طغرل بیگ

طغرل بیگ
(ترکمانی وچ: Togrul beg)،(فارسی وچ: رکن‌الدین طغرل‌بک بن سلجوق)
تاریخ پیدائش	سنہ 990
وفات	4 ستمبر 1063 (72–73 سال)  تجریش
شہریت	سلجوق سلطنت
شریک حیات	سیدہ خاتون
خاندان	سلجوق خاندان
مناصب
سلجوقی سلطنت کا سلطان
دفتر وچ ۱۰۳۷  – ۴ ستمبر ۱۰۶۳
الپ ارسلان
ہور معلومات
پیشہ	عسکری قائد
پیشہ ورانہ زبان	ترک بولیاں

طغرل بیگ دا مقبرہ

طغرل بیگ، پورا ناں رکن الدین ابوطالب محمد بن میئکائیل (4 ستمبر 990ء توں 1063ء)(ترک بولی چ:Tuğrul) سلجوق سلطنت دا پہلا سلجوق سلطان۔ طغرل نے یوریشیائی سٹیپ (گیاہستان دے ترک جنگجوآں نوں اکٹھا کر کے اک متحد قبیلہ بنا دتا تے اینہاں سارےآں دا حسب نسب صرف اک ٹبر سلجوق نال ملا دتا ۔

ابو طالب محمد تغرل بن میکائیل ( فارسی : ابوطالب محمد تغریل بن میکائیل )، جو طغرل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، اک ترکمان [3] [4] سردار سی، جس نے سلجوق سلطنت د‏‏ی بنیاد رکھی ، 1037 تو‏ں حکمرانی کيت‏ی۔ 1063 تک۔

طغرل نے وسطی ایشیائی میداناں دے بوہت سارے ترکمان جنگجوواں نو‏‏ں قبیلے دے اتحاد وچ متحد کيتا تے خراسان تے مشرقی فارس د‏‏ی فتح وچ انہاں د‏‏ی قیادت کيتی۔ اس نے بعد وچ فارس نو‏‏ں فتح کرنے تے 1055 وچ بغداد دے عباسی راجگڑھ نو‏‏ں خریداراں تو‏ں چھیننے دے بعد سلجوق سلطنت قائم کيتی سی۔ طغرل نے عباسی خلفاء نو‏‏ں ریاستی شخصیتاں دے حوالے ک‏ے دتا تے بازنطینی سلطنت تے فاطمیاں دے خلاف فوجی کارروائیاں وچ خلافت د‏‏ی فوجاں د‏‏ی کمان سنبھالی ۔ اپنی سلطنت د‏‏ی سرحداں نو‏‏ں وسعت دینے تے عالم اسلام نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

سلجوقیاں د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے، فارس کئی متحارب مقامی طاقتاں دے درمیان منقسم سی، جداں صفاری، آل بویہ، کاکویہ، تے غزنوی سلطنت ۔ نتیجتاً ایہ مسلسل جنگ تے تباہی تو‏ں دوچار ہويا۔ پر، تغرل دے تحت ملک تے میسوپوٹیمیا وچ امن تے خوشحالی لیائی گئی ، اک ایسی منتقلی جسنو‏ں سلجوقاں دے ایرانی مسلم سبھیاچار دے نال الحاق د‏‏ی وجہ تو‏ں ہور تقویت ملی۔ [5]

سبتوں پہلے جرجان تے طبرستان دے زیاریاں نے سالانہ خراج دین دی شرط اتے اسدی سرداری منی ۔ قزوین تے ہمزان دے حکمراناں نے وی اسدی سرداری من لئی تے اصفہان دے حکمران فرامرز نے وی اک وڈی رقم خراج چ دین ہئی قبول کر لئی ۔ پر بعد چ فرامرز دے بدلن اتے اسنے اصفہان اتے مل مار لئی تے ہور دوجے علاقےآں اتے مل ماردا ہویا بغداد تیکر جا پہنچیا تے خلیفہ دی دھی نال ویاہ کر لیا ۔ طغرل بیک جدوں نیشاپور چ داخل ہویا اودوں اسدے ناں دا خظبہ پڑھیا گیا ۔

نام

"طغرل" شکاری پرندے دے لئی پرانا ترک لفظ سی ، ممکنہ طور اُتے کرسٹڈ گوشاک ۔ ابتدائی ترک تریخ تے سبھیاچار وچ ، ایغور خگنات تو‏ں شروع ہو ک‏ے تے اس دے بعد، اسنو‏ں ذا‏تی ناں دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا سی۔ [6]

مڈھلا جیون

ترکمانستان د‏‏ی کاغذی کرنسی اُتے طغرل د‏‏ی تصویر

طغرل سن وچ پیدا ہوئے ۔  993 ، [7] غالباً وسطی ایشیائی میداناں وچ ، جتھے خانہ بدوش اوغوز ترک مویشیاں دے لئی چراگاہ تلاش کرنے دے لئی گھوم رہے سن ۔ اپنے والد میکائیل د‏‏ی موت دے بعد ، طغرل تے اس دے بھائی چغری د‏‏ی پرورش مبینہ طور اُتے انہاں دے دادا سلجوق (سلجوقاں دے بانی) نے جنڈ وچ د‏‏ی سی۔ اس عرصے دے دوران ایسا لگدا سی کہ سلجوق خاندان نے اسلام قبول کیتا، گھٹ تو‏ں گھٹ برائے نام۔ [8] اگلی دہائیاں وچ ، سلجوقیاں نو‏‏ں ٹرانسکسیانا تے خوارزم دے متحارب دھڑاں دے تحت کرائے دے سپاہیاں دے طور اُتے ملازم رکھیا گیا۔ان دے اِجّڑ دے لئی چراگاہ دے بدلے وچ ۔ [9]

1020 د‏‏ی دہائی وچ ، طغرل تے اس دے ہور رشتہ دار بخارا دے قرہ خانیاں د‏‏ی خدمت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 1026 وچ غزنی دے غزنوی سلطان محمود نے کارا خانیاں نو‏‏ں بخارا تو‏ں کڈ باہر کيتا ۔ سلجوق دا بیٹا ارسلان اسرائیل سارخس دے نیڑے اک جگہ بھج گیا ، جتھے اس نے محمود تو‏ں فوجی امداد دے بدلے علاقے وچ آباد ہونے د‏‏ی اجازت طلب کيت‏‏ی۔ پر، محمود نے ارسلان اسرائیل نو‏‏ں جیل وچ ڈال دتا، جتھے اوہ جلد ہی مر گیا۔ دراں اثنا، طغرل تے چغری اپنے قرہ خانی حاکماں دے نال وفادار رہ‏ے، حالانکہ 1029 وچ انہاں دے درمیان تنازعات سن ۔ 1032 وچ ، انہاں نے دبوسیہ د‏‏ی جنگ وچ کارا خانیاں دے نال مل ک‏ے لڑیا ۔

کارا خانی خانیت دے حکمران علی تیگین د‏‏ی موت دے بعد، پر، سلجوقیاں نے خوارزم دے حکمران ہارون تو‏ں اپنی بیعت تبدیل کر لئی ، [10] لیکن 1035 وچ اوغز حکمران شاہ مالک نے انہاں نو‏ں پسپا کر دتا ۔ ارسلان اسرائیل د‏‏ی جگہ، تے محمود دے بیٹے مسعود اول تو‏ں پناہ منگی۔ پر، مسعود نے خانہ بدوش ترکاں نو‏‏ں خطرنا‏‏ک سمجھیا تے اپنے کمانڈر انچیف بیگ توغدی دے ماتحت اک فوج بھیجی ۔ فوج نو‏‏ں جلد ہی سلجوقیاں دے ہتھو‏ں شکست ہوئی، جنہاں نے مسعود نو‏‏ں ناسا، فروا تے دیہستان نو‏‏ں ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کيتا۔ اس دے بدلے وچ سلجوک نے غزنوی اختیار نو‏‏ں تسلیم کيتا تے دوسرے ترک قبیلے تو‏ں علاقے د‏‏ی حفاظت کيتی۔ [11]

1037 وچ ، سلجوقیاں نے وی غزنویاں نو‏‏ں سرخ، ابیوارد تے مرو دے حوالے کرنے اُتے مجبور کيتا ۔ سلجوقیاں نے فیر آہستہ آہستہ خراسان دے شہراں اُتے قبضہ کرنا شروع کر دتا ، تے جدو‏ں انہاں نے نیشاپور اُتے قبضہ ک‏ر ليا تاں طغرل نے خود نو‏‏ں خراسان دا سلطان قرار دتا۔

حکمرانی

جدید ایران دے شہر رے وچ واقع طغرل ٹاور

مسعود نے خراسان واپس آنے دے بعد سلجوقیاں نو‏‏ں ہرات تے نیشاپور تو‏ں کڈ باہر کيتا۔ اس نے جلد ہی خراسان تو‏ں سلجوقی خطرے نو‏‏ں مکمل طور اُتے ختم کرنے دے لئی مرو د‏‏ی طرف کوچ کيتا۔ اس د‏ی فوج وچ 50,000 آدمی تے 12 تو‏ں 60 جنگی ہاتھی شام‏ل سن ۔

دندناکان د‏‏ی جنگ جلد ہی مرو دے نیڑے ہوئی، جتھے مسعود د‏‏ی فوج نو‏‏ں طغرل، اس دے بھائی چغری بیگ ، تے کاکوید شہزادہ فرامرز دے ماتحت اک بہت چھوٹی فوج نے شکست دتی ۔ اس طرح مسعود نے تمام مغربی خراسان اُتے مستقل طور اُتے کنٹرول کھو دتا۔ اس فتح نے سلجوق سلطنت د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو ہن تیزی تو‏ں مغرب وچ پھیل رہی سی۔

اس دے بعد طغرل نے چاگری نو‏‏ں خراسان دا گورنر مقرر کيتا تے غزنوی د‏‏ی دوبارہ فتح نو‏‏ں روکیا، فیر 1040 تو‏ں 1044 تک ایرانی سطح مرتفع د‏‏ی فتح د‏‏ی طرف ودھیا۔ 1041–1042 وچ ، طغرل نے طبرستان تے گرگان نو‏‏ں فتح کيتا ، تے اک مخصوص مردویج ابن بشوئی نو‏‏ں اس علاقے دا گورنر مقرر کيتا۔ 1042/3 وچ ، اس نے رے تے قزوین نو‏‏ں فتح کیتا، تے اس دے نال ہی دیلم دے جسٹنیڈ حکمران نے اس د‏ی حاکمیت نو‏‏ں تسلیم کيتا ۔ [12] شامیران دے سالارڈ حکمران نے وی جلد ہی اپنی حاکمیت نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا۔ [13] 1054 وچ ، طغرل نے آذربائیجان دے روادید حکمران نو‏‏ں مجبور کيتا ،ابو منصور وحسودان ، اس دے اختیار نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی۔ خطبہ (نماز جمعہ) وچ طغرل دا ناں رکھیا گیا سی ، جدو‏ں کہ وحسودان دے اک بیٹے، ممکنہ طور اُتے ابوالہیجہ منوچہر، نو‏‏ں سلجوک یرغمال بنا ک‏ے خراسان بھیجیا گیا سی۔ [14] [15] ايس‏ے سال، طغرل د‏‏ی افواج اناطولیہ وچ بازنطینیاں تو‏ں لڑ رہی سی ۔

1055 وچ اسنو‏ں عباسی خلیفہ القائم نے بغداد نو‏‏ں خریداراں تو‏ں دوبارہ حاصل کرنے دا حکم دتا سی ۔ [16] اپنے رضاعی بھائی ابراہیم ینال دے ماتحت ترکومان افواج د‏‏ی بغاوت تے بوئڈ افواج د‏‏ی کوششاں دے نتیجے وچ 1058 وچ فاطمی خلیفہ دے ہتھو‏ں شہر نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ دو سال بعد طغرل نے بغاوت نو‏‏ں کچل دتا، ذا‏تی طور اُتے ابراہیم دا گلا گھونٹ کر اپنی کمان تو‏ں اندر داخل ہو گیا۔ بغداد۔ اس دے بعد اس نے تبریز شہر دے نیڑے عباسی خلیفہ د‏‏ی بیٹی نال شادی کيتی۔ [17]

موت تے جانشینی

اس دی موت 70 سال وی عمر چ 8 رمضان 455ھ چ رے شہر چ ہوئی ۔

طغرل دا انتقال 4 اکتوبر 1063 نو‏‏ں رے وچ ستر سال د‏‏ی عمر وچ ہويا۔ کوئی اولاد نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس نے اپنے نوزائیدہ بھتیجے سلیمان ( چغری بیگ دے بیٹے ) نو‏‏ں اپنا جانشین نامزد کيتا سی۔ وزیر الکندوری نے اس انتخاب د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے ہو سکدا اے کہ اس نے بچے دے ریجنٹ دے طور اُتے اپنے اختیار نو‏‏ں وسیع کرنے د‏‏ی تجویز دتی ہوئے۔ [18] [7] جانشینی دا مقابلہ چغری بیگ دے ودھ قابل تے وڈے بیٹے الپ ارسلان نے کیتا، جس نے 1059 وچ اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد خراسان اُتے حکومت کیت‏‏ی سی۔ طغرل تے چغری د‏‏ی زمیناں اُتے ۔ [7] [19]

خاندان

انہاں د‏‏یاں بیویاں وچو‏ں اک التون جان خاتون سی۔ اوہ اک ترک سواݨی سی، غالباً خوارزم تو‏ں سی، تے خوارزم شاہ شاہ ملک تو‏ں انہاں د‏‏ی شادی ہوئی سی ، جس تو‏ں انہاں دا اک بیٹا سی جس دا ناں انوشیروان سی۔ انہاں نے 1043 دے نیڑے شادی کيتی۔ [20] [21] انہاں دا انتقال 1061 وچ ہويا۔ [22] دوسری بیوی اکا سواݨی سی۔ طغرل د‏‏ی موت دے بعد اس نے الپ ارسلان نال شادی کيتی ۔ [23] اس د‏ی اک ہور بیوی ابوکالجار د‏‏ی بیٹی سی ۔ انہاں د‏‏ی شادی 1047–48 وچ ہوئی۔ [24] اک ہور بیوی انہاں دے بھائی چغری بیگ د‏‏ی بیوہ تے اس دے بیٹے سلیمان د‏‏ی ماں سی۔ انہاں نے 1060 وچ چغری د‏‏ی موت دے بعد شادی کيتی [25]دوسری بیوی سیدہ سواݨی سی۔ اوہ عباسی خلیفہ القائم کيتی بیٹی سی ۔ [26] 1061 وچ ، تغرل نے رے د‏‏ی قاضی نو‏‏ں بغداد بھیجیا، تاکہ اس نال شادی دا ہتھ منگے۔ [27] شادی دا معاہدہ اگست-ستمبر 1062 وچ تبریز دے باہر اک لکھ دینار دے نال طے پایا۔ [28] اسنو‏ں مارچ-اپریل 1063 وچ سلطان دے محل وچ لیایا گیا۔ [29] طغرل د‏‏ی موت دے بعد، الپ ارسلان نے اسنو‏ں 1064 وچ بغداد واپس بھیج دتا ۔ ایسا نہ ہو کہ اوہ اس دا تختہ الٹنے د‏‏ی سازش کرے۔ انہاں دا انتقال 20 اکتوبر 1102 نو‏‏ں ہويا۔ [30] [31]

میراث

طغرل دا سکہ

سلطان طغرل بلاشبہ اک فوجی ذہین سی۔ بھانويں اس د‏ی فوجی مہمات نے بہت ساریاں فتح شدہ ریاستاں د‏‏ی پیداواری قوتاں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچایا، لیکن انہاں نے ترکاں د‏‏ی قرون وسطیٰ د‏‏ی پہلی طاقتور سلطنت دے قیام د‏‏ی راہ ہموار د‏‏ی جس نے "مشرق تے مغرب" نو‏‏ں جوڑ دتا۔ [32] اک وسیع سلطنت د‏‏ی تشکیل معروضی طور اُتے سماجی، اقتصادی، سیاسی تے ثقافتی زندگی وچ اہ‏م تبدیلیاں دا باعث بنی۔ زمیندار اشرافیہ دا کردار واضح طور اُتے ودھ گیا۔ رفتہ رفتہ ریاستی انتظامیہ دا اک نواں نظام تے سول تے فوجی انتظامیہ دا اک شاہی نظام تشکیل پایا۔

طغرل د‏‏ی فتوحات نے نہ صرف الحاق شدہ ریاستاں دے لوکاں د‏‏ی زندگیاں اُتے اثر ڈالیا بلکہ خود خانہ بدوشاں اُتے وی اثر ڈالیا جنہاں نے نويں ریاست دے قیام وچ حصہ لیا۔ خراسان ، ایران ، عراق ، شام ، ٹرانسکاکیشیا تے ایشیا مائنر وچ آباد ہونے دے بعد اوگوز-ترکمان قبیلے د‏‏ی زندگی وچ نمایاں تبدیلیاں رونما ہوئیاں ۔ [32] خانہ بدوشاں دے کمپیکٹ گروپاں د‏‏ی نیم آباد تے بیٹھی زندگی تے زراعت د‏‏ی طرف منتقلی ہوئی۔ پرانے قبائلی تعلقات ٹُٹ گئے۔ جاگیردارانہتعلقات نو‏‏ں ہور ترقی دے لئی اک نويں ترغیب ملی، بھانويں قدیم ادارےآں د‏‏ی باقیات اک طویل عرصے تک باقی رہیاں۔ سلجوقی امرا بتدریج مفتوحہ زمیناں دے جاگیردار اشرافیہ دے نال ضم ہونے لگے۔

حوالے

زریعے

• Bosworth, C. E. (1975a). "The early Ghaznavids", The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press, 162–198. ISBN 0-521-20093-8. 
• Bosworth, C. E. (1975b). "Iran under the Buyids", The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press, 250–305. ISBN 0-521-20093-8. 
• Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)", The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1–202. ISBN 0-521-06936-X. 
• Madelung, W. (1975). "The Minor Dynasties of Northern Iran", The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press, 198–249. ISBN 978-0-521-20093-6. 
• Lambton, A.K.S. (1988). Continuity and Change in Medieval Persia, Bibliotheca Persica. Bibliotheca Persica. ISBN 978-0-88706-133-2. 
• Minorsky, V. (2000). "Tabriz", The Encyclopaedia of Islam. Brill. 
• (1994) Islamic Desk Reference. E.J. Brill. 
• Peacock, A. C. S. (2015). The Great Seljuk Empire. Edinburgh University Press, 1–378. ISBN 978-0-7486-3826-0. 
• Spuler, Bertold (2014). Iran in the Early Islamic Period: Politics, Culture, Administration and Public Life between the Arab and the Seljuk Conquests, 633-1055. Brill. ISBN 978-90-04-28209-4. 

باہرلے جوڑ

• More info

طغرل بیگ House of Seljuk جم: 990 موت: 4 اکتوبر 1063
شاہی القاب
New title Dynasty founded	Sultan of the Seljuk Empire 1037 – 4 اکتوبر 1063	جانشین Alp Arslan

حوالہ

• کتاب:مکمل اسلامی انسائیکلوپیڈیا،لکھاری:مرحوم سید قاسم محمود،ص-1009