افریقہ دے طویل مدتی حکمراں
بر اعظم افریقہ قدرتی تے معدنی وسائل توں مالا مال بر اعظم اے۔ اس بر اعظم وچ ۵۴ ملک نيں۔ اسيں اکثر اس بر اعظم دے بارے وچ منفی خبراں سندے نيں مگر حقیقت ایہ اے کہ تقریباً ۱٬۳۹۳٬۶۷۶٬۴۴۴ دی آبادی اُتے مشتمل ایہ خطہ ارض مغربی طاقتواں دے استبداد دی زد وچ رہیا اے، یوروپی ملکاں خصوصاً فرانس اٹلی ، پرتگال، برطانیہ تے نیدر لینڈ ورگے طاقت ور ملکاں دے جبری تے غیر قانونی قبضہ دا شکار رہیا اے۔ مغربی ملکاں دی مداخلت تے لوٹ کھسوٹ دی وجہ توں اس پورے خطے دی ترقی نئيں ہوسکی، بیماری بد امنی تے خانہ جنگی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے مغربی ملکاں نے ایتھے دی معدنیات نوں لُٹیا، بیتھوں لوکاں نوں قید کر کے اپنے نال یوروپ لے گئے تے اپنے ملکاں وچ غلامیاں کراویاں۔ انہاں دا جنسی تے جسمانی استحصال کيتا۔ زیر نظر تحریر وچ افریقہ دے کچھ انہاں طاقتور حکمراناں دی زندگی تے طور طریقہ اُتے روشنی پائی گئی اے جو طویل عرصہ تک حکومت اُتے قابض رہے۔اس تحریر وچ معروف لیڈراں جداں لیبیا دے صدر کرنل معمر قذافی ، حسنی مبارک تے عیدی امین وعیرہ نوں نظر اندازکیا گیااے۔
یحییٰ جامیہ مغربی افریقہ دے ملک گامبیا دے سیاست داں تے حکمران رہے نيں اوہ بنیادی طور اُتے اک فوجی نيں اوہ ۱۹۶۵ وچ پیدا ہوئے تے بوہت گھٹ عمر وچ ہی فوجی سربراہ دے طور اُتے ترقی کر گئے۔ جامیہ ۱۹۹۴ توں ۲۰۱۷ تک حکمراں رہے پہلے اوہ متحدہ افواج دی عبوری حکمراں نوں نسل Armed Forces Provisional Ruling Council (AFPRC) دے چیئر مین رہے ، بعد وچ انہاں نوں گامبیا دا صدر بنایا گیا اوہ ۱۹۹۶ توں ۲۰۱۷ تک صدر دے عہدے اُتے فائز رہے۔
اسماعیل عمر جلیہ افریقی ملک جمہوریہ جیبوتی دے موجودہ صدر نيں اوہ ۱۹۹۹ توں اس عہدے اُتے فائز چلے آ رہے نيں۔ جمہوریہ جیبوندی افریقہ دے انہاں پسماندہ ملکاں وچ شمار ہُندا اے جنہاں نوں اسيں Horn Of Africa کہندے نيں۔ ہارن آف افریقہ نوں عربی یا اردو وچ القرن الافریقی تے قرن افریقہ یا افریقہ دا سنگ کہندے نيں۔ اسماعیل عمر جلیہ توں پہلے انہاں دے چچا حسن خولید اپشیسرون Hassan Gouled Aptidon جو ۱۹۷۷ وچ آزادی ملنے دے بعد توں ملک دے حکمراں رہے، اپنا وارث بنا لیا سی۔ اسماعیل عمر جلیہ ۲۰۰۵ ، ۲۰۱۱ ، ۲۰۱۶ تے ۲۰۲۱ وچ صدر چنے گئے سن ۔ عمر جلیہ نوں تانا شاہ سمجھیا جاندا اے تے اپوزیشن انہاں دی نگرانی وچ لڑے جانے والے الیکشن دا بائیکاٹ کردے رہے نيں۔ انہاں اُتے الزام اے کہ انہاں نے اپوزیشن نوں بری طرح دبایا اے تے ظلم و جبر کيتا۔ اسماعیل عمر جلیہ اُتے انسانی حقوق دی خلاف ورزیاں دے الزامات نيں اوہ فرانس دے قریبی سمجھے جاندے نيں۔ ہندوستان دے منظو ر سمجھے جانے والے عمر جلیہ نے یمن جنگ چھڈنے توں پہلے وڈی تعداد وچ ہندوستانیاں نوں یمن توں نکالنے وچ مدد کيتی سی۔
عمر حسن احمد البشیر سوڈان دے سابق فوجی سربراہ تے حکمراں نيں۔ اوہ ۱۹۸۹ توں ۲۰۱۹ تک صدر رہے بعد وچ انہاں نوں اک بغاوت وچ معزول کر دتا گیا سی۔ انہاں اُتے مقدمات چلائے گئے تے کئی معاملات وچ ا ن نوں مجرم قرار دے دتا گیا سی۔ دار فورماں جنگ تے فوج دے ذریعہ غیر معمولی انسانی حقوق دی خلاف ورزی دے انہاں اُتے بوہت سارے الزام لگے انہاں دے دور اقتدار وچ جنجوید جسٹس اینڈ ایکوالیٹی مومینٹ تے سوڈان لبریشن آرمی دے درمیان جنگ و جدال ہويا جس وچ ۲٫۵ ملین لوک برباد تے گھر بار توں محروم ہو گئے سن ۔ ۲۰۰۸ دے وسط وچ انٹر نیشنل کرمنل کورٹ (آئی سی سی) نے قتل عام تے انسانیت دے تئاں جرائم تے جنگی جرائم دے لئی انہاں نوں مجرم قرار دتا سی۔ انہاں دے دور وچ سوڈان دی تقسیم ہوئی تے آزاد و علیحدہ ملک جنوبی سوڈان معرض وجود وچ آیا۔
ایریٹیریا ایتھوپیا توں وکھ ہو کے خود مختار ملک دے طور اُتے معرض وجود وچ آیا اس دے اہم لیڈر، اسیساس افوربی Isais Afwerbi دی آزادی بلکہ ایتھوپیا توں علیحدگی دے بعد توں وی ۱۹۹۱ توں لگاتار، ۲۰۱۳ تک ایریٹیریا دے صدر رہے۔ انہاں دا دور اقتدار جمہوریت کشی انسانی حقوق دی خلاف ورزی دے لئی بدنام اے۔ اقوام متحدہ تے انسانی حقوق دے لئی کم کرنے والی تنظیماں نے انہاں دے دور نوں سیاہ دور قرار دتا اے۔ رابرٹ موگابے افریقہ دے طویل عرصہ تک اقتدار وچ رہنے والے لیڈر سن ۔ اوہ ۱۹۸۰ توں ۱۹۸۷ تک وزیر اعظم رہے بعد وچ ۱۹۰۷ توں ۲۰۱۷ تک صدر رہے اوہ مجموعی طور اُتے ۳۷ سال تک اقتدار وچ رہے ۱۹۲۴ وچ پیدا ہونے والے موگا بے نے ۱۹۸۰ وچ آزادی دے بعد الیکشن لڑیا۔ انہاں سفید فام افراد دے خلاف مہم چلائی، اپنے دور اقتدار وچ انہاں نے اپنے ملک وچ سفید فام افراد غیر ملکیوں دے خلاف مہم چلائی۔اس لے کيتے یوروپی ملکاں انہاں توں بہت ناراض رہے۔