آرمینی قتل عام

ارمینی نسل کشی
ارمینی لوکاں دا قتلام دا حصہ
فائل:Armenians marched by Ottoman soldiers، 1915.png اپریل 1915 وچ ارمینی لوکاں نوں ترک فوج میجیرے (حال Elzığ) نیڑے اک جیل لئی لئی جا رہی اے۔
ٹکانا	سلطنت عثمانیہ
تریخ	1915
نشانہ	ارمینی آبادی
ہلے دی قسم	دیس نکالا، قتل عام
موتاں	15 لکھ
مجرم	Committee of Union and Progress (Young Turks)

ارمینی نسل کشی (آرمینی بولی: Հայոց ցեղասպանություն Hayots tseghaspanutyun)،جس نوں ارمینی ہالوکاسٹ، ارمینی گھلوگھارا اتے، ارمینی روایت مطابق Medz Yeghern (Armenian: Մեծ Եղեռն، "عظیم آفت")، وی کہندے ہن، پہلی عالمی جنگ دے دوران سلطنت عثمانیہ ولوں ارمینی آبادی دے منصوبہ بند قتلام نوں کیہا جاندا اے۔ اس دوران 10 لکھ توں 15 لکھ لوکاں دی قتل دا اندازا اے۔ ایہہ جنسنہار 24 اپریل 1915 نوں شروع ہویا جدوں اتھوں دی سرکار نے حکم دتا کہ 250 آرمینی بدھیجیویاں نوں، دراصل کستنتنیا دے سارے ودوان اتے رسوخ والے آرمینی بدھیجیویاں نوں گرفتار کر کے وچ بندی بنا لیا جاوے اتے قتل کیتا جاوے۔ اس دے بعد پہلی جنگ عظیم دوران اتے اس دے بعد تک ایہہ قتلام جاری رہا۔ اسنوں دو پڑاواں وچ لاگوُ کیتا گیا: مرداں دیاں ہتیاواں، فوج ولوں جبراً غلامی اتے عورتاں، بچیاں اتے بڈھیاں نوں سیریا دے ریگستان وچ موت دی پدسفر (ڈیتھ مارچ) اتے بھیجنا۔ ترکی دے فوجیاں ولوں کھدیڑے جا رہے ایہناں لوکاں دے نال وار وار لٹ-کھسٹّ، بھکھے رکھے جان، بلاتکار، مار کٹّ اتے قتل دیاں واقعے ہوئیاں۔

آرمینیائی باشندےآں نو‏‏ں مقامی قید خاناں وچ ڈالنے دے لئی گھراں تو‏ں نکالاجا رہیا ا‏‏ے۔ اپریل 1915ء

ارمنی قتل عام (انگریزی: Armenian Genocide، ارمنی زبان: Հայոց Ցեղասպանութիւն ، ترکی: Ermeni Soykırımı) جسنو‏ں ارمنی ہولوکاسٹ، ارمنی نسل کشی تے ارمنی باشندےآں د‏‏ی جانب تو‏ں عظیم آفت (Մեծ Եղեռն) وی کہیا جاندا اے، جنگ عظیم اول دے بعد سلطنت عثمانیہ د‏‏ی ارمنی آبادی دے مبینہ قتل عام نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں مبینہ واقعات وچ قتل عام دے علاوہ جبری ملک بدری تے قید و بند د‏‏ی صعوبتاں وی شمار د‏‏ی جاندیاں نيں تے عموماً اس وچ 10 تو‏ں 15 لکھ ارمنی باشندےآں دے قتل دا دعویٰ کیتا جاندا ا‏‏ے۔ مغربی ذرائع اسنو‏ں پہلا جدید تے باقاعدہ قتل عام گرداندے نيں تے اس دے لئی مقتولین د‏‏ی مبینہ تعداد نو‏‏ں جواز بنایا جاندا اے حالانکہ اس تو‏ں پہلے 1905ء تو‏ں لے ک‏ے 1920ء تک آرمینیا وچ موجود لکھاں آذری مسلماناں دا قتل عام کیندا گیا تے لکھاں نو‏‏ں بے دخل ک‏ر ک‏ے آذربائیجان تے ہور علاقےآں وچ جانے اُتے مجبور کیندا گیا۔ (ہور تفصیل دے لئی دیکھو آرمینیا دے آذریاں دا قتل عام) ۔

24 اپریل 1915ء نو‏‏ں قتل عام د‏‏ی شروعات دا دن قرار دتا جاندا اے جس دن عثمانی انتظامیہ نے قسطنطنیہ وچ 250 ارمنی دانشوراں تے رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کیندا۔ ارمنی تے مغربی ذرائع دا الزام اے کہ اس دے بعد ارمنی باشندےآں نو‏‏ں زبردستی گھراں تو‏ں کڈ ک‏ے سینکڑاں میل تک شامی صحرا د‏‏ی خاک چھاننے دے لئی چھڈ دتا تے ایہ کارروائی بلا تخصیص عمر و صنف کيتی گئی تے ارمنی خواتین نو‏‏ں جنسی زیادتی و جبر دا نشانہ وی بنایا گیا۔ ارمنی قتل عام مرگِ انبوہ (Holocaust) دے بعد سب تو‏ں زیادہ مطالعہ کیندا جانے والا قتل عام ا‏‏ے۔

ترکی دا مؤقف

ترکی دے تریخ داناں دے مطابق انہاں واقعات تو‏ں پہلے 1905ء تو‏ں لے ک‏ے 1920ء تک آرمینیا وچ موجود لکھاں آذری مسلماناں دا قتل عام کیندا گیا تے لکھاں نو‏‏ں بے دخل ک‏ر ک‏ے آذربائیجان تے ہور علاقےآں وچ جانے اُتے مجبور کیندا گیا۔ ایہ لوک خود نو‏‏ں آذری ترک کہندے سن ۔ (ہور تفصیل دے لئی دیکھو آرمینیا دے آذریاں دا قتل عام)۔ آرمینیا دے لوک اک ریاست د‏‏ی تشکیل دے لئی آذربائیجان دے علاقےآں اُتے تسلط تے آذربائیجانیاں دے قتل عام دے بعد ترکی دے کچھ علاقےآں اُتے وی نظر گاڑے ہوئے سن ۔ پہلی جنگ عظیم وچ ترکی وچ آباد آرمینیائی باشندے کھلم کھلا فرانس، برطانیہ تے روس دے حامی سن ۔ چنانچہ سلطنت عثمانیہ نے اپنا ردِ عمل دکھایا۔ اس دے علاوہ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی جانشاں ترک جمہوریہ (موجودہ ترکی) انہاں واقعات نو‏‏ں قتل عام نئيں سمجھدا بلکہ اس دا کہنا اے کہ ہلاک ہونے والے ارمنی باشندےآں د‏‏ی تعداد بہت ودھیا چڑھا کر بیان کيتی جاندی اے حالانکہ جتھ‏ے جنگ عظیم اول دے دوران سلطنت دے ہور باشندے مارے گئے اوتھے ارمنی وی جنگ دا نشانہ بنے، انہاں دا باضابطہ قتل عام ہرگز نئيں کیندا گیا سی۔ حالیہ چند سالاں وچ ترکی نو‏‏ں ارمنی قتل عام نو‏‏ں تسلیم کرنے دے لئی شدید دباؤ دا سامنا رہیا اے حتٰی کہ چند ذرائع دے مطابق ترکی د‏‏ی یورپی یونین وچ شمولیت وچ چند رکاوٹاں وچ ارمنی قتل عام نو‏‏ں تسلیم نہ کرنا تے شمالی قبرص دا معاملہ سرلسٹ ني‏‏‏‏ں۔

ارمنی بدلہ

مکمل مضمون: آپریشن نیمیسس

ارمنی باشندےآں دے مبینہ قتل عام دا بدلہ لینے دے لئی وفاق ارمنی انقلاب (Armenian Revolutionary Foundation) نے اک منصوبہ تیار کیندا جس دے تحت ارمنی قتل عام وچ مبینہ طور اُتے ملوث اہ‏م تردیاں شخصیتاں نو‏‏ں قتل کیندا جانا سی۔ ایہ منصوبہ آپریشن نیمیسس (انگریزی: Operation Nemesis) کہلاندا اے جس دے دوران نوجوانان ترک د‏‏ی حکومت دے سابق وزیر داخلہ طلعت پاشا، سابق وزیر جنگ انور پاشا، سابق وزیر دفاع جمال پاشا تے سابق وزیر اعظم سید حلیم پاشا سمیت کئی اہ‏م تردیاں شخصیتاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتارا گیا۔

متعلقہ مضامین

• آپریشن نیمیسس
• مرگ انبوہ
• آرمینیا دے آذریاں دا قتل عام
• قدیم آسٹریلوی باشندےآں دا قتل عام

حوالے