الہ آباد دی تریخ
پریاگ دی تریخ بہت قدیم اے۔ ایسا لگدا اے جداں قدیم زمانے وچ سرسوتی ندی دے کنارے بہت سارے یگادی سن ، ايسے طرح ، اوہ وی گنگا- یمنا دے سنگم اُتے ہوئے تھے ۔ ايسے لئے ' پریاگ' دا ناں ملا ۔ ایہ مزار بہت قدیم زمانے توں مشہور اے تے ایتھے دا پانی قدیم بادشاہاں دے ذریعہ مسح کيتا جاندا سی۔ اس چیز دا تذکرہ والمیکی رامائن وچ کیہ گیا اے۔ جنگل جاندے ہوئے ، شری رام بھاردواج رشی دے آشرم وچ پریاگ گئے سن ۔
پریاگ اک طویل عرصے توں کوسالہ سلطنت وچ سی۔ اشوک وغیرہ دے بدھ بادشاہاں دے دوران ایتھے بدھ مت دے متعدد خانقاہاں تے وہاراں سن ۔ اشوک دا ستون حالے وی قلعے دے اندر ہی کھڑا اے ، جس دی سمودراگپت دی تعریف اے۔ فہیان نامی اک چینی سیاح 716 ء وچ آیا۔ اس وقت پریاگ ریاست کوسالہ وچ ہُندا سی۔ پریاگ دے اس پار ، اک مشہور قلعہ سی جسنوں پرتشیتن کہیا جاندا سی جسنوں سمودراگپت نے بہت مضبوط کيتا سی۔ پریاگ دا اکشاہوت قدیم زمانے توں مشہور اے۔ چینی مسافر ہنسانگ ستويں صدی ق م وچ ہندوستان آیا سی۔ اس نے اکشاہوت نوں دیکھیا۔ اج وی لکھاں مسافر اس واٹ نوں دیکھنے دے لئی پریاگ آندے نيں جو کائنات دے آغاز توں ہی منیا جاندا اے۔
موجودہ شکل وچ ، جو پورناں وچ پایا جاندا اے ، متسی پورن نوں بہت قدیم تے مستند سمجھیا جاندا اے ۔ اس پرانا دے 102 باب توں لے کے 108 باب تک ، اس یاترا دی اہمیت بیان کيتی گئی اے۔ اس وچ کہیا گیا اے کہ پریاگ پراجاپتی دا علاقہ اے جتھے گنگا تے یامونا بہندے نيں۔ سٹھ ہزار ہیرو گنگا تے سوریا جمونا دی خود حفاظت کردے نيں۔ ایتھے دا وات خود کانٹاں دے ذریعہ محفوظ اے۔ پنج تالاب نيں جتھوں جہنوی وگدا اے۔ ماہ مگ وچ ، تمام حجاج ایتھے آکے رہندے نيں۔ اس دے نتیجے وچ اس مہینے وچ بہت سارے زیارتاں ہُندیاں نيں۔ اوہ لوک جو جسم نوں سنگم اُتے آتشزدگی توں غرق کردے نيں ، رومی دنیا وچ جِنّے ہزار سالاں وچ آسمانی دنیا وچ مقیم نيں۔ میتس پرانا دی مذکورہ بالا تفصیل وچ نوٹ کرنے والی گل ایہ اے کہ اس وچ سرسوتی دا کوئی تذکرہ نئيں اے ، جسنوں 'تریونی' دے الجھن وچ پِچھے توں لوک ملیا رہے نيں۔ در حقیقت ، ٹریوینی گنگا تے جمونا تے اک دے دونے اطراف توں آنے والی دھاراں دی وجہ توں تشکیل دتی گئی اے۔
تریخ
[سودھو]قدیم زمانے
[سودھو]یہ شہر ابتدا وچ 'پرایاگ' (سنگم دی جگہ) دے ناں توں جانیا جاندا سی ، ایہ ناں ہن وی کثرت توں استعمال ہُندا اے۔ ناردرن بلیک پالش ویئر دا آئرن ایج الہ آباد وچ کھدائیاں توں جانیا جاندا اے۔ ایہ اک قدیم شہر وی اے (سب توں قدیم ہندو مقدس متون وچ ) ، پرایاگ دے حوالے توں بہت سارے حوالے پیش کیتے جاندے نيں۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ اوہ جگہ اے جتھے برہما (خالق کائنات) نے قربانی دی رسم وچ حصہ لیا سی۔
1800–1200 ق م وچ اس وقت کوشمبی (قدیم شہر) تے جھوسی دے نیڑے جداں آثار قدیمہ والے تھانواں وچ لوہے دے اوزار دکھاندے نيں۔ جو علاقہ الہ آباد وچ اے۔
جب آریائیاں نے پہلی بار ہندوستان دے شمال مغربی حصے وچ آباد کيتا تاں ، پریاگ انہاں دے علاقے دا اک حصہ سی ۔پر ، ایہ آباد نئيں ہويا سی تے اس وقت زیادہ تر دوآب گھنے جنگلات اُتے مشتمل سی۔
اس وقت عمل دا مرکز پنجاب وچ سی ، جتھے وید لکھے گئے سن ۔ اس وقت دے دوران لکھیا گیا رگ وید ، اک مقدس جگہ دے طور اُتے پریاگ دا خاص ذکر کردا اے۔ واٹسا یا ، خاندان نوں کور دی شاخ کہیا جاندا اے۔ کرو نے ہاستین پور (موجودہ دہلی دے قریب) توں دوآب اورکوروکشترا علاقےآں اُتے حکمرانی کيتی۔ بعد وچ ویدک ادوار وچ ، جدوں ہاستین پور سیلاب توں تباہ ہويا ، کورو بادشاہ نیککش نے اپنے شہریاں دے نال اپنا سارا راجگڑھ [پریاگ] دے اگلے مقام اُتے منتقل کردتا ، جسنوں اس نے کوشمابی (قدیم شہر) (الہ آباد توں ) کہیا سی۔ پنڈ کوسم دے ناں توں 56 کلومیٹر دور)۔
وست یا واسما ملک نوں جدید دے علاقے دے نال منسلک کيتا جاندا الہ آباد وچ اترپردیش . کوشمبی (قدیمی شہر) وچ اس دے راجگڑھ دے نال اک شاہی طرز حکومت سی جو ہن الہ آباد ڈویژن دا حصہ اے۔ اوداین 6 ويں ق م (بدھ دے زمانے) وچ واٹسا دا حکمران سی ، اوہ بہت طاقت ور ، جنگجو تے شکار دا شوق سی ۔ابتداہ وچ بادشاہ ادین بدھ مت دے مخالف سن لیکن بعد وچ بدھ مت دے پیروکار بن گئے تے بدھ مت نوں ریاستی مذہب بنایا۔ .
ویدک ادوار دے بعد ، سرگرمی دا مرکز پنجاب توں دوآب وچ آریورٹا دے ناں توں تبدیل کر دتا گیا ، جس توں کوشمبی (قدیم شہر) تے پریاگ دونے دی اہمیت وچ وادھا ہويا۔ در حقیقت ، پریاگ ویدک سبھیاچار تے جدید ہندو مذہب دے عروج دا مرکز بن گیا ، جداں کہ اج اسيں جاندے نيں ، آنے والی صدیاں وچ ، کوشمابی (قدیم شہر) وی بدھ مت دا اک اہم مقام بن گیا۔
بعد وچ کورو نوں وکھ وکھ (کرو تے واٹس) وچ تقسیم کيتا گیا فیر کورو نے بالائی دوآب اورکوروکشترا دے علاقے اُتے کنٹرول کيتا ، تے جدوں کہ واٹس نے وسط تے نچلی دوآب اُتے کنٹرول کرنا شروع کيتا ، لیکن بعد وچ واٹس وی دو گروہاں وچ تقسیم ہوگئے منقسم ، جس وچ اک گروہ نے متھورا وچ حکمرانی کيتی ، تے دوسرے گروہ نے کوشمبی (قدیم شہر) وچ حکمرانی کيتی۔
رامائن دے مہاکاوی دور دے دوران ، پریاگ مقدس ندیاں دے سنگم اُتے چند بابا جھونپڑیاں توں تعمیر کيتا گیا سی ، تے متعدد پینڈو علاقےآں وچ جنگل مسلسل جاری سی۔ رامائن دے مرکزی ہیرو بھگوان رام نے بھاردواج دے آشرم وچ چترکوٹ جانے توں پہلے کچھ وقت ایتھے گزاریا سی۔
15 ويں صدی
[سودھو]اکبرنامہ تے آئین اکبری تے ہور مغل تاریخی کتاباں توں مشہور اے کہ اکبر نے 1574 ء دے آس پاس ایتھے قلعے دی بنیاد رکھی تے اک نواں شہر قائم کيتا جس دا ناں انہاں نے الہ آباد رکھیا۔ اس دی وجہ توں ، سوال ایہ پیدا ہُندا اے کہ جے اکبر نے ایتھے اک نواں شہر قائم کيتا تاں ، قدیم پریاگ دا کیہ ہویا؟ شاید ، قلعے دی تعمیر توں پہلے ، گنگا دے سیلاب دے سبب پریاگ تباہ ہوچکيا سی یا بہت چھوٹا۔ اس دی تصدیق موجودہ اراضی دے مطالعے توں وی ہُندی اے۔ موجودہ پریاگ ریلوے اسٹیشن توں بھردوج آشرم ، گورنمنٹ ہاؤس ، گورنمنٹ کالج تک ، اُچی جگہ یقینی طور اُتے گنگا دے اک قدیم کنارے دے ناں توں جانیا جاندا اے ، جس دی مشرق وچ نچلی سرزمین گنگا دا پرانا دریا ہونا ضروری اے ، جو سیلاب دے دناں وچ ہمیشہ ڈُبیا رہندا سی۔ اوہ ضرور گئی ہوئے گی۔ سنگم دے مقام اُتے قلعہ دی حفاظت دے لئی اکبر دے لئی بینی تے بخشی دے ناں توں ڈیم بنانا ضروری ہُندا۔ انہاں ڈیماں دے ذریعہ زیادہ تر کیچٹ محفوظ سی۔ موجودہ خسرو باغ تے اس وچ واقع مقبرہ جہانگیر دے زمانے دا دسیا جاندا اے۔ مسلم حکمرانی دے آخری دور وچ شہر دی حالت شاید بہتر نئيں سی تے اس دی توسیع (گرینڈ ٹرنک روڈ دے دونے طرف) سیلاب توں محفوظ زمیناں تک ہی محدود سی۔ 1801 ء وچ ، ایہ شہر انگریزاں دے قبضے وچ آیا ، فیر انہاں نے قلعے دے مغرب وچ یمنوناٹ اُتے اپنی چھاؤنی بنائی۔ فیر بعد وچ ، موجودہ تثلیث چرچ دے ارد گرد انہاں دے بنگلے تے چھاؤنی بنائے گئے سن ۔
یہ چھاؤنی گاڑ وچ 1857 ء وچ تباہ کردتی گئياں تے اس شہر نوں بہت نقصان ہويا۔ غدار دے بعد ، الہ آباد نوں 1858 ء وچ شمال مغربی صوبےآں دا راجگڑھ بنایا گیا۔ موجودہ سول لائناں دی منصوبہ بندی 1761 ء وچ کيتی گئی سی تے 1775 تک ایہ کافی حد تک طے پاگیا۔ بھانويں الہ آباد تے کانپور تک ریلوے لائن غدار توں پہلے تعمیر کيتی گئی سی ، لیکن اس شہر دی تجارتی اہمیت 1865 ء وچ یامونا اُتے پل دے بعد ودھ گئی۔ پچھلی صدی دے آخر تک ، شہر وچ میو ہال ، میور کالج ، گورنمنٹ پریس تے ہائی کورٹ سمیت متعدد اہم عمارتاں تے ادارے بنائے گئے سن ۔ اس وقت چوک دے چوکی تے آس پاس دی مارکیٹ وی تعمیر کيتی گئی سی۔
پچھلے 50 سالاں وچ اس شہر دی وسعت ہوئی اے۔ جارج ٹاؤن ، لوکر گنج تے ہور نويں محلات قائم ہوئے۔ الہ آباد فیض آباد ریلوے لائن 1905 وچ تعمیر کيتی گئی سی تے جوشی توں سٹی (رام باغ) اسٹیشن تک ریلوے لائن 1912 وچ تعمیر کيتی گئی سی۔ الہ آباد امپروومینٹ ٹرسٹ نے شہر دے بوہت سارے علاقےآں وچ بہت ساریاں چھوٹی چھوٹی بستیاں وی قائم کيتیاں تے نويں سڑکاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ لیکن اترپردیش دے راجگڑھ لکھنؤ دے اس اقدام نے اس شہر دی ترقی روک دی۔ ہن ایتھے دی یونیورسٹی تے ہائی کورٹ تے اس دے زیارت گاہ دی وجہ توں اس شہر دی اہمیت اے۔ یمن دے پار ، نینی وچ اک تجارتی نواحی علاقے قائم کرنے دی کوشش کيتی جارہی اے۔
باہرلے جوڑ
[سودھو]- ترتھراج پریاگ: تریخ دے آئینے وچ
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.