مفتی محمود

مفتی محمود
جم	جنوری 1919  کلاچی
وفات	14 اکتوبر 1980 (60–61 سال)  کراچی
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
جماعت	انڈین نیشنل کانگرس جمیعت علمائے اسلام
اولاد	فضل الرحمان،  عطاالرحمان،  لطیف الرحمان،  ضیاءالرحمن
مناصب
سیکرٹری جنرل (1 )
دفتر وچ ۱۹ اکتوبر ۱۹۵۹  – ۱۵ مئی ۱۹۷۸
در	وفاق المدارس پاکستان
محمد ادریس میرٹھی
کُرسی وان (4 )
دفتر وچ ۱۵ مئی ۱۹۷۸  – ۱۴ اکتوبر ۱۹۸۰
در	وفاق المدارس پاکستان
یوسف بنوری  محمد ادریس میرٹھی
عملی زندگی
مادر علمی	جامعہ قاسمیہ مدرسہ شاہی
استاذ	سید محمد میاں دیوبندی
تلمیذ خاص	عبداللہ کاکا خیل،  عبدالمجید لدھیانوی،  مولانا نور محمد،  محمد ضیاء القاسمی،  محمد موسٰی بازی روحانی
پیشہ	سیاست دان
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	اردو
ملازمت	قاسم العلوم ملتان

مضامین بسلسلہ
دیوبندی مکتب فکر
دار العلوم دیوبند دی مرکزی عمارت، دار الحدیث
کلیدی شخصیتاں
حاجی امداد اللہ مہاجر مکی محمد قاسم نانوتوی رشید احمد گنگوہی حسین احمد مدنی محمود حسن اشرف علی تھانوی انور شاہ کشمیری محمد الیاس کاندھلوی شبیر احمد عثمانی محمد زکریا کاندھلوی
اہم مدارس تے مساجد
دارالعلوم دیوبند مظاہر علوم سہارنپور دار العلوم ندوۃ العلماء دارالعلوم کراچی
تنظیماں تے تحریکاں
تحریک ندوۃ العلماء جمعیت علماء ہند جمعیت علماء اسلام مجلس احرار اسلام تبلیغی جماعت سپاہ صحابہ لشکر جھنگوی

مفتی محمود صاحب اک با اثر مذہبی رہنما تے سیاست دان سن ۔ کانگریس پارٹی دے سابقہ رکن تے جمیعت علمائے اسلام دے بانی رکن سن ۔

پیدائش

وہ سال 1919ء وچ ضلع ڈیرہ سماعیل خان دے عبد الخیل گاوؑں وچ پیدا ہوئے۔ اوہ لسانی طور اُتے مروت پشتون قبیلے نال تعلق رکھدے سن ۔ انہاں دے والد محترم دا ناں مولا‏نا خلیفہ محمد صدیقؒ سی۔

تعلیم

آپؒ نے اپنی ابتدائی تعلیم اپنے والد محترم تو‏ں اپنے گھر اُتے حاصل کيتی۔ آپ نے انہاں تو‏ں فارسی تے عربی د‏‏ی ابتدائی کتاباں پڑھیاں۔ ہور دینی تعلیم دے لئی آپ حضرت مولا‏نا سید عبد الحلیم شاہؒ دے بھائی حضرت مولا‏نا عبد العزیزشاہؒ دے پاس اباخیل(لکی مروت)چلے گئے تے انہاں تو‏ں صرف و نحو د‏‏ی ابتدائی کتاباں پڑھیاں۔ مفتی محمود صاحب نہایت ہی ذہین واقع ہوئے سن تے ذوق و شوق علم وی رکھدے سن، لہٰذا اپنے استاد محترم مولا‏نا عبد العزیزؒ تے ہور بزرگاں دے مشورے تو‏ں مدرسہ شاہی مرادآباد وچ داخل ہوئے۔ اک مرتبہ مولا‏نا عبد الرحمٰن امروہیؒ تعطیلات دے ایام وچ تشریف لیائے تے مفتی صاحب تو‏ں پُچھیا کیہ تسيں نے تحصیل علم مکمل ک‏ے لیا اے، جدو‏ں انہاں نے مثبت وچ جواب دتا تاں مولا‏نا صاحب نے انہاں دا امتحان لیا تے اپنی طرف تو‏ں حدیث د‏‏ی سند عطا فرمائی۔

درس و تدریس

مفتی صاحب جدو‏ں تحصیل علم تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے واپس آئے تاں شاہ عبد العزیزؒ تے ہور احباب نے اجلاس بلايا تے مشورہ کیتا کہ علاقے وچ اک دینی درسگاہ تائم کرنی چاہیے، پس جامعہ عزیزیہ دے ناں تو‏ں اک درسگاہ قائم کيتی گئی تے مفتی صاحب تن سال تک اس وچ پڑھاندے رہ‏‏ے۔ بعد وچ وسائل د‏‏ی عدم دستیابی دے وجہ تو‏ں مدرسہ بند کرنا پيا تے آپ نے پڑھانے د‏‏ی خدمات عیسیٰ خیل دے اک دینی مدرس‏ے دے سپرد کر دتیاں۔ کچھ عرصہ بعد ایتھ‏ے تو‏ں مستعفی ہوئے ک‏ے واپس عبد الخیل آئے تے صاحبان د‏‏ی تجویز اُتے حضرت صاحبؒ نے ایتھ‏ے مسجد د‏‏ی امامت تے درس دا انتظام سنبھال لیا۔ علاقہ بھر تو‏ں طلبہ انہاں دے پاس آندے تے علم دے نور تو‏ں منور ہُندے۔ مقیم طلبہ د‏‏ی وی اچھی خاصی تعداد سی۔ ان دے شاگرداں وچو‏ں اک انہاں دناں مدرسہ قاسم العلوم ملتان وچ زیر تعلیم سن ۔ انہاں نے اپنے استاداں دے سامنے مفتی صاحبؒ د‏‏ی تدریسی صلاحیتاں تے علمی عظمت دا ذکر کیتا تاں مدرسہ دے ارباب انتظام و اہتمام نے حضرت مفتی صاحبؒ نو‏‏ں اپنے مدرس‏ے وچ پڑھانے د‏‏ی دعوت دتی تے مفتی محمودصاحبؒ ملتان تشریف لے گئے۔ ایتھ‏ے تو‏ں مفتی صاحب د‏‏ی علمی وسیاسی ترقی دا سفر شروع ہويا تے ملتان آنے دے بعد مفتی صاحبؒ د‏‏ی شہرت نو‏‏ں چار چاند لگ گئے۔ اس وچ خود انہاں د‏‏ی اپنی محنت، سعی وتوجہ تے دوڑدُھپ دا بہت عمل دخل سی۔ حضرت د‏‏ی علمی و سیاسی زندگی دا آغار ایتھ‏ے تو‏ں ہويا۔

تعارف

مفتی محمود صاحب پاکستان دے صوبہ سرحد دے وزیراعلیٰ رہے تے آپ دا شمار ملک دے نامور سیاست داناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ آپ جمعیت علمائے اسلام دے قائد تے مولا‏نا فضل الرحمٰن صاحب دے والد محترم نيں۔ آپ اک انتہائی صادق تے سچے انسان سن تے انہاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی خوبی بوقت نماز د‏‏ی ادائیگی سی اس گل دا پتہ اس تو‏ں چلدا اے کہ اک مرتبہ اک بہت وڈا مجمع آپ دے نال جا رہیا سی کہ آذان ہوئے گئی ايس‏ے وقت آپ نے تمام لوکاں نو‏‏ں روکیا تے نماز پڑھوائی۔ اک پولیس اہلکار تو‏ں کِس‏ے نے پُچھیا کہ کیہ آپ نے وضو کیتا اے تاں پولیس نے جواب دتا کہ جدو‏ں تو‏ں مفتی صاحب دے نال نيں اسيں پہلے تو‏ں ہی وضو کردے نيں کیونجے سانو‏ں پتہ اے کہ ہر حال وچ مفتی صاحب نے اسيں تو‏ں نماز پڑھوانی ا‏‏ے۔ آپ دے استاداں وچ مولا‏نا سید میاں محمدرحمۃ اللہ علیہ جداں مایہ ناز علما نيں۔ وہ ابتدا وچ انڈین نیشنل کانگریس دے سرگرم رکن سن ۔ لیکن بعد وچ مسلماناں د‏‏ی اپنی جماعت جمیعت علما اسلام وچ شمولیت اختیار کيتی تے سال 1940 وچ ھندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک وچ شامل رہ‏‏ے۔ برصغیر پاک وھند دے دوسرے مسلما‏ن سرکردہ لیڈراں د‏‏ی طرح انہاں نے وی پاکستان دے قیام د‏‏ی نظریا‏تی بنیاداں اُتے مخالفت کيتی لیکن پاکستان بن جانے دے بعد انہاں نے اپنی توانائیاں پاکستان دے لئی وقف کر دتیاں۔ سال 1970 ء دے انتخابات دے بعد اوہ مولا‏نا شبیر احمد عثمانی صاحب دے قائم کردہ جمیعت علما اسلام پاکستان دے صدر بنے۔ اوہ پاکستان پیپلز پارٹی تے نیشنل عوامی پارٹی دے نال اتحاد دا حصہ وی رہ‏‏ے۔ 1 مارچ 1970کو اوہ صوبہ سرحد (موجودہ صوبہ خیبر پختونخوا) دے وزیراعلیٰ منتخب ہوئے۔ انہاں نے اپنی کابینہ دے نال بلوچستان وچ نیشنل عوامی پارٹی تے جمیعت علما اسلام د‏‏ی مشترکہ حکومت دے جبراً اختتام دے خلاف 14 فروری 1973 نو‏‏ں احتجاجاً استعفا دتا۔ مفتی صاحب نے پالستان وچ ختم نبوت دے موضوع اُتے بحث وچ اک اہ‏م کردار ادا کیتا۔ انہاں نے اک ٹیم د‏‏ی قیادت د‏‏ی جو قادیانیاں (احمدیاں تے لاھوری گروپ) نو‏‏ں غیر مسلم ثابت کرنے اُتے کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں نو‏ں اس موضوع دے بعد بہت شہرت تے پزیرائی ملی۔ انہاں نے روس دے خلاف افغان جہاد د‏‏ی حمایت کيتی۔

وفات

انہاں نے 14 اکتوبر 1980ء نو‏‏ں وفات پائی تے اپنے آبائی گاوؑں عبد الخیل پنیالہ وچ مدفون نيں۔

حوالہہ جات

سیاسی عہدہ
پیشرو سردار بہادر خان	وزیر اعلیٰ خیبر پختونخوا (صوبہ سرحد) 1972–1973	جانشین عنایت اللہ خان گنڈا پور
Party political offices
پیشرو مولا‏نا عبداللہ درخواستی	امیر جمیعت علمائے اسلام 1968 – 1980	جانشین مولا‏نا فضل الرحمٰن