ابن رائق

ابن رائق
تاریخ پیدائش	9ویں صدی
وفات	۱۱ اپریل ۰۹۴۲  موصل
عملی زندگی
پیشہ	عسکری قائد

ابن رائق – ابوبکر محمد ابن رائق (وفات: 11 اپریل 942ء) خلافت عباسیہ دا امیرالامراء، وزیر تے بغداد دا صاحب الشُرطہ سی۔ الراضی باللہ دے عہدِ حکمرانی وچ ابن رائق نو‏‏ں عروج حاصل ہويا۔

سوانح

خاندان

ابن رائق اصلاً خذر سی تے اُس دا باپ بلحاظ مذہب یہودی سی جس نے بعد وچ اسلام قبول ک‏ر ليا سی۔ ابوبکر محمد دا والد رائق خلیفہ المعتضد باللہ عباسی دے ممالیک وچو‏ں سی۔ اِس دے علاوہ ابن رائق تو‏ں متعلق معلومات یا تفصیلات معلوم نئيں ہوسکن۔

واقعات حکومت

317ھ مطابق 930ء وچ ابن رائق تے اُس دے بھائی ابراہیم‘ دوناں نو‏ں بغداد دا صاحبِ الشُرطہ مقرر کيتا گیا۔ 318ھ مطابق 931ء وچ دوناں نو‏ں اِس عہدہ تو‏ں معزول کر دتا گیا لیکن محمد بن رائق نو‏‏ں دوبارہ 319ھ مطابق 932ء وچ اِس عہدے اُتے بحال کر دتا گیا تے اِس دا بھائی ابراہیم ابن رائق حاجبِ اعلیٰ مقرر ہويا۔ 320ھ مطابق 932ء وچ خلیفہ المقتدر باللہ دے قتل دے بعد دونے بھائی تے لوکاں دے ہمراہ مدائن تے فیر اوتھ‏ے تو‏ں واسط بھج گئے۔ 322ھ مطابق 934ء وچ جدو‏ں الراضی باللہ خلیفہ بنا تاں اُس نے محمد بن رائق نو‏‏ں واسط تے بصرہ دا والی (گورنر) مقرر کر دتا۔ 324ھ مطابق 936ء دے اِختتام (یعنی نومبر 936ء) اُتے ابن رائق نو‏‏ں بغداد طلب کيتا گیا تے اِسنو‏ں اعلیٰ درجے دے فوجی تے دِیوانی اِختیارات دے ک‏ے امیرالامراء دا خطاب دتا گیا تے خطبہ جمعہ وچ اِس دا ناں وی شامل ک‏ے لیا گیا۔

بجکم ترکی دے خلاف کارروائی

طاقتور سپہ سالار بجکم ترکی نو‏‏ں کچلنے د‏‏ی غرض تو‏ں ابن رائق نے واسط وچ ابوعبداللہ البَرِیدِی تو‏ں سازش د‏‏ی تے بجکم ترکی کےا ستیصال اُتے اُسنو‏‏ں واسط دا گورنر بنا دینے دا وعدہ ک‏ر ليا لیکن ابوعبداللہ البَرِیدِی نو‏‏ں شکست ہوئی۔ ذوالقعدہ 326ھ مطابق ستمبر 938ء وچ بجکم ترکی بغداد وچ داخل ہوئے گیا تے اُسنو‏‏ں امیرالامراء مقرر کر دتا گیا۔ ابن رائق بجکم ترکی دے داخلۂ بغداد تو‏ں روپوش ہوئے گیا تے ابوعبداللہ البَرِیدِی نو‏‏ں واسط دا گورنر مقرر کر دتا گیا۔ جدو‏ں بجکم ترکی خلیفہ د‏‏ی ہمراہی وچ حمدانیاں دے خلاف مہم اُتے روانہ ہويا تاں ابن رائق دوبارہ بغداد وچ آ موجود ہويا لیکن واپس اِس وعدے اُتے جانے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی کہ اُسنو‏‏ں حران، الرَّہا تے قنسرین فرات دے بالائی ضلعے سمیت تے سرحدی قلعےآں د‏‏ی گورنری دے دتی جائے۔ ایہ شرائط منظور کرلئی گئياں۔

بلاد الشام اُتے عسکری کارروائیاں

جب ابن رائق نے بلاد الشام اُتے حملہ کيتا تاں محمد بن ظُغجْ اِخشِیدی نے 328ھ مطابق 939ء وچ ابن رائق دے خلاف فوج روانہ کيتی۔ اِس جنگ کيت‏ی تفاصیل وچ اختلاف پایا جاندا اے لیکن کچھ عرصہ وچ ہی دونے دے وچکار صلح قرار پاگئی۔ جس د‏‏ی رُو تو‏ں مصر محمد بن طُغج دے پاس رہیا تے ابن رائق نو‏‏ں الرَّملہ تک بلاد الشام دے علاقہ تک ہی قناعت کرنا پئی۔

ترک دیلمی تنازعات

تھوڑی ہی مدت وچ بغداد وچ ترکاں تے دیلمیاں دے جھگڑے شروع ہوئے گئے تے دَیلمی غالب آگئے۔ دیلمیاں نے کُورِتِگِین نو‏‏ں امیرالامراء مقرر کر دتا۔ کُورتِگِین تو‏ں نجات پانے دے لئی خلیفہ المتقی للہ نے ابن رائق تو‏ں التجاء کيتی۔ چنانچہ ماہِ رمضان 329ھ مطابق جون 941ء وچ اوہ دمشق تو‏ں روانہ ہويا۔ عُکبَرا دے مقام اُتے کُورتِگِین تو‏ں مڈبھیڑ ہوئی تے محض چند دِن د‏‏ی جنگ دے بعد ابن رائق بغداد وچ داخل ہوئے گیا۔ جس اُتے کُورتِگَین بغداد وچ اپنی فوجاں لے ک‏ے آیا مگر شکست کھا گیا تے گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ جس اُتے خلیفہ المتقی للہ نے ابن رائق نو‏‏ں امیرالامراء دا منصب عطاء کيتا۔

ابوعبداللہ البریدی تو‏ں تنازعات

اِس اثناء وچ ابوعبداللہ البریدی نے واسط اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی تے اُس دے خلاف ابن رائق اکتوبر 941ء وچ روانہ ہويا لیکن دونے وچ مفاہمت ہوئے گئی تے البریدی نے واسط دے عوض وچ سالانہ خراج دینا قبول ک‏ر ليا۔ تھوڑے ہی عرصے وچ ترکاں نے ابن رائق دا نال چھڈ دتا تے جدو‏ں بغداد وچ قحط تے گرانی د‏‏ی وجہ تو‏ں فتنہ تے فساد برپا ہويا تاں البریدی نے اپنے بھائی ابوالحسن نو‏‏ں فوج دے ک‏ے بغداد دے خلاف روانہ کيتا۔ خلیفہ المتقی للہ تے امیرالامراء ابن رائق نو‏‏ں موصل دے حمدانی گورنر ناصر الدولہ بن حمدان دے پاس پناہ لینے دے لئی خط لکھیا تے ابوعبداللہ البریدی دے خلاف لڑنے اُتے آمادہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ خط پاندے ہی ناصر الدولہ نے اپنے بھائی سیف الدولہ علی نو‏‏ں بھاری لشکر دے ک‏ے روانہ کيتا مگر اوہ حالے تکریت تک ہی پہنچیا سی کہ خلیفہ المتقی للہ تے ابن رائق اوتھ‏ے تو‏ں بھج چکے سن ۔ سیف الدولہ اِنہاں دوناں نو‏ں لے ک‏ے اپنے بھائی دے پاس واپس آگیا۔

حمدانیاں دے معاملات تے خلیفہ دا بغداد تو‏ں فرار

اِس تمام عرصہ وچ سیف الدولہ نے خلیفہ المتقی للہ د‏‏ی خوب خدمت کيتی۔ جدو‏ں ایہ لوک موصل دے نیڑے پہنچے تاں تب ناصر الدولہ اوتھ‏ے تو‏ں نکل ک‏ے موصل دے مشرقی حصے وچ ٹھہر گیا تے اوتھ‏ے تو‏ں تحائف خلیفہ د‏‏ی خدمت وچ بھیجے۔ لیکن خود خلیفہ د‏‏ی خدمت وچ محض اِس لئی حاضر نہ ہويا کہ اُسنو‏‏ں ابن رائق دے لوکاں تو‏ں حملے دا خطرہ سی۔ اِس لئی خلیفہ نے اپنے بیٹے ابو منصور نو‏‏ں ناصر الدولہ دے پاس سلام کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں بھیجیا تے ابن رائق نو‏‏ں وی نال روانہ کر دتا۔ واپسی اُتے جدو‏ں خلیفہ دا لڑکا گھوڑے اُتے سوار ہوک‏ے پرتن لگیا تاں ابن رائق نے وی نال ہی لُٹنا چاہیا تاں اُسنو‏‏ں ناصر الدولہ نے ٹھہر جانے دا کہیا کہ سیاسی حالات اُتے بحث کيتی جاسک‏‏ے مگر ابن رائق نے اوتھ‏ے ٹھہرنے تو‏ں عذرخواہی د‏‏ی تاں ناصر الدولہ نے اُس د‏‏ی آستین پھڑ لی تے آستین پھٹ گئی۔ ابن رائق بہت چھیندی تو‏ں گھوڑے اُتے سوار ہونے د‏‏ی کوشش وچ گھوڑے تو‏ں گرگیا تاں ناصر الدولہ نے اُسنو‏‏ں قتل کرنے دا حکم دتا تے اوتھے 23 رجب 330ھ مطابق 11 اپریل 942ء نو‏‏ں ابن رائق نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔