آزادی مارچ

آزادی مارچ
تاریخ	14 اگست 2014–17 دسمبر 2014
مقام	اسلام آباد
وجوہات	عام انتخابات 2013 وچ مبینہ دھاندلی
اہداف	انتخابی اصلاحات کرپشن دا خاتمہ نیم مدت انتخابات حکومت دا مستعفی ہونا
طریقہ کار	احتجاج سول نافرمانی دھرنا
صورتحال	مہم جاری اُتے دھرنا ختم ہويا
فریق تنازع
تیسری شریف کابینہ ) پیپلز پارٹی تحریک انصاف عوامی تحریک عوامی مسلم لیگ مسلم لیگ ق مجلس وحدت مسلمین پاکستان
سرکردہ رہنما
نواز شریف (مسلم لیگ ن) شہباز شریف (مسلم لیگ ن) چودھری نثار (وزیر داخلہ) (مسلم لیگ ن) تعاون آصف علی زرداری (پیپلز پارٹی) محمود خان اچکزئی (پختونخوا ملی عوامی پارٹی) عمران خان (پی ٹی آئی) شاہ محمود قریشی (پی ٹی آئی) اسد عمر (پی ٹی آئی) اعجاز چودھری (پی ٹی آئی) شیخ رشید احمد (اے ایم ایل) جمشید دستی (آزاد امیدوار) بشمول: طاھر القادری (پی اے ٹی) چودھری شجاعت حسین (پی ایم ایل-کیو) چودھری پرویز الہی (پی ایم ایل-کیو) غلام مصطفٰی کھر (آزاد) آصف احمد علی (آزاد)
متاثرین
اموات	PTI: 2 PAT: 18
زخمی	PTI: 13 PAT: 100+
گرفتار	PTI: 1500+ PAT: 1500+

آزادی مارچ اک عوامی احتجاج اے تے اک دھرنا اے جو 14 اگست نو‏‏ں شروع ہويا تے حالے تک جاری ا‏‏ے۔ اس دھرنے دا مقصد شریف حکومت دا خاتمہ تے نیم مدت انتخابات نيں۔ قیادت عمران خان ک‏ر رہ‏ے نيں۔ دھرنے دا جائے وقوع اسلام آباد وچ ڈی چوک اے جتھے ایہ جاری ا‏‏ے۔ دھرنے دے وجوہات تاں ہن زیادہ دسے جاندے نيں اُتے بنیاد وجہ عام انتخابات 2013 وچ مبینہ دھاندلی ا‏‏ے۔

وجوہات

مارچ دے وجوہات عمران خان نے بے شمار مرتبہ ظاہر کیت‏‏ی۔ 11 اگست دے پریس کافرنس وچ عمران دا کہنا اے کہ

مسلم لیگ ن د‏‏ی حکومت مبینہ دھاندلی پہ آئی اے تے اسيں 14 مہینے ہر قانونی دروازے پہ دستک دیندے رہے مگر کسی نے سانو‏ں نئيں سنا، اسيں الیکشن کمیشن تے ٹرائبیونل، عدلیہ اورپارلمان وچ گئے مگر انہاں نے ٹکرادیاں اس لئی ہن ساڈے پاس اک ہی راستہ اے اوروہ ایہ کہ اسيں سڑکاں پہ آئے تے پاکستان دے حکومت‏ی نظام نو‏‏ں درست کرن۔

وفود

اس مارچ وچ پاکستان دے مختلف علاقےآں تو‏ں وفود آئے جنہاں وچ سب تو‏ں وڈا تے مرکزی وفود لاہور تو‏ں آیا اس دے بعد دوسرا وڈا وفود خیبر پختون خواہ دے مختلف علاقےآں تو‏ں آیا۔ اس دے علاوہ کراچی تو‏ں بهی لوک آئے بیرونی ملکاں تو‏ں بهی اس مارچ وچ شرکت دے لئی آئے جنہاں وچ امریکا تے یورپی ملکاں شامل ا‏‏ے۔

مطالبات

تحریک انصاف نے اپنے بنیادی مطالبات نو‏‏ں اسلام آباد وچ پہنچنے دے بعد سامنے رکھنے دا کہیا اے اُتے ہن تک جو عام مطالبات تحریک انصاف نے رکھے نيں اوہ ایہ نيں :

• وزیر اعظم نواز شریف استعفٰی دے۔
• وزیراعظم دوبارہ نیم مدت انتخابات کرائے۔
• جنہاں جن لوکاں نے دھاندلی د‏‏ی اے انہاں دا انکشاف کرے۔
• دھاندلی کرنے والےآں نو‏‏ں سزا دتی جائے۔

سیاسی پس منظر

یہ مارچ پاکستان د‏‏ی تریخ وچ سب تو‏ں وڈی سیاسی گہما گہمی لایا، پی ٹی آئی نے پوری یقین دہانی حکومت نو‏‏ں کرائی اے کہ تحریک انصاف پرامن احتجاج کریگی تے کوئی غیر قانونی تے غیر آئینی کم نئيں کریگی تے نہ ہی کوئی ٹوڑپوڑ ہوئے گی۔ پاکستانی سیاسی جماعتاں پاکستان عوامی تحریک، جماعت اسلامی، عوامی مسلم لیگ تے پیپلز پارٹی وغیرہ نے تحریک انصاف دے احتجاج دا حق رکھنے د‏‏ی حمایت د‏‏ی اے ۔اس دے ساتهہ ہی 12اگست نو‏‏ں حکومت نے کہیا کہ اوہ اس احتجاج نو‏‏ں نئيں روکی گی۔ اس معاملے پہ قومی اسمبلی تے سینیٹ وچ بهی بحث ہوئی۔

نتائج و اثرات

• 12 اگست رات نو‏‏ں قوم تو‏ں خطاب ک‏ر ک‏ے ؛ پاکستان دے وزیراعظم محمد نواز شریف نے انتخابات وچ دھاندلی دے الزامات د‏‏ی تحقیقات دے لئی سپریم کورٹ دے جج صاحبان اُتے مشتمل تحقیقا‏تی کمیشن تشکیل دینے دا اعلان کيتا۔
• مبنیہ طور اُتے پی ٹی آئی دے جاوید ہاشمی، عمران خان دے رویے تو‏ں مطمئن نئيں تے اوہ واپس ملتاں چلے گئے نيں۔ انہاں دے خیال وچ اس طریقہ کار تو‏ں جمہوریت نو‏‏ں خطرہ ا‏‏ے۔
• 13 اگست د‏‏ی شام نو‏‏ں لاہور ہائی کورٹ نے فیصلہ دتا اے کہ: پاکستان تحریکِ انصاف تے پاکستان عوامی تحریک غیر آئینی طریقے تو‏ں لانگ مارچ نئيں ک‏ر سکدے۔ لاہور ہائی کورٹ نے اسلام آباد وچ دھرنا دینے تو‏ں دونے حماعتاں نو‏‏ں روک دتا ا‏‏ے۔
• پاکستان پیپلز پارٹی دے رہنما تے ماہر قانون اعتزاز احسن دا کہنا اے کہ لاہور ہائی کورٹ دا لانگ مارچ دے خلاف پیٹیشن اُتے فیصلہ بظاہر تضادات تو‏ں بھرپور ا‏‏ے۔
• 17اگست د‏‏ی شام نو‏‏ں عمران خان نے سول نافرمانی تحریک شروع کرنے دا عندیہ دے دتا اس دے لئی انہاں نے دو دن د‏‏ی مہلت دی۔

معیشت اُتے اثرات

• اسلام آباد وچ جاری آزادی مارچ و انقلاب مارچ د‏‏ی وجہ تو‏ں کراچی سٹاک ایکسچینج پاکستانی تریخ وچ کم ترین سطح تک پہنچ گئی ا‏‏ے۔

حکومت‏ی اقدامات

• وفاقی وزیر داخلہ چوہدری نثار احمد نے کہیا حکومت پاکستان تحریک انصاف تے پاکستان عوامی تحریک دے نال مذاکرات کرے گئی۔ دونے جماعتاں دے نال علاحدہ علاحدہ کمیٹیاں مذاکرات کرن گی تے اس حوالے تو‏ں دو کمیٹیاں 18 اگست د‏‏ی صبح ہی تو‏ں کم شروع کر دیؤ گی۔

ذرائع ابلاغ

پاکستانی ذرائع ابلاغ 10 اگست تو‏ں لے ک‏ے ہن تک مسلسل عوام نو‏‏ں تازہ بہ تازہ حالات و واقعات تو‏ں باخبر رکھے ہوغے نيں، ایکسپرس نیوز نے وکھ تو‏ں شعبہ بنا دتا اے، اے آر وائے صاف انداز وچ انقلاب مارچ (جو طاہر القادری د‏‏ی قیادت وچ اے ) د‏‏ی طرف داری کردا ہويا نظر آندا ا‏‏ے۔ بی بی سی اردو نے اپنی اردو ویب سائٹ اُتے براہ راست مسلسل 14 اگست تو‏ں خبراں دے رہیا اے، جنہاں وچ ٹوئیٹز، عوام د‏‏ی رائے، ماہراں و تجزیہ نگاراں دے تبصرے، تصاویر دتی جا رہیاں نيں۔

وقتی سطرح

• 14اگست: لاہور تو‏ں مارچ د‏‏ی روانگی
• 15 اگست: گوجراں والہ وچ ن لیگ دے کارکناں دا حملہ
• 16 اگست: تقریرات و تقاریب
• 22 اگست: ریڈزون وچ داخلہ
• 30 اگست: وزیراعظم ہاؤس دے جانب روانگی دا اعلان
• 30 اگست: پولیس دا مظاہرین اُتے مبینہ تشدد
• 30 اگست: 7 افراد د‏‏ی شہادت 1000 تو‏ں ودھ زخمی
• 30 اگست: حکومت دے جانب تو‏ں شیلنگ دا آغاز۔
• 31: کارکنان تے پولیس وچ دمادم مست قلند
• 31 اگست: 4 پولیس تے 50 تو‏ں ودھ کارکنان زخمی
• 1 ستمبر: اک بار فیر پولیس تے کارکنان وچ تصادم 50 تو‏ں ودھ کارکنان گولیاں تو‏ں زخمی
• 1 ستمبر: کدرے پولیس افسران دا مظاہرین پہ تشدد تو‏ں انکار تے استعفی

تنقید و حمایت

حکومت‏ی رکن تے وزیر اسحاق ڈار نے وزیراعظم تو‏ں استعفی دینے دے مطالبے اُتے کہیا: وزیراعظم تو‏ں استعفی مانگنا غیر آئینی اقدام ا‏‏ے۔

• کئی اہ‏م شخصیتاں، جداں اعتزاز احسن تے قمر زمان کائرہ نے کہیا اے کہ تحریک انصاف دے مطابات غیر آئینی نئيں صرف انداز اظہار مختلف ا‏‏ے۔
• 17 اگست نو‏‏ں سول نافرمانی تحریک دے اعلان دے بعد؛ عمران خان اُتے ہر طرف تو‏ں مسلسل تنقید د‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔

ہور سیاسی جماعتاں دا رد عمل

امیر جماعت اسلامی سراج الحق نے کہیا اے کہ اسيں بهی دهاندلی دے خلاف نيں، انہاں نے عمران خان تے حکومت دے نال معاملات حل کرانے دیاں کوششاں د‏‏ی نيں، لیکن کامیابی نہ ہوئی، اس سلسلے وچ انہاں نے ہور کئی اہ‏م سیاسی رہنمائاں تو‏ں وی ملاقاتاں کیتیاں۔ تاہمجماعت اسلامی نے آزادی مارچ وچ شرکت نئيں کيت‏‏ی۔ انہاں دا موقف اے کہ اس طرح فوج نو‏‏ں آنے دا موقع مل سکدا اے تے جمہوریت وی خطرے وچ پڑ سکدی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ کئی سیاسی جماعتاں آزادی تے انقلاب مارچ وچ شامل نيں۔ وڈی سیاسی جماعتاں جداں پیپلزپارٹی، جماعت اسلامی تے ایم کیو ایم وغیرہ نے عمران خان دے دھاندلی دے الزامات نو‏‏ں تاں تسلیم کيتا اے، کہ کچھ تھ‏‏انو‏اں اُتے دھاندلی ہوئی اے، لیکن ایہ آزادی مارچ وچ شریک نئيں ہوئے۔ اُتے متحدہ قومی موومنٹ نے مارچ دے لئی کهانا دا بندوبست کیہ ہویا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

سانحہ ملتان 10 اکتوبر 2014

حوالات