اتراکھنڈ دی تریخ
اتراکھنڈ دی تریخ افسانوی اے۔ اتراکھنڈ دے لغوی معنی شمالی علاقےآں دی تبدیلی اے۔ ابتدائی ہندو متون وچ اس ناں دا تذکرہ کيتا گیا اے ، جتھے اس دا تذکرہ کیدارکھنڈ (موجودہ گڑھوال) تے ماناس کھنڈ (موجودہ کمون) دے ناں توں ہويا اے۔ اتراکھنڈ وی اک قدیم داستانی اصطلاح اے جو ہمالیہ دے وسط نوں پھیلانے دے لئی استعمال ہُندا ہے ۔ اتراکھنڈ نوں "دیو بھومی" دے ناں توں وی جانیا جاندا اے کیونجے ایہ پورا خطہ مذہبی تے خدائی مخلوق دا کھیل دا میدان اے تے ہندو مذہب دی اصل تے عما دی کلیدی تے پراسرار جوہر اے۔ پورو ، كشان ، گپتا ، كتيوري ، رايك ، پال ، چند ، پرمار تے پيال خاندان تے انگریزاں نے باری باری ایتھے حکومت کيتا تھا
خاکہ
[سودھو]بھانويں برطانوی مورخین دے مطابق ہن ، ساکا، ناگا ، خاش وغیرہ ہمالیہ دے خطے وچ وی رہندے سن ، لیکن پورانتک نصوص تے تریخ وچ ، اس علاقے نوں کیدرکھنڈ تے مانس کھنڈ دے ناں توں جانیا جاندا اے
اس علاقے نوں دیو زمین تے تاپوومیومی سمجھیا جاندا اے۔ مانس کھنڈ دے کرمانچل تے کمون دے ناں چاند بادشاہاں دے دور وچ مشہور ہوئے۔ کرمانچل اُتے چاند بادشاہاں دا راج کٹیوریس دے بعد شروع ہويا تے ایہ سن 1790 تک برقرار رہیا۔ اتوار 17 9 0 نیپال دی گورکھا آرمی کمانو نے آپ دا مضمون کمانو ریاستاں توں حملہ کروایا اے
گورکھاں نے 1890 توں 1815 تک کومون اُتے حکمرانی کيتی۔ 1815 وچ انگریزاں دی آخری شکست دے بعد ، گورکھا فوج نیپال واپس چلی گئی ، لیکن انگریزاں نے چاند بادشاہاں نوں کومون دی حکمرانی نئيں دتی تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے تحت کمان نوں بنایا۔ اس طرح ، 1815 توں کومون اُتے برطانوی راج دا آغاز ہويا
تاریخی بیانات دے مطابق ، کیدار کھنڈ نوں کئی گڑھاں (قلعےآں) وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ انہاں قلعےآں دے وکھ وکھ بادشاہ سن تے بادشاہاں نوں اپنے اپنے علاقےآں اُتے سلطنت حاصل سی۔ مورخین دے مطابق ، پنور خاندان دے بادشاہ نے انہاں گڑھاں نوں متحد گڑھوال ریاست دے قیام دے لئی محکوم کر دتا تے سری نگر نوں اپنا راجگڑھ بنایا۔ تب ہی کیدرکھنڈ دا گڑھوال ناں مشہور سی۔ 1803 وچ ، نیپال دی گورکھا فوج نے ریاست گڑھوال اُتے حملہ کيتا تے ریاست گڑھوال نوں اپنے زیر قبضہ کر ليا۔ مہاراجا گڑھوال نے ریاست نوں نیپال دی گورکھا فوج دے اقتدار توں نجات دلانے دے لئی انگریزاں توں مدد طلب کيتی
آخرکار برطانوی فوج نے 1815 وچ دہرادون دے نیڑے نیپال دی گورکھا فوج نوں شکست دتی۔ لیکن اس وقت دے گڑھوال دے مہاراجا دی مقررہ رقم جنگی اخراجات ادا کرنے توں قاصر ہونے دی وجہ توں ، انگریزاں نے پورے گڑھوال ریاست ریاست گڑھوال دے حوالے نئيں کيتا تے ایلننندا منداکینی دا سابقہ حصہ ایسٹ انڈیا کمپنی دی حکمرانی وچ شامل کيتا تے صرف گڑھوال دی تحری مہاراجا نوں ہی شامل کيتا گیا۔ ضلع دا علاقہ (موجودہ دورکاکاشی سمیت) واپس آگیا۔ اس وقت دے گڑھوال دے مہاراجا ، سدرشن شاہ نے 24 دسمبر 1815 نوں تیری نامی اک جگہ اُتے اپنا راجگڑھ قائم کيتا سی جو بھاگیرتی تے ملنگانہ دے سنگم اُتے اک چھوٹا جہا پنڈ تھا
کچھ سالاں دے بعد ، اس دے جانشین مہاراجا نریندر شاہ نے نریندر نگر دے ناں توں اک ہور راجگڑھ اوڈٹالی نامی جگہ اُتے قائم کيتا۔ 1815 توں ، دہرادون تے پوڑی گڑھوال (موجودہ چمولی ضلعے تے رودرا پریاگ ضلع دے اگستونی تے اوکھمیتھ ڈویلپمنٹ بلاکس سمیت) انگریزاں دے ماتحت سن تے ٹیہری گڑھوال مہاراجا ٹہری دے ماتحت سن
گورکھا دی حکمرانی توں لے کے ریاستی اسٹیبلشمنٹ تک دے واقعات دا سلسلہ
[سودھو]- ایسٹ انڈیا کمپنی 1815 وچ اتراکھنڈ پہنچی۔ در حقیقت ، انگریزاں دی ایتھے آمد گورکھاں دی 25 سالہ جاگیردارانہ فوجی حکمرانی دا خاتمہ وی سی۔
- ایتھے کمپنی دی حکمرانی دا دور 1815 توں 1857 تک عام طور اُتے امن تے نقل و حرکت توں چلنے والی حکمرانی دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ ایسٹ انڈیا کمپنی دے آنے دے بعد ، ایہ علاقہ برٹش گڑھوال دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ کسی وی سخت مخالفت کيتی عدم موجودگی وچ ، کمپنی نے گڑھوال دا ادھا حصہ دے کے غیر منقسم گڑھوال دے شہزادہ سدرشن شاہ نوں راضی کر ليا ، لیکن چاند حکمرانی دے ورثاء ایہ درجہ حاصل نئيں کرسکے۔
- 1856–1884 تک ، اتراکھنڈ وچ ہنری رامجے دی حکومت سی تے اس دور نوں برطانوی طاقتور طاقت دے دور دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔ دراں اثنا ، سامی ونود نے حکومت دے مطابق ایہ خبر پیش کرنے دے لئی 1868 وچ تے الامورا اخبار 1871 وچ شروع کيتا۔ 1905 وچ بنگال دی تقسیم دے بعد ، المودہ دی نندا دیوی دے ناں توں اک جگہ اُتے اک احتجاجی میٹنگ منعقد ہوئی۔ اس سال کانگریس دے بنارس اجلاس وچ ، اتراکھنڈ دے نوجواناں جداں ہریگووند پنت ، مکونڈیال ، گووند بلبھ پنت بدری دت پانڈے وغیرہ نے وی شرکت کيتی۔
- 1906 وچ ، ہریرام ترپاٹھی نے کمونی دا ترجمہ وانڈے ماترم دے طور اُتے کيتا ، جس دے تلفظ نوں اس وقت غداری سمجھیا جاندا سی۔
- اتراکھنڈ وچ آزادی جدوجہد دے دوران ، اتراکھنڈ دے زیادہ نمائندےآں نے 1913 وچ کانگریس دے اجلاس وچ ہندوستانی تحریک آزادی دی اکائی دے طور اُتے شرکت کيتی۔ ايسے سال ، اتراکھنڈ دی شیڈول ذاتاں دی ترقی دے لئی قائم کردہ تمتا سدھارینی سبھا اک وڈے کاریگر مہاسبھا وچ تبدیل ہوئے گئی۔
- ستمبر 1916 وچ ، کومون کونسل ہرگوونڈ پنت ، گووندبالبھ پانت ، بدریڈوت پانڈے ، اندرا لل شاہ ، موہن سنگھ دادموال ، چندر لال ساہ ، پرمبلبھ پانڈے ، بھولاادٹ پانڈے ، لکشمیدت شاستری وغیرہ جداں پرجوش نوجواناں نے قائم کيتی سی۔ جس دا بنیادی مقصد اس وقت دے اتراکھنڈ دے معاشرتی تے معاشی مسائل دا حل تلاش کرنا سی۔ 1926 تک ، اس تنظیم نے اتراکھنڈ وچ مقامی عمومی اصلاحات دی سمت دے علاوہ اک یقینی سیاسی مقصد دے طور اُتے تنظیمی سرگرمیاں انجام دتیاں۔ * 1923 تے 1926 دی صوبائی کونسلاں دے انتخابات وچ ، گووند بلبھ پنت ہریگووند پنت مکونڈی لال تے بدری دت پانڈے نے حزب اختلاف نوں شکست دتی۔ 1926 وچ ، کمون کونسل نوں کانگریس وچ ضم کر دتا گیا۔
- 1926 وچ ، کمون کونسل نوں کانگریس وچ ضم کر دتا گیا۔ 1927 وچ سائمن کمیشن دے اعلان دے فورا بعد ، اس دی مخالفت وچ آوازاں اٹھاں تے جدوں 1928 وچ کمیشن ملک پہنچیا تاں ، جواہر لال نہرو دی سربراہی وچ 16 رکنی ٹیم نے 29 نومبر 1928 نوں اس دے خلاف احتجاج کيتا ، جس اُتے گھوڈسوار پولیس نے بے دردی توں لاٹھی توں سوچیا۔ جواہر لال نہرو نوں بچانے دے لئی ، اوہ گووند بلبھ پنت اُتے حملے دے جسمانی نتیجے دے طور اُتے زیادہ دیر تک اپنی کمر سیدھا نئيں کرسکے۔
- ریاست تحریری نوں اگست 1949 وچ ہندوستانی جمہوریہ دے نال ملیا دتا گیا سی تے اس وقت نوں متحدہ ریاست (ریاستہائے متحدہ) دا ضلعی ضلعی قرار دے دتا گیا سی۔ سن 1962 دی ہند چین جنگ دے پس منظر وچ سرحدی علاقےآں نوں ترقی دینے دے مقصد توں اتراککاشی ، چمولی تے پٹوراگڑھ دے تن سرحدی ضلعے سن 1960 وچ تشکیل دتیاں گئیاں۔
قرون وسطی دے دور وچ اتراکھنڈ
[سودھو]کٹیوری بادشاہ ویر دیو دے بعد ، کٹیوریاں دی سلطنت مکمل طور اُتے تقسیم ہوگئ سی تے اسنوں نہ صرف اس دی ذات بلکہ کچھ بیرونی قبیلے دے وی محکوم کر دتا گیا سی۔ گڑھوال دا اک بہت وڈا حصہ کٹیوریاں دے ہتھ توں نکل گیا تے بقیہ کمون دا علاقہ چھ قبیلےآں وچ تقسیم ہوئے گیا۔ فیر کتوریاں نے نیپالی بادشاہاں آوکلا ( 1191 ء) تے کرکلا دیو ( 1223 ریاست توں منسلک) سلطنت کیتی۔ ایہ دونے حملے وکھ وکھ قبیلے دے وچکار باہمی دشمنی دی وجہ توں فیصلہ کن ثابت ہوئے سن ۔ اس دے بعد ، پوری سلطنت نوں 6 یا کچھ آراء دے مطابق 52 مضبوط قلعےآں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ انہاں تمام قلعےآں دے سردار اکثر آپس وچ جھگڑا کردے سن ۔ سولہويں صدی دے اوائل وچ کانک پال دے اک اولاد اجے پال ، جو چاند پور گڑھی قبیلےآں دا سردار سی ، نے پورے گڑھوال نوں متحد کر دتا
پانڈوکیشور دے تانبے دی پلیٹاں (تانبے دی پٹی) توں پتہ چلدا اے کہ اس بیراج دا راجگڑھ کارٹیکی پورہ نیندی منیا وادی تے بعد وچ وادی کٹیور وچ واقع سی۔ اٹکنسن نے اس اولاد دی اصل دا پتہ وادی کابل توں لیا تے انہاں نوں کٹوراں توں جوڑ دتا
گوریلا تے نوتیال دے مطابق ، کٹوری خاصا خاصا قبیلہ سی جو اصل وچ گڑھوال دے شمال وچ جوشی مٹھ وچ رہندا سی تے بعد وچ کمون دی وادی کٹیور وچ ہجرت کر گیا۔ کٹیوریس نے پیرواس تے تبتی حملہ آوراں دے خاتمے دے بعد اپنی طاقت وچ وادھا کيتا تے اٹھويں تے اٹھويں صدی دے اوائل وچ آزاد ہويا
تریخ کوماواں
[سودھو]قدیم ہندو متون وچ ، کومون نوں مانس کھنڈ کہیا جاندا سی۔ اکتوبر 1815 وچ ، ڈبلیو جی ٹریل نے گڑھوال تے کمون دے کمشنر دا عہدہ سنبھال لیا۔ اس دے بعد اس ڈویژن دے بیٹن ، بافٹ ، ہنری ، رمسی ، کرنل فشر ، جنگیٹ ، پاؤ دے کمشنرز سن تے انہاں نے زمینی اصلاحات ، بستیاں ، ٹیکس ، پوسٹ تے ٹیلی گراف محکمہ ، پبلک ہیلتھ ، قانون نافذ کرنے والے تے علاقائی زباناں پھیلانے وغیرہ نوں انجام دتا
برطانوی حکمرانی دے دوران ، ہریدوار توں بدری ناتھ تے کیدارناتھ تے اوتھے توں رامان خطے دے کمون تے مسٹر تک سڑکاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ 1827- 28 دے ذریعہ ٹریل آسان راستے کھولنے توں ناقابل رسائی تے جسمانی تکلیف تے آسانی دی دعوت دیندا اے
چند دہائیاں وچ ، گڑھوال نے ہندوستان وچ اک بہت اہم مقام حاصل کيتا تے بہادر ذاتاں دی سرزمین دے طور اُتے اپنی شناخت بنادی۔ گڑھوال رائفلز دے ناں توں گڑھوال دے فوجیاں دی دو رجمنتاں لینڈساؤن نامی جگہ اُتے قائم کيتیاں گئیاں
بلاشبہ ، جدید تعلیم تے آگہی نے گڑھوالےآں نوں ہندوستان دے مرکزی دھارے وچ نمایاں کردار ادا کرنے وچ مدد فراہم کیتی۔ انہاں نے آزادی دی جدوجہد تے ہور سماجی تحریکاں وچ حصہ لیا۔ آزادی دے بعد ، گڑھوال 1949 وچ اتر پردیش دا ضلع بن گیا تے 2001 وچ اتراکھنڈ ضلع بن گیا
الموڑا
[سودھو]قدیم الموڑہ قصبہ اپنے قیام توں پہلے ہی کٹیوری بادشاہ بچلڈیو دے ماتحت سی۔ بادشاہ نے اپنی زمین دا اک بہت وڈا حصہ گجراتی برہمن ، شری چند تیواری نوں دتا۔ بعد وچ ، جدوں بارہمنڈل چند سلطنت قائم ہوئی تاں ، اس مرکزی جگہ اُتے الامورہ قصبہ 1576 وچ کلیان چند نے قائم کيتا سی۔ کلیان چند دی تحریر وچ چند بادشاہاں دا وقت اے، ایہ راجپر بلايا گیا تھا. 'راج پور' ناں دا ذکر بوہت سارے قدیم تانبے دی تختاں اُتے وی کيتا گیا اے
نینی تال
[سودھو]اک لیجنڈ دے انیسار دکش پرجاپتی دی بیٹی ، اُما دی شادی شیو نال ہوئی سی۔ شیو دکش پرجاپتی نوں پسند نئيں کردے سن ، لیکن اوہ دیوتاواں دے زور توں بچ نئيں سکدے سن ، لہذا اوہ نئيں چاہندے سن کہ انہاں دی بیٹی شیو نال شادی کرن۔ اک بار دکش پرجاپتی نے اپنے یجنا وچ تمام دیوتاواں نوں بلايا ، لیکن انہاں نے اپنے داماد شیو تے بیٹی امہ نوں وی دعوت نئيں دی۔ اما ضد دے نال اس یگانہ وچ پہنچی۔ جدوں اوہ ہریدوار وچ اپنے باپ دے یگنا وچ اپنے باپ دے یگنا وچ تمام دیوتاواں دی تعظیم کردے ہوئے تے اس دے شوہر تے اس دی تذلیل ہوئے رہیاں سن تاں اوہ بہت غمزدہ ہوگئياں۔ یگنا دے ہیوان کنڈ وچ ، اس نے اچھل کر کہیا ، "ميں اگلی زندگی وچ وی شیو نوں اپنا شوہر بناداں گی۔
اپنے نفس تے اپنے شوہر دی تذلیل دے نتیجے وچ ، وچ آپ دے یگنہ نوں قربانی دی اگ دی قربانی وچ جلیا کے ناکام بنا دیندا ہون۔ 'جب شیوا نوں معلوم ہويا کہ اما ستی ہوئے گئياں تاں اس دا غصہ ہن صلیب وچ نئيں سی۔ اس نے اپنے گاناں دے ذریعہ دکش پرجاپتی دے یجنا نوں تباہ تے خراب کيتا۔ تمام دیوتاواں تے دیوتاواں نے شیو دی اس ناقابل تسخیر شکل نوں دیکھ کے ایہ سوچنا شروع کيتا کہ شیوا نوں تباہ نئيں کيتا جانا چاہیے۔ لہذا دیویاں تے دیویاں نے مہادیو شیو توں دعا کيتی تے اپنا غصہ پُرسکون کيتا۔ دکش پرجاپتی نے وی معذرت کرلئی- شیو نے وی اسنوں برکت دی
پر ، ستی دے جلے ہوئے جسم نوں دیکھ کے ، اس دی خاموشی تیز ہوگئ۔ اس نے ستی دے جلے ہوئے جسم نوں کندھے اُتے رکھ دے آسمان دا سفر شروع کيتا۔ ایسی صورت حال وچ ، جتھے وی جسم دے اعضاء موجود نيں ، اوتھے - طاقت پیٹھہ سن ۔ جتھے ستی دا نیان پيا ؛ ايسے وقت ، اما دا مطلب نندا دیوی دی شکل وچ نینا دیوی اے۔ اج دا نینیٹل اوہ جگہ اے جتھے اس دیوی دا نین گر گیا سی۔ نیئن دے آنسو نے ایتھے تال دی شکل اختیار کرلئی- تب توں شیو پتی نندا (پارویندی) ایتھے نائنادوی دی حیثیت توں پوجا جاندا اے
پتھوراگڑھ
[سودھو]مچھلی تے سست فوسلاں نوں ایتھے دے نواحی پنڈ وچ پایا گیا اے ، جس توں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ ہمالیہ دی تخلیق توں پہلے پتھوراگڑھ دا علاقہ اک بہت وڈی جھیل رہیا ہوئے گا۔ کچھ عرصہ پہلے تک ، پتھوراگڑھ وچ خاص خاص خاندان دا راج رہیا اے ، جنہاں نوں ایتھے عمارتاں دے قلعےآں یا کوٹاں دا سہرا دتا جاندا اے
پتھوراگڑھ دے چار کوٹ نيں ، جو بھٹکوٹ ، ڈنگرکوٹ ، اڈے کوٹ تے انچاکوٹ نيں۔ خاص خاندان دے بعد ، کچوڑی خاندان (پال۔ملاصاری خاندان) نے ایتھے حکمرانی کيتی تے اس خاندان دا بادشاہ اشوک مللہ بلابن دا ہم عصر سی۔ اس عرصے دے دوران پِٹوراگڑھ بادشاہ پٹورا نے قائم کيتا سی تے پٹوراگڑھ وی انہاں دے ناں اُتے سی۔ اس خاندان دے تن بادشاہاں نے خود پیٹھوڑا گڑھ توں حکومت کیتی تے آس پاس دے پنڈ کھوکوٹ وچ انہاں دے ذریعہ تعمیر کردہ اِٹاں دے قلعے نوں پٹوراگڑھ دے اس وقت دے کلکٹر نے سن 1580 وچ مسمار دے دتا۔ سن 1722 دے بعد توں ، چاند خاندان نے پٹھوراگڑھ اُتے غلبہ حاصل کیا
پتھورا گڑھ دی تریخ دی اک ہور متنازع وضاحت اے۔ اٹکنز دے مطابق ، چاند خاندان دے جاگیردار پیر گوسائی نے پٹھوراگڑھ دی بنیاد رکھی۔
ایسا لگدا اے کہ چند خاندان دے بادشاہ ہندوستانی چند دے دور (سال 1438 توں 1450) دے دوران ، انہاں دے بیٹے رتنا چند نے نیپال دے ڈوٹی بادشاہ نوں شکست دے کے شمسی وادی دا کنٹرول سنبھال لیا تے سن 1449 وچ ، اسنوں کماواں یا کرمانچل وچ ضم کر دتا۔ اپنے دور حکومت وچ ، پیرو یا پرتھوی گوسین نے ایتھے اک قلعہ تعمیر کيتا جس دا ناں پتھوراگڑھ سی۔ بعد وچ اسنوں قلعہ دے بعد ہی پتھوراگڑھ دا ناں دتا گیا سی۔
چنداواں نے زیادہ تر کوماون اُتے اپنا اختیار ودھایا جتھے انہاں نے سن 1790 تک حکومت کیتی۔ اس نے بہت سارے چھوٹے کٹیوری بادشاہاں ، قبیلے نوں شکست دتی تے اپنی پوزیشن نوں مستحکم کرنے دے لئی ہمسایہ بادشاہاں دے نال وی لڑائی کیتی۔1790 وچ ، گورکھالی نامی گورکھاواں نے چاند بادشاہ نوں شکست دے کے کمون اُتے قبضہ کيتا تے چاند خاندان دی حکمرانی دا خاتمہ کيتا۔
گورکھا حکمراناں دے استحصال دا خاتمہ اس وقت ہويا جدوں 1815 وچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے انہاں نوں شکست دے کے کمان اُتے اپنا اقتدار قائم کيتا۔ اٹکنز دے مطابق ، سن 1881 وچ پِتھوراگڑھ دی مجموعی آبادی 552 سی۔ برطانوی دور وچ اک فوجی چھاؤنی ، چرچ تے اک مشن اسکول سی۔ عیسائی مشنری اس علاقے وچ بہت سرگرم سن ۔ پٹوراگڑھ انگریزاں دی سربلندی دے نال سن 1960 ء تک المورہ ضلع دی اک تحصیل سی ، جس دے بعد ایہ ضلع بن گیا۔ سال 1917 وچ ، پٹوراگڑھ دے کچھ حصے کٹنے دے بعد اک نواں ضلع چمپاوت تشکیل دتا گیا سی تے اس دی سرحد سال 2000 وچ دوبارہ قائم کيتی گئی سی۔ پتھوراگڑھ نويں ریاست اتراکھنڈ دا اک حصہ بن گیا تھا
باگیشور
[سودھو]سال 1997 وچ ، تحصیل باگیشور ضلع المورا دے کچھ حصے توں کھدی ہوئی سی تے اسنوں بھگوان شیو دی اک مقدس سرزمین سمجھیا جاندا اے۔ اس ضلع وچ گورور ، بیگیشور ، کپ کوٹ تن تحصیلیاں نيں۔ باگیشور دا بیشتر حصہ دان پور دے ناں توں جانیا جاندا اے ، ایہ تحریک آزادی وچ کولی بیکاری نظام دے خلاف ہندوستان وچ پہلے سال اتھاریانی دے موقع اُتے تحریک سی ، جسنوں دان پور دی پٹی کہیا جاندا سی۔ ایہ لوکاں نے گاندھی جی توں متاثر کيتا سی ، اس جگہ دے باشندے انتہائی خود اعتمادی تے آسان سمجھے جاندے نيں ، ایتھے بگنیشور ، نیلنگ ، مولنارائن ، بنجین ، جداں بیگیشور سرائیو تے گمدی ندی دے سنگم اُتے واقع اک خوبصورت شہر ورگی دیویاں تے دیویاں دے بوہت سارے مندر نيں۔ اے۔
گڑھوال دی تریخ
[سودھو]ٹہری گڑھوال
[سودھو]اس ضلع دے ناں توں دو مختلف ناواں نوں ملیا کے ٹیہری تے گڑھوال دا ناں دتا گیا اے۔ جتھے تحریری لفظ 'تریچری' توں ماخوذ اے ، جس دا مطلب اے اک ایسی جگہ جو گناہاں دی تن قسماں (جنہاں نوں مانسہ ، واچنا ، کرما وچ پیدا ہويا اے ) توں دھوندا اے ، جدوں کہ دوسرا لفظ 'گڑھ' توں بنایا گیا اے ، جس دا مطلب قلعہ اے
سال 888 توں پہلے ، پورا گڑھوال خطہ چھوٹے چھوٹے 'گڑھ' وچ منقسم سی ، جس وچ مختلف بادشاہ راج کردے سن ، جنھاں 'رانا' ، 'رائے' یا 'ٹھاکر' دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ کہیا جاندا اے کہ مالوا دے شہزادہ کنک پال اک بار بدری ناتھ جی (جو موجودہ چمولی ضلع وچ نيں) گئے سن جتھے انہاں نے طاقتور بادشاہ بانو پرتاپ نال ملاقات کيتی۔ بادشاہ بانو پرتاپ انہاں توں بہت متاثر ہوئے تے انہاں نے اپنی اکلوتی بیٹی دی شادی کنک پال توں کرلئی تے اسنوں اپنی بادشاہی وی عطا کردتی۔ آہستہ آہستہ کنک پال تے اس دی آنے والیاں نسلاں نے اک اک کرکے اپنے مضبوط قلعے جِت لئی تے اپنی سلطنت نوں ودھایا۔ اس طرح ، 1803 تک ، پورا گڑھوال علاقہ (914 سالاں وچ ) انہاں دے زیر اقتدار آگیا۔ انہاں برساں وچ گورکھس (لینگور گڑھی اُتے قبضہ کرنے دی کوششاں) دے ناکام حملے جاری رہے ، لیکن 1803 وچ ، گورکھاں نوں بالآخر دہرادون وچ اک لڑائی وچ فتح ملی جس وچ بادشاہ پردوایمون شاہ ماریا گیا سی۔ لیکن اس دا شہزادے (سودرشن شاہ) ، جو اس وقت چھوٹا سی ، وفادارےآں نے انہاں نوں بچایا
آہستہ آہستہ ، گورکھاں دا غلبہ بڑھدا گیا تے انہاں نے لگ بھگ 12 سال تک حکمرانی کيتی۔ انہاں دی بادشاہی کانگرا تک پھیلی ، فیر گورکھاں نوں مہاراجا رنجیت سنگھ نے کانگرا توں کڈ دتا۔ تے ایتھے سدرشن شاہ نے ایسٹ انڈیا کمپنی دی مدد توں گورکھاں توں اپنی سلطنت دوبارہ حاصل کرلئی
ایسٹ انڈیا کمپنی نے اس دے بعد کمون ، دہرادون تے اس دے بعد گڑھوال نوں برطانوی سلطنت وچ ضم کر دتا تے مغربی گڑھوال دے بادشاہ سدرشن شاہ نوں اوہ تحفہ دتا جو اس وقت نوں تحریری ریاست دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ شاہ سدرشن شاہ نے اپنا راجگڑھ ٹیہری یا ٹیہری نگر بنایا ، بعد وچ انہاں دے جانشیناں پرتاپ شاہ ، کیرتی شاہ تے نریندر شاہ نے بالترتیب اس ریاست دا راجگڑھ ، پرتاپ نگر ، کیرتی نگر تے نریندر نگر قائم کيتا۔ انہاں تِناں نے 1815 توں 1949 تک حکمرانی کيتی۔ فیر ہندوستان چھڈو تحریک دے دوران ، ایتھے دے لوکاں نے وی بھرپور شرکت کيتی۔ آزادی دے بعد ، لوکاں دی بادشاہت توں آزاد ہونے دی خواہش ودھنے لگی۔ مہاراجا دے لئی ہن حکمرانی کرنا مشکل ہُندا جارہیا تھا
اور فیر آخر وچ ، 60 واں شاہ مانویندر شاہ ہندوستان دے نال اتحاد کرنے اُتے راضی ہوئے گئے۔ اس طرح توں ، 1949 وچ ریاست ٹیہری نوں اترپردیش وچ ضم کر دتا گیا تے ايسے ناں توں اک ضلع بنایا گیا۔ بعد وچ 24 فروری 1960 نوں ، اترپردیش حکومت نے اپنی اک تحصیل نوں وکھ کر دتا تے اسنوں اترکاشی دے ناں توں اک ضلع بنا دتا
علاحدہ ریاست دی تحریک
[سودھو]مئی 1938 وچ اس وقت دے برطانوی راج دے دوران سری نگر ، گڑھوال وچ منعقدہ کانگریس دے اجلاس وچ ، پنڈت جواہر لال نہرو نے اس پہاڑی خطے دے باشندےآں دی اپنے حالات دے مطابق فیصلے لینے تے اپنی سبھیاچار نوں تقویت دینے دی تحریک دی حمایت دی سی۔ اترپردیش دی بطور نويں ریاست (اترپردیش تنظیم نو ایکٹ ، 2000) دی تنظیم نو دے نتیجے وچ ، اتراکھنڈ 8 نومبر 2000 نوں قائم کيتا گیا سی۔ لہذا ، اس دن نوں اتراکھنڈ وچ یوم تاسیس دے طور اُتے منایا جاندا اے