آلاش اردو

آلاش اردو (الاش اردا) (۱۹۱۷–۱۹۲۰) – ۱۹۱۷ وچ فروری تے اکتوبر دے انقلابات دے بعد۔ قازق آلاش خود مختاری د‏‏ی حکومت ۱۳ دسمبر نو‏‏ں قائم ہوئی سی۔

فائل:Alash-orda.jpg

کھبے تو‏ں سجے: احمد بیتورسینوف، علیخان نورمخمیدووچ بوکیخان ، میرزاکیپ دولاتووچ

فائل:Alashorda-musheleri.jpg

کھبے

آلاش اردو کانگریس

۱۹۱۷ ۵-۱۳ دسمبر ، اورینبرگ نے دوسری آل قازقستان کانگریس د‏‏ی میزبانی کيتی۔ کانگریس دے ایجنڈے وچ ۱۰موضوعات رکھے گئے۔ انہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م قازق-کرغیز خود مختاری دا اعلان، پولیس دا قیام تے کونسل آف دتی نیشن (حکومت) سن ۔

کورلدے دے مندوبین ملک نو‏‏ں انارکی (افراتفری) دے حالات وچ بچانے دے لئی، جس نے قازقاں د‏‏ی عارضی حکومت دا تختہ الٹنے دے بعد زندگی نو‏‏ں پیچیدہ بنا دتا سی، تاکہ "عارضی کونسل آف دتی نیشن" د‏‏ی شکل وچ اک مضبوط حکومت قائم کيتی جا سک‏‏ے۔ نے اس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے "الاش اردا" رکھیا (چیئرمین اے بوکیخان ، ۲۵ افراد) تے پولیس د‏‏ی تشکیل اُتے اک قرارداد وی منظور کيتی۔ الاش دا راجگڑھ سیمی سی (بعد وچ اس دا ناں الاش کلا رکھ دتا گیا)۔

علیخان بوکیخان ( ۱۱ فروری ، ۱۹۱۹ ) نے بعد وچ کہیا: "کانگریس دا ایہ فیصلہ قازقاں دے آباد علاقے وچ انارکی نو‏‏ں روکنے، خطے وچ بالشوزم د‏‏ی ترقی نو‏‏ں روکنے (یعنی قازقاں دے لئی علیحدگی) دے مفادات تو‏ں متاثر سی۔" حکومت کیت‏‏ی سربراہی دے لئی تن شخصیتاں نو‏‏ں نامزد کيتا گیا سی - بوکیخان، کلمانوف تے ترلی بائیف۔ سب تو‏ں زیادہ ووٹ حاصل کرنے والے بوکی خان چیئرمین منتخب ہوئے۔ اے خانہ جنگی دے دوران سوویت یونین دشمن قوتاں دے نال سی۔ اس دے نتیجے وچ خانہ جنگی جیتنے والی سوویت حکومت نے الاش پارٹی نو‏‏ں شکست دتی تے اے۔ حکومت نو‏‏ں تحلیل کر دتا. سوویت حکا‏م نے الاش تے اے نو‏‏ں قازقستان د‏‏ی سماجی و سیاسی زندگی تو‏ں ہٹانے دے لئی دھوکہ دہی تے بہکاوے دے نال نال ہتھیاراں تے زبردستی دا استعمال کيتا۔ (۱۹۱۹، ۱۹۲۰) دے دوران ) اس حقیقت دے باوجود کہ سوویت حکا‏م نے انہاں تمام لوکاں نو‏‏ں معاف کر دتا جنہاں نے الاش تحریک وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا، تقریباً سبھی سٹالنسٹ آمرانہ نظام دا شکار ہو گئے۔ اس وقت قازقاں د‏‏ی اعلان کردہ خودمختاری روس وچ ممکن نئيں سی۔ اگلا مرحلہ آزادی دے دشمن بالشوزم دے خلاف جدوجہد سی۔

اپنے اقدامات نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے دے لئی آلاش اردو حکومت نو‏‏ں سوویت مخالف پارٹی دے نال اتحاد کرنا پيا۔ آخر کار، سوویت حکومت نے صرف سوویت اُتے مبنی خود مختاری د‏‏ی حمایت تے حوصلہ افزائی کی، جدو‏ں کہ گوراں دا الاش خود مختاری دے بارے وچ مختلف نظریہ سی۔ مؤخر الذکر کيتی حمایت دے نال، قازق عوام، زیادہ واضح طور اُتے A. بوکی خان د‏‏ی قیادت وچ دانشوراں دے اک گروپ دا خیال سی کہ آزادی د‏‏ی اک خاص سطح حاصل کيتی جا سکدی ا‏‏ے۔ اس سڑک اُتے جدوجہد دے واقعات حسب ذیل ہوئے۔

امورخارجہ

اس سمت وچ گوراں دے نال آلاش اردو دا پہلا رابطہ سائبیریا د‏‏ی عارضی حکومت تو‏ں ہويا، جو سائبیریا دے علاقائی ڈوما د‏‏ی بجائے ۸ فروری ۱۹۱۸ نو‏‏ں قائم ہوئی سی، جس اُتے بالشویکاں نے قبضہ ک‏ر ليا سی۔ الاش ہورڈ دے رہنماواں نے سماریا ( کومچ ) وچ آئین ساز اسمبلی دے اراکین د‏‏ی کمیٹی، اتمان دوتوف تے اومسک وچ سائبیریا د‏‏ی عارضی حکومت تو‏ں وی رابطہ کيتا۔ خانہ جنگی دا آغاز الاش گروہ د‏‏ی سمت دا تعین کرنے دے لئی ضروری سی۔ اس طرح، قازق خود مختاری نو‏‏ں سوویت حکومت دے خلاف جدوجہد وچ گوراں دے نال شام‏ل ہونے اُتے مجبور کيتا گیا، جس د‏‏ی خطے وچ کوئی سماجی سیاسی بنیاد نئيں سی۔

شروع ہی تو‏ں سائبیریا د‏‏ی عارضی حکومت نے قازقاں نو‏‏ں اک عظیم طاقت دا مظاہرہ کيتا۔ اوہ اپنے اہداف دے حصول دے لئی ملک وچ الاش دے کارکناں دا وقار چاہندے نيں، مثال دے طور پر، ضرورت پڑنے اُتے اک فوجی فورس تشکیل دینا، جنگ دا بجھ عوام اُتے ڈالنا۔ ب حالات وچ استعمال کرنے دا ارادہ. اس حکومت نے الاشوردا نو‏‏ں اک مخصوص سرکاری ادارے دے طور اُتے آزادانہ تے فعال طور اُتے کم کرنے د‏‏ی اجازت نئيں دی۔ آرکائیو دے اعداد و شمار تو‏ں پتہ چلدا اے کہ الاشورڈا نے سائبیریا د‏‏ی حکومت دے مفاد وچ کم کرنے والے سفیراں د‏‏ی سختی تو‏ں مخالفت کيتی۔ اس دا اختتام سائبیریا د‏‏ی حکومت دے اک بیان اُتے ہويا جس وچ قازق خود مختاری نو‏‏ں خود نو‏‏ں "حقیقی علیحدگی د‏‏ی علامت" دے طور اُتے اک سرکاری تسلیم قرار دتا گیا۔

اس دے بعد آلاش اردو نے آل روسی اقتدار دے لئی اک ہور حکومت‏ی امیدوار نال ملاقات کيت‏ی - سماریا (کومچ) وچ آئین ساز اسمبلی دے اراکین د‏‏ی کمیٹی۔ ۸ جون ۱۹۱۸ نو‏‏ں پیدا ہونے والی اس حکومت نے، جس د‏‏ی قیادت وڈی حد تک ایسر کر رہ‏ی سی، نے فوری طور اُتے جمہوری اصولاں دے نال اپنی وابستگی دا مظاہرہ کيتا۔ ایہ انہاں دے الاشوردہ دے رویے تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اگست وچ ، کوموچ نے اعلان کيتا کہ اوہ الاش ہورڈے نو‏‏ں تسلیم کرے گا، اس دے علاوہ ہور حکومتاں وی بن رہیاں نيں۔ کمیٹی اے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ باکیہان، اے۔ Baitursynuly, Zh . تے ایچ. Dosmukhamedov , A. برمزاانوف ، ایم. Тынышбаев, M. شوکئی تے ہور۔ ب داخل ہويا لیکن ایہ کامیابی زیادہ دیر نئيں چل سکی۔

مخالف قوتاں نو‏‏ں متحد کرنے دے لئی، اوفا کونسل دا انعقاد کوموچ نے ۸-۲۳ ستمبر ۱۹۱۸ نو‏‏ں کيتا سی۔ اجلاس وچ مذکورہ شخصیتاں نے شرکت کيتی۔ براتانا نے عوام د‏‏ی طرف تو‏ں گل کيتی۔ بوکیخان نے کہیا کہ اوہ علیحدگی پسنداں تو‏ں دور نيں تے جمہوری وفاقی روس دے نال متحد نيں۔

اجلاس دے دوران ۱۱ ستمبر نو‏‏ں اے۔ بوکیخان ایچ د‏‏ی صدارت وچ ۔ تے Zh. Dosmukhamedovter, M. Тынышбаев, У. تناشیف ، اے. ایرمیکوف ، اے۔ الاشوردہ دا اک ہنگامی اجلاس برم زھانوف د‏‏ی شرکت تو‏ں منعقد کيتا جائے گا۔ ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ قازق خودمختاری اُتے اکیلے الاشوردا د‏‏ی حکومت ہوئے گی، تے ایہ کہ مغربی قازقستان د‏‏ی سیاسی صورتحال د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلے عارضی طور اُتے (۱۸ مئی کو) تشکیل دتا گیا اوئیل صوبہ تحلیل کر دتا جائے گا۔ حالت جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں اس تک رسائی نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں الاشوردہ د‏‏ی مغربی شاخ قائم کيتی گئی۔ ایہ کونسل دے شرکاء نو‏‏ں ایہ دکھانے دے لئی سی کہ آنے والی آل روسی آئین ساز اسمبلی دے موقع اُتے اک متفقہ خود مختاری ا‏‏ے۔

۲۳ ستمبر نو‏‏ں اجلاس دے آخری دن، عارضی آل روسی حکومت - نظامت دا اعلان کيتا گیا۔ پر، اس دے خاتمے تو‏ں کچھ دیر پہلے، ڈائریکٹوریٹ نے تمام علاقائی حکومتاں دے نال الاشوردا د‏‏ی مرکزی حکومت کو تحلیل کر دتا، تاکہ اک ناقابل تقسیم روس د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی جا سک‏‏ے، صرف اس د‏ی علاقائی تے ضلعی تنظیماں رہ گئياں۔ اس دے بجائے، اس نے جنرل محتسب دا عہدہ متعارف کرایا، جو ثقافتی تے سماجی مفادات دا انتظام کردا ا‏‏ے۔

محتسب دے دفتر دا مسئلہ ۱۸ نومبر نو‏‏ں اومسک وچ ایڈمرل کولچک د‏‏ی قیادت وچ بغاوت دے دوران زیر بحث آیا، جس نے خود نو‏‏ں "سپریم حکمران" قرار دتا۔ "ایتھ‏ے تک کہ جدو‏ں نکولائی دا وقت تے ترتیب آیا،" قازق دانشور اپنے مقصد تو‏ں نئيں ہٹے۔

کولچک حکومت نے محتسب دے فرائض تو‏ں متعلق ضوابط اُتے تبادلہ خیال کرنے تے اس دے لئی ضروری مواد اکٹھا کرنے دے لئی نمائندےآں نو‏‏ں قازقستان وچ بھیجیا۔ ۲ مئی نو‏ں، وزارت داخلہ دے نمائندے جی۔ ملاخوف قازق دانشوراں دے اک گروپ دے سامنے الاشوردا د‏‏ی قسمت اُتے ادارے دا منصوبہ پیش کرن گے۔

۶ مئی ۱۹۱۹ نو‏‏ں اے۔ برمزاانوف، ایم. Тынышбаев, Р. مرسیکوف ، اے. Қозбағаров, С. Дүйсембинов, Х. Gabbasov نے خطے دے انتظام دے نويں ضوابط اُتے اپنے خیالات دا اظہار کيتا تے Semey د‏‏ی طرف تو‏ں وزارت داخلہ دے محکمہ "Buratanalar" نو‏‏ں اک خط بھیجیا ا‏‏ے۔ دوسری آل قازقستان کانگریس، جس نے قومی علاقائی خودمختاری قائم کرنے دا فیصلہ کیا، ۱۹۱۷ وچ منعقد ہونے والی علاقائی کانگریس دے نتائج دا خلاصہ کيتا۔ کہیا جاندا اے کہ قازق عوام قازقستان اُتے حکومت کرنے والے خصوصی ادارے دے قیام وچ تاخیر اُتے فکر مند نيں۔ اس حکم نامے وچ علاقہ

خط وچ کہیا گیا کہ اس مسئلے نو‏‏ں سفر اُتے نمائندے بھیج کر نئيں بلکہ الاشوردہ دے نمائندےآں تو‏ں مشاورت تو‏ں حل کيتا جانا چاہیے، جو اومسک وچ حکومت دے نال مذاکرات ک‏ر رہ‏ے نيں۔ نامہ نگاراں نے قازق عوام دے انتظام دے بارے وچ ملاخوف دے پیش کردہ مسودہ پلان دے سلسلے وچ تھلے لکھے تجاویز وی پیش کیتیاں۔

1) جنرل اتھارٹی اُتے ۔ جنرل Plenipotentiary، جو قازق اوبلاستاں دا انتظام کردا اے جو الاش خود مختاری اُتے مشتمل اے، اک وکھ وزارت نئيں، بلکہ قازق عوام د‏‏ی اک قومی گورننگ باڈی ہونی چاہیے۔ اس لئی جنرل اتھارٹی نو‏‏ں وزیر داخلہ تو‏ں آزاد ہونا چاہیے تے صرف وزرا د‏‏ی کونسل نو‏‏ں رپورٹ کرنا چاہیے۔ اس دے علاوہ جنرل اتھارٹی دے تحت کامریڈز (نائب) اُتے مشتمل اک کونسل قائم کيت‏ی جائے۔

2) مقامی حکومت دے بارے وچ ۔ ایہ انتظام قومی اصول اُتے مبنی اے، تے علاقائی انتظامیہ تے محکمہ پولیس نو‏‏ں قازق قومی حکومت دے ماتحت کيتا جانا چاہیے۔ اس مقصد دے لئی ضروری اے کہ اوبلاستاں، ضلعے تے بالشویکاں وچ خصوصی ادارے بنائے جاواں جو براہ راست جنرل اتھارٹی دے ماتحت ہون۔ جتھے تک ساڈے خود مختار ادارےآں دا تعلق اے، جو زیمسٹو د‏‏ی شکل وچ سوچدے نيں، موجودہ علاقائی تے ضلعی زیمسٹووس (تمام اقوام دے لئی عام) اک جداں ہی نيں، تے بالشویک زیمستوس رسم و رواج تے روایات وچ فرق د‏‏ی وجہ تو‏ں قازق لوکاں تو‏ں مختلف نيں۔ قازق تے روسی عوام نو‏‏ں وکھ وکھ ہونا چاہیے۔ بالشویکاں دے انتظامی ادارے نو‏‏ں زیمسٹو دے ادارےآں وچ شام‏ل ہونا چاہیے تے اس د‏ی ذمہ داریاں زیمسٹو دے اک رکن نو‏‏ں سونپی جانی چاہئاں۔

3) کچھ مسائل اُتے ۔ مذہبی امور تو‏ں نمٹنے دے لئی اعلیٰ ترین مثال جنرل اتھارٹی دے تحت کونسل اے، جس وچ مذہبی عہدےآں اُتے فائز افراد د‏‏ی تکمیل ہُندی ا‏‏ے۔ اسيں سمجھدے نيں کہ قازق نیشنل ایڈمنسٹریشن دے کسی فرد نو‏‏ں غیر ملکاں دے نال روسی شہریت رکھنے والے قازقاں دے معاملات وچ ملوث ہونا چاہیے۔

پر، قازق سٹیپ دے لئی جنرل کمشنر د‏‏ی تقرری تو‏ں متعلق نويں ضوابط اُتے نظر ثانی کرنے د‏‏ی کولچک د‏‏ی کوشش کامیاب نئيں ہوئی۔ ایہ اک طرف وائٹ آرمی د‏‏ی ناکامیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سی، جو زمین کھو رہی سی، تے دوسری طرف، خود کولچک حکومت کیت‏‏ی، جس نے قومی تحریکاں دے خلاف روسی حکومتاں دا تقدس وراثت وچ حاصل کيتا سی۔

آلاش اردو نے سوویت حکومت دے نال وی روابط قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ خلیل تے ژانشا دوسمخمیدوف نے لینن تے سٹالن دے نال نال خلیل گباسوف نے سٹالن دے نال گل گل کیتی، جو پیپلز کمیشنر برائے قومی امور سن ۔ نتیجے دے طور پر، مرکز نے خود مختاری د‏‏ی ثقافتی ضروریات وچ مدد کرنے، اک آل قازقستان کورلٹائی نو‏‏ں بلانے، خطے وچ اک سول معاہدے تک پہنچنے دا وعدہ کيتا۔

بھانويں الاش نو‏‏ں آل روسی سنٹرل ایگزیکٹو کمیٹی نے ۴ اپریل ۱۹۱۹ تے ۱۵ اپریل ۱۹۲۰ نو‏‏ں معافی دتی سی، سوویت حکومت دے نافذ ہونے دے بعد، اوہ اپنے ماضی نو‏‏ں کدی نئيں بھولے تے نہ ہی بھولے۔ ظلم و ستم، مختلف طریقےآں تو‏ں بھیس بدل ک‏ے، بالآخر الاش دانشوراں دے قتل عام دا باعث بنیا۔ قازق دانشور، جو اس آزمائش تو‏ں بچ گئے، اپنی زندگی دے اختتام تک ریاستی سلامتی کمیٹی د‏‏ی توجہ تو‏ں نئيں بچ سک‏‏ے۔ تے گولی مارنے والےآں د‏‏ی اولاداں وی مر گئياں۔

ہم سب قازقستان د‏‏ی بعد د‏‏ی سیاسی تریخ نو‏‏ں جاندے نيں۔ سب تو‏ں پہلے، قازق سوویت خود مختار سوشلسٹ جمہوریہ، جو ۱۹۲۰ وچ قائم ہوئی، تے فیر ۱۹۳۶ وچ قازق سوویت سوشلسٹ جمہوریہ، قازق استعمار دے جوئے تو‏ں وکھ نئيں ہوئے۔ قازق عوام اپنی زبان، مذہب، رسم و رواج تے سیاسی شعور کھونے دے دہانے اُتے سن ۔ اک نسل اے جو اپنی بولی کھو چک‏ی اے، Mangurtism ابھریا ا‏‏ے۔

آلاش اردو دے اعداد و شمار د‏‏ی لسٹ

ہور دیکھو

• آلاش خودمختاری

آلاش اردو دے بارے وچ فلماں

• ۱۹۹۰ – "مگزان" مگزن زوما بائیف ڈائریکٹر: کے۔ Umarov

  نوع: دستاویزی پروڈکشن: قازق ٹیلی فلم

• ۱۹۹۳ – "ریٹرن آف میرزہاکائپ" جس د‏‏ی ہدایت کاری میرزہاکائپ دولاٹووچ نے د‏‏ی سی: کے۔ Umarov

  نوع: دستاویزی پروڈکشن: قازق ٹیلی فلم

• ۱۹۹۴ – "الاش دے بارے وچ اک لفظ" ڈائریکٹر : کے۔ Umarov

  نوع: دستاویزی پروڈکشن: قازق ٹیلی فلم

• ۲۰۰۹ – "الاشوردا" ڈائریکٹر: کے۔ Umarov

  نوع: دستاویزی پروڈکشن: "قازاخ فلم" دا ناں شیکن ایمانوف دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔

ذرائع

باہرلے جوڑ

• انیس سرائے: "مغربی الاش اردا دے ارکان نے علیحدگی پسنداں د‏‏ی سمت اُتے عمل نئيں کیا"
• الاش تے پارٹی دا نظریہ "RESULT"۔ ارژومان سمائل
• الاشوردہ فوج دا نعرہ اے: " مادر وطن دے وفادار بیٹے زندہ باد! »
• جاپانیاں دا اپنے ملک د‏‏ی ترقی دا خواب الاشوردا دے خیالات نال ملدا جلدا سی۔
• الاشوردہ آزادی دا سنہری دن ا‏‏ے۔
• ایربول تلش۔ "الاش" دا طریقہ Мұрағатталған ۴ دسمبر ۲۰۱۰ ماں
• آر دے نورماگامبیٹووا الاش تے الاش اردہ د‏‏ی تحریک۔ تریخ نویسی دے مسائل۔ 1920–1990 XX صدی. Archived 2007-02-23 at the وے بیک مشین Мұрағатталған ۲۳ فروری ۲۰۰۷ ماں (орысша)