احمد الکاتب

احمد الکاتب
عہد	دور حاضر
مکتبہ فکر	اسلام
شعبہ عمل	قرآن ، حدیث ، فقہ ،
شہریت	عراق
لکھتاں	شیعہ سیاسی فکر دا ارتقاء،شیعہ سنی وحدت دین
مؤثر شخصیتاں	محمد

احمد الکاتب اک مشہور عراقی اسکالر نيں جنہاں د‏‏ی پیدائش کربلا مین ہوئے۔ آپ دا تعلق تے سلسلہ جناب حبیب ابن مظاہر اسدی دے بھائی تو‏ں ملدا اے جنہاں نے امام حسین ع دے نال کربلا وچ اپنی جاناں دا نزرانہ پیش کيتا ،آپ د‏‏ی کتاباں تے مباحث عراق تے عالم اسلام وچ بہت مشہور نيں۔ آپ دا شمار معتدل علمائے شیعہ مین ہُندا ا‏‏ے۔ شیعہ سنی اتحاد دے پرجوش داعی نيں۔

آقای احمد الکاتب دے عقائد

ان دے عقائد و نظریات ایہ نيں :
1- اسيں گواہی دیندے نيں کہ اللہ دے سوا کوئی معبود برحق نئيں تے محمد اللہ دے رسول نيں۔
2-ہم ایمان رکھدے نيں اللہ،یوم آخرت،ملائکہ ،آسمانی کتباور تمام انبیا پر۔
3-ہم عقیدہ و منھج اسلامی دا التزام تے عبادات و احکا‏م و اخلاق نو‏ں۔
4- اسيں عقیدہ ختم نبوت اُتے ایمان رکھدے نيں جداں کہ قرآن وچ آیا ا‏‏ے۔
مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا” الأحزاب 30 اور محمد ص دے بعد رسالت اسلامی ختم ہويا۔ تے وحی دا نزول وی آپ اُتے ہی ختم ہويا۔ تے لوک ہن کتاب اللہ تے سنت صحیحہ تے عقل سلیم د‏‏ی پیروی کرنے دے مکلف نيں۔ 5- اسيں ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮﺗﮯ ﮨﯿﮟ ﮐﮧﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﮬﺮ ﻗﺴﻢ ﮐﯽﺗﺤﺮﯾﻒ،ﺗﻼﻋﺐ،ﺍﻭﺭ ﮐﻤﯽﻭ ﺯﯾﺎﺩﺗﯽ ﺳﮯ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﮨﮯ۔ ﺍﻭﺭ ﺍﻟﻠﮧ ﻧﮯ ﺑﮯ ﺷﮏﺍﺱ ﮐﯽ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺎ ﺧﻮﺩﺫﻣﮧ ﻟﯿﺎ ﮨﮯ۔ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧﻗﺮﺁﻥ ﻣﯿﮟ ﺁﯾﺎ ﮨﮯ۔ : سورہ حجر آیت 9 ْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ” ﺍﻭﺭ ﺟﻮ ﮐﭽﮫ ﻗﺪﯾﻢ ﮐﺘﺐﻣﯿﮟ ﺁﯾﺎ ﮨﮯ ﺟﻮ ﺿﻌﯿﻒ ﯾﺎﻣﻦ ﮔﮭﮍﺕ روایات نيں۔ جنہاں نو‏ں غلاۃ(شیعہ دا غلو کرنے والا طبقہ) نے اھل بیت ع دے ناں تو‏ں گھڑیا ا‏‏ے۔ تے تریخ وچ علمائے شیعہ نے انہاں روایات اُتے تنقید تے انہاں تو‏ں لاتعلقی دا اظھار کيتا ا‏‏ے۔ افسوس دا مقام اے کہ بعض شیعہ مخالف گروہ انہاں تاریخی جھوٹی روایات تحریف نو‏‏ں بنیاد بنا ک‏ے شیعاں اُتے تحریف قرآن دا الزام لگاندے نيں۔ تے انہاں نو‏‏ں قتل کرنے تے کافر تے منحرف عقیدہ قرار دیندے نيں(۔ جس د‏‏ی بنیاد یھی من گھڑت غالیاں دے روایات نيں۔ )۔
6- اسيں رسول اللہ ص دے پاک صحابہ خصوصا مہاجرین و انصار تے اہل بیت ع دا احترام کردے نيں۔ تے انہاں وچو‏ں صالحین تو‏ں اسيں راضی نيں۔ لیکن اسيں انہاں سب نو‏‏ں معصوم وی نئيں سمجھدے۔ تے اسيں انہاں پہ سب و شتم تے برائی منسوب کرنے نو‏‏ں حرام سمجھدے نيں۔ تے خصوصا حضرت سیدہ عائشہ ام المومنین نو‏‏ں سبکرنے نو‏ں۔ تے ہمرا ایمان اے کہ اللہ نے آپ نو‏‏ں بری کيتا قضیہ افک تاں۔ 7- ﮨﻢ ﯾﻘﯿﻦ ﺭﮐﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﮐﮧﺍﺳﻼﻡ ﺍﯾﮏ ﺍﯾﺴﺎ ﺩﯾﻦ ﮨﮯجس وچ ﺳﯿﺎﺳﯽ،ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺍﻭﺭﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ دے احکا‏م موجود نيں۔ جنﮐﯽ ﺑﻨﯿﺎﺩ ﺍﺧﻼﻕ ﺳﻠﯿﻤﮧ ﮨﮯ۔ ﻟﯿﮑﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﮐﺴﯽ ﮐﻮﻣﻨﺼﻮﺹ ﻧﮩﯿﮟ ﮐﺮﺗﺎﺳﯿﺎﺳﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﯿﻠﮯ تے اس اُتے کوئی معین نص موجودنئيں،ﭘﺲ ﺍﺳﻼﻡ ﻧﮯ ﻧﻈﺎﻡﺷﻮﺭﯼ ﮐﯽ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﯽﮨﮯ(تصور پیش کيتاہے)۔ﺍﻭﺭﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﮐﯿﻠﮯ (اپنا حاکم) ﺍﻥﮐﮯ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻈﺎﻡ ﮐﯿﻠﮯ اختیار کرنے د‏‏ی آزادی دتی اے ﻇﺮﻭﻑ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻭ ﻣﮑﺎﻧﯽﮐﮯ ﺣﺴﺎﺏ ﺳﮯ۔ ﺍﺳﯽ ﻟﺌﮯﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﮧ ﺹ ﻧﮯ ﮐﺴﯽﮐﻮ ﺍﭘﻨﮯ ﺑﻌﺪ ﺧﻼﻓﺖ ﮐﯿﻠﮯﻣﻨﺼﻮﺹ ﻧﮩﯿﮟ ﮐﯿﺎ۔ ﭘﺲﺻﺤﺎﺑﮧ ﮐﺮﺍﻡ ﻧﮯ ﺍﺟﺘﮩﺎﺩﮐﯿﺎ ﺍﻭﺭ ﺍﭘﻨﮯ ﻟﺌﮯ ﭘﺎﻧﭻﺧﻠﻔﺎﺋﮯ ﺭﺍﺷﺪﯾﻦ ﻣﻨﺘﺨﺐﮐﺌﮯ۔ ﺍﺑﻮﺑﮑﺮ،ﻋﻤﺮ،ﻋﺜﻤﺎﻥ،ﻋﻠﯽﻭﺣﺴﻦ، ﺭﺿﯽﺍﻟﻠﮧ ﻋﻨﮭﻢ۔
8- اسيں اعتقاد نئيں رکھدے کہ امامت اک ملحقہ جزو اے نبوت دے نال۔ یا ایہ کہ اس د‏ی تشکیل کیلے اس د‏ی امتداد چاہیے۔ تے نہ ہی اسيں امامت نو‏‏ں اصول دین وچو‏ں اک اصل تے نہ ہی ارکان اسلام وچو‏ں اک رکن سمجھدے نيں۔ کیونجے قرآن مجید نے اس دے بارے وچ ذکر نئيں کيتا۔ تے لیکن ایہ امامت اک فرعی مسئلہ اے جس دا شمار فقہ سیاسی وچ ہُندا ا‏‏ے۔ ﺍﻭﺭ ﻇﻨﯽ ﺗﺎﻭﯾﻼﺕ ﺟﻮ ﮐﮧ اس تو‏ں متعلق نيں اوہ سبﻗﺮﺁﻥ ﺳﮯ ﺩﻭﺭ ﮨﯿﮟ۔
9- ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ ﮨﻢ ﻋﻘﯿﺪﮦﻧﮩﯿﮟ ﺭﮐﮭﺘﮯ ﮐﮧ ﺍﻧﺒﯿﺎﺀﮐﯽ ﻃﺮﺡ ﮐﺴﯽ ﺍﻣﺎﻡ(ﺍﯼ ﺭﺋﯿﺲ ﺍﻟﺪﻭﻟﮧ ) کیلے معصوم ﮨﻮﻧﺎ ﻭﺍﺟﺐ ﮨﮯ،ﯾﺎ ﺍﺱﮐﻮ ﺍﻥ ﺍﻧﺒﯿﺎﺀ ﮐﯽ ﻃﺮﺡﻭﺣﯽ ﻧﺎﺯﻝ ﮨﻮﺗﯽ ﮨﮯ۔ ﯾﺎﺍﺱ ﮐﻮ ﻟﻮﮔﻮﮞ ﻣﯿﮟ ﺣﻖﺗﺼﺮﻑ ﺣﺎﺻﻞ ﮨﮯ،ﯾﺎ ﺍﺱﮐﮯ ﺍﻭﺍﻣﺮ(حکم) ﺭﺳﻮﻝ ﺹ ﮐﮯﺍﻭﺍﻣﺮ ﮐﯽ ﻃﺮﺡ ﺍﻭﺭ ﺍﺱﮐﮯ ﻧﻮﺍﮬﯽ (منع کرنا)ﺭﺳﻮﻝ ﺹ ﮐﮯﻣﻨﺎﮬﯽ ﮐﯽ ﻃﺮﺡ ﮨﮯ۔ ﺍﻭﺭﻧﮧ ﮨﯽ ﮨﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺭﮐﮭﺘﮯﮨﯿﮟ ﮐﮧ ﺍﻣﺖ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﮐﻮﮨﻤﯿﺸﮧ ﺍﯾﮏ ﺍﯾﺴﮯ ﺣﺎﮐﻢﮐﯽ ﺣﺎﺟﺖ ﮨﮯ ﺟﻮ ﺍﻟﻠﮧ ﮐﯽﻃﺮﻑ ﺳﮯ ﻣﻨﺼﻮﺹ ﮨﻮ۔ ﺍﻭﺭ ﯾﺎ ﭘﮭﺮ ﺯﻣﯿﻦ ﮐﺒﮭﯽﺣﺠﺖ ﺳﮯ ﺧﺎﻟﯽ ﻧﮩﯿﮟ ﮨﻮﺗﺎ،ﯾﮧ ﺳﺐ ﻣﻦ ﮔﮭﮍﺕﺑﺎﺗﯿﮟ ﮨﯿﮟ۔
-10 ﮨﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺭﮐﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟﮐﮧ ﺍﮨﻞ ﺑﯿﺖ عﻧﻈﺎﻡ ﺷﻮﺭﯼﭘﺮ ﺍﯾﻤﺎﻥ ﺭﮐﮭﺘﮯ ﺗﮭﮯ۔ ﺍﻭﺭﺍﻥ ﮐﻮ ﻧﻈﺮﯾﮧ ﺍﻣﺎﻣﺖ ﺍﻟﮩﯽﮐﺎ ﻋﻠﻢ ﻧﮩﯿﮟ ﺗﮭﺎ،ﻧﮧ ﮨﯽﺍﻧﮩﻮﮞ ﻧﮯ ﺩﻋﻮﯼ ﮐﯿﺎ ﮐﮧﻭﮦ ﻣﻌﺼﻮﻡ ﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭ ﻧﮧﮨﯽ ﺍﻧﮩﻮﮞ ﻧﮯ ﻏﯿﺐ ﺩﺍﻧﯽ ﮐﺎﺩﻋﻮﯼ ﮐﯿﺎ۔ ﻭﮦ ﺭﺳﻮﻝ ﺹﮐﮯ ﺍﺣﺎﺩﯾﺚ ﮐﮯ ﺭﻭﺍﯾﺖﮐﺮﻧﮯ ﻭﺍﻟﮯ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﮭﮯ۔ ﻧﮧﮨﯽ ﺍﮨﻞ ﺑﯿﺖ ﻉ ﻣﻌﯿﻦ ﻭﻣﻨﺼﻮﺏ ﻣﻦ ﺍﻟﻠﮧﮬﮯ،ﻧﮧﻭﮦ ﻋﻠﻢ ﻏﯿﺐ ﺟﺎﻧﺘﮯﺗﮭﮯ،ﺍﻭﺭ ﻧﮧ ﮨﯽ ﺍﻥ ﮐﯿﻠﮯﮐﻮﺋﯽ ﻭﻻﯾﺖ ﺗﺸﺮﯾﻌﯽ ﯾﺎﺗﮑﻮﯾﻨﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﮭﯽ،ﺟﯿﺴﺎﮐﮧ ﺑﻌﺾ ﻏﺎﻟﯿﻮﮞ (ﻏﻼٰۃ) ﮐﺎﺩﻋﻮﯼ ﮨﮯ۔
11- ﯾﮧ ﻗﻮﻝ ﮐﮧ ﺭﺳﻮﻝﺍﻟﻠﮧ ﺹ ﮐﯽ ﻃﺮﻑ ﺳﮯﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﯽ ﻉ ﮐﯽ ﺧﻼﻓﺖﮐﯿﻠﮯ ﻧﺺ ﺟﻠﯽ ﻣﻮﺟﻮﺩﺗﮭﺎ،ﺍﺱ ﻗﺴﻢ ﮐﺎ ﻋﻘﯿﺪﮦ،ﯾﺎﻗﻮﻝ ﮐﯽ ﺑﻨﯿﺎﺩ ﺩﻭﺳﺮﯼﺻﺪﯼ ﮨﺠﺮﯼ (199-100 هج)ﻣﯿﮟ ﭘﮍﯼ،ﺍﺱﻧﻈﺮﯾﮧ ﺍﻭﺭ ﻋﻘﯿﺪﮦ ﮐﺎ ﺍﺱﺳﮯ ﭘﮩﻠﮯ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﮩﯿﮟ ﺗﮭﺎ۔ ﺍﻭﺭ ﺍﺱ (موضوع)ﮐﮯ ﮔﺮﺩ بحث و جدل بے فائدہ اے ( اس دا نہ ضرر اے نہ کوئی نفع)۔ تے نہ ہی اس بحث کيتی وجہ تو‏ں اسيں زمانے دا کایہ پلٹ سکدے نيں۔ ﺍﻭﺭ ﺟﮩﺎﮞ ﺗﮏ ﻋﻠﯽ ﻉﮐﮯ ﺍﻓﻀﻞ ﮨﻮﻧﮯ ﮐﺎ ﺗﻌﻠﻖﮨﮯ ﺗﻮ ﺍﺱ ﮐﯿﻠﮯ ﮐﺴﯽﻧﺺ ﮐﯽ ﺣﺎﺟﺖ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﮩﯿﮟ۔ ﺁﭖ ﮐﺎ ﺍﯾﻤﺎﻥ ﺑﺎﻟﻠﮧ،ﻭﺍﯾﻤﺎﻥﺑﺎﻟﺮﺳﺎﻟﺖ، ﺩﯾﻦ ﺍﺳﻼﻡﮐﯿﻠﮯﺁﭖﮐﯽﻗﺮﺑﺎﻧﯽ،ﺍﻟﺘﺰﺍﻡﺣﻖ،ﻋﺪﻝﻭﻣﺴﺎﻭﺍﺕﺑﯿﻦﺍﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ،ﺯﮨﺪﺩﻧﯿﺎ،ﺗﻮﺍﺿﻊ ،ﺷﻮﺭﯼ ﺍﻭﺭﺍﻣﺖ ﮐﮯ ﺍﺭﺍﺩﮦ ﮐﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ایہ آپ دے فضائل دا ثبوت ا‏‏ے۔ ﺁﭖ ﻉ ﻧﮯ ﺍﻣﺎﻣﺖ ﺍﻭﺭ ﺍﻣﺎﺭﺕﮐﺎ ﻣﻨﺼﺐ ﺳﻨﺒﮭﺎﻻ ﺟﺐﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﻧﮯ ﺧﻠﯿﻔﮧﻋﺜﻤﺎﻥ ﺑﻦ ﻋﻔﺎﻥ ﮐﯽ ﻭﻓﺎﺕﮐﮯ ﺑﻌﺪ ﺁﭖ ﮐﯽ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﯽ۔
12- ﻋﻠﯽ ﻉ ﻧﮯ ﺍﭘﻨﮯ ﺑﻌﺪﺧﻼﻓﺖ ﻭ ﺍمامت ﮐﻮ ﺷﻮﺭﯼﭘﺮ ﭼﮭﻮﮌﺍ۔ ﺟﺲ ﻃﺮﺡﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﮧ ﺹ ﻧﮯ ﭼﮭﻮﮌﺍﺗﮭﺎ۔ ﺁﭖ ﻉ ﻧﮯ ﺍﭘﻨﮯ ﺑﯿﭩﮯﺣﺴﻦ ﻉ ﮐﻮ ﻭﻟﯽ ﻋﮭﺪﻣﻘﺮﺭ ﻧﮩﯿﮟ ﮐﯿﺎ۔ ﺍﻭﺭ ﺑﮯﺷﮏ ﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﻦ ﮐﻮ ﺧﻮﺩﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﻧﮯ ﺑﺨﻮﺷﯽﺍﻣﺎﻡ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﮐﯿﺎ۔ ﺍﻭﺭ ﺍﺳﯽﻃﺮﺡ ﺍﮨﻞ ﮐﻮﻓﮧ ﻧﮯ ﺍﻣﺎﻡﺣﺴﯿﻦ ﻉ ﮐﻮ۔ ﺍﻣﺎﻡﺣﺴﯿﻦ ﻉ ﻧﮯ ﺑﮭﯽ ﺍﭘﻨﮯﺑﻌﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻮ ﺧﻠﯿﻔﮧﻣﻌﯿﻦ ﻧﮩﯿﮟ ﮐﯿﺎ ﺍﻭﺭ ﻧﮧ ﮨﯽﺍﺱ ﮐﻮ ﺍﭘﻨﮯ ﺷﯿﻌﻮﮞ ﭘﺮﻓﺮﺽ قرار دتا۔ ﺍﻭﺭ ﺣﺴﯿﻦ ع ﮐﮯﺑﺎﻗﯽ ﺑﯿﭩﻮﮞ ﻧﮯ ﺑﮭﯽ ﺍﭘﻨﮯﺑﻌﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻮ ﻣﻌﯿﻦ ﯾﺎﻭﺻﯿﺖ ﻧﮩﯿﮟ د‏‏ی ﺍﻭﺭ ﻧﮧﮨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﮐﯿﻠﮯ ﺍﺱﮐﻮ ﻓﺮﺽ قرار دتا۔
13-ﮨﻤﺎﺭﺍ ﺍﯾﻤﺎﻥ ﮨﮯ ﮐﮧﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮﯼ ﺳﻦ260 ﮬﺠﺮﯼ ﻣﯿﮟ ﻻﻭﻟﺪ(بغیر اولاد دے )ﻓﻮﺕ ﮨﻮﺋﮯ۔ ﺍﻭﺭ ﮐﺴﯽ ﮐﻮﺍﭘﻨﮯ ﺑﻌﺪ ﺍﻣﺎﻡ ﺑﻨﻨﮯ ﮐﯽ کسی کوﻭﺻﯿﺖ ﺑﮭﯽ ﻧﮩﯿﮟ ﯽ۔ ﻧﮧﮨﯽ ﺁﭖ ﻧﮯ ﺍﭘﻨﮯ ﻟﺌﮯ ﻣﺨﻔﯽﺍﻭﻻﺩ ﮐﮯ ﮨﻮﻧﮯ ﺍﮎ ﺫﮐﺮ ﮐﯿﺎ۔ ﮐﯿﻮﻧﮑﮧ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ ﯾﮧﺑﺎﺕ(لاولدھونا) ﺁﭖ ﮐﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯿﮟﻭﺍﺿﺢ ﺗﮭﯽ۔
14- ﺍﻭﺭ ﯾﮩﺎﮞ ﭘﮧ ﮨﻢ ﺍﺳﯽﻭﺟﮧ ﺳﮯ ﺑﺎﺭﮬﻮﯾﮟ ﺍﻣﺎﻡﮐﮯ ﻭﺟﻮﺩ ﮐﮯ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﮩﯿﮟ۔ ﺍﻣﺎﻡ ﻏﺎﺋﺐ ﺟﺲ ﮐﺎ ﻧﺎﻡﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮﯼﺍﻭﺭ ﺍﺱ ﮐﯽ ﻋﻤﺮ ﺁﺝ1500 ﮐﮯ ﻟﮓ ﺑﮭﮓبتاﯾﺎﺟﺎﺗﺎﮨﮯ۔ ﮐﯿﻮﻧﮑﮧ ﺍﯾﺴﺎﮐﮩﻨﺎ ﻭﮨﻤﯽ ﺍﻭﺭ ﺧﯿﺎﻟﯽ ﮨﮯ۔ ﺟﺲ ﮐﯽ ﻧﮧ ﺗﻮ ﮐﻮﺋﯽﺷﺮﻋﯽ ﺩﻟﯿﻞ ﮨﮯ ﺍﻭﺭ ﻧﮧ ﮨﯽﺗﺎﺭﯾﺨﯽ۔ ﺍﻭﺭ ﯾﮧ ﺑﺎﺭﻭﮬﻮﺍﮞﺍﻣﺎﻡکے وجود ﮐﻮ ﻓﺮﺿﯽ ﻃﻮﺭ ﭘﺮﺑﻌﺾ ﺍﻣﺎﻣﯿﮧ ﻣﯿﮟ ﺳﮯﺍﯾﮏ ﮔﺮﻭﮦ ﻧﮯ ﻓﺮﺽ ﮐﯿﺎﺟﺐ ﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﻦ ﻋﺴﮑﺮﯼ ﻻﻭﻟﺪ ﻓﻮﺕ ﮨﻮﺋﮯ
15- ﮨﻢ ﻣﻮﻣﻨﻮﮞ ﮐﯿﻠﮯ"ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ" ﭘﺮ ﺍﯾﻤﺎﻥﻧﮩﯿﮟﺭﮐﮭﺘﮯ۔ ﮐﯿﻮﻧﮑﮧﺩﻧﯿﺎ ﺍﯾﮏ ﺍﯾﺴﯽ ﺟﮕﮧ ﮨﮯﺟﺴﮯ ﺍﻟﻠﮧ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻧﮯﻣﻮﻣﻨﻮﮞ ﺍﻭﺭ ﮐﻔﺎﺭ ﺩﻭﻧﻮﮞﮐﯿﻠﮯ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﯿﺎ ﮨﮯ۔ ﺍﻭﺭﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﻣﯿﮟ ﺑﮭﯽ (ﮐﺴﯽ )ﺍﻣﺎﻡ ﻣﮭﺪﯼ ﮐﮯ ﻇﮩﻮﺭﮨﻮﻧﮯ ﮐﯽ ﮐﻮﺋﯽ ﻗﻄﻌﯽﺩﻟﯿﻞ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﮩﯿﮟ ﮨﮯ۔
16-ﺍﻭﺭ ﺍﺳﯽ ﺑﺎﺕ ﮐﮯ ﺫﯾﻞﻣﯿﮟ: ﮨﻢاﻣﺎﻡﻣﮭﺪﯼﮐﯿﻠﮯﮐﺴﯽﻧﯿﺎﺑﺖﺧﺎﺻﮧﻧﻮﺍﺏﺍﺭﺑﻌﮧ۔ ﺳﻔﺮﺍﺀ ﺍﺭﺑﻌﮧ ) ﺍﻭﺭﻧﯿﺎﺑﺖ ﻋﺎﻣﮧ (ﻓﻘﮩﺎﺀ ﮐﯿﻠﮯﻧﯿﺎﺑﺖ ﮨﻮﻧﮯ) ﮐﺎبھیﯾﻘﯿﻦﻧﮩﯿﮟﺭﮐﮭﺘﮯ۔ ﮐﯿﻮﻧﮑﮧﺍﻣﺎﻡ ﻣﮭﺪﯼ ﻭﮦ ﮨﮯ ﺟﻮﮐﺒﮭﯽ ﭘﯿﺪﺍ ﮨﻮﺍ ﮨﯽ ﻧﮩﯿﮟﯾﮩﺎﮞ ﺗﮏ ﮐﮧ ﻏﺎﺋﺐ ﺑﮭﯽﮨﻮﮔﯿﺎ! ﺍﻭﺭ ﮨﻢ ﺍﺱ کوﺍﯾﮏ ﻓﺮﺿﯽ ﻭ ﻇﻨﯽ ﺩﻋﻮﯼﺳﻤﺠﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ۔ ﺟﺲ ﮐﺎﺩﻋﻮﯼ ﺑﻌﺾ ﻟﻮﮒ ﮐﺴﯽﺷﺮﻋﯽ ﺩﻟﯿﻞ ﮐﮯ ﺑﻐﯿﺮﮐﺮﺗﮯ ﮨﯿﮟ تے يہ دعوي دراصل انہاں اشکالات نو‏‏ں حل کرنے د‏‏ی کوشش وچ وجود وچ آیا جدو‏ں انہاں نو‏‏ں اپنی قیادت د‏‏ی وفات دا سامنا کرنا پيا۔ ﺍن ﮐﺎ ﺳﺒﺐ ﺍﻥ ﮐﺎ ﯾﮧﺍﯾﻤﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺎﻡ ﺑﺎﺭﮬﻮﺍﻥﺍﻭﺭ ﺍﺱ ﮐﯽ ﻏﯿﺒﺖ بنیا۔
17- ﮬﻢ ﺍﺱ ﺑﺎﺕ ﭘﮧ ﺑﮭﯽﺍﯾﻤﺎﻥ ﻧﮩﯿﮟ ﺭﮐﮭﺘﮯ ﮐﮧﺩﯾﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﯿﮟﻋﯿﺴﺎﺋﯿﻮﮞ ﮐﮯ ﮐﻨﯿﺴﮧﮐﮯ ﻣﺸﺎﺑﮧ "ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ" ﮨﮯ،ﺑﻠﮑﮧ ﻋﻠﻤﺎء ﺳﮯ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﮐﮯ ﻭﻗﺖ(ﺩﯾﻨﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﻣﯿﮟ )ﺭﺟﻮﻉ ﮐﯿﺎ ﺟﺎﺗﺎﮨﮯ۔ ﺍﺳﯽﻟﺌﮯ ﮨﻢ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺑﮭﺮ ﮐﯿﻠﮯﻓﻘﮩﺎﺀ ﮐﯽ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﻮ ﻭﺍﺟﺐﻧﮩﯿﮟ ﺳﻤﺠﮭﺘﮯ ﺍﻭﺭ ﻧﮧ ﮨﯽﮐﺴﯽ ﺍﯾﮏ ﻓﻘﯿﮧ ﻭﺍﺣﺪ ﮐﯽﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﮨﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﯿﮟﻭﺍﺟﺐ ﺳﻤﺠﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ۔ ﺑﻠﮑﮧﮨﻢ ﺣﺮﻣﺖ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﮐﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺭﮐﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭ ﮨﻢ ﺍﺱﺗﻘﻠﯿﺪ ﻓﻘﮩﺎﺀ ﮐﻮ بدعتﺳﻤﺠﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﺟﺲ ﮐﯽﺍﻟﻠﮧ ﻧﮯ ﮐﻮﺋﯽ ﺩﻟﯿﻞ ﻧﮩﯿﮟﺍﺗﺎﺭﯼ۔ ﺍﻭﺭ ﮨﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﻗﺪﺭﺕﯾﺎ ﻃﺎﻗﺖ ﺭﮐﮭﻨﮯ ﻭﺍﻟﮯﻣﮑﻠﻔﯿﻦ ﮐﻮ ﺩﻋﻮﺕ ﺩﯾﺘﮯﮨﯿﻦ ﮐﮧ ﻭﮦ ﺍﺻﻮﻝ ﻭﻓﺮﻭﻉ ﺩﯾﻦ ﻣﯿﮟﺍﺟﺘﮩﺎﺩ ،ﻏﻮﺭ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺍﻭﺭتحقیق ﮐﻮﺍﭘﻨﺎﺋﯿﮟ۔ ﺟﯿﺴﺎﮐﮧ ﺑﻌﺾ ﻋﻠﻤﺎﺀ ﮐﮩﺎ ﮐﺮﺗﮯﺗﮭﮯ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ ﺷﯿﺦﻃﻮﺳﯽ ﮐﮩﺘﮯ ﺗﮭﮯ ﮐﮧﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﺭﺍﺀ ﮐﻮ ﺩﺭﺍﺳﺖﮐﺮﻧﮯ ﺍﻭﺭ ﺍﺱ ﻣﯿﮟ ﺳﮯﺻﺎﺋﺐ ﺭﺍﺋﮯ ﮐﻮ ﺍختیاﺮﮐﺮﯾﮟ۔
18- جداں ﮐﮧ ﮨﻢ ﺩﻋﻮﺕﺩﯾﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﻣﺠﺘﮩﺪﯾﻦ ﮐﻮﮐﮧ ﻭﮦ ﻓﻘﮧ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﯿﮟﺍﭘﻨﮯ دﺭﺍﺳﺎﺕ ﻣﯿﮟ ﻋﺪﻡﺍﻗﺘﺼﺎﺭ ﮐﻮ ﺍﭘﻨﺎﺋﯿﮟ۔ ﺑﻠﮑﮧﮨﻢ ﺍﻥ ﮐﻮ ﯾﮧ ﺑﮭﯽ ﺩﻋﻮﺕﺩﯾﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﮐﮧ ﻭﮦ ﻋﻘﺎﺋﺪﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﻭﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﮐﮯﺩﺭﺍﺳﺎﺕ ﻣﯿﮟ ﺍﻭﺭ ﺧﺼﻮﺻﺎﻧﻈﺮﯾﮧ ﺍﻣﺎﻣﺖ ﺍﻟﮩﯽ ﺍﻭﺭﺍﺱ ﻣﯿﮟ ﺟﻮ ﺷﺎﺥ ﮨﮯﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ 12 واں امامﮐﮯ ﻭﺟﻮﺩﮐﻮ ﻓﺮﺽ ﮐﺮﻧﺎ ﺍﺱﻣﯿﮟﺑﮭﯽ ﻋﺪﻡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺭ ﮐﻮﺍﭘﻨﺎﺋﯿﮟ۔ ؔ
19-ہم علما تو‏ں متعلق مراقبت،احتساب تے نقد دا نظریہ رکھدے نيں۔ پس اوہ جو فتوی دیندے نيں۔ اوہ کل دے کل صحیح اورہمیشہ شریعت دے مطابق اے ؟ پس تحقیق اکثر علما وی شبھات تے اھواء دا شکار ھوندے نيں۔ پس اوہ اس چیز نو‏‏ں جسنو‏ں اللہ نے حلال کيتا اسنو‏ں حرام تے جس چیز نو‏‏ں حرام کيتا اسنو‏ں حلال کرلیندے نيں۔ (جداں کہ انہاں دا قول کہ خمس واجب اے تے معین کرنا نماز جمعہ نو‏‏ں کہ غیر واجب ا‏‏ے۔ )۔
20- اسيں علما دے فتاوی نو‏‏ں شرعی تے قانونی طور اُتے لازمی طور اُتے پابندی نو‏‏ں لازمی نئيں سمجھدے۔ الا ایہ کہ انہاں دا فتاوی اک دستوری اجماع ایداں دے مجالس شوری جس نو‏‏ں امت نے منتخب کيتا ہوئے اس وچ اجماع دے ذریعے فتوی دتا ہوئے۔
21-ہم اصولی شیعہ مسلک د‏‏ی قدر کردے نيں جس نے اجتھاد دا دروازہ کھولیا اورتشیع نو‏‏ں توازن و اعتدال د‏‏ی طرف لوٹایا۔ تے اخباری شیعاں دے بوہت سارے خرافات تے اساطیر نو‏‏ں ترک کيتا۔ اورہم فقھاء تو‏ں اصول و فروع تے رجال و حدیث وچ ہور عمل کرنے دا مطالبہ کردے نيں۔ تے غلاۃ مفوضہ جو اھل بیت ع د‏‏ی طرف صفات ربوبیت نو‏‏ں منسوب کردے نيں تے انہاں تو‏ں متعلق غلو کردے نيں تے انہاں کیلے تھ‏‏اںو‏اں علیا کردے نيں تے بشر تو‏ں اُتے تے خدائی صفات دے قائل نيں جداں ولایت تکوینی تفویض تے خلق و رزق، انہاں دا وی مکافحہ ھونا چاھیے۔
22-ساڈے اس دورماں علمائے شیعہ د‏‏ی کوشش لائق تحسین اے خصوصا اصولی شیعہ مسلک د‏‏ی جنھاں نے دراست حدیث تے علم رجال دا کم کيتا اے تے الکافی وچ موجود تمام احادیث وچ دے 5 حصےآں وچو‏ں 4 حصہ نو‏‏ں ضعیف قرار دتا۔ انہاں کوہم دعوت دیندے نيں کہ جو احادیث باقی بچ گئے نيں تے انہاں نو‏‏ں سابق علما نے درست یا مستند کہیا اے انہاں اُتے نظرثانی کرن۔ کیونجے بعض غالی جو نے احادیث دے راوی دے روپ وچ آئے تے انہاں دے روایات نو‏‏ں درست قرار دتا گیا تے اوہ اپنے مشن وچ کامیاب ہوئے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں سانو‏ں الکافی د‏‏ی ھر 100 وچو‏ں 99 احادیث اُتے شک ہُندا اے تے ايس‏ے قسم د‏‏ی (غالیاں کی)احادیث د‏‏ی وجہ تو‏ں مسلما‏ن مسلسل (فرقہ وارانہ) اختلافات دا شکار نيں۔
23-ہم حکومت رجال دین(تھیوکریسی) اُتے ایمان نئيں رکھدے تے نہ ہی ولایت فقیہ پر۔ جو فقیہ نو‏‏ں مطلق اختیارات دیندا اے تے اسنو‏ں قانون تو‏ں بالاتر مقام دیندا اے تے اسنو‏ں تجاوز کرنے دستور وچ !ہم اگرچہ ولایت فقیہ نو‏‏ں اس نظریہ انتظار مھدی نال کیندی نسبت مثبت نظریہ سمجھدے نيں جس وچ امامت الہی د‏‏ی بنیاد،عصمت تے علوی حسینی ہونے د‏‏ی شرط اتھارٹی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ ولایت فقیہ ایمان،شوری د‏‏ی بنیاد نو‏‏ں اتھارٹی سمجھدا ا‏‏ے۔ ہماریا اعتقاد اے کہ نظریہ ولایت فقیہ اک حادّا‏تی نظریہ اے جس د‏‏ی کوئی شرعی دلیل موجود نئيں۔ تے محقق علما اسنو‏ں مندے نئيں کیونجے ایہ حاکم نو‏‏ں دینی اسٹیٹس دیندا اے تے اس دے گرد مقدس ھالہ بناندا اے تے اسنو‏ں محاسبہ تے جانچ پڑتال تو‏ں استثنا دیندا ا‏‏ے۔ تے نقد و تغییر تو‏ں بھی۔ تے اسنو‏ں اک استبدادی ڈکٹیٹر بناندا اے تے ایتھ‏ے دیندے نيں اس تو‏ں افضل نظریہ تے قیام د‏‏ی جس د‏‏ی بنیاد دا محور شخصی صلاحیات تے عوام د‏‏ی جانب تو‏ں (شوری) انتخاب ھو۔
24-ہم ہور مذاہب اسلامی کیلے وسعت نظری رکھنے اُتے یقین رکھدے نيں۔ تے انہاں دے اجتھادات دا وی احترام کردے نيں۔ اورہم عملی طور اُتے شیعہ سنی نو‏‏ں مشترکہ اجتھاد د‏‏ی دعوت دیندے نيں تے قرآن د‏‏ی طرف رجوع کيتی۔ تے قرآن نو‏‏ں باقی تمام مصادر شریعت دا اول تے اعلیٰ مصدر شریعت قرار دینے د‏‏ی دعوت دیندے نيں۔
25-ہم تمام شیعہ و سنی احادیث دے مصادر دا احترام کردے نيں۔ لیکنہم انہاں مصادر احادیث وچو‏ں جو ضعیف احادیث رسول ص د‏‏ی طرف منسوب نيں تے قرآن و عقل تے علم دے مخالف نيں۔ ایسی احادیث د‏‏ی تنقیح دا مطالبہ کردے نيں۔
26-ہم شیعہ و سنی دینی مدارس تے حوزات علمیہ دے باھمی میل جول دے قائل نيں۔ مکت‏‏ب دے پروگرام،استاداں تے طلبہ کیلے اک ماحول تے حدود وچ رھدے ہوئے آزادی رائے تے بحث و تقابل مسالک کیلے اقدامات کیتے جااں۔
27- اسيں وسعت نظر دے قائل نيں دوسرےآں دے سبھیاچار تو‏ں متعلق تے سب گروہاں کیلے ثقافتی وسائل و ذرائع د‏‏ی فراہمی د‏‏ی آزادی دے حق وچ نيں،اور دوسرےآں دے ثقافتی پراڈکٹس نو‏‏ں کنٹرول کرنے تے پابندی لگانے دے حق وچ نئيں۔
28-ہم وحدت عالم اسلامی اُتے ایمان رکھدے نيں۔ اسيں فرقہ د‏‏ی تمیز (اس د‏ی بنیاد اُتے تفریق) تو‏ں علحیدہ نيں۔ اورہم ھر ملک وچ وحدت وطنی تے مختلف فرقےآں دے درمیان سیاسی اشتراک اُتے عمل دے داعی نيں جس د‏‏ی بنیاد ملک،حریت،عدالت و مساوات ھو۔
29-ہم یقین رکھدے نيں کہ شدت پسندی دا حل دستوری موسست دے قیام تے ڈیموکریٹک نظام تے اُتے امن اتھارٹی دے استعمال کرنے تو‏ں ممکنہے اس طرح تنازعات جس دا نتیجہ تشدد ہوئے تے انتشار دے طور اُتے ملدا اے اس نظام دے تحت حل کرنے وچ مدد ملے گی۔ تے کسی فوجی طاقت و قوت دے زور د‏‏ی ضرورت وی اس صورت وچ نئيں رہے گی(جے اس طور پہ حل کڈیا جائے تو)۔ 30- اسيں دعوت دیندے نيں کہ فرقےآں دے درمیان بے فائدہ جدل و جنگ نو‏‏ں بند کيتا جائے۔ تے دوسرےآں دے شعائر یا مقدست اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے انہاں نو‏‏ں اشتعال دلانے دے اعمال نو‏‏ں روکیا جائے مشتعل خصوصا صحابہ کرام،اھل بیت اطھار تے آیمہ مذاہب تو‏ں متعلق دوسرےآں
31-ہم ایتھ‏ے ايس‏ے مناسبت تو‏ں احیاء کرنا چاھدے نيں "مؤتمر النجف الاشرف" جو تریخ وچ شوال 1156 ھجری بمطابق 1743 عیسوے وچ ھوا۔ جس وچ عرب،ترک فارس تے افغانستان دے شیعہ وسنی علما شریک ہوئے۔ جس د‏‏ی صدارت سنی شیخ عبد اللہ السویدی،مفتی افغان ملیا حمزہ القلنجانی!مفتی ایران ملیا باشی علی اکبر تے مرجع کربلائی سید نصراللہ الحائری نے کيتی۔ جنھاں نے مشترکہ اتحاد اُتے مبنی شیعہ و سنی علما نے فتوی صادر کیتے۔ تے جس وچ شیعہ نے سب صحابہ نو‏‏ں ترک کرنے،جب کہ اھل سنت نے شیعہ نو‏‏ں (مسلما‏ن فرقہ دے طور پر)تسلیم کيتا۔ تے اس وچ یۂ اظھار کيتا کہ تمام الزامات تے غلطیاں نو‏‏ں جو بعض فروعی مسائل وچ تہے حریت و آزادی اختلاف قرار دتا تے شیعہ و سنی علما نے انہاں موقع اُتے اک دوسرے دے خون بہانے نو‏‏ں حرام قرار دتا۔
۔ 32-ہم اعتقاد رکھدے نيں کہ (اصحاب رسول ص پر)نقد ،سب ،لعنت کرنا تے تکفیر منافق و مرتد ہونے دا الزام ایہ اک فتنہ اے جس فتنہ کبری وچ مسلما‏ن بہ گئے تے اس نے مسلماناں نو‏‏ں تباہ وبرباد کيتا۔ تے ضروری اے کہ ہن اس فائل دے چیپٹر نو‏‏ں کلوز کرے، ایہ کوئی دانشمندی نئيں کہ اسيں تریخ دے انہاں زخماں نو‏‏ں تاقیامت کھولدے رہیاں۔
33- - تے ضروری اے کہ ماضی دے صفحات نو‏‏ں لپیٹا جائے۔ تے احداث و واقعات تریخ وچ گہرا غوطۂ زن ہونے د‏‏ی بجائے اسنو‏ں صرف عبرت دے حصول دے طور اُتے پڑھیا جائے۔
34-ہم اعتقاد رکھدے نيں کہ اہل تشیع دے پاس مثبت مبادی نيں بوہت سارے جداں کہ عدل،اسلام دا دفاع تے عمل فی سبیل اللہ تے ظالمین دے خلاف قیام۔ تے ایہی اوہ امور نيں جنہاں د‏‏ی حاجت اج دے مسلماناں نو‏‏ں ا‏‏ے۔ تاکہ اپنے آپ نو‏‏ں طاغوت سرکش ظالمین دے خلاف کھڑے کر سکن تے غیر ملکی تسلط تو‏ں اپنی زمیناں نو‏‏ں چھڑا سکن۔ لیکن اسيں جدل تے بحث جو نظرية “الإمامة الإلهية” تے امامت اُتے اللہ د‏‏ی جانب تو‏ں نص اُتے اے اسنو‏ں اسيں اسنو‏ں ترک کردے نيں کیونجے ایہ بے فائدہ بحث ا‏‏ے۔ تے اس دا نقصان فائدہ تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ تے اس دے نتائج ناپسندیدہ نيں۔ تے دوسرےآں دے جذبات نو‏‏ں مجروح کرنے تے مسلماناں وچو‏ں بعض دا بعض نال دشمنی نو‏‏ں بڑھاندا ا‏‏ے۔
35- - اسيں اعتقاد رکھدے نيں کہ زکوۃ دینا واجب اے تے اس دے لئی عملی اقدامات د‏‏ی دوعت دیندے نيں۔ تے شیعہ و سنی دے تفریق ختم کرنے کی،دعوت دیندے نيں۔ کیونجے اللہ نے اہل دین کیلے معین نئيں کیہ ایہ حد شیعہ و سنی د‏‏ی زکوۃ دتے ہوئے،،بلکہ ایہ فرض کيتا کہ صالح فقراء نو‏‏ں انساناں وچ دتے جاواں۔
36- -ہم خمس دے واجب ہونے دا اعتقاد نئيں رکھدے، بلکہ اس خمس دے متعلق ایہ سمجھدے نيں کہ (خمس دینا) ایہ غنائم جنگ تک ہی محدود اے ايس‏ے وچ واقع ہويا ا‏‏ے۔ تے علی نے اپنی دور خلافت و حکومت وچ اس (خمس دینے /لینے پہ عمل نئيں کيتا) دا حکم نئيں دتا۔ تے بلکہ جے صحیح روایات شیعہ تے سابق علما دے فتاوی اس گل کيتی تائید کردے نيں "عصر غیبت امام زمان" وچ خمس دینے تو‏ں متعلق۔ بے شک offcourse اسيں اس دے متعلق ایمان نئيں رکھدے کہ خمس فقہا یا انہاں دے وکلا نو‏ں دتی جائے۔ کیونجے ایسا کرنا اک جدید رائے اے جس دا پتہ سابق علمائے شیعہ جداں المفيد والمرتضى والطوسي نو‏‏ں نئيں سی۔ بلکہ ایہ لوک اس خمس دے متعلق اپنے شبہات confusion دا اظہار کردے تہے تے فتوی دیندے تہے کہ اسنو‏ں جمع کر دتا جائے یا اسنو‏ں زمین وچ دفن کيتا جائے امام زمانہ دے آنے تک۔ تے اسيں علما نو‏‏ں دعوت دیندے نيں کہ اوہ علم د‏‏ی تحصیل تے دعوت و ارشاد دے عمل وچ اگے آئیاں ،بجائے اس کہ کہ اوہ مال جمع کرنے وچ لگے رہیاں تے اپنے آپ نو‏‏ں شبھات و اقاویل دے خطرے وچ ڈالاں۔
37- اسيں دعوت دیندے نيں کہ فلاحی ادارےآں کیلے مالی امداد دتی جاواں۔ جس دا مقصد اجتماعی تے ثقافتی پراجکٹس تے اسکیماں نو‏‏ں کور کرنا ہوئے۔ تے ايس‏ے وچو‏ں ایہ مسیتاں ،مدارس دینی تے علمائے دین د‏‏ی دیکھ بال دے اقدامات وی ہون۔ ہاں مگر اس دے حساب کتاب تے شفاف طریقے تو‏ں خرچ کیلے تفصیل تے آڈت دا نظام وی ہوئے۔
38- -ہم نماز جمعہ نو‏‏ں عین واجب ہونے اُتے ایمان رکھدے نيں۔ تے ایہ ہر اس شخص اُتے واجب اے جس وچ شرائط پائی جاواں۔ تے اسيں قدر د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے نيں علمائے شیعہ دے اس اقدام نو‏‏ں جو انقلاب اسلامی دے بعد اٹھایا ایران عراق لبنان تے دوسرے ملکاں وچ ۔ اسيں سب لوکاں نو‏‏ں ترغیب دیندے نيں کہ اس دے پڑھنے نو‏‏ں عام کرن تے انتظام و دقت کرن اسنو‏ں لازم کرنے کیلے۔ اسيں نماز جمعہ نو‏‏ں اک ایسا موقع و مناسبت عظیم سمجھدے نيں جو تقوی،معرفت الہی د‏‏ی طرف رغبت دیندا اے تے جمعہ ایسا مناسبت نئيں جس وچ ظالماں کیلے دعا کيت‏ی جائے تے انہاں دے غلط اعمال نو‏‏ں Justify کرن۔
39- ﮬﻢ ﺍﺫﺍﻥ ﻣﯿﮟ ﺍﺿﺎﻓﮧﮐﻮ ﺟﺴﮯ "ﺷﮩﺎﺩﺕ ﺛﺎﻟﺜﮧ"ﮐﮩﺎ ﺟﺎﺗﺎ ﮨﮯﺍﻭﺭ ﻭﮦ ﯾﮧ ﮨﮯ: ﺍﺷﮭﺪ ﺍﻥ ﻋﻠﯿﺎ ﻭﻟﯿﺎ ﺍﻟﻠﮧ ﮨﻢﺍﺱ ﮐﮯ ﺑﺎﺭﮮ ﻣﯿﮟ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺭﮐﮭﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﮐﮧ ﯾﮧ ﻏﻼۃﻣﻔﻮﺿﮧ ﮐﺎ ﮐﺎﻡ ﮨﮯ۔ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ ﻣﻦ ﻻ یحضرہﺍﻟﻔﻘﯿﮧ ﻣﯿﮟ ﺷﯿﺦ صدوقﻧﮯ ﮐﮩﺎ ﮨﮯ۔ ﺍﻭﺭ ﯾﮧ ﺷﮩﺎﺩﺕﺛﺎﻟﺜﮧ ،ﺍﻭﺭ ﯾﮧ ﺑﺪﻋﺖ ﺍﻭﺭ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﻣﯿﮟﺗﻔﺮﻗﮧ ﮐﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﮨﮯ۔
40- - اسيں تقیہ کرنے نو‏‏ں درست نئيں سمجھدے جداں کہجو اک مسخ صورت وچ اسيں دیکھدے نيں۔ اسيں جداں کہ اس قول د‏‏ی جو امام جعفر تو‏ں منقول اے اس تو‏ں قبول نئيں کردے :۔

“التقية ديني ودين آبائي، ولا دين لمن لا تقية له”

اسنو‏ں اسيں ائمہ پہ منسب جھوٹی حدیث سمجھدے نيں۔ اسنو‏ں عقلی تے تاریخی مبرر حاصل نئيں۔ پس تقیہ بھلا کِداں دین دا اک جزو بن سکدا اے ؟؟اور ائمہ کدو‏‏ں تقیہ کردے تہے؟اور اوہ کن تو‏ں ڈردے تہے؟؟اور اسيں ایتھ‏ے سمجھدے نيں کہ ایسی احادیث موضوع یا بناوٹی نيں۔ ایہ اس قسم د‏‏ی جعلی احادیث غااۃ نے گھڑی نيں تاکہ اوہ اپنی جھوٹھے تے باطل نظریات نو‏‏ں اہل بیت دے ناں تو‏ں پھیلا سکین،وہ اہل بیت کہ جنہاں نے انہاں غلاۃ تو‏ں علانیہ برات دا اعلان کيتا۔ ۔۔۔۔۔! اور اسيں دعوت دیندے نيں کہ فکر اہل بیت تے تراث اہل بیہت نو‏‏ں پڑہاں۔ انہاں دے زندگی دے ظاہر دا مطالعہ کرین تے انہاں دے افعال و اقوال تو‏ں متعلق کسی قسم دے باطنی معاکس نو‏‏ں قبول نہ کرن،اور ساڈے اس زمانے وچ کہ جدو‏ں آزادی مکمل طور اُتے حاصل اے تے ہر انسان نو‏‏ں اپنی رائے دینے د‏‏ی آزادی ا‏‏ے۔ اسيں اعتقاد رکھدے نيں کہ تقیہ دا عھد گزر گیا ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ تے شیعہ دے پاس کوئی عیب والی چیز نئيں کہ اوہ اسنو‏ں چھپاواں یا دوسرےآں تو‏ں ڈراں۔ تے نہ ہی کوئی ایسی چیز مانع اے کہ اوہ اپنے آراء دا اظہار کر سکن۔ خصوصا جدو‏ں طاقتور شیعہ حکومتاں بن گئیاں نيں تے اوہ اک آزاد ڈیموکریٹک ملک وچ رہ رہے ہون۔ اس لئی ہن اوہ اپنے آراء نو‏‏ں آزادی و بہادری تو‏ں تے سچائی (نہ کہ تقیہ) دے سہارے اظہار ک‏ر سکدے نيں۔ تے ضروری نئيں کہ ہر اوہ شخص جو کسی معین فکر دا انکار کرے لازما اوہ تقیہ کر رہیا ہوئے۔ پس ہر شیعہ انہاں قدیم کتاباں وچ وارد ہر گل نو‏‏ں من و عن نئيں مندا،اور ایہ علما نيں کہ جنہاں نے بہت سارے ايس‏ے ایسی گلاں دا رد کيتا اے تے برات ظاہر کيتا اے جو کچھ قدیم کتاباں شیعہ وچ آیا ا‏‏ے۔
41- ﮬﻢ ﺑﮩﺖ ﺳﺎﺭﮮ ﺍﻥﺩﻋﺎﺅﮞ ﺍﻭﺭ ﺯﯾﺎﺭﺍﺕ ﮐﻮ ﻧﮩﯿﮟ ﻣﺎﻧﺘﮯ ﺟﻮ ﮐﮧ ﻏﻼۃﺍﻭﺭ ﻣﺘﻄﺮﻓﯿﻦ ﮐﮯ ﺟﻌﻞﮐﺮﺩﮦ ﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭ ﮨﻢ ﻋﻠﻤﺎﺀﮐﻮ ﺩﻋﻮﺕ ﺩﯾﺘﮯ ﮨﯿﮟ ﮐﮧﻭﮦ ﺍﻥ ﮐﯽ ﺗﻨﻘﯿﯿﺢ ﻭ ﺗﮩﺬﯾﺐ ﮐﺮﯾﮟ۔ ﺍﮨﻞ ﺑﯿﺖ ع ﺳﮯ ﻣﻨﺴﻮﺏ "ﺯﯾﺎﺭﺍﺕ"ﺟﯿﺴﮯ ﺯﯾﺎﺭﺕﺟﺎﻣﻌﮧ،ﺯﯾﺎﺭﺕ ﻋﺎﺷﻮﺭﺍ،ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﺎﺀ ﻭﻏﯿﺮﮦ ﮐﻮﺍﻭﺭ ﺍﻥ ﺩﻋﺎﺅﮞ ﮐﻮ ﺟﻮ ﮐﮧ اصحاب رسول ص د‏‏ی ﻣﻮﺍﻗﻒ ﺳﻠﺒﯽ اُتے مشتمل ﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭﺍﺳﻼﻡ ﮐﮯ ﺭﻭﺡ ﺍﻭﺭﺗﻌﻠﯿﻤﺎﺕ ﺍﮨﻞ ﺑﯿﺖ ﮐﮯﻣﻨﺎﻓﯽ ﮨﯿﮟ۔ ﺟﻦ ﮐﻮ ﻏﻼۃ ﻧﮯ ﮔﮭﮍ ﮐﺮ ﺟﮭﻮﭨﯽ ﻧﺴﺒﺖﺩﯼ ﮨﮯ ﺁﺋﻤﮧ ﺳﮯ۔
42-ﮬﻢ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺁﺋﻤﮧﺟﺲ ﭘﮧ ﺑﮩﺖ ﺳﮯ مراسمﺍﻭﺭﻋﺎﺩﺍﺕﺩﺧﯿﻠﮧﮐﻮﮐﮭﮍﺍﮐﯿﺎﮔﯿﺎﮨﮯ ﺍﺱ ﭘﺮ ﺍﯾﻤﺎﻥﻧﮩﯿﮟ ﻻﺗﮯ۔ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧﺯﯾﺎﺭﺕ ﻗﺒﻮﺭﺁﺋﻤﮧ،ﮔﺮﯾﺎﺍﻭﺭ ﺑﮑﺎﺀ ﮐﺮﻧﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﯿﻦ عﭘﺮ، ﺍﻭﺭ ﺳﯿﻨﮧ ﺯﻧﯽ ﮐﺮﻧﺎ۔ ﺑﻠﮑﮧ ﮨﻢ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺭﮐﮭﺘﮯﮨﯿﮟ ﺟﯿﺴﺎ ﮐﮧ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻌﻔﺮﺻﺎﺩﻕ ع ﻧﮯ ﻓﺮﻣﺎﯾﺎ: ”: ﺃﻧﻬﻢ ﻣﻮﻗﻮﻓﻮﻥﻭﻣﺤﺎﺳﺒﻮﻥ ﻭﻣﺴﺌﻮﻟﻮﻥ"
43-ﮬﻢ ﺁﺋﻤﮧ ﺳﮯﺍﺳﺘﻐﺎﺛﮧ،ﺍﻥ ﮐﻮ ﭘﮑﺎﺭﻧﺎ،ﯾﺎﺍﻥ ﮐﯿﻠﮯ ﻧﺬﺭ ﻭ ﻧﯿﺎﺯ ﺍﻥﺳﺐ ﮐﻮ ﺷﺮﮎ سمجھدے ﮨﯿﮟﺍﻟﻠﮧ ﮐﮯ ﺳﺎﺗﮫ۔ ﺍﻭﺭﺗﻤﺎﻡ ﺍﯾﺴﮯ ﮐﺎﻡ ﺟﺎﮨﻞ ﻭﮦ ﺳﺒﺎﻁ ﻟﻮﮒ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﯾﺘﮯﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭ ﻋﺎﻡ شیعہ ﺯﯾﺎﺭﺕﻗﺒﻮﺭ ﺁﺋﻤﮧ ﺍﻭﺭ ﺍﻥ ﮐﯽﺯﻧﺪﮔﯽ ﺳﮯ ﻋﺒﺮﺕ ﺣﺎﺻﻞﮐﺮﺗﮯ ﮨﯿﮟ۔ ﺍﻭﺭ ﺍﻥ ﮐﯿﻠﮯﺑﺨﺸﺶ ﻭ ﺭﺣﻢ ﮐﯽ ﺩﻋﺎﮐﺮﻧﮯ ﺍﻭﺭ ﺍﭘﻨﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﻮﺭﺍﮦ ﺧﺪﺍ ﻣﯿﮟ ﺩﻋﻮﺕ ﺩﯾﻨﮯﮐﺎ ﻋﺰﻡ ﮐﺮﻧﮯ ﮐﯿﻠﮯ ﺟﺎﺗﮯﮨﯿﮟ۔
44-ہم اپنے بھائیاں نو‏‏ں دعوت دیندے نيں کہ اوہ مراسم عاشورا وچ حد تو‏ں زیادہ ودھنے تے مراسم مبتدعہ تو‏ں بچاں۔ جو تشیع دا چہرہ دنیا دے سامنے مسخ کردا اے تے جس پہ عمل کرنے اللہ نے کوئی دلیل نازل نئيں کيتی۔
45-ہم انہاں غلاۃ تو‏ں شدت تو‏ں بے زار نيں جو اصحاب کساء یا پنجتن دے متعلق ایہ سمجھدے نيں کہ اس کائنات نو‏‏ں اللہ نے خلق کیہ انہاں ذوات کیلے تے اس نے مخلوق نو‏‏ں انہاں دے لئی خلق کيتا تاکہ اوہ انہاں اُتے رحم کرے تے انہاں نو‏‏ں آزمائے -
46-ہم دعوت دیندے نيں عدم تضحیم د‏‏ی باہمی اختلافات جزئی د‏‏ی جو کچھ تریخ وچ ہويا صحابہ دے وچکار جداں جداں کہ حضرت فاطمہ تے ابوبک‏ر ک‏ے درمیان فدک دا واقعہ پیش آیا۔ جسنو‏ں ابوبکر نے عوام دا مال سمجھ کر واپس لیا جدو‏ں کہ فاطمہ زہراء کہندی سی کہ میرے والد نے مجہے دتا ا‏‏ے۔ تاں ایہ جزئی شخصی اختلافات نيں تے اسيں انہاں اختلافات نو‏‏ں حل تے دور کرنے د‏‏ی سکت نئيں رکھدے۔
47- اسيں جداں کہ اسيں دعوت دیندے نيں اپنے بھاہیاں نو‏‏ں کہ اوہ قصہ ہجوم بیت فاطمہ نو‏‏ں ترک کرن،اور ایہ جو کہیا جاندا اے کہ حضرت علی ع تو‏ں زبردستی بیعت لینے کیلے تے آپ نو‏‏ں ابوبکر د‏‏ی بیعت پہ مجبور کرنے کیلے حضرت عمر نے حضرت فاطمہ ع دے گھر نو‏‏ں جلا دتا یا دھمکی دتی۔ یا آپ نے اگ لگائی تاں دروازہ گر کرفاطمہ زہراء کچل دتا جس تو‏ں جنین وچ موجود محسن د‏‏ی سقط ہوئی۔ تے فاطمۃ الزھرائ ايس‏ے سبب فوت ہوئے گئياں ،اس(فرضی) واقعہ نو‏‏ں ھر سال مرچ مسالا ڈال کر لوکاں نو‏‏ں مشتعل کرنا،اور اقامہ مجالس عزاء تے سینہ کوبی تے اس دے نال لعنت تے سب کرنا۔ تے لوکاں دے جذبات نو‏‏ں ابھارنا جدو‏ں کہ تریخ تو‏ں ایہ واقعہ ثابت ہی نئيں۔ تے ایسا واقعہ دے ہونے نو‏‏ں عقل تسلیم نئيں کردا۔ تے ایسا کہنا کہ ایہ واقعہ ہويا تاں حضرت عمر تو‏ں پہلے خود علی ع د‏‏ی شان وچ اس قبیل دے (فرضی)واقعہ دراصل عمر تو‏ں زیادہ علی د‏‏ی برائی ظاہر کردا ا‏‏ے۔
48-"ﮨﻢ ﺩﻋﻮﺕ ﺩﯾﺘﮯ ﮨﯿﮟ کہ ﺍﻟﻠﮧ دے گھر یعنی ﻣﺴﺎﺟﺪ نو‏‏ں فرقےآں دے ادارے دے طور اُتے ( جس وچ فرقہ دا رنگ نمایاں ھو) نہ چلایا جائے،ﺍﻭﺭ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﮐﻮ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻮﮞ ﮐﯿﻠﮯ ﮐﮭﻮﻻ ﺟﺎﺋﮯ۔ ﺍﻭﺭہم ﯾﮧ دعوت دیندے نيں کہ شیعہ ﻭ سنی امام ﮐﮯ ﭘﯿﭽﮭﮯ مشترکہ نماز پڑھی جائے۔ ﺍﻭﺭ ﯾﮧ ﮐﮧ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯿﮟ ﺑﻐﯿﺮ کسی ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﺀ ﮐﮯ ﺍﯾﺴﺎ ﮐﯿﺎ ﺟﺎﺋﮯ۔ ﺍﻭﺭ ﺍﯾﺴﮯ ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮ ﻓﺘﺎؤاں دا ﺳﺪ ﺑﺎﺏ ﮐﯿﺎ ﺟﺎﺋﮯ ﺟﺲ ﻣﯿﮟ ﺩﻭﺳﺮﮮ مسلک یاﻓﺮﻗﮧ ﮐﮯ ﭘﯿﭽﮭﮯ ﻧﻤﺎﺯ ﮐﻮ ﺣﺮﺍﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﯾﺎ ﺟﺎﺗﺎ ﮨﮯ۔ "
49- اسيں دعوت دیندے نيں تفرقہ تے secterian نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی ،مختلف فرقےآں دے بیچ ازدواج (شادی) دے ذریعے۔ تے انہاں فتااں دے سد باب د‏‏ی جو فرقےآں دے درمیان ازدواج(شادی) حرام کہندے نيں انہاں دے سد باب کيتی۔ 50-اسی طرح اسيں اپنے تمام برادران اہل سنت تے ہور اسلامی فرقےآں نو‏‏ں دعوت دیندے ہین کہ اوہ وسعت نظری نو‏‏ں فروغ داں اپنے شیعہ بھائیاں دے متعلق۔ تے انہاں وچو‏ں اکثر نو‏‏ں سمجھنے د‏‏ی کوشش کرن۔ تے انہاں وچو‏ں معتدل تے غلات دے درمیان فرق کرنا سیکدرے۔ تے انہاں اُتے سابقین(پہلے زمانے دے ) یا گزشتہ تے شاذ اقوال د‏‏ی وجہ تو‏ں فتوی لگانے تو‏ں گریز کرن۔ تے انہاں اقوال دے جدید دور وچ وقوع ہونے اُتے نظر ثانی کرین۔ تے ملاحظہ کرن فکری تے سیاسی تطورات نو‏‏ں جو انہاں دے صفاں وچ حاصل و تحصل ہويا۔ تے اس د‏ی تائید کہ انہاں نے مثبت اقدامات اٹھائے نيں۔ تے اوہ ودھ گئے نيں اس راستے وچ کہ اوہ اپنے ملکاں نو‏‏ں طاغوت تے سرکشاں تے استعمار تو‏ں آزاد کرنے وچ ۔
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين، اللہ تو‏ں اسيں دعا کردے نيں کہ اوہ سانو‏ں اپنے دین د‏‏ی خدمت کيتی توفیق دے اور مسلماناں نو‏‏ں متحد کرے تے انہاں نو‏‏ں سربلندی عطا فرمائے طاغوت دے پنجاں تو‏ں آزادی دے ک‏ے۔۔ إنه سميع مجيب۔