اداین

اداین
جم	10ویں صدی  متھلا، بھارت
وفات	11ویں صدی  پال سلطنت
شہریت	پال سلطنت
عملی زندگی
پیشہ	منطقی ،  فلسفی
پیشہ ورانہ زبان	سنسکرت

 

اداین
ذاتی
پیدائش	کریونا، متھلا (بہار)، بھارت
مذہب	ہندو دھرم

ادین، (دیوناگری: उदयन) جس نوں ادیناچاریا ( ادیاناچاریا، جاں ماسٹر ادین) (لگبھگ ۹۷۵- ۱۰۵۰ ای۔) دے ناں نال وی جانیا جاندا اے۔ ایہہ نیا سکول دی دسویں صدی دا اکّ بھارتی فلسفی اتے ترک کلاسیکل سی جسنے اکّ عقلیت پسند دھرم شاستر نوں ثابت کرن دی کوشش کیتی سی۔ اسنے پرماتما دی ہوند اتے بودھی دارشنکاں جویں کہ دھرمکرتی، گیانشری اتے بھارتی مادییت (چارواک) دے خلاف پرماتما دی ہوند اُتے حملے دا مقابلہ کرن دے ترک دی ورتوں کیتی ۔ اسنوں نیا روایت دا سبھ توں اہم فلسفی منیا جاندا اے۔

ادیان نے ترک دے دو پرمکھ سکولاں (نیایا اتے ویشیشکا ) ولوں رکھے گئے وچاراں نوں سلجھاؤن لئی کم کیتا۔ ایہہ تیرھویں صدی دے نویا-نیائے ("نواں نیایا") سکول دی جڑھ بن گیا، "صحیح" ترک دے گنگیشا اپباب سکول ولوں قائم کیتا گیا سی، جس دی اج وی بھارت دے کجھ کھیتراں وچ مانتا اتے پالنا کیتی جاندی اے۔ اوہ اجوکے دربھنگا، بہار راج، بھارت دے نیڑے متھلا دے کریان پنڈ وچ رہندا سی۔

ادیان نے واچسپتی مشرا دی رچنا اُتے اپ-گلاس لکھیا جس نوں نیا-ورتکا-تاتپری-ٹکا-پرشدھی کیہا جاندا اے۔ اسنے کئی ہور رچناواں لکھیاں جویں کہ کسمانجلی، آتما-تتّ-وویکا، کرناولی اتے نیا-پرششٹ (جس نوں بودھا سدھی جاں بودھا شدھی وی کیہا جاندا اے)۔

نیائکاں ولوں ادیان نوں بودھی ترککاراں دے داعویاں نوں آخری روپ وچ ڈھاہ دین دا سہرا دتا جاندا اے۔ اسدیاں ساریاں جانیاں-پچھانیا رچناواں نوں بھارتی فلسفہ وچ دتے گئے اہمیت دی تائید کردے ہوئے سرکھیت رکھیا گیا منیا جاندا اے۔

شروع دا جیون

ایہہ ہن بہتے مفکراں ولوں قبول کیتا گیا اے کہ اوہ متھلا، بہار دا رہن والا سی۔ بھارتی دارشنکاں وچوں ادیان نوں مہان اعلان کرن وچ مفکر لگبھگ اکمت رکھدے ہن۔ نیای-ویشیسک سکول وچ ہی جس نال اوہ متعلق اے، اوہ حق اتے مشہوری دی اکّ خاص حالت رکھدا اے۔ اوہ پرانے نیائے توں نویں ( نویا-نیائے) وچ تبدیلی دے ویلے وچ ودھدا-پھلدا، پہلاں دے اکّ بے مثال ماسٹر اتے بعد دے اکّ پریرنادائک پرانے وجوں چمکدا اے۔ اداہرن لئی، گنگیش اپباب، ۱۴ویں صدی دے بھارتی فلسفی اتے گنت-کلاسیکل، جیہناں نے نویا-نیای سکول دا قیام کیتا سی، ادیان نوں "آچاریاہ" (لٹ۔ ماسٹر/استاد) وجوں درساؤندا اے۔ ڈی۔سی بھٹاچاریا نے "۱۲ویں صدی توں بعد اوہ [= اداین] نوں نیای-ویشیسک نظریات دے سبھ توں وڈے ترجمان وجوں دیکھیا سی اتے اوہ مخالف کینپاں دے سارے مفکراں دا سبھ توں وڈا نشانہ سی"۔

۱۴ویں صدی دے اکّ بھارتی لکھاری، مادھواچاریا، سرودرسنسمگرہ دے لکھاری، اوہناں نوں نہ صرف "اکّ جس دی مشہوری ہر تھاں پھیل گئی سی" (وشووکھیاتکیرتہ) دے طور اُتے بولدا اے، سگوں "اکّ اجیہے انسان وجوں وی بولدا اے جس نے سمندر دے الٹ کنڈھے دیکھے ہن۔ ترک دے اصول" (نیانیپراوراپرادرک)، دی اکّ خاصیت جو اکّ ترک سائنسدان وجوں اسدی مشہوری نوں درساؤندی اے۔

ادیان دے جیون دور بارے اختلاف لکشناولی دی کھوج ولوں سلجھ گیا جاپدا اے، جس دی احتتام آیت دسدی اے کہ ایہہ ساکہ یگ ۹۰۶ (۹۸۴-۹۸۵ عیسوی) وچ لکھیا گیا سی۔ اس لئی، اوہ ۱۰ویں صدی دے اخیر توں ۱۱ویں صدی دے شروع تک اکّ فلسفی وجوں سرگرم سی۔

نیاکسمانجلی اتے پرماتما دی ہوند

ادیان دی نیاکسمانجلی نے تعمیری پرماتما دی ہوند نوں ثابت کرن لئی ہیٹھاں نوں دلیلاں دتیاں ہن۔

• کریات (لٹ۔ "اثر توں"): دنیا اکّ اثر اے۔ سارے اثرات دا اکّ کامیاب کارن اے، اس لئی دنیا دا اکّ پر اثر کارن ہونا چاہیدا اے۔ اوہ کامیاب کارن پرماتما اے۔
• ایوجنات (لٹ۔ سمیل توں): ایٹمی افنکشنل ہن۔ اکّ مادہ بناؤن لئی، اوہناں نوں جوڑنا چاہیدا اے۔ جوڑن لئی، اوہناں نوں اگے ودھنا چاہیدا اے۔ بدھی اتے رفتار دے سروت توں بناں کجھ وی نہیں چلدا کیونکہ اسیں مادہ نوں سمجھدے ہاں۔ کجھ بدھی مان سروت نے نشکریا پرمانواں نوں ہلایا ہونا چاہیدا اے۔ اوہ بدھی مان سروت پرماتما اے۔
• دھاتیادیہ (سہارا توں): کجھ اس دنیا نوں قائم رکھدا اے۔ کجھ اس دنیا نوں تباہ کر دندا اے۔ عقل مند ادرستا (قدرت دے اندیکھے اصول) اجیہا نہیں کر سکدے۔ سانوں ایہہ اندازہ لگاؤنا چاہیدا اے کہ اس دے پچھے کجھ بدھی مان اے۔ اوہ پرماتما اے۔
• پد (شبد توں شبد): ہریک شبد دا مطلب ہندا اے اتے اکّ وستو نوں درساؤندا اے۔ شبداں دی اس نمائندہ طاقت دا اکّ کارن اے۔ اوہ کارن پرماتما اے۔
• پرتیاتہ (یعقین توں شائع): وید اچلّ ہن۔ انسان نکمے ہن۔ اچنچیت وید غلط منکھاں ولوں نہیں رچے جا سکدے ہن۔ کسے نے اچنچیت ویداں دی رچنا کیتی۔ اوہ لکھاری ربّ اے۔
• شرتیہ (لکھت، شاستراں توں): اچکّ وید پرماتما دی ہوند دی گواہی دیندے ہن۔ اس طرحاں ربّ موجود اے۔
• واکیت (اندازےآں توں): وید نیتک اصولاں، حقاں اتے غلطیاں نال نجٹھدے ہن۔ ایہہ برہم ہن۔ دیوی حکم اتے مناہی صرف قنوناں دے برہم سرجن ہار توں ہی آ سکدے ہن۔اوہ برہم سرجن ہار پرماتما اے۔
• سنکھیاواں دی خاصیت توں آبادی : آبادی دے اصولاں ولوں صرف نمبر "اکّ" نوں کدے وی سدھے طور اُتے سمجھیا جا سکدا اے۔ اکّ توں علاوہ ساریاں سنکھیاواں فکر ولوں بنائیاں گئیاں دھارناواں اتے سنکلپاں ہن۔ جدوں انسان پیدا ہندا اے اس دا من اندازےآں اتے سنکلپاں دے ایوگ ہندا اے۔ اوہ فکر ترقی یافتہ کردا اے جویں اوہ ترقی یافتہ ہندا اے۔ مکمل سنکھیاتمک خیال دے نال انسان دی اہلیت دے کارن فکر دا ترقی سوے-واضع اتے ثابت ہندا اے۔ سنکھیاتمک طور اُتے مکمل سنکلپاں نوں حاصل کرن دی ایہہ اہلیت کسے چیز اُتے انحصار ہونی چاہیدی اے۔ اوہ چیز برہم فکر اے۔ اس لئی ربّ دی ہوند ہونی چاہیدی اے۔
• ادشات (ادبھت توں): ہر کوئی اپنے کرماں دا پھل وڈھدا اے۔ گن اتے اوگن اس دے اپنے کماں توں ہی پیدا ہندے ہن۔ اکّ ادرشٹ طاقت گن اتے کمی دی اکّ سنتلن خیال رکھدی اے۔ پر کیونکہ ایہہ ادرشٹ طاقت عقل مند اے، اس لئی اس نوں کم کرن لئی بدھی مان مارگدرشن دی لوڑ اے۔ اوہ بدھی مان مارگدرشک پرماتما اے۔

ادین دے ہور کم

ادین نوں ستّ رچناواں دتیاں گئیاں ہن۔ کالکرمک کرم وچ رچناواں دے سرلیکھ ہیٹھاں دتے گئے ہن جس وچ منیا جاندا اے کہ اوہ رچے گئے ہن۔

• لکشنمالا : ایہہ اکّ چھوٹا مینوئل اے جو بہت واضع تعریفاں دندا اے اتے نیا دیاں سولھاں کیٹیگریاں اتے ویسیسک نظام دیاں چھ کیٹیگریاں دے مکھ حصےآں نوں درساؤندا اے۔
• لکشناولی : ایہہ رچنا سروپ، مقصد اتے علاج دی ودھی وچ لکشناملا ورگی اے۔ ایہہ بعد والے نالوں وکھرا اے کیونکہ ایہہ خاص طور اُتے ویسیسک کیٹیگریاں اتے اوہناں دے اپ-محکمےآں نال متعلق اے۔
• آتمتتوویکا : ایہہ وکھو-وکھ لمبائی دے چار ادھیاواں وچ اکّ آزاد رچنا اے۔ ایہناں وچوں ہر باب اکّ مستقل روح (روح) دی غیر-ہوند نوں قائم کرن لئی پیش کیتے گئے وکھ-وکھ نظریات دا کھنڈن کرن لئی وقف اے جویں کہ نیا-ویسیسکاں ولوں سوچ کیتی گئی اے۔
• نیاکسمنجلی : (اُتلے روپ ریکھا دیکھو)
• نیاپرشٹ : ایہہ خاص طور اُتے ذاتیاں اتے نگرہستھاناں نال متعلق اے جو نیاسوتراں دے پنجویں باب دا موضوع وستو بناؤندے ہن۔
• ' 'نیاورتیکٹاتپریپرشُ دھی ' ' : ایہہ واکسپتیمسرا دی نیاورتیکٹاتپریاٹکا اتے اکّ وسترت ٹپنی اے۔
• کرناولی : ایہہ پرستاپد دے پدرتھدھرمسمگرہ دی اکّ ٹپنی اے۔

حوالے