ابن رائق
ابن رائق | |
---|---|
تاریخ پیدائش | 9ویں صدی
|
وفات | ۱۱ اپریل ۰۹۴۲ |
عملی زندگی | |
پیشہ | عسکری قائد |
ترمیم |
ابن رائق – ابوبکر محمد ابن رائق (وفات: 11 اپریل 942ء) خلافت عباسیہ دا امیرالامراء، وزیر تے بغداد دا صاحب الشُرطہ سی۔ الراضی باللہ دے عہدِ حکمرانی وچ ابن رائق نوں عروج حاصل ہويا۔
سوانح
[سودھو]خاندان
[سودھو]ابن رائق اصلاً خذر سی تے اُس دا باپ بلحاظ مذہب یہودی سی جس نے بعد وچ اسلام قبول کر ليا سی۔ ابوبکر محمد دا والد رائق خلیفہ المعتضد باللہ عباسی دے ممالیک وچوں سی۔ اِس دے علاوہ ابن رائق توں متعلق معلومات یا تفصیلات معلوم نئيں ہوسکن۔
واقعات حکومت
[سودھو]317ھ مطابق 930ء وچ ابن رائق تے اُس دے بھائی ابراہیم‘ دوناں نوں بغداد دا صاحبِ الشُرطہ مقرر کيتا گیا۔ 318ھ مطابق 931ء وچ دوناں نوں اِس عہدہ توں معزول کر دتا گیا لیکن محمد بن رائق نوں دوبارہ 319ھ مطابق 932ء وچ اِس عہدے اُتے بحال کر دتا گیا تے اِس دا بھائی ابراہیم ابن رائق حاجبِ اعلیٰ مقرر ہويا۔ 320ھ مطابق 932ء وچ خلیفہ المقتدر باللہ دے قتل دے بعد دونے بھائی تے لوکاں دے ہمراہ مدائن تے فیر اوتھے توں واسط بھج گئے۔ 322ھ مطابق 934ء وچ جدوں الراضی باللہ خلیفہ بنا تاں اُس نے محمد بن رائق نوں واسط تے بصرہ دا والی (گورنر) مقرر کر دتا۔ 324ھ مطابق 936ء دے اِختتام (یعنی نومبر 936ء) اُتے ابن رائق نوں بغداد طلب کيتا گیا تے اِسنوں اعلیٰ درجے دے فوجی تے دِیوانی اِختیارات دے کے امیرالامراء دا خطاب دتا گیا تے خطبہ جمعہ وچ اِس دا ناں وی شامل کے لیا گیا۔ [۱]
طاقتور سپہ سالار بجکم ترکی نوں کچلنے دی غرض توں ابن رائق نے واسط وچ ابوعبداللہ البَرِیدِی توں سازش دی تے بجکم ترکی کےا ستیصال اُتے اُسنوں واسط دا گورنر بنا دینے دا وعدہ کر ليا لیکن ابوعبداللہ البَرِیدِی نوں شکست ہوئی۔ ذوالقعدہ 326ھ مطابق ستمبر 938ء وچ بجکم ترکی بغداد وچ داخل ہوئے گیا تے اُسنوں امیرالامراء مقرر کر دتا گیا۔ ابن رائق بجکم ترکی دے داخلۂ بغداد توں روپوش ہوئے گیا تے ابوعبداللہ البَرِیدِی نوں واسط دا گورنر مقرر کر دتا گیا۔ جدوں بجکم ترکی خلیفہ دی ہمراہی وچ حمدانیاں دے خلاف مہم اُتے روانہ ہويا تاں ابن رائق دوبارہ بغداد وچ آ موجود ہويا لیکن واپس اِس وعدے اُتے جانے دی خواہش ظاہر کیتی کہ اُسنوں حران، الرَّہا تے قنسرین فرات دے بالائی ضلعے سمیت تے سرحدی قلعےآں دی گورنری دے دتی جائے۔ ایہ شرائط منظور کرلئی گئياں۔[۲]
بلاد الشام اُتے عسکری کارروائیاں
[سودھو]جب ابن رائق نے بلاد الشام اُتے حملہ کيتا تاں محمد بن ظُغجْ اِخشِیدی نے 328ھ مطابق 939ء وچ ابن رائق دے خلاف فوج روانہ کيتی۔ اِس جنگ کيتی تفاصیل وچ اختلاف پایا جاندا اے لیکن کچھ عرصہ وچ ہی دونے دے وچکار صلح قرار پاگئی۔ جس دی رُو توں مصر محمد بن طُغج دے پاس رہیا تے ابن رائق نوں الرَّملہ تک بلاد الشام دے علاقہ تک ہی قناعت کرنا پئی۔[۳]
ترک دیلمی تنازعات
[سودھو]تھوڑی ہی مدت وچ بغداد وچ ترکاں تے دیلمیاں دے جھگڑے شروع ہوئے گئے تے دَیلمی غالب آگئے۔ دیلمیاں نے کُورِتِگِین نوں امیرالامراء مقرر کر دتا۔ کُورتِگِین توں نجات پانے دے لئی خلیفہ المتقی للہ نے ابن رائق توں التجاء کيتی۔ چنانچہ ماہِ رمضان 329ھ مطابق جون 941ء وچ اوہ دمشق توں روانہ ہويا۔ عُکبَرا دے مقام اُتے کُورتِگِین توں مڈبھیڑ ہوئی تے محض چند دِن دی جنگ دے بعد ابن رائق بغداد وچ داخل ہوئے گیا۔ جس اُتے کُورتِگَین بغداد وچ اپنی فوجاں لے کے آیا مگر شکست کھا گیا تے گرفتار کر ليا گیا۔ جس اُتے خلیفہ المتقی للہ نے ابن رائق نوں امیرالامراء دا منصب عطاء کيتا۔[۴]
ابوعبداللہ البریدی توں تنازعات
[سودھو]اِس اثناء وچ ابوعبداللہ البریدی نے واسط اُتے قبضہ کر ليا سی تے اُس دے خلاف ابن رائق اکتوبر 941ء وچ روانہ ہويا لیکن دونے وچ مفاہمت ہوئے گئی تے البریدی نے واسط دے عوض وچ سالانہ خراج دینا قبول کر ليا۔ تھوڑے ہی عرصے وچ ترکاں نے ابن رائق دا نال چھڈ دتا تے جدوں بغداد وچ قحط تے گرانی دی وجہ توں فتنہ تے فساد برپا ہويا تاں البریدی نے اپنے بھائی ابوالحسن نوں فوج دے کے بغداد دے خلاف روانہ کيتا۔ خلیفہ المتقی للہ تے امیرالامراء ابن رائق نوں موصل دے حمدانی گورنر ناصر الدولہ بن حمدان دے پاس پناہ لینے دے لئی خط لکھیا تے ابوعبداللہ البریدی دے خلاف لڑنے اُتے آمادہ کرنے دی کوشش کيتی سی۔ خط پاندے ہی ناصر الدولہ نے اپنے بھائی سیف الدولہ علی نوں بھاری لشکر دے کے روانہ کيتا مگر اوہ حالے تکریت تک ہی پہنچیا سی کہ خلیفہ المتقی للہ تے ابن رائق اوتھے توں بھج چکے سن ۔ سیف الدولہ اِنہاں دوناں نوں لے کے اپنے بھائی دے پاس واپس آگیا۔[۵]
اِس تمام عرصہ وچ سیف الدولہ نے خلیفہ المتقی للہ دی خوب خدمت کيتی۔ جدوں ایہ لوک موصل دے نیڑے پہنچے تاں تب ناصر الدولہ اوتھے توں نکل کے موصل دے مشرقی حصے وچ ٹھہر گیا تے اوتھے توں تحائف خلیفہ دی خدمت وچ بھیجے۔ لیکن خود خلیفہ دی خدمت وچ محض اِس لئی حاضر نہ ہويا کہ اُسنوں ابن رائق دے لوکاں توں حملے دا خطرہ سی۔ اِس لئی خلیفہ نے اپنے بیٹے ابو منصور نوں ناصر الدولہ دے پاس سلام کرنے دی غرض توں بھیجیا تے ابن رائق نوں وی نال روانہ کر دتا۔[۶] واپسی اُتے جدوں خلیفہ دا لڑکا گھوڑے اُتے سوار ہوکے پرتن لگیا تاں ابن رائق نے وی نال ہی لُٹنا چاہیا تاں اُسنوں ناصر الدولہ نے ٹھہر جانے دا کہیا کہ سیاسی حالات اُتے بحث کيتی جاسکے مگر ابن رائق نے اوتھے ٹھہرنے توں عذرخواہی دی تاں ناصر الدولہ نے اُس دی آستین پھڑ لی تے آستین پھٹ گئی۔ ابن رائق بہت چھیندی توں گھوڑے اُتے سوار ہونے دی کوشش وچ گھوڑے توں گرگیا تاں ناصر الدولہ نے اُسنوں قتل کرنے دا حکم دتا تے اوتھے 23 رجب 330ھ مطابق 11 اپریل 942ء نوں ابن رائق نوں قتل کر دتا گیا۔[۷][۸]
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 317۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 317۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 317۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 317۔
- ↑ ابن کثیر: جلد 11، صفحہ 362۔
- ↑ ابن کثیر: جلد 11، صفحہ 362۔
- ↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 1، صفحہ 318۔
- ↑ ابن کثیر: جلد 11، صفحہ 364