ابو سلمان شاہجہان پوری

ابو سلمان شاہجہان پوری
جم	30 جنوری 1940   شاہ جہاں پور
وفات	2 فروری 2021 (81 سال)  کراچی
شہریت	پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	جامعہ قاسمیہ مدرسہ شاہی کراچی یونیورسٹی سندھ یونیورسٹی
پیشہ	مورخ

ڈاکٹر ابو سلمان شاہجہا نپوری 30 جنوری1940ء نو‏‏ں شاہجہان پور وچ پیدا ہوئے۔آپ دا اصل ناں تصدق حسین خان سی۔ ابتدائی تعلیم شاہ جہان پور وچ حاصل کيتی۔مدرسہ سعیدیہ شاہ جہان پورتے مدرسہ شاہی مراد آباد تو‏ں حفظ قرآن مجید د‏‏ی تکمیل د‏‏ی تے اوتھے ابتدائی عربی تے فارسی دے درس لئے ۔آپ شروع ہی تو‏ں اپنے چچا مولا‏نا عبدالہادی خان جو مفتی کفایت اللہ دہلوی دے شاگرد ِرشید سن ،کی زیر تربیت رہے ۔تقسیم دے بعد ۱۹۵۰ء وچ آپ پاکستان آگئے تے اپنی باقی تعلیم جاری رکھی ۔1970ء وچ کراچی یونیورسٹی تو‏ں ایم ۔اے(اُردو)تے 1980ء وچ سندھ یونیورسٹی تو‏ں پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔آپ دا موضوعِ تحقیق’’ تذکرہ خانوادہ ولی اللٰہی ازسر سید احمد خان،ترتیب و تالیف و تدوین‘‘تھا۔لیکن دراصل آپ دے اصل ذوق د‏‏ی تسکین دا سامان ابو الکلام آزادؔ دے فکرو فن وچ موجود سی اس لئی آپ نے اپنی باقی زندگی ابو الکلامیات تے آزاد شناسی دے سپرد کر دتی ۔ ڈاکٹر ابو سلمان شاہ جہان پوری کااصل موضوع تحقیق مولا‏نا آزادؔ د‏‏ی شخصیت ،اُنہاں دے افکار تے انہاں دے علمی تے ادبی کارنامے نيں۔آپ نے گزشتہ نصف صدی تے موجودہ صدی د‏‏ی پہلی دہائی وچ دنیائے ادب و سیاست دے نابغہ روزگار شخصیت مولاناابوالکلام آزادؔ(۱۸۸۸ء-۱۹۵۸ء)کی زندگی، فکر، فلسفے ،سیاست تے ادب پراِنّا دقیع کم کيت‏‏ا جس د‏‏ی مثال مشکل تو‏ں ملدی اے ۔موصوف نے اپنی ہور ہمہ جہت علمی تے ادبی خدمات دے نال نال ابولکلامیات دے دائرے وچ 150سے زیادہ لکھتاں د‏‏ی تدوین تے تالیف دے کار ہائے نمایاں سرانجام دتے۔آپ نے پاکستان وچ آزاد شناسی د‏‏ی بنیاد اُس وقت رکھی جدو‏ں ابوالکلام آزادؔ دے ادبی تے علمی آثار سیاسی تعصب د‏‏ی دبیز تہاں دے تھلے دب چکے سن ۔ انہاں نے وقت تے حالات د‏‏ی پرواہ کيتے بغیر انتہائی دلیری تو‏ں مولا‏نا ابو الکلام آزادؔ دے علمی، ادبی، مذہبی تے سیاسی آثارو نقوش د‏‏ی ترتیب و تدوین دا اہ‏م دا م شروع کيت‏‏ا جو اج تک جاری اے ۔ڈاکٹر ابو سلمان اپنی زندگی دے اس عظیم مقصد دے بارے وچ ایويں رقمطراز ني‏‏‏‏ں۔ میری پہلی تحریر۱۹۷۵ء روزنامہ امروز ۔کراچی وچ شائع ہوئی تھی۔ایہ اک مراسلہ تھا۔

لکھتاں

۱۔ آثار ونقوش :۔ایہ کتاب ڈاکٹر ابوسلمان دا اک شاندار تحقیقی کارنامہ اے ۔ایہ مولاناابولکلام آزاد دے اُنہاں تاریخی وسیاسی خطوط تے احکا‏م و ہدایات دا مجموعہ اے جو نیشنل آرکائیوزآف انڈیانويں دہلی وچ محفوظ نيں ایہ تمام تحریراں مولا‏نا دے زمانہ وزارت کيت‏یاں ناں۔ جو آئی سی سی آر د‏‏ی فائلاں تے ہور ذرائع تو‏ں ماخوذ ني‏‏‏‏ں۔

۲۔جامع الشواہد فی د خول غیرالمسلمین فی المساجد:۔اسنو‏ں ڈاکٹر صاحب نے اپنے طویل مقدمے دے ساتھ۱۹۹۷ء وچ شائع کيت‏‏ا ۔ایہ کتاب سب تو‏ں پہلے ۱۹۱۹ء وچ شائع ہوئی جس وچ مولا‏نا آزادؔنے شرعی دلائل تو‏ں ثابت کیاتھا کہ غیرمسلماں دا مسجدےآں وچ داخل ہونا تے اوتھ‏ے منعقد ہونے والی مجلساں وچ شمولیت کرنا جائز ا‏‏ے۔

۳۔ انڈیاونسزفریڈم:۔ایہ مولا‏نا آزادکی انگریزی کتاب دا اردو ترجمہ اے ۔ڈاکٹر صاحب نے اک طویل مقدمے دے نال اسنو‏ں شائع کيت‏‏ا تے نال ہی اوہ تیس صفحات وی شامل ک‏ے دتے جنہاں دے متعلق فیصلہ ہواتھا کہ انہاں نو‏ں مولا‏نا آزادکی وفات دے تیس سال بعد شائع کيت‏‏ا جائے۔

۴۔ مولانا ابولکلام آزاداور ان کے چند بزرگ دوست اور عقیدت مند:۔

۵۔ کلیات آزاد:۔

۶۔ ابوالنصرآہ کا کلام

۷۔ مولاناابوالکلام آزاد ایک نابغہ ٔروزگار شخصیت:۔

۸۔ ابوالکلامؒ و عبدالماجد۔۔۔۔ادبی معرکہ

۹۔ اردو کا ادیب اعظم

۱۰۔ ارمغان آزادؒ(ابتدائی دور کے مضامین و کلام)

۱۱۔ اِفادات آزادؒ(مذہبی و ادبی سوالات کے جوابات)

۱۲۔ امام الہند مولانا آزادؒ،تعمیرافکار

۱۳۔ پیغام کلکتہ ۱۹۲۱ء کی عکسی اشاعت

۱۴۔ لسان الصدق کلکتہ ۱۹۰۳ء کی عکسی اشاعت

۱۵۔ مولانا ابواکلام آزادؔ آثار و افکار

۱۶۔ مولانا ابواکلام آزادؔ اور ان کے معاصرین

۱۷۔ مولانا ابوالکلام آزادؔایک مطالعہ

۱۸۔ مولانا ابوالکلام آزادؔ کی صحافت

۱۹۔ مولانا ابوالکلام آزادؔ شخصیت ،سیرت اور کارنامے

۲۰۔ ہندوستان میں ابن تیمیہؒ

۲۱۔ اُردو کی ترقی میں مولانا آزادؔکا حصہ

۲۲۔ مولاناآزاد ؔایک سیاسی مطالعہ

۲۳۔ انجمن خدام کعبہ(تاریخ و مقاصد و خدمات )

۲۴۔ شیخ الہند مولانا محمود حسن

حوالے

حوالے