیوبلو دے سامنے پلازہ موریلو وچ تعینات کیتا گیا سی۔[17] زونیگا چوک وچ موجود سی تے اک مقامی ٹی وی سٹیشن تے اک بیان دتا، کہیا، "مسلح افواج دے تن سربراہ ساڈی مایوسی دا اظہار کرن آئے نیں۔ وزیراں دی اک نویں کابینہ ہووے گی؛ یقیناً حالات بدل جان گے، لیکن ساڈا ملک ہور اس طرح جاری نئیں رہ سکدا۔"[3][18] اس نے اک "اشرافیہ" تے "ملک" تے قبضہ کرن دا الزام وی لایا، تے اعلان کیتا کہ "سیاسی قیدیاں"، جنہاں چ سابقہ ​​صدر جینین اینیز وی شامل اے، رہائی کر دتے جان گے۔[19]

اک بکتر بند گڈی نے کاسا گرانڈے ڈیل پیوبلو دے گیٹ نوں ٹکر مار دتی، تے فوجیاں نے عمارت دے اندرونی حصے تے حملہ کیتا۔ مورالیس نے بیان دتا کہ مینڈیز آرکوس چلاپٹا سپیشل رجمنٹ دے اک گروپ نے سنائپرز دی مدد نال پلازہ موریلو تے قبضہ کر لیا سی۔[19] اس دے نال ہی، آرسے نے محل دے اندروں اک نشریات کیتی، جس وچ آبادی نوں جمہوریت تے بولیویا دی زندگیاں دی حفاظت لئی بغاوت دے خلاف متحرک ہون دا مطالبہ کیتا۔[3]

لاپاز دے رہائشی کرنسی ایکسچینج، مالیاتی اداریاں جویں کہ بینک، شاپنگ سنٹر، فارمیسیاں، مارکیٹاں، سپر مارکیٹاں تے پٹرول پمپاں ول نس گئے۔ اسی طرح دے مناظر پورے ملک وچ رپورٹ کیتے گئے۔[20]

وزیر حکومت ایڈورڈو ڈیل کاسٹیلو نے بکتر بند گڈیاں چوں اک نال رابطہ کیتا تاکہ فوجیاں نو اترن دا مطالبہ کیتا جا سکے، تے اک کرنل نوں اوتھے اپنی موجودگی دی وضاحت کرن لئی آکھیا۔[21]

ٹیلی ویژن دی فوٹیج نے آرسے نو صدارتی محل دے دالان وچ زونیگا دا مقابلہ کردے ہوئے وکھایا، "میں تہاڈا کپتان آں، تے میں تہانوں اپنے فوجیاں نو واپس لین دا حکم دینا واں۔ میں اس نافرمانی نو برداشت نئیں کراں گا۔"[22]

آرس نے اپنی پوری کابینہ دے نال، کاسا گرانڈے ڈیل پیوبلو توں قوم نال خطاب کیتا، مظاہرین نو متحرک کیتا۔[23] مظاہرین دے اک گروپ نے پلازہ موریلو ول جان آلی کئی سڑکاں نو گھیر لیا، تے آرسی حکومت دی حمایت چ نعرے لائے۔ فوج نے آنسو گیس تعینات کیتی۔[24] بولیوین ورکرز سینٹر، ملک دی اہم ٹریڈ یونین فیڈریشن، نے بغاوت دی کوشش دی مذمت کیتی تے فوری تے غیر معینہ مدت لئی ہڑتال دا اعلان کیتا۔[حوالہ دی لوڑ]

متبادل

بغاوت د‏‏ی کوشش دے دوران ، آرس نے فوج ، بحریہ تے فضائیہ دے نويں سربراہاں دا اعلان کيتا ، جدو‏ں کہ اس دے خلاف اٹھنے والے فوجیاں نو‏‏ں "وردی نو‏‏ں داغ لگانے" دے طور اُتے مذمت کيتی۔ اس نے جوز ولسن سانچیز نو نواں آرمی چیف مقرر کیتا ، جس نے تمام حصہ لینے والے فوجیاں نو‏‏ں اپنی بیرک وچ واپس آنے دا حکم دتا۔[25] جیرارڈو زاوالا الوارز نو فضائیہ دا سربراہ مقرر کیتا گیا سی، تے رینان گارڈیا رامیرز نو بحریہ دا سربراہ مقرر کیتا گیا سی۔[26] فوجیاں تے بکتر بند گڈیاں تھوڑی دیر بعد صدارتی محل توں روانہ ہو گئیاں۔[18]

بعد دا اثر

جون دی شام نوں، بولیویا دی پولیس نے زونیگا نوں گرفتار کر لیا۔[5] سرکاری وکیل دے دفتر نے اعلان کیتا کہ اوہ بغاوت دے سازشیاں دی مجرمانہ تحقیقات کرے گا۔[27]

اپنی گرفتاری دے بعد، زونیگا نے دعوی کیتا کہ 23 ​​جون نوں، اس نے لوئس آرسے نال ملاقات کیتی، جس نے مبینہ طور تے اس نوں خود بغاوت دی کوشش لئی سڑکاں تے ٹینک تعینات کرن دا حکم دتا، تے آکھیا کہ اس دی مقبولیت نوں ودھاون لئی ضروری سی۔[28][29] ایہ بیان دین دے بعد، زونیگا نو لاپاز چ سپیشل فورس ٹو فائٹ کرائم (ایف ای ایل سی سی) دے دفتراں چ لے جایا گیا۔ بعد وچ، اس نوں پریس دے ساہمنے "مجرم" دے روپ وچ پیش کیتا گیا۔ وزیر حکومت ایڈورڈو ڈیل کاسٹیلو نے اک رپورٹ پیش کیتی جس وچ واقعات نو "ناکام بغاوت" قرار دتا گیا سی۔[6] آرس نے خود بغاوت دے الزامات نو "جھوٹ" وی قرار دتا تے کہیا کہ ریٹائرڈ فوجی اہلکار تے سول سوسائٹی دے شخصیات وی بغاوت دی کوشش وچ ملوث سن، [30] بعد وچ ایہ وی کہیا کہ زونیگا اپنے آپ نو صدر دے طور اُتے نصب کرنے دا منصوبہ بنا رہیا سی۔[31]

مسلح افواج دے سابق کمانڈر جنرل وائس ایڈمرل جوآن آرنز سلواڈور نو وی حراست وچ لیا گیا سی۔ زونیگا تے ارنز تے مسلح بغاوت، صدر دے خلاف حملہ، عوامی جائیداد دی تباہی تے ہور جرائم سمیت الزامات دا سامنا اے۔[32]

جون نو‏‏ں ، حکام نے بغاوت وچ ملوث ہونے دے الزام وچ 17 افراد نو‏‏ں پیش کیتا ، انہاں نے مئی وچ اس کوشش د‏‏ی منصوبہ بندی شروع کر دتی سی۔ مشتبہ بندیاں چوں اک، انیبال اگیولر گومز، اک شہری جہنوں کلیدی "نظریہ کار" دے طور تے بیان کیتا گیا سی، نے الزاماں توں انکار کر دتا تے بھکھ ہڑتال تے چلے گئے۔[33][30] اس معاملے وچ اس نے چلی نو‏‏ں وی ملوث کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔[34]

رد عمل

گھریلو

اک عوامی بیان وچ ، صدر آرسے نے "جمہوریت دا احترام کرنے" دا مطالبہ کيتا [35] تے بعد وچ بغاوت د‏‏ی ناکامی دے بعد بولیویا دے عوام دا شکریہ ادا کيتا۔[27] ایوو مورالیس نے اک عوامی بیان دتا جس وچ فوجی متحرک [36] [ناکام تصدیق] د ی مذمت کيتی گئی تے زونیگا اُتے بغاوت د ی کوشش کرنے ، شہریاں نو ں خوفزدہ کرنے تے جمہوریت د ی خلاف ورزی کرنے دا الزام عائد کيتا۔ مورالیس نے ایہ وی سفارش کیتی کہ عام ہڑتال دا اعلان کردے ہوئے سڑکاں نو بند کر دتا جائے۔[11][ناکام تصدیق]

صدارت دی وزیر ماریا نیلا پراڈا نے عوامی چوک وچ متحرک ہون نوں "بغاوت دی کوشش" قرار دتا تے مقامی ٹیلی ویژن سٹیشن ریڈ یونو ڈی بولیویا تے آکھیا کہ "لوک جمہوریت دے دفاع لئی چوکس نیں"۔[37] سینیٹر ورجینیا ویلاسکو کونڈوری [es]، جنہاں نے ایوو مورالس دے تحت انصاف دے وزیر دے طور تے خدمات انجام دتیاں، نے پلورینیشنل لیجسلٹیو اسمبلی دے باہر صحافیاں نال گل بات کیتی تے مورالس تے بغاوت دی کوشش دے پچھے ہون دا الزام لایا۔[38]

بولیویا دے سابق صدراں جورج کوئروگا تے جینین اینیز نے بغاوت دی کوشش دی مخالفت کردے ہوئے انفرادی بیانات جاری کیتے تے 2025 دے عام انتخابات وچ ووٹراں نو ملک دی سیاسی قیادت دی جگہ لین دا مطالبہ کیتا۔[39] سابق صدر کارلوس میسا تے سانتا کروز دے محکمے دے گورنر لوئس فرنانڈو کاماچو نے وی بغاوت دی کوشش دی تردید دا اظہار کیتا۔[40][41]

بین الاقوامی

آرگنائزیشن آف امریکن سٹیٹس دے سیکرٹری جنرل لوئس الماگرو نے آرسی دی حکومت دے نال یکجہتی دا مظاہرہ کیتا جد کہ فوج دے اعمال دی مذمت کیتی۔[38]

برازیل، [42] چلی، [43] کولمبیا، [44] کوسٹا ریکا، [45] کیوبا، [46] گوئٹے مالا، [47] ہونڈوراس، [48] میکسیکو، [49] ورگے آئیبرو-امریکہ دے سربراہ ریاستاں دے سربراہ۔ نکاراگوا، [50] پاناما، [51] پیراگوئے، [52] پیرو، [53] سپین، [54] یوروگوئے، [55] تے وینزویلا [56] نے بغاوت دی کوشش دی مذمت کیتی، جویں کہ روس [57] تے اعلیٰ نمائندہ نے کیتا۔ یورپی یونین برائے خارجہ امور تے یورپی یونین دی سلامتی پالیسی دے جوزپ بوریل تے یورپی کمیشن دے صدر ارسولا وان ڈیر لین۔[58][59]

ارجنٹائن دی حکومت نے بغاوت دی کوشش دی مذمت کیتی، وزیر خارجہ ڈیانا مونڈینو نے اظہار کیتا کہ "حکومتاں نو صرف بیلٹ باکس دے ذریعے تبدیل کیتا جانا چاہیدا اے، پرتشدد بغاوتاں دے ذریعے نئیں" تے "جمہوریت غیر مذاکرات دے قابل اے"۔[60]

بولیویا وچ امریکی سفارت خانے د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کردہ اک بیان وچ ، ریاستہائے متحدہ نے منتخب حکومت نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کسی وی کوشش نو‏‏ں مسترد کردتا تے "آئینی نظام تے قانون د‏‏ی حکمرانی دا احترام" کرنے دا مطالبہ کيتا۔[61] وائٹ ہاؤس دے اک ترجمان نے آکھیا کہ بائیڈن انتظامیہ پیش رفت دی نگرانی کر رئی اے۔[62]

اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے سربراہ وولکر ترک نے "تشدد دے الزامات تے زخمیاں د ی اطلاعات د ی مکمل تے غیر جانبدار تحقیقات" دا مطالبہ کيتا۔[63]

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ