امریکہ اور ایران وچ نو استعمار

آئی ایس دے خلاف جنگ نو‏‏ں زندہ کرنے والا فارسی بنیاد پرست

ہزاراں سالاں د‏‏ی فخر والی رہتل یا جدید دور دے ایران دے نال فارس نے چھیويں صدی دے بعد ہی اسلام قبول کرنا شروع کيتا۔ اک رائے اے کہ ایہ علاقہ ، جو بنیادی طور اُتے سنی مسلما‏ن سی تے ابتدائی سلطنت عثمانیہ تو‏ں متاثر سی ، بعد وچ شیعہ مسلک دے ذریعہ اسماعیل شاہ اول دے شروع کردہ اک پُرتشدد پروگرام دے ذریعہ اسنو‏ں قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ اسلام دے دو وڈے فرقےآں ، سنی تے شیعہ مسلک دے وچکار فرق نبی's دے جانشین تو‏ں متعلق انہاں دے نظریا‏تی اختلافات اُتے مبنی ا‏‏ے۔ شیعہ مسلماناں دا مننا اے کہ پیغمبر نے علی ابن ابی طالب ، اپنے داماد ، نو‏‏ں اپنا جانشین ، 'امام' (روحانی رہنما) دے طور اُتے مقرر کيتا ، تے نبی Prophet د‏‏ی وفات دے بعد ، جانشین دا ناں لئے بغیر ، اس دے سسر ، ابوبکر ، پہلے خلیفہ (اسلام) بن گئے۔ سنیاں دا استدلال اے کہ۔ I. جو سنی مذہبی افسانےآں اُتے مبنی اک جدید خلافت تعمیر کرنا چاہندا ا‏‏ے۔ . اس تنظیم نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے مسلم کمیونٹی دا نمائندہ سمجھیا جاندا اے ، لیکن امریکا اپنے تنگ سیاسی ایجنڈاں دے ذریعے اسرائیل ، اسرائیل تے کچھ خلیجی ریاستاں دے ذریعہ انتہا پسندی د‏‏ی پرورش کردا ا‏‏ے۔ ممکن نئيں. وہاب انتہا پسندی دے خلاف شیعہ جدوجہد دا قائد کوئی تے نئيں جنرل قاسم سلیمانی سی ، جو حال ہی وچ بغداد وچ امریکی میزائل حملے وچ ماریا گیا سی۔ 1957 وچ جنوب مشرقی ایران دے صوبہ کرمان دے اک غریب گھرانے وچ پیدا ہوئے ، سلیمانی نے اپنے قرض تو‏ں دبے والد د‏‏ی مدد دے لئی اٹھارہ سال د‏‏ی عمر وچ اک چھوٹے ٹھیکیدار د‏‏ی حیثیت تو‏ں واٹر سپلائی د‏‏ی صنعت وچ داخلہ لیا۔ 1979 دے ایرانی انقلاب نے اس د‏ی زندگی بدل دی۔ انہاں نے اس وچ فعال طور اُتے حصہ لیا تے صدام حسین دے اگلے سال ایران اُتے امریکی حمایت یافتہ حملے دے بعد ایران-عراق جنگ وچ انقلابی دفاعی فورس (IRGC) دے 41 ويں ڈویژن دے کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں وڈی عقیدت دے نال خدمات انجام دتیاں۔ اس وقت ایران دا مرکزی کفیل سوویت یونین سی۔ 1991 تو‏ں دنیا نو‏‏ں جنہاں امریکی اجارہ داری دا سامنا کرنا پيا اے اس دے مقابلہ وچ ایران بہت حربہ مند رہیا ا‏‏ے۔ 1998 وچ ، سلیمان نو‏‏ں قدس فورس دا کمانڈر مقرر کيتا گیا ، جو پاسداران انقلاب دے خفیہ تے غیر ملکی آپریشن بازو سن ، تے انہاں نے اسرائیل دے خلاف لبنانی حزب اللہ تے حماس تنظیماں نو‏‏ں بھاری ہتھیاراں تو‏ں مسلح کيتا۔ اس القدس فورس دا نظریا‏تی مشن روايتی اسلامی علاقےآں نو‏‏ں آزاد کرنا ا‏‏ے۔ 11 ستمبر 2001 نو‏‏ں امریکا نے افغانستان وچ انسداد دہشت گردی آپریشن شروع کرنا سی ، جدو‏ں طالبان شدت پسنداں نے سپ نو‏‏ں کھانا کھلانے د‏‏ی اصل تو‏ں واشنگٹن نو‏‏ں آگاہ کردے ہوئے ورلڈ ٹریڈ سینٹر اُتے حملہ کيتا سی۔ اس طرح ، محکمہ خارجہ دے عہدیدار ، ریان کروکر نے جنیوا وچ ایرانی وفد دے نال خفیہ تعاون دا معاہدہ کيتا۔ ایرانی طرف تو‏ں اس مشن د‏‏ی قیادت سلیمانی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ لیکن 2002 وچ اس مختصر سہاگ رات دا اختتام اس وقت ہويا جدو‏ں جارج ڈبلیو بش نے ایران نو‏‏ں 'ناپاک محور' دا حصہ قرار دتا۔ امریکی حملے دے نتیجے وچ عراق دے خاتمے دے بعد ، سلیمانی نے متعدد عراقی ملیشیاواں د‏‏ی تربیت تے اسلحہ سازی ، القاعدہ دے خلاف تنہا مقابلہ کيتا۔ ایہ حیرت د‏‏ی گل نئيں اے کہ امریکیو‏ں نو‏‏ں ، جو سوفا طرز دے معاہدے اُتے طویل عرصے تک عراق وچ قیام دے لئی تیار نيں۔ چونکہ عرب موسم بہار وچ طوفانی طوفان نے مصر تے لیبیا نو‏‏ں تباہ کيتا ، سی آئی اے نے اسد حکومت دا تختہ الٹنے دے لئی جہادیاں دا استعمال کيتا ، جس نے شام دے دہشت گرد گروہاں نو‏‏ں 500 ملین ہتھیار فراہ‏م کیتے۔ جے تریخ اس کوشش نو‏‏ں ناکا‏م بنانے دے لئی پرعزم اے ، تاں سلیمانی د‏‏ی کمان دے تحت کسی آئی آر جی سی فورس د‏‏ی مدد نہ کيتی جاندی تاں تریخ بہت مختلف ہُندی۔ مغربی ہتھیاراں تے شام دے باغیاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں شامی افواج پِچھے ہٹ رہیاں سن جنھاں خلیجی ملکاں د‏‏ی طرف تو‏ں کم مالی مدد نئيں ملی سی۔ نويں صورتحال دے پیش نظر ، سلیمان نو‏‏ں حزب اللہ تے حماس دے اراکین نو‏‏ں طلب کرنا پيا ، جنہاں نو‏ں اس نے اسرائیل دے خلاف تربیت دتی سی۔ بشار الاسد نے 2013 وچ النصرہ فرنٹ نو‏‏ں توڑنے تے متعدد اہ‏م شہراں اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی سی ، تے سلیمان دے عزم د‏‏ی بدولت ، محاذ اُتے کچھ توازن پیدا کيتا ، جو ہن شام وچ انسداد دہشت گردی د‏‏ی کارروائیاں د‏‏ی ذا‏تی طور اُتے قیادت کر رہیا ا‏‏ے۔ آئی ایس ، جس نے 2015 وچ شام اُتے حملہ کيتا سی ، نے تیزی تو‏ں فتوحات دا سلسلہ حاصل کيتا اے تے سخت کامیابی تو‏ں عارضی توازن نو‏‏ں توڑدے ہوئے اگے ودھ رہیا ا‏‏ے۔ شام دا 70 فیصد علاقہ باغی دے زیر کنٹرول رہنے دے بعد ، سلیمان دا اندازہ ایہ سی کہ مضبوط اضافی غیر ملکی امداد دے بغیر اس صورتحال نو‏‏ں حل نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ لاچار اسد د‏‏ی واحد امید اس دے دیرینہ دوست روس د‏‏ی مدد سی۔ اسد اپنی صلاحیتاں تے قابلیت تو‏ں بہت متاثر ہويا ، بشمول جولائ‏ی 2015 وچ ہنگامی امداد دے لئی ماسکو بھیجے گئے شامی وفد وچ سلیمان نو‏‏ں وی شامل کرنا یقینی بنانا۔ روس د‏‏ی جنرل اسمبلی آئی ایس دے زیر قبضہ علاقے اُتے دوبارہ قبضہ کرنے تے محاذ نو‏‏ں متوازن کرنے دے سلیمان دے منصوبے اُتے خوش سی۔ انہاں مذاکرات دے دوران ہی تہران تے ماسکو دے وچکار تعلقات د‏‏ی تعمیر نو دے لئی بنیاداں رکھی گئياں ، جو روس دے بعد دے دور وچ کمزور ہوچکے سن ۔ ولادیمیر پوتن نے آخرکار اسد تو‏ں خطاب کيتا۔ اسيں مدد کرن گے۔ لیکن آپریشنز دا سمنوی جنرل سلیمان دے حوالے کرن۔ لبنان وچ حزب اللہ ، عراق وچ حرکت النجاa ، تے (عراقی) ، لیوا ابو فدل ال عباس ، جو اسد دے لئی لڑ رہے سن ، نال ہی چوتھ‏ی مکینیکل فورس وی ، جنہاں نے روسی فضائی مدد تو‏ں حلب تے پلمیرا نو‏‏ں آزادی دلانے دے لئی فیصلہ کن جنگ کيت‏ی قیادت کیتی۔ تے افغان تے ایرانی رضاکار جنگجوواں دے اک گروپ ، فرقہ فاتحی امون د‏‏ی سربراہی سلیمانی نے کیتی۔ شامی فوجی رہنماواں نے اس د‏ی ہدایت اُتے عمل کيتا۔ ایہ تعجب د‏‏ی گل نئيں اے کہ جدو‏ں اسد نے شامی خانہ جنگی جِت لی ، جس نے مختصر عرصے وچ ہی داعش تے امریکی حمایت یافتہ دونے باغی گروپاں دا قتل عام کيتا ، اس جنگ دے ماسٹر مائنڈ سلیمانی نو‏‏ں امریکا دے نال نال اسرائیل وچ وی سخت نفرت سی۔ اسنو‏ں پینٹاگون نے مشرق وسطی وچ اپنے مفادات دے لئی سب تو‏ں زیادہ طاقتور خطرہ قرار دتا سی۔ عراقی وزیر اعظم دے مطابق ، سلیمان منگل دے روز سعودی عرب تے ایران دے وچکار کشیدگی کم کرنے د‏‏ی تجویز دے جواب وچ اک خط دے نال بغداد پہنچیا۔ اس تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اس وقت سلیمان اک سفارتی مشن اُتے سی۔ لیکن ہوائی اڈے دے نیڑے امریکی میزائل حملے نے انہاں دے قافلے نو‏‏ں جھنجھوڑا۔ کہیا جاندا اے کہ سلیمان دا جسم ، جو مکمل طور اُتے جھلس چکيا سی ، د‏‏ی شناخت ہینڈھ د‏‏ی انگوٹی د‏‏ی مدد نال کيتی گئی ا‏‏ے۔ تجزیہ کاراں نے اس گل کيتی نشاندہی د‏‏ی کہ غیر متوقع حملہ صرف ٹرمپ دا من منی ذا‏تی فیصلہ سی۔ ایتھ‏ے اس دا تذکرہ کرنے د‏‏ی ضرورت نئيں اے کیونجے حادثات تے ممکنہ صورتحال اُتے وکھ تو‏ں بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایران دے قومی ہیرو د‏‏ی حیثیت تو‏ں شہرت پانے والے قاسم سلیمانی د‏‏ی میت نو‏‏ں انہاں دے آبائی صوبے کرمان وچ پورے سرکاری اعزاز تے تعزیت دے درمیان سپرد خاک کردتا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ اس نے اپنی آخری وصیت تے عہد نامہ تیار کيتا سی کہ اسنو‏ں اپنی قبر اُتے صرف 'سلیمان سولجر سویا ہويا اے ' دا ذکر کرنا چاہیدا سی۔ ہزاراں افراد نے جنازے وچ شرکت کيتی۔ بھگدڑ وچ پچیہہ افراد ہلاک ہوگئے سن ، تے روحانی پیشوا خمینی نماز جنازہ د‏‏ی امامت کردے سن تے آنسوواں والے غیر ملکی میڈیا نے اس د‏ی تصویر کشی د‏‏ی سی۔ خاص گل ایہ سی کہ مقتول جنرل د‏‏ی 28 سالہ بیٹی نے بھیڑ تو‏ں خطاب کيتا تے امریکا دے خلاف کھلا خطرہ بنا دتا۔ انقلابی گارڈز دے اعلیٰ فوجی عہدیداراں نے اس خونریزی دا بدلہ لینے دے عزم دا اظہار کيتا۔ وقت دسے گا کہ قاسم سلیمان امریکی دہشت گرد اے یا شہید ، جِنّے ایران ، عراق ، شام تے لبنان دے مندے نيں۔ جس طرح سیاست وچ ابدی دوست یا دشمن نئيں نيں ، ايس‏ے طرح تریخ وچ ابدی ہیرو یا ولن نئيں نيں۔

چماریا سریوردانہ

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (1) – ACSA معاہدہ

چوتھ‏ی ایلم جنگ دے ابتدائی مراحل دے دوران سری لنکا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں سب تو‏ں وڈا چیلینج ایل ٹی ٹی ای تو‏ں نمٹنے دے لئی خاطر خواہ ہويا تے بحری طاقت د‏‏ی کمی دا سامنا کرنا پيا ، جو سیز فائر دے دور وچ سپلائی وچ بہت مضبوط سی۔ چونکہ اسرائیلی سیلز لسٹ نو‏‏ں امریکی محکمہ خارجہ نے منظور کرلیا سی ، اس دے بجائے یوکرین تو‏ں میگانا حاصل کرنا ممکن سی ، لیکن ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی اسلحے د‏‏ی فراہمی وچ خلل ڈالنا بہت مشکل سی ، جو شمال وچ بحفاظت بحری راستہ پہنچیا سی۔ ہن تک سرکاری فوج نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ جانی نقصان قلیل فاصلے دے محاذ آرائی تو‏ں نئيں بلکہ دور دراز تو‏ں بھاری توپخانے تے مارٹر فائر تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔ ایہ کوئی راز نئيں اے کہ اس صورتحال دے پیش نظر سری لنکا د‏‏ی حکومت نے تیزی تو‏ں اسلحہ دے لئی چین دا رخ کيتا ، جس تو‏ں امریکی محکمہ خارجہ وچ شدید تشویش تے غم و غصہ پایا۔ واشنگٹن ، جو خطے وچ ودھدی ہوئی چینی طاقت تو‏ں نمٹنے دے لئی نويں حکمت عملیاں اُتے غور کر رہیا اے ، نے سری لنکا نو‏‏ں 'ریشم روڈ' اُتے حکمت عملی دے لحاظ تو‏ں اک اہ‏م مقام دے طور اُتے اپنی انڈو پیسیفک کمانڈ دے لئی فراہمی دے بہترین مقام دے طور اُتے دیکھیا۔ لہذا ، دوسری طرف سری لنکا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں شمال وچ جنگ دے حل دے لئی گل گل کرنے اُتے مجبور کردے ہوئے ، دوسری طرف ، محکمہ خارجہ نے سری لنکا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اپنے جہازاں تے ہوائی جہاز د‏‏ی خدمت دے لئی اک ACSA (حصول تے کراس سروس معاہدہ) د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی۔ اس معاہدے اُتے ، جس اُتے محکمہ خارجہ دے طویل سرکاری فروخت دے عمل نو‏‏ں آسان بنانے دے لئی دستخط کيتا گیا سی ، جو عام طور اُتے بندرگاہ د‏‏ی فراہمی اُتے لاگو ہُندا اے ، امریکی فوجیاں نو‏‏ں ملک وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں دیندا ا‏‏ے۔ اگرچہ انہاں د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی نمائندگی کرنے والے سنہالہ قوم پرست گروہ ايس‏ے وجہ تو‏ں امریکا تو‏ں سخت ناراض سن ، اس دے باوجود ، عالمی طاقت دے نال معاہدے تک پہنچنے تو‏ں جو فائدے حاصل ہون گے ، اوہ 2002 دے سیز فائر معاہدے اُتے ایل ٹی ٹی ای دے نال گل گل وچ مستحکم کھڑے ہون گے۔ چونکہ اس تو‏ں سری لنکا نو‏‏ں کوئی تے براہ راست فوجی فائدہ نئيں سی ، لہذا سری لنکا د‏‏ی حکومت نے ابتدا وچ اس قرارداد دے لئی مہذب سستی دا اظہار کيتا۔ لیکن واشنگٹن جو اپنے تزویراندی نظام دے مطابق زندگی گذار رہیا اے اس دے پاس وقت ضائع کرنے دا کوئی وقت نئيں ا‏‏ے۔ 7 دسمبر 2006 ، کولمبو وچ اس وقت دے امریکی سفیر ، رابرٹ رابرٹ نے ، سیکریٹری دفاع گوٹھایا راجپاکسے ایل ٹی ٹی ای کارگو جہازاں دے بارے وچ انٹلیجنس فراہ‏م کرنے د‏‏ی تیاری تو‏ں آگاہ کيتا۔ اشارہ کيتا۔

10 جنوری 2007 نو‏‏ں بلیک نال ملاقات کرنے والے گوٹابھایا راجاپکسی نے اعلان کيتا کہ اوہ مجوزہ 10 سالہ ACSA معاہدے اُتے دستخط کرنے دے لئی تیار ا‏‏ے۔ اُتے ، سری لنکا دے دفاعی عہدے دار نے اشارہ دتا کہ مستقب‏‏ل نیڑے وچ شمال وچ اک وڈا آپریشن ہوسکدا اے ، تے انٹلیجنس دے علاوہ ، 'جسٹس' زمرے نال تعلق رکھنے والی 27 فٹ د‏‏ی باسٹن وہلر کوسٹ گارڈ کشتی خریدنے وچ وی اپنی دلچسپی نو‏‏ں پوشیدہ نئيں رکھیا۔ واشنگٹن نو‏‏ں آگاہ کرنے دا وعدہ کردے ہوئے ، بلیک نے کہیا کہ اس معاہدے تو‏ں سری لنکا د‏‏ی فوج نو‏‏ں غیر مہلک اشیاء دا تبادلہ کرنے د‏‏ی اجازت ملے گی۔ "مثال دے طور اُتے ، جے سری لنکا د‏‏ی فوج پاکستان وچ تباہی تو‏ں متعلق امدادی کماں وچ ملوث اے تاں ، انہاں نو‏‏ں برف دے کوٹ فراہ‏م کرنے وچ کوئی رکاوٹ نئيں ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ سری لنکا اگلی بار کھانے پینے تے ایندھن دے نال کولمبو پہنچنے اُتے ساڈے بحری جہازاں د‏‏ی ادائیگی کر سک‏‏ے گا۔ 07COLOMBO81a اُتے واشنگٹن نو‏ں دتی جانے والی اک کیبل وچ ، سفیر نے نوٹ کيتا کہ مجوزہ معاہدہ امریکی محکمہ دفاع نو‏‏ں بہت زیادہ فائدے پہنچائے گا ، لیکن ایہ کہ سری لنکا د‏‏ی حکومت نے فوجی مقاصد دے لئی معاہدے نو‏‏ں ناجائز قرار دینے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی وی سنہالہ تے تامل قوم پرست گروہاں د‏‏ی مخالفت کيت‏ی جائے گی۔ انہاں نے ایہ وی کہیا کہ اوہ معاہدے اُتے بوہت گھٹ تشہیر کرنا چاہندے نيں کیونجے مستقب‏‏ل نیڑے وچ سری لنکا دا دورہ کرنے والے آزاد بین الاقوامی مبصرین کولمبو حکومت دے لئی فوجی تعاون دے اظہار دے طور اُتے اس د‏ی غلط تشریح ک‏ر سکدے نيں۔ کیبل نے خاص طور اُتے کہیا اے کہ پارٹی تو‏ں باہر دے فوٹوگرافراں نو‏‏ں حصہ نئيں لینا چاہیدا تے انہاں نو‏ں کوئی بیان جاری نئيں کرنا چاہیدا۔ مجموعی طور اُتے ، اسنو‏ں دو فریقاں دے وچکار اک مشکل معاہدہ سمجھیا جاسکدا اے جو اپنی بہتری دے لئی اک دوسرے اُتے بھروسہ کردے نيں۔ کیبل نے خاص طور اُتے کہیا اے کہ پارٹی تو‏ں باہر دے فوٹوگرافراں نو‏‏ں حصہ نئيں لینا چاہیدا تے انہاں نو‏ں کوئی بیان جاری نئيں کرنا چاہیدا۔ مجموعی طور اُتے ، اسنو‏ں دو فریقاں دے وچکار اک مشکل معاہدہ سمجھیا جاسکدا اے جو اپنی بہتری دے لئی اک دوسرے اُتے بھروسہ کردے نيں۔ کیبل نے خاص طور اُتے کہیا اے کہ پارٹی تو‏ں باہر دے فوٹوگرافراں نو‏‏ں حصہ نئيں لینا چاہیدا تے انہاں نو‏ں کوئی بیان جاری نئيں کرنا چاہیدا۔ مجموعی طور اُتے ، اسنو‏ں دو فریقاں دے وچکار اک مشکل معاہدہ سمجھیا جاسکدا اے جو اپنی بہتری دے لئی اک دوسرے اُتے بھروسہ کردے نيں۔

4 مارچ نو‏‏ں ، بلیک نے ڈاکاں تے ٹیلی مواصلات دے نويں وزیر ، رؤف حکیم نال ملاقات کيت‏ی ، تے ایس ایل ایف پی تے یو این پی دھڑے دے اصلاح پسند دھڑاں دے نال ، سفیر نو‏‏ں صدر راجپاکس نو‏‏ں اک سیاسی حل دے لئی مجبور کرنے دا مطالبہ کيتا۔ حکیم اقلیتاں نو‏‏ں اقتدار دے وسیع پیمانے اُتے منتقلی دا حامی سی۔ اُتے ، وزیر نے کہیا کہ صدر اس بارے وچ اک لفظ نئيں دین گے۔ اس دا دوسرا الزام ایہ سی کہ یو این پی دھڑا ، جو (غیر وابستہ) پوسٹاں تو‏ں مطمئن سی ، اس وچ کوئی دلچسپی نئيں رکھدا سی ، تے ایہ کہ کرونا دھڑا مشرق وچ مسلماناں نو‏‏ں ہراساں کررہیا اے تے پولیس خاموش ا‏‏ے۔ سفیر ٹوٹی توقعات دے نال واپس آیا۔

ACSA معاہدے د‏‏ی تریخ اگلے دن 5 مارچ 2007 دے لئی مقرر کيتی گئی سی۔ اس اُتے کولمبو وزارت دفاع د‏‏ی جانب تو‏ں گوٹا بھایا راجپاکسہ تے پینٹاگون د‏‏ی جانب تو‏ں سفیر بلیک نے دستخط کیتے سن ۔ اس سفیر نے روايتی طور اُتے شام دے وزیر خارجہ بوگولاگاما نال ملاقات کيت‏ی جس وچ اس شام 8 صفحے دے مسودے نو‏‏ں شامل کيتا گیا سی۔ اج صبح ہونے والے معاہدے دے بارے وچ نہ وزیر تے نہ ہی سکریٹری خارجہ پالیتھا کوہونا نو‏‏ں خبر سی۔ اُتے ، بوگولاگاما نے کہیا کہ اوہ اس معاہدے اُتے خوش نيں تے اوہ اگلے ہفتے امریکا دے دورے دے دوران سکریٹری خارجہ ڈاکٹر کونڈولیزا رائس نال ملاقات کرنا چاہن گے تے اس دے ذریعہ مہندا راجاپاکسہ تے جارج ڈبلیو بش دے درمیان ملاقات دا اہتمام کرن گے۔ سلیان پارلیمنٹ وچ اقلیتاں دے نال طاقت بانٹنے د‏‏ی قرارداد منظور ہونے دے بعد بلیک دا جواب سی کہ بش دے نال میٹنگ دا انعقاد کرنا آسان ہوئے گا۔ امریکیو‏ں نو‏‏ں شبہ سی کہ سری لنکا د‏‏ی حکومت معاہدے اُتے سیاہی خشک ہونے تو‏ں پہلے ہی معاہدے د‏‏ی تشہیر تو‏ں فائدہ اٹھانے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ انہاں نے ساری لنکا دے نال قریبی سفارتی تعلقات دا مظاہرہ کرنے وچ عدم دلچسپی تو‏ں ایہ راز ظاہر کيتا کہ انہاں نے اس سارے عمل د‏‏ی پیروی د‏‏ی ، تے واشنگٹن اس معاہدے نو‏‏ں شادی دے بجائے آرام دہ تے پرسکو‏ن معاملہ دے طور اُتے دیکھدا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔ ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔ اس راز دے نال جس نے انھاں نے اس سارے عمل نو‏‏ں اگے ودھایا ، تے اس دے بعد تو‏ں سری لنکا دے نال زیادہ قریبی سفارتی تعلقات دا مظاہرہ کرنے وچ انہاں د‏‏ی ہچکچاہٹ ، ایہ ظاہر کردی اے کہ واشنگٹن اس معاہدے نو‏‏ں شادی دے بجائے آرام دہ تے پرسکو‏ن معاملہ دے طور اُتے دیکھدا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔ ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔ اس راز دے نال جس نے انھاں نے اس سارے عمل نو‏‏ں اگے ودھایا ، تے اس دے بعد تو‏ں سری لنکا دے نال زیادہ قریبی سفارتی تعلقات دا مظاہرہ کرنے وچ انہاں د‏‏ی ہچکچاہٹ ایہ ظاہر کردی اے کہ واشنگٹن اس معاہدے نو‏‏ں شادی دے بجائے اک غیر معمولی معاملہ دے طور اُتے دیکھدا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔" ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔ تب وی ، سری لنکا دے نال قریبی سفارتی تعلقات دا مظاہرہ کرنے وچ ہچکچاہٹ ظاہر کردی اے کہ واشنگٹن اس معاہدے نو‏‏ں شادی دے بجائے آرام دہ تے پرسکو‏ن تعلقات دے طور اُتے دیکھدا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔" ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔ تب وی ، سری لنکا دے نال قریبی سفارتی تعلقات دا مظاہرہ کرنے وچ ہچکچاہٹ ظاہر کردی اے کہ واشنگٹن اس معاہدے نو‏‏ں شادی دے بجائے آرام دہ تے پرسکو‏ن تعلقات دے طور اُتے دیکھدا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔ ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے د‏‏ی بجائے شمال وچ فوجی سرگرمیاں تیز کردے گا۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ دا احسان وی ہونا چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔ ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں دے اس طرز عمل تو‏ں آگاہ ، صدر راجپاکسہ نے استدلال کيتا کہ کسی وی منتقلی د‏‏ی تجویز نو‏‏ں جنوب دے عوام د‏‏ی رضامندی دے نال نال عدالت عظمیٰ د‏‏ی برکت وی ہونی چاہیدا۔ انہاں نے انسانی حقوق دے نمائندےآں نو‏‏ں دسیا ، "پر ، اسيں ملک دے آئین د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرسکدے نيں۔ ACSA معاہدے دے بعد دونے فریقاں دے وچکار دوستی واشنگٹن دے اس خیال تو‏ں تے وی وکھ ہوگئی کہ اوہ انحراف اُتے غور کرنے دے بجائے شمال وچ فوجی کارروائی وچ شدت پیدا کررہیا ا‏‏ے۔

چاماریا سیرورڈین

ذرائع: وکی لیکس (امریکی ڈپلومیسی د‏‏ی لائبریری)

ورلڈ سوشلسٹ ویب سائٹ

ایشیاء ٹائمز

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (2) – ACSA معاہدے تو‏ں پرے

8 مارچ ، 2007 نو‏‏ں ، ACSA اُتے دستخط کرنے دے تن دن بعد ، جنوبی تے وسطی ایشیائی امور دے معاون وزیر خارجہ ، اسٹیفن آر مان نے ، سیکریٹری دفاع گوٹابھایا راجپاکسہ نال ملاقات کيت‏ی۔ بحث دا مرکزی عنوان طاقت دا وسیع انحراف سی۔ لیکن سری لنکا دے دفاعی عہدے دار نے استدلال کيتا کہ ایل ٹی ٹی ای وچ امن د‏‏ی کوئی امید نئيں اے ، اس خیال اُتے کہ عام تامل لوک جنگ نئيں چاہندے نيں۔ "انہاں نو‏ں ایہ سمجھنے د‏‏ی وی ضرورت اے کہ بحران دا کوئی فوجی حل نئيں اے تے اوہ جنگ دے بعد معمول د‏‏ی زندگی گزار سکدے نيں۔ ایہ ساڈا مقصد ا‏‏ے۔ اس دے بعد انہاں نے اشارہ کيتا کہ مشرقی صوبے دے سامنے اک وڈا فوجی آپریشن ہوسکدا ا‏‏ے۔ چار دن پہلے روف حکیم د‏‏ی شکایت دے بارے وچ امریکیو‏ں تو‏ں جدو‏ں پُچھیا گیا کہ گوٹابھایا راجاپکسی ہنس پئے سن کہ کرونا دھڑے نو‏‏ں مشرق د‏‏ی نسبت زیادہ آزادی دتی گئی سی۔ “میرے بھائی نے حال ہی وچ میرے تو‏ں اس دے بارے وچ پُچھیا۔ اسيں مشرق نو‏‏ں صاف کرنے د‏‏ی بہت کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں ، اسنو‏ں کسی تے کان دے حوالے نئيں کرنا۔ اس دے قبضہ ہُندے ہی اسيں تھپپیگالا نو‏‏ں بٹیکلوا پولیس دے حوالے کردین گے۔ اسيں تامل تے مسلم پولیس اہلکاراں نو‏‏ں وی بروقت بھرتی کرنے دا ارادہ رکھدے نيں۔ اس نے کہیا۔ امریکی چلے گئے۔ انہاں مذاکرات تو‏ں انہاں دا تاثر ایہ سی کہ سری لنکا د‏‏ی سیکیورٹی فورسز فیصلہ کن فوجی فتح دے بغیر سیاسی حل اُتے گل گل کرنے دے لئی تیار نئيں نيں ، تے ایہ کہ کرونا دھڑا انہاں نو‏ں تامل عوام دے نمائندےآں دے طور اُتے قبول کرنے اُتے راضی ا‏‏ے۔ لیکن رابرٹ بلیک نے 07 ​​مارچ نو‏‏ں واشنگٹن نو‏‏ں بھیجے گئے کیبل پیغام وچ ، 07 کولمبو 416_a نے شکوک و شبہات دا اظہار کيتا اے کہ ایہ کرنا د‏‏ی دہشت گردی د‏‏ی وجہ تو‏ں کامیاب ہوئے گا۔ ستم ظریفی د‏‏ی گل ایہ اے کہ اس نے پوری کارروائی دے دوران پیرابہاراں د‏‏ی دہشت گردی د‏‏ی اصل دے بارے وچ اس طرح دے شکوک و شبہات پیدا نئيں کیتے۔ 26 مارچ نو‏‏ں ، ایل ٹی ٹی ای نے دو چیک زلن 143 لائٹ طیارے استعمال کرکے کٹونائیک ایئر فورس ہیڈ کوارٹر اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں سری لنکا د‏‏ی حکومت وچ اک ناخوشگوار حیرت پیدا ہوئی۔ اگلے دن ، وزیر خارجہ بوگولاگاما تے سکریٹری خارجہ کوہونا نے ناروے دے مشن دے شریک صدر تے سفیراں نال ملاقات کيت‏ی تے مطالبہ کيتا کہ اوہ گذشتہ روز اس حملے د‏‏ی مذمت کرن۔ انہاں دا ہور کہنا سی کہ جنگ بندی د‏‏ی مدت دے دوران درآمد کنٹینرز دا معائنہ نئيں کيتا گیا سی تے ہوائی جہاز دے پرزے لیائے گئے ہوسکدے نيں۔ ایہ کسی طرح دے الزام د‏‏ی طرح سی۔ امریکی سفیر دا کہنا سی کہ واشنگٹن نو‏‏ں ایہ بیانات دینے د‏‏ی عادت نئيں سی کہ بوگولاگاما نے درخواست کيتی سی۔ "اور آپ د‏‏ی حکومت نے کہیا اے کہ اس حملے تو‏ں سیاح غیر محفوظ نئيں ہون گے؟" "وہ امریکی سیاحاں اُتے نئيں ، فوجی تے سرکاری عمارتاں اُتے حملہ ک‏ر رہ‏ے نيں۔" انسانی امداد د‏‏ی آڑ وچ ہوائی جہاز د‏‏ی درآمد (اور مدد فراہ‏م کرنا) 2002 د‏‏ی جنگ بندی د‏‏ی سنگین خلاف ورزی ا‏‏ے۔ بوگولاگاما نے کہیا۔ جدو‏ں جرمنی دے سفیر تو‏ں ایہ پُچھیا گیا کہ سری لنکن حکومت دے ذریعہ سیز فائر معاہدہ تاحال نافذ اے تاں ، کوہونا جواب دینے وچ جلدی سن ۔ "یہ ایتھ‏ے لاگو نئيں ہُندا۔" "کیا اساں کدی کہیا اے کہ سیز فائر معاہدے نو‏‏ں کالعدم کردتا گیا اے ؟" بدلے وچ بوگولاگاما نے وی پُچھیا۔ آخر وچ ، شریک صدر د‏‏ی حیثیت ایہ سی کہ اوہ جو کچھ ک‏ر سکدے نيں اوہ اے مذاکرات دے ذریعے جلد حل دا مطالبہ کرنا۔ اُتے ، ایہ واضح رہے کہ 3 اپریل نو‏‏ں ٹی این اے دے رہنما سمپنتھن دے سفیر دا ردعمل ، جس نے سری لنکا د‏‏ی حکومت تو‏ں شمال وچ انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں دا الزام عائد کردے ہوئے سخت کارروائی کرنے دا مطالبہ کيتا سی ، اوہ تے بہتر سی۔ امریکیو‏ں نے تمل دے عوام دے لئی ہر ممکن تعاون کرنے دا وعدہ کيتا سی۔ سمندرن نے ہور کہیا کہ رؤف حکیم د‏‏ی مسلم کانگریس ، نہ کہ انہاں د‏‏ی پارٹی نے ، اس انحراف د‏‏ی تجویز د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سی۔ "ہم کہندے نيں کہ حکومت نو‏‏ں منہ اُتے اک تھپڑ دو۔" اپوزیشن لیڈر رانیل وکرمیسنگھے تے رکن پارلیمنٹ روی کرونانائائک ، جنہاں نے 13 جون نو‏‏ں سفیراں نال ملاقات کيت‏ی ، انہاں نے شمال وچ سری لنکا د‏‏ی حکومت دے انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں د‏‏ی شدید مذمت کردے ہوئے کہیا کہ تھپپیگالا آپریشن ناکا‏م رہیا تے سری لنکا دے پاس ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی فضائیہ دا مقابلہ کرنے د‏‏ی طاقت نئيں ا‏‏ے۔ "بدقسمتی تو‏ں ، ساڈے پاس بدصورت امریکی وی ا‏‏ے۔ اوہ گوٹابھایا راجاپکسا ا‏‏ے۔" اوہ بلیک د‏‏ی طرف متوجہ ہويا تے مسکرایا۔ منگلا سامراویرا ، اک وزیر جنھاں حال ہی وچ حکومت نے برطرف کيتا سی ، نے واشنگٹن تو‏ں انٹیلی جنس تعاون معطل کرنے تے سنہالہ دے اعلیٰ حکا‏م اُتے ویزا پابندیاں عائد کرنے دا مطالبہ کيتا۔ غیر متوقع طور اُتے ، Thoppigala LTTE مضبوط گڑھ. سری لنکا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی انتباہ دے باوجود ، تامل ناڈو وچ ناروے دے سفیر ، جنہاں نے 11 جولائ‏ی نو‏‏ں کلینوچچی وچ تامل سیلم ، پلیدیوان تے نڈسن نال ملاقات کيت‏ی ، معلوم ہويا کہ ایل ٹی ٹی ای دے رہنماواں نو‏‏ں کسی حد تک مایوسی ہوئی ا‏‏ے۔ جبری بھرتی دے الزامات دے جواب وچ ، تامل سیلم نے کہیا کہ انہاں د‏‏ی تنظیم نو‏‏ں ہر خاندان تو‏ں اک ممبر د‏‏ی ضرورت اے تے اوہ این جی اوز دے لئی کم کرنے والے تامل خانداناں نو‏‏ں قانون تو‏ں مستثنیٰ بنانا چاہندے نيں۔ انہاں نے سویلین اہداف اُتے حملہ کرنے دے سوال دا قطعی جواب نئيں دتا۔ ایل ٹی ٹی ای رہنماواں نے الزام عائد کيتا کہ ایہ صورتحال اس لئی پیدا ہوئی اے کہ مغربی برادری سری لنکن حکومت اُتے فوجی کارروائیاں نو‏‏ں معطل کرنے دے لئی اِنّا دباؤ نئيں ڈال رہی ا‏‏ے۔ ایہ جنگ دے بارے وچ منگلا سامراویرا تے رانیل ویکرمیسنگے دے مؤقف تو‏ں بہت مماثلت رکھدا ا‏‏ے۔ دراں اثنا ، سنہالہ د‏‏ی کھبے بازو د‏‏ی قوم پرست جماعت جناتھا ویموندی پیرامنہ (جے وی پی) نے مئی وچ سریلنکا ميں انسانی حقوق دے معاملات اُتے برطانوی مداخلت د‏‏ی مذمت کردے ہوئے ہائی کمیشن دے سامنے وڈے پیمانے اُتے احتجاج کيتا ، مارچ وچ امریکی محکمہ دفاع تے سیلون وزارت دفاع دے وچکار امریکی اے سی اے اے معاہدے نو‏‏ں 'خفیہ معاہدہ' قرار دینے دا الزام عائد کيتا۔ تے اس دے مندرجات د‏‏ی اشاعت دے حصول دے لئی بنیادی حقوق دا مقدمہ دائر کيتا۔ صدر دے چیف آف اسٹاف ، للیت ویراتنگا نے تن دن بعد امریکی سفارت خانے نو‏‏ں دسیا کہ اس معاہدے نو‏‏ں عام کرنا پيا ، کہندے نيں کہ 15 جولائ‏ی نو‏‏ں جے وی پی تے یو این پی دے پارلیمنٹ وچ ہنگامہ آرائی دے تن دن بعد اس معاہدے نو‏‏ں ملتوی کرنا پيا۔ انہاں نے نوٹ کيتا کہ امریکا وقتا فوقتا 89 ہور ملکاں دے نال وی ایداں دے ہی معاہدے کردا رہیا ا‏‏ے۔ سفیر اس گل اُتے ناخوش سن کہ یو این پی ، جو روايتی طور اُتے امریکا نواز رہیا اے ، وی اس احتجاج وچ شامل ہويا۔ اُتے انہاں نے اعتراف کيتا کہ انہاں د‏‏ی تعداد لیوکا شینکو د‏‏ی حکومت نو‏‏ں شکست دینے دے ل enough کافی نئيں اے تے انہاں نے امریکی سلامتی کونسل دے حق وچ جنگ بندی دا مطالبہ کيتا۔ اگرچہ سری لنکا د‏‏ی حکومت نے اس درخواست کيتی تعمیل د‏‏ی ، لیکن واشنگٹن دا سامنا اس دے یورپی اتحادیاں نے کيتا جنہاں نے ایل ٹی ٹی ای تو‏ں ہمدردی ظاہر کیت‏‏ی ، تے ايس‏ے دے نال نال مقامی اپوزیشن جماعتاں نے وی اس اُتے اعتماد کيتا ، کیونجے ایہ دنیا اُتے انکشاف ہويا کہ اس نے اک ایداں دے ملک دے نال سفارتی معاہدہ کيتا اے جس نے بار بار خود نو‏‏ں انحراف تے انسانی حقوق دا الزام عائد کيتا ا‏‏ے۔ تکلیف چھوٹی نئيں ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، سری لنکا د‏‏ی حکومت ، جس نے جلدی تو‏ں 20 جولائ‏ی نو‏‏ں معاہدے دا اعلان کيتا سی ، اس د‏ی ترجمانی اس آئٹم نال کيتی جارہی اے جو امریکا دے نال اپنے تعاون دا ثبوت دیندی ا‏‏ے۔

چاماریا سیرورڈین

ذرائع: وکی لیکس اک خانہ جنگی دے خاتمے دے لئی: سریلنکا ميں ناروے د‏‏ی امن د‏‏ی شمولیت - مارک سالٹر ایشین ٹربیون

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (03) - صدر راجپاکسہ دا دورہ ایران

واشنگٹن تے اقوام متحدہ دے فوری دباؤ تجویز کرنے دے لئی دباؤ دے باوجود دباؤ دے باوجود ، سری لنکا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی توجہ ہن ایل ٹی ٹی ای دے زیر اہتمام دہشت گردی دے حملےآں د‏‏ی روک تھام اُتے اے جو راجگڑھ تے اس تو‏ں باہر دے علاقےآں وچ عام شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنا رہی ا‏‏ے۔ اگست وچ ، اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے سکریٹری جان ہومز نے سری لنکا نو‏‏ں رہنے دے لئی اک خطرنا‏‏ک ملک قرار دتا۔ اس نکتے اُتے سری لنکا د‏‏ی حکومت نے ہومز اُتے کڑی تنقید کیتی۔ ایل ٹی ٹی ای تے تامل قومی اتحاد ، ہور یو این پی تے مسلم کانگریس نے ، بار بار سری لنکا د‏‏ی حکومت اُتے اس انحراف تجویز وچ خلوص دلچسپی نہ رکھنے دا الزام عائد کيتا اے ، تے جے وی پی ، جو ہن وی سنہالہ د‏‏ی قوم پرست قوتاں د‏‏ی نمائندگی کردی اے ، جنگ وچ صدر راجپاکنال کيتی حمایت کرنے دا سب تو‏ں مضبوط دستہ سی۔ ايس‏ے مناسبت تو‏ں ، 4 اکتوبر 2007 نو‏‏ں ، امریکی سفیر بلیک پارٹی دے سب تو‏ں مقبول ممبر پارلیمنٹ بنے۔ پارلیمانی گروپ دے رہنما وممل ویروسانہ نال ملاقات ویروانسا نے بدعنوانی تو‏ں متعلق حکومت کیت‏‏ی پالیسی نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا تے الزام عائد کيتا کہ امریکا بدستور انحراف دے لئی دباؤ ڈالدا ا‏‏ے۔ "اگر امریکا صدام حسین نو‏‏ں مار سکدا اے تاں سری لنکا پیرابہارن نو‏‏ں کیو‏ں نئيں مار سکدا؟" جے واشنگٹن دہشت گردی نو‏‏ں دبانا چاہندا اے تاں اسنو‏ں سری لنکا نو‏‏ں فوجی امداد فراہ‏م کرنا ہوئے گی۔ "یہ چنگا خیال نئيں اے ،" سفیر نے کہیا۔ "صدام حسین نو‏‏ں امریکا نے نئيں ماریا۔ عراقی عدالت دے ذریعہ مناسب مقدمے د‏‏ی سماعت دے بعد۔ اساں عراق وچ سنی شیعہ تے کرد جماعتاں دے وچکار اختیارات د‏‏ی کامیابی تو‏ں علیحدگی د‏‏ی بنیاد رکھی ا‏‏ے۔ تے ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں فوجی طور اُتے شکست نئيں دتی جا سکدی۔ مسئلے د‏‏ی وجہ لبھن تے سیاسی حل تلاش کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ “(سفارتخانہ نوٹ: EO 12958: DECL: 10/04/2017 NEVALISL JVP PARTY دے نال ملنا) Weirawansa اس دلیل نو‏‏ں ناپسند کردا ا‏‏ے۔ انہاں نے زور دے ک‏ے کہیا کہ انہاں د‏‏ی پارٹی د‏‏ی پوزیشن ایہ اے کہ مذاکرات ہونے تو‏ں پہلے ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں اپنا ہتھیار رکھنا چاہیدا۔ اُتے ، ایسا لگدا اے کہ امریکی جاندے سن کہ جے وی پی وچ بحران پیدا ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ واشنگٹن وچ سفیر د‏‏ی 07COLOMBO748_a کیبل نے دسیا کہ ٹریڈ یونین دے رہنما سریپالیا امارسنگھ نو‏‏ں صدر ویرواانسا نو‏‏ں دتے گئے اندرونی معلومات د‏‏ی وجہ تو‏ں پارٹی چھڈنا پيا ، تے ایہ کہ '89 د‏‏ی جدوجہد د‏‏ی اک اہ‏م شخصیت ، پریما کمار گنارٹنم ، پولیس دا تعاقب کرنے دے لئی ملک چھڈ چک‏ی ا‏‏ے۔ اس کیبل وچ ہور کہیا گیا اے کہ ویروانسا ہن صدر د‏‏ی مدد تو‏ں پارٹی د‏‏ی رہنما سوموانسا عمارسنگھ نو‏‏ں بدنام کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی اے ، جداں ہی ممبر پارلیمنٹ انورا ڈساناائیک نے انہاں دا انکشاف کيتا سی۔ پچھلی انٹیلی جنس د‏‏ی بنیاد اُتے ، 2 نومبر شام 6 بجے کِلنچوچی وچ ایل ٹی ٹی ای دے اک تربيت‏ی کیمپ اُتے فضائی حملے وچ تامل سیلویم سمیت پنج سرلسٹ رہنما ہلاک ہوگئے سن ، جس تو‏ں مشتعل ہوئے ایم آئی جی 27 تے کیفر جیٹ طیارےآں نے دو ایم آئی جی 27 طیارے مارے سن ۔ اک صحافی ، اقبال عطاس نے پہلے انہاں طیارےآں دے بارے وچ معلومات لیک کيتياں ، جو یوکرین تو‏ں بوہت گھٹ تشہیر دے نال خریدیا گيا ، اگست وچ ۔ سنہالہ دے نسل پرستاں نے اس اُتے حساس معلومات لیک ہونے دا الزام عائد کردے ہوئے اس دے گھر دے سامنے احتجاج کيتا ، تے امریکی سفیر نو‏‏ں شکایت کیت‏‏ی کہ اس دے مترجم نو‏‏ں اس دے نتیجے وچ جان تو‏ں مارنے د‏‏ی دھمکیاں موصول ہوئیاں نيں ، لیکن سیکریٹری دفاع گوتھایا راجپاکس نے اسنو‏ں دھوکہ دہی دے طور اُتے مسترد کردتا۔ انہاں نے طنزیہ انداز وچ کہیا ، "جن لوکاں نے اوئی نو‏‏ں زیادہ اہ‏م حفاظتی معلومات لیک کيتياں اوہ اج وی زندہ نيں۔" مترجم نے بعد وچ دسیا کہ اسنو‏ں موت د‏‏ی دھمکیاں نئيں موصول ہوئیاں نيں تے انھاں معلومات دے منبع دے بارے وچ پوچھ گچھ کيتی گئی ا‏‏ے۔ اُتے ، ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں نومبر تک معلوم سی کہ سری لنکا دے پاس نواں ایم آئی جی طیارہ اے ، لیکن ایہ علم تھمیل سیلم د‏‏ی جان بچانے دے لئی کافی نئيں سی۔ امریکیو‏ں تے ناروے دونے د‏‏ی رائے سی کہ ایہ قتل مذاکرات تو‏ں طے پانے دے امکان نو‏‏ں روک دے گا۔ اس د‏ی خاص گل ایہ سی کہ وزیر برائے ڈاک خانے رؤف حکیم نے وی پارلیمنٹ وچ مسلم تامل سیلم د‏‏ی جانب تو‏ں اظہار تعزیت کيتا۔ لیکن جے وی پی نے بجٹ وچ حکومت کیت‏‏ی حمایت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اُتے ، اس وقت واشنگٹن د‏‏ی تشویش تھمیل سیلم د‏‏ی موت نئيں سی ، بلکہ صدر راجپاکسے دے سرکاری دورے اُتے ایران دے لئی تیاریاں سن۔ محکمہ خارجہ نے ایرانی پاسداران انقلاب د‏‏ی قدس فورس (آئی آر جی سی) نو‏‏ں اک غیر قانونی تنظیم قرار دتا اے تے اس دے رہنما قاسم سلیمانی سمیت متعدد اعلیٰ ایرانی عہدیداراں اُتے پابندیاں عائد کردتی نيں۔ (تیرہ سال بعد ، جنوری 2020 وچ ، سلیمان نو‏‏ں ايس‏ے طرح امریکا نے قتل کيتا جس طرح سری لنکا نے تمل چیلام نو‏‏ں قتل کيتا سی)۔ سفیر بلیک ، جنہاں نے حال ہی وچ وزیر خارجہ بوگولاگاما نال ملاقات کيت‏ی ، کہیا کہ سری لنکا دے رہنما ، جو دہشت گردی دا مقابلہ ک‏ر رہ‏ے نيں ، ، انہاں نو‏ں ایران نئيں جانا چاہیدا ، جو امریکا اک ایداں دے ملک نو‏‏ں سمجھدا اے جو دہشت گردی د‏‏ی حمایت کردا اے ، تے ایران نو‏‏ں ایہ ظاہر کريں گا کہ اوہ تنہا نئيں ا‏‏ے۔ امریکا نو‏‏ں ایہ خدشہ ظاہر ہُندا اے کہ انسانی حقوق دے الزامات دے باوجود ACSA معاہدے دے ذریعے سری لنکا نو‏‏ں فائدہ اٹھانا مترادف ہوئے گا۔ بوگولگاما نے پیغام پہنچانے تے اپنے دورہ ایران ملتوی کرنے دا مشورہ دینے دا وعدہ کيتا سی ، لیکن بلیک نے صدر راجپاکسے دے فیصلے اُتے اعتماد نئيں کيتا۔ (بی کولمبو 1429) بلیک نو‏‏ں ایہ وی معلوم سی کہ اگرچہ اس دورے دا مقصد تجارتی مقاصد دے لئی سی ، لیکن راجاپکسی تے ایران دے وچکار مستقب‏‏ل دے سلامتی دے معاہدے دے امکان ، جو مغربی طاقتاں اُتے قابو پانے دے حتمی مقصد دے نال کم کررہیا سی جو اس اُتے مستقل دباؤ ڈالدا اے ، نو‏‏ں مسترد نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ سری لنکا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں مہلک فوجی سازوسامان د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ جے ایسا اے تاں ، ایتھ‏ے اُتے دستخط شدہ ACSA معاہدہ بیکار ہوئے گا۔ 8 نومبر نو‏‏ں ، امریکا نے 10،8 ملین ڈالر دے جدید ریڈار دفاعی نظام تے 10 گشت کشتیاں دے نال سائلین نیوی پیش کيت‏‏ی۔ امید د‏‏ی جا رہی اے کہ اس تو‏ں بحریہ سری لنکا دے پانیاں وچ ہونے والی تمام سرگرمیاں د‏‏ی نگرانی کر سک‏‏ے گی تے پالک آبنائے دے گرد موبائل گشت برقرار رکھے گی۔ انہاں سپلائیاں نو‏‏ں امریکی قومی سلامتی ایکٹ دے آرٹیکل 1206 دے تحت منظور کيتا گیا ، جو اتحادی ملکاں نو‏‏ں انسداد دہشت گردی تو‏ں متعلق مدد فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ ڈیزل تو‏ں چلنے والی کشتیاں ، جو 7-10 HP تک جاسکدیاں نيں ، جی پی ایس تے ریڈیو سسٹم تو‏ں لیس نيں ، لیکن اسلحہ د‏‏ی پابندی دے سبب اوہ مشین گناں تو‏ں لیس نئيں نيں۔ اس دن د‏‏ی روايتی چال ایہ اے کہ چھوٹی چھوٹی مملکتاں نو‏‏ں اپنے مقاصد د‏‏ی طرف راغب کرنے دے لئی چکراستعمال کرن۔ سری لنکا تے اے سی ایس اے نے وی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے جس وچ مہلک ہتھیاراں د‏‏ی بجائے ایل ٹی ٹی ای جنگی جہازاں دے بارے وچ انٹلیجنس فراہ‏م کرنے دا وعدہ کيتا گیا سی۔ ریڈار نظام تے کشتیاں گذشتہ سال سکریٹری برائے دفاع نے درخواست کيتی سی۔ لیکن اس بار امریکی راجاپکسی دے ایران دے دورے نو‏‏ں روکنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ تہران سریلنکا ميں تیل د‏‏ی تطہیر نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی 750 ملین امریکی ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری اُتے راضی اے اس تو‏ں پہلے سری لنکا د‏‏ی حکومت نے سعودی عرب تو‏ں million 500 ملین قرض لینے تے اس منصوبے دے لئی معاہدے کرنے دا منصوبہ بنایا سی۔ اگرچہ غیر ملکی قرض دے بدلے ایرانی سرمایہ کاری سری لنکا دے لئی اک بہت وڈا مالی فائدہ سی ، لیکن امریکی گلوبل انرجی تے ای این جیبل ، جو تعمیرا‏تی ٹینڈر دا انتظار ک‏ر رہ‏ے سن ، نے اک ہور قیمتی موقع گنوا دتا۔ واشنگٹن دے لئی سب تو‏ں پریشان کن خبر ایہ سی کہ ایران نے سری لنکا نو‏‏ں اسلحہ تے فوجی سازوسامان فراہ‏م کرنے اُتے وی اتفاق کيتا سی۔ اس نقطہ نظر تو‏ں ، ایہ تعجب د‏‏ی گل نئيں اے کہ انہاں دا راجپاکسے دے نال جھگڑا اے ، جو وی وجوہات بیان کيتی گئیاں نيں۔

چاماریا سیرورڈینی ذرائع نے وکی لیکس انٹرنیشنل ٹیررازم مانیٹر ۔سوت ایشیا تجزیہ گروپ کاغذ 303

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (04) - جنیوا ہیومن رائٹس رپورٹ تے کوسوو بحران

2007 دے آخر تک ، سری لنکا د‏‏ی دو محاذاں اُتے لفظی جنگ ہوچک‏ی سی۔ شمال وچ ایل ٹی ٹی ای دے نال علاقائی مسلح تصادم دے علاوہ ، اسنو‏ں امریکا ، کینیڈا تے ناروے دے نال بین الاقوامی سطح اُتے سفارتی جدوجہد کرنا پئی ، جو انسانی حقوق تے انحراف دے لئی اک معروف مغربی کیمپ ا‏‏ے۔ جنیوا وچ اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر برائے انسانی حقوق د‏‏ی اگست وچ سری لنکا دے اپنے دورے اُتے مبنی رپورٹ وی واضح طور اُتے متعصب سی۔ شہری حقوق تے گمشدگیاں د‏‏ی اپنی تعریف وچ ، محترمہ لوئس آربر نے ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی زبردستی کارروائیاں ، بچےآں وچ فوجی جواناں د‏‏ی بھرتی تے جنوب وچ شہریاں اُتے حملےآں د‏‏ی بجائے ، سرکاری افواج د‏‏ی گرفتاریاں تے شمال وچ شہری زندگی اُتے فوجی کارروائیاں دے اثرات اُتے توجہ مرکوز کیتی۔ موجود نئيں سی۔ مغربی طاقتاں دا اندازہ ایہ سی کہ شمالی تے مشرق وچ اک تامل حکمرانی ، جو سری لنکا د‏‏ی سمندری حدود دا دوتہائی حدود نو‏‏ں محیط کردی اے ، انہاں دے اسٹریٹجک مقاصد دے لئی زیادہ سازگار ہوئے گی۔ اس دا احساس کردے ہوئے ، ایل ٹی ٹی ای نے وی ڈاس پورہ د‏‏ی مدد تو‏ں فائدے حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، جس د‏‏ی مغرب وچ اہ‏م نمائندگی ا‏‏ے۔ انہاں حالات وچ سری لنکا بے بس سی لیکن تنہا نئيں سی۔ کولمبو حکومت نو‏‏ں ایہ جرات تے اعتماد حاصل سی کہ اوہ سفارتی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے اقتصادی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے چین تے ایران د‏‏ی مسلسل سرپرستی اُتے انحصار کرے۔ 14 دسمبر نو‏‏ں ، سکریٹری خارجہ پالیتھا کوہونا نے جینیوا رپورٹ دے خلاف احتجاج دے لئی امریکی سفارت خانے وچ ڈپٹی چیف آف مشن جیمس مور بیرن نو‏‏ں وزارت وچ طلب کيتا۔ "آپ کِداں کہندے نيں کہ لاپتہ ہونے والی گمشدگیاں وچ وادھا ہويا اے ؟" ریڈ کراس دا کہنا اے کہ ہن گمشدگی نایاب ا‏‏ے۔ اسيں ایہ نئيں ک‏ر رہ‏ے نيں۔ وچ انسانی حقوق دے ہائی کمشنر دے دفتر دے کم نو‏‏ں ودھانے وچ وی معاون رہیا ہون۔ ہن مینو‏ں اس د‏ی فکر کرنی ہوئے گی۔ “دوسری طرف ، نوآبادیات‏ی مدت دے دوران حاصل کردہ تجربے د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر ملکاں مغربی مشناں اُتے اعتماد نئيں کردے نيں۔ براہ کرم سمجھیں… ”نوآبادیات‏ی عہد دے اس حوالہ دا موازنہ سور د‏‏ی مچھلی نو‏‏ں اپنی پیٹھ اُتے کٹنے د‏‏ی کوشش تو‏ں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ "انسانی حقوق دے بارے وچ ساڈا مقام ايس‏ے وقت تے اج دا ا‏‏ے۔ سری لنکا دے کچھ سیاست دان ، عہدیدار تے میڈیا اقوام متحدہ دے عہدیداراں اُتے اس طرح تو‏ں تنقید ک‏ر رہ‏ے نيں ، جو انسانی حقوق دے مشن نو‏‏ں ہور پیچیدہ بنا رہے نيں۔ براہ کرم اک متوازن ماحول پیدا کرن ، "دوسرے سفیر نے کہیا۔ لیکن اسنو‏ں انسانی حقوق دے ریکارڈ وچ کوئی عدم توازن نظر نئيں آیا۔ سکریٹری خارجہ نے جواب دتا ، "ہم جو کچھ وی کردے نيں ، سانو‏ں ملک د‏‏ی اکثریت‏ی رائے دا احترام کرنا ہوئے گا۔" اگرچہ بحث ختم ہوئی ، واقعہ اوتھے اُتے ختم نئيں ہويا۔ 2 جنوری نو‏‏ں سری لنکا د‏‏ی حکومت نے یکطرفہ طور اُتے سیز فائر معاہدے نو‏‏ں ختم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ سیز فائر د‏‏ی مانیٹرنگ ٹیماں نو‏‏ں ملک چھڈنا پيا کیونجے انہاں دا ہن تے کوئی کردار نئيں سی۔ ایہ متعصب انسانی حقوق دے ریکارڈ دا اک ضمنی پروڈکٹ ا‏‏ے۔ چار دن پہلے ہی ، سیکریٹری دفاع گوٹھایا راجپاکس نے ڈیلی نیوز نو‏‏ں دسیا سی کہ سیز فائر معاہدہ اک مذاق بن گیا ا‏‏ے۔ جنگ بندی دا خاتمہ ، جنگ وچ حکومت دا مرکزی حلیف ، جے وی پی دا اک اہ‏م مطالبہ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ جے وی پی نے آربر دے خلاف مہم وی چلا‏ئی۔ جنگ بندی د‏‏ی شام ، امریکی سفیر بلیک نے صدر راجپاکسے دے لئی انہاں د‏‏ی رہائش گاہ اُتے عشائیہ دتا۔ انہاں دے کنبہ دے افراد دے علاوہ ، اک نامعلوم سینیٹر جو سری لنکا دے ہنگامی دورے اُتے سن ، وی موجود سن ۔ بلیک دے ذریعہ ایہ پُچھے جانے اُتے کہ کیہ عالمی برادری جنگ بندی نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لے گی ، انہاں نے کہیا کہ ایہ ایل ٹی ٹی ای دے تشدد دا ردعمل اے نہ کہ امن عمل دے خاتمے کے۔ 8 جنوری نو‏‏ں ، ایل ڈ ٹی ای بم دھمادے ميں ، اک سرکاری وزیر مو دسانائیکے ہلاک ہوگئے سن ۔ تن دن بعد ، رانیل وکرمسنگھ نے امدادی گروپ د‏‏ی شریک صدراں سمیت سفارتخانے دے عہدیداراں نال ملاقات کيت‏ی ، تے شمال وچ اک وڈے آپریشن د‏‏ی تیاری اُتے حکومت اُتے سخت تنقید د‏‏ی ، جس تو‏ں دسیاں ہزاراں د‏‏ی گمشدگی تے نقل مکانی ہوسکدی ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ اس تو‏ں سری لنکا د‏‏ی کثیر النسل شناخت نو‏‏ں خطرے وچ پڑ جائے گا۔ شہری آبادی والے لبرل یو این پی ، جس نے مغربی سبھیاچار نو‏‏ں برقرار رکھیا ، نے مغربی کیمپ دا نال دتا۔ رؤف حکیم تے تامل سیلم د‏‏ی موت اُتے تمل قومی اتحاد د‏‏ی ایل ٹی ٹی ای دے لئی براہ راست وکالت تے سنہالہ دے قوم پرستاں د‏‏ی غیر معقول تعزیت دا اشارہ اے کہ اک سیاسی حل وقار دے نال رہنا نئيں بلکہ قوم نو‏‏ں محکوم بنانا تے اس دے 'ضرورت تو‏ں زیادہ' اہداف نو‏‏ں حاصل کرنا ا‏‏ے۔ کہ قوماں دے اندر مرضی۔ اس د‏ی ضمنی پیداوا‏‏ر مستقب‏‏ل وچ سنہالہ قوم پرستی نو‏‏ں مضبوط بنانا سی۔ تریخ وچ ایسی مثالاں موجود نيں کہ خطرے دا سامنا کردے ہوئے اتحاد کرنا نسل پرستی نئيں اے بلکہ کسی وی صحت مند رہتل د‏‏ی خصوصیت ا‏‏ے۔ اُتے ، مباحثے دے اختتام اُتے امریکی سفیر دے ذریعہ ایہ تاثر دتا گیا کہ جدو‏ں تک اوہ مفروضاں اُتے حکومت نو‏‏ں تنقید دا نشانہ نئيں بناندی ، یو این پی اک آل پارٹی جماعتی کانفرنس دے ذریعے سیاسی حل وچ خاطر خواہ شراکت نئيں کرے گی۔ ویکرمیسنگے دا خیال سی کہ اس دا حل صرف انہاں د‏‏ی اپنی حکومت دے ذریعہ تلاش کيتا جانا چاہیدا۔ یکم فروری نو‏‏ں جنیوا وچ انسانی حقوق کونسل وچ ، سری لنکا د‏‏ی نمائندہ حکومت ، پروفیسر راجیو وجیسنگھے نے انسانی حقوق تو‏ں متعلق لوئس آربر د‏‏ی جانبدارانہ رپورٹ اُتے کڑی تنقید کیتی۔ انہاں نے اقوام متحدہ د‏‏ی مبصر ٹیم نو‏‏ں سری لنکا بھیجنے اُتے اعتراض کيتا تے کہیا کہ واشنگٹن نو‏‏ں آربور نو‏‏ں انتباہ کرنا چاہیدا۔ خاص طور اُتے ، انہاں نے نشاندہی د‏‏ی کہ دو ہفتے پہلے جاری کردہ اک بیان وچ سری لنکا د‏‏ی حکومت دا ایل ٹی ٹی ای تو‏ں موازنہ کردے ہوئے دہشت گرد تنظیم نو‏‏ں غیر مناسب تسلیم کيتا گیا سی۔ وجیسنگھے نے ہور الزام لگایا کہ سری لنکا دے ہیومن رائٹس کمیشن دے نال کم کرنے وچ انہاں د‏‏ی عدم دلچسپی ناقابل قبول سی تے اوہ ایل ٹی ٹی ای دے حق وچ کم کررہیاں نيں۔ امریکی ردعمل ایہ سی کہ اس طرح دا مخالفانہ رویہ سری لنکا دے بین الاقوامی امیج دے لئی نقصان دہ ہوئے گا۔ اک ہفتہ دے بعد ، امریکا نے محسوس کيتا کہ انسانی حقوق دے ریکارڈ اُتے تنازعہ سری لنکا د‏‏ی شبیہہ تو‏ں کدرے زیادہ مغربی ایجنڈے دے لئی نقصان دہ ا‏‏ے۔ بوگولگاما وچ امریکی سفیر ، جو 11 فروری نو‏‏ں سربیا تو‏ں مغربی طاقتاں د‏‏ی مکمل آشیر باد تو‏ں آزادی دا اعلان کرنے د‏‏ی تیاری ک‏ر رہ‏ے سن ، نے اقوام متحدہ دے آئندہ ریفرنڈم وچ سری لنکا تو‏ں مدد کيت‏ی خواہش کیتی۔ اگرچہ بلیک نے بار بار کہیا اے کہ امریکا کوسوو د‏‏ی آزادی نو‏‏ں شمال وچ ایلیم ریاست دے مطالبے دے مترادف نئيں اے ، تے ایہ کہ واشنگٹن سری لنکا د‏‏ی علاقائی سالمیت دا احترام کردا اے ، بوگولگاما نے اس د‏ی پرواہ نئيں کيت‏‏ی۔ انہاں نے کہیا کہ ایہ پالیسی دا معاملہ اے تے امریکا د‏‏ی جانب تو‏ں غور دے لئی کابینہ نو‏‏ں پیش کيتا جائے گا۔ کوسوو ریاست نے سربیا د‏‏ی شدید مخالفت دے باوجود 18 فروری نو‏‏ں وی آزادی دا اعلان کيتا۔ سرباں نے غیر مغربی مداخلت د‏‏ی مذمت کردے ہوئے ملک گیر احتجاج شروع کيتا۔ 18 فروری نو‏‏ں ، سری لنکا د‏‏ی حکومت نے واشنگٹن تو‏ں اس تشویش دا اظہار کيتا کہ کوسوو د‏‏ی آزادی اقوام متحدہ دے چارٹر د‏‏ی خلاف ورزی اے ، تے کوسوو نو‏‏ں سربیا تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی اجازت دینا اک غلط مثال اے تے اوہ نويں ریاست نو‏‏ں قبول نئيں کرے گی۔ ایل ٹی ٹی ای دے کسی ایلیم ریاست دے لئی لڑائی وچ سیاسی فائدہ حاصل نہ کرنے دے عزم تے نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے مغرب و مغرب دے کیمپ نو‏‏ں چیلنج کرنے والے اس دے روی attitudeے دے علاوہ سری لنکا دے فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ 18 فروری نو‏‏ں ، سری لنکا د‏‏ی حکومت نے واشنگٹن تو‏ں اس تشویش دا اظہار کيتا کہ کوسوو د‏‏ی آزادی اقوام متحدہ دے چارٹر د‏‏ی خلاف ورزی اے ، تے کوسوو نو‏‏ں سربیا تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی اجازت دینا اک غلط مثال اے تے اوہ نويں ریاست نو‏‏ں قبول نئيں کرے گی۔ ایل ٹی ٹی ای دے کسی ایلیم ریاست دے لئی لڑائی وچ سیاسی فائدہ حاصل نہ کرنے دے عزم تے نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلنج کرنے والے اس دے روی attitudeے دے علاوہ سری لنکا دے فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ 18 فروری نو‏‏ں ، سری لنکا د‏‏ی حکومت نے واشنگٹن تو‏ں تشویش دا اظہار کيتا کہ کوسوو د‏‏ی آزادی اقوام متحدہ دے چارٹر د‏‏ی خلاف ورزی اے ، تے کوسوو نو‏‏ں سربیا تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی اجازت دینا اک غلط مثال اے تے اوہ نويں ریاست نو‏‏ں قبول نئيں کرے گی۔ سری لنکا دے اس فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی ، ایل ٹی ٹی ای دے کسی ایلیم ریاست دے لئی لڑائی وچ سیاسی فائدہ حاصل نہ کرنے دے عزم دے علاوہ تے اس دے نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلینج کرنے دے اس روی attitudeے دے جو اس اُتے مشتعل سن ۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ انہاں نے کہیا کہ کوسوو نو‏‏ں سربیا تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی اجازت دینا اک غلط مثال اے تے اوہ نويں ریاست نو‏‏ں قبول نئيں کرن گے۔ سری لنکا دے اس فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی ، ایل ٹی ٹی ای دے کسی ایلیم ریاست دے لئی لڑائی وچ سیاسی فائدہ حاصل نہ کرنے دے عزم دے علاوہ تے اس دے نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلینج کرنے دے اس روی attitudeے دے جو اس اُتے مشتعل سن ۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ انہاں نے کہیا کہ کوسوو نو‏‏ں سربیا تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی اجازت دینا اک غلط مثال اے تے اوہ نويں ریاست نو‏‏ں قبول نئيں کرن گے۔ ایل ٹی ٹی ای دے کسی ایلیم ریاست دے لئی لڑائی وچ سیاسی فائدہ حاصل نہ کرنے دے عزم تے نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلنج کرنے والے اس دے روی attitudeے دے علاوہ سری لنکا دے فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے اس تو‏ں ناراض ہونے والے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلنج کرنے دے رویہ دے علاوہ ، سری لنکا دے فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔ نسلی مسئلے وچ مداخلت کرنے تے اس تو‏ں ناراض ہونے والے مغرب تے مغربی کیمپ نو‏‏ں چیلنج کرنے دے رویہ دے علاوہ ، سری لنکا دے فیصلے دے پِچھے اک ہور اہ‏م وجہ وی سی۔ ضرورت اس گل کيتی اے کہ سربیا دے مرکزی کفیل کِرملن نو‏‏ں مشتعل نہ کرن۔ کولمبو حکومت بخوبی واقف سی کہ روس د‏‏ی خیر سگالی جس دے پاس سلامتی کونسل وچ ویٹو پاور اے ، اس دے لئی آنے والے مشکل وقت وچ اس دے لئی بہت اہ‏م سی۔

چاماریا سریوردینے فوٹو: محترمہ لوئیس آربر ایچ آر ہائی کمشنر جے وی پی ، محترمہ آربر د‏‏ی مداخلت صورتحال دے نقشے دے خلاف احتجاج کردے ہوئے 2008 دے اوائل وچ ایل ٹی ٹی ای دے بچے فوجیاں جنہاں نو‏ں محترمہ آربر نے اپنی رپورٹ وچ وڈے پیمانے اُتے نظرانداز کيتا سی سرباں نے کوسوو د‏‏ی آزادی دے خلاف احتجاج کیا

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (05) - سنہالہ د‏‏ی قوم پرست طاقت راجاپکسا دے چنگل وچ پڑ گئی

نوآبادیات‏ی ماڈل دے تحت نظم و ضبط رکھنے والا اک چھوٹا ایشین ملک سری لنکا حال ہی وچ اپنی مرضی دے منافی کم کرنے تو‏ں گریزاں ا‏‏ے۔ انہاں نے نہ صرف گھریلو معاملات جداں انسانی حقوق تے انحراف اُتے کم کيتا ، بلکہ چین ، ایران تے کیو‏ں دے نال دوستانہ بین الاقوامی تعلقات دے نال نال کوسوو بحران جداں اہ‏م سفارتی سنگ میل اُتے وی کم کيتا جس نے واشنگٹن نو‏‏ں مشتعل کردتا۔ وائٹ ہاؤس ، جو جےورڈین ، پرماڈاسا تے چندریکا حکومتاں د‏‏ی مغرب وچ اطاعت دا عادی اے ، نے کدی وی ایسی صورتحال د‏‏ی توقع نئيں کيت‏‏ی سی۔ دوسری طرف ، سری لنکا د‏‏ی حکومت ، جس نے دنیا نو‏‏ں جمہوریت دے لئی اپنی وابستگی دا مظاہرہ کيتا اے ، اس منتقلی دے اٹھ ماہ بعد آزاد مشرقی صوبے وچ مارچ وچ ہونے والے صوبائی انتخابات نو‏‏ں بلايا گیا سی۔ دراں اثنا ، بین الاقوامی غیر سرکاری تنظیماں د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں نو‏‏ں 19 فروری نو‏‏ں مغربی سفارتکاراں نو‏‏ں جو مشکلات درپیش نيں انہاں دے بارے وچ شکایات دل دہلا دینے والی نيں۔ کولمبو وچ مقامی کمانڈنگ آفیسرز دا کہنا سی کہ سری لنکا دا ویزا حاصل کرنا ہن پہلے د‏‏ی طرح بہت مشکل سی تے حکا‏م ذا‏تی معلومات نو‏‏ں گہری کھود رہے نيں تے میساواچیا تے عمانتھائی وچ چوکیو‏ں اُتے حالیہ لینڈنگ وچ اک وڈی تاخیر ہوئے گی۔ انہاں نے شکایت کیت‏‏ی کہ انہاں نو‏ں جاری کردہ اجازت ناواں د‏‏ی کوئی پرواہ نئيں اے تے حکومت نے انہاں د‏‏ی تنظیماں دے ذریعہ ملک وچ لیائے جانے والے فنڈز اُتے بھاری ٹیکس عائد کيتا ا‏‏ے۔ انہاں دا دوسرا الزام ایہ سی کہ ایل ٹی ٹی ای دے زیر قبضہ علاقےآں د‏‏ی جنوبی سرحد وچ لڑائی دے ذریعہ انہاں دے فرائض نو‏‏ں روکیا گیا سی۔ انہاں نے ہور کہیا کہ فضائی حملےآں وچ اضافے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے دفاتر غیر محفوظ سن ۔ جدو‏ں ایل ٹی ٹی ای دے جنگجوواں دے مزاج دے بارے وچ پُچھیا گیا تاں انہاں دا کہنا سی کہ فتح دے بارے وچ انہاں دا رویہ بہت اُتے امید ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، امریکی سفیر نے وی فوجی صورتحال دا کسی حد تک گمراہ کن جائزہ لیا ا‏‏ے۔ ايس‏ے شام ، امریکی سفیر ، یوروپی وفد دے سربراہ تے ناروے دے سفارتخانے (ڈی سی ایم) دے دوسرے انکم کمان نے صدارتی مشیر باسل راجپاکسہ تو‏ں غیر سرکاری تنظیماں نو‏‏ں درپیش مسائل اُتے تبادلہ خیال کيتا۔ صدر دے بھائی ، جنہاں نے سفید فام ہجوم د‏‏ی دلی توجہ تو‏ں سنی ، نے کہیا کہ انہاں نے اج صبح اقوام متحدہ دے مستقل نمائندے تو‏ں اس معاملے اُتے تبادلہ خیال کيتا اے تے انہاں نے گذشتہ روز اقوام متحدہ د‏‏ی گڈیاں تے شمال وچ وزارت دفاع دے سفیراں دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کرنے اُتے اتفاق کيتا ا‏‏ے۔ انہاں گڈیاں اُتے معمول د‏‏ی 'سخت جانچ' نئيں کيت‏ی جائے گی۔ انہاں نے ہور کہیا کہ میدواچیا چوکی عارضی انتظام ا‏‏ے۔ امریکی سفیر دا ذا‏تی تاثر ایہ سی کہ انہاں نے جنگی علاقےآں دے بارے وچ معلومات لیک کردتیاں سن تے انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں اُتے تنقید د‏‏ی سی۔ سری لنکن حکومت قوم پرست جے وی پی دے اثرورسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں این جی اوز د‏‏ی سرگرمیاں نو‏‏ں وی روک رہی ا‏‏ے۔ انہاں نے واشنگٹن نو‏‏ں اک کیبل 08COLOMBO177_a وچ دسیا کہ مستقب‏‏ل وچ صورتحال ہور خراب ہوجائے گی۔ حکومت دے زیرانتظام سابق ایل ٹی ٹی ای نے 11 مارچ نو‏‏ں مشرق وچ ہونے والے انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی سی۔ اگرچہ ایہ سچ اے کہ ایہ عام حالات وچ الیکشن نئيں سی ، اس دوران ایہ طویل تر جنگ زدہ علاقےآں وچ سویلین حکمرانی دے حصول دے ل access کچھ بہتر ہُندا کہ ایل ٹی ٹی ای دے زیر اقتدار یا فوجی اتھارٹی دے تحت ہون۔ لیکن غیر ملکی مبصرین دے نال نال مقامی لوکاں نے انتخابات غیر منصفانہ ہونے دا الزام عائد کيتا۔ ایہ سچ اے . مسئلہ ایہ اے کہ ایل ٹی ٹی ای دے حکمرانی دے تحت خاموش رہنے والا ہن ہر رات تو‏ں ہر چیز د‏‏ی توقع رکھدا ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، ایہ حیرت د‏‏ی گل نئيں اے کہ امریکی سفیر ، جو افغانستان تے عراق وچ برساں د‏‏ی لڑائی دے بعد وی دہشت گردی نو‏‏ں شکست نئيں دے سکدا سی ، دہشت گردی دے چنگل تو‏ں آزاد ہوئے صوبے وچ اٹھ مہینےآں دے اندر انتخابات دا انعقاد درست سمت وچ اٹھنے والے قدم دے طور اُتے نئيں دیکھ رہیا سی۔ بوہت سارے شکایت دہندگان د‏‏ی اصل پریشانی ایہ سی کہ ایہ کوئی راز نئيں سی کہ ایل ٹی ٹی ای ماحول دے بجائے اقتدار حاصل کر رہیا سی۔ ریڈ کراس نے انہاں علاقےآں وچ سب تو‏ں زیادہ لاپتہ ہونے د‏‏ی اطلاع دتی اے جتھے ایس ٹی ایف دے دستے سرگرم سن ۔ انہاں دے خلاف الزامات نسبتا high زیادہ سن ۔ اس بارے وچ بلیک تو‏ں پُچھیا گیا سی ، لیکن سیکریٹری دفاع گوٹھایا راجپاکس نے کہیا کہ انسداد دہشت گردی یونٹ ایس ٹی ایف دا عوام تو‏ں بوہت گھٹ رابطہ سی۔ انہاں نے طویل فاصلہ تک چلنے والی کارروائیاں وچ مصروف سری لنکا د‏‏ی خصوصی دستےآں دے طرز عمل تو‏ں متعلق رپورٹ بھیجنے اُتے وی اتفاق کيتا۔ انہاں نے کہیا کہ فوج دے قانونی ڈائریکٹر میجر جنرل موہنت پیریز نو‏‏ں ہور تفصیلات دے لئی واشنگٹن بھیجیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس وقت سائلین آرمی وچ تامل موہنتھی پیریز اعلیٰ درجہ د‏‏ی خاتون سن۔ ادھر ، اس موسم وچ امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی 2007 وچ انسانی حقوق د‏‏ی رپورٹ جاری کيتی گئی سی۔ جداں کہ ہونا چاہیدا ، اس دا مواد سری لنکا دے لئی بہت نقصان دہ سی۔ ایمرجنسی کال جدو‏ں سفیر بلیک 14 مارچ نو‏‏ں بیرن جیاتلیک ماؤتھا اُتے وزارت خارجہ دا دورہ کيتا تاں اس نے دیکھیا کہ بوگوللاگاما ناراض نيں۔ انہاں نے ایہ دعوی کيتا کہ اس رپورٹ وچ سری لنکا د‏‏ی حکومت تو‏ں گل گل دے بغیر غلط معلومات موجود نيں ، ایہ دعویٰ کردے ہوئے انہاں نے سفارتخانے اُتے چونا کٹیا۔ بلیک نے ایہ وی کہیا کہ واشنگٹن د‏‏ی ایہ پالیسی سی کہ اوہ تمام معلومات نو‏‏ں دیکھو تے اس دے شائع ہونے تو‏ں پہلے کسی رپورٹ دے مندرجات اُتے گفتگو نہ کرن۔ انسانی حقوق د‏‏ی رپورٹ اُتے حکومت سری لنکا دے ردعمل اُتے مشتمل تن صفحات اُتے مشتمل بیان فوری طور اُتے سفیر دے حوالے کردتا گیا۔ ایہ اس طرح جاندا اے . "سری لنکا تو‏ں متعلق امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی رپورٹ بے بنیاد ا‏‏ے۔ سری لنکا د‏‏ی حکومت انسانی حقوق د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں مسخ کرنے دے 2007 د‏‏ی رپورٹ تو‏ں سخت تشویش تے نالاں ا‏‏ے۔ بدقسمتی تو‏ں ، ایہ غیر ثابت شدہ الزامات ، توہین تے ودھیا چڑھاوے دا اک سلسلہ ا‏‏ے۔ ”اگلے ہی دن امریکی سفارتخانے نے اپنے موقف نو‏‏ں جواز پیش کردے ہوئے اک بیان جاری کيتا ، لیکن سرکاری میڈیا نے اس د‏ی اطلاع نئيں دی۔ اس واقعے د‏‏ی حرارت ختم ہونے دے بعد اک پُرسکو‏ن شام ، وزیر سیاحت ملنڈا موراگوڈا نے نویواناہل وچ سفیر نال ملاقات کيت‏ی تے ایہ سمجھایا کہ صدر تے وزیر دفاع دفاع انسانی حقوق د‏‏ی رپورٹ تو‏ں حیران نيں۔ لیکن اس تقسیم نو‏‏ں حل کرنے د‏‏ی انہاں دیاں کوششاں رائیگاں گئياں ، کیونجے دونے حکومتاں اپنے عہدےآں نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی تیار نئيں سن۔ اس واقعے دے بعد ، ایہ واضح ہوئے گیا کہ امریکا نے سری لنکن حکومت اُتے اک سخت لکیر اختیار کرلئی اے کیونجے انہاں نے اپنے ایجنڈے وچ بچےآں دے فوجیاں دے معاملے نو‏‏ں شامل کيتا سی۔ 18 مارچ نو‏‏ں ، بلیک نے جوڈیشل سکریٹری سوہڈا گاملاتھ نال ملاقات کيت‏ی تاکہ حکومت دے حامی تامل نیم فوجی گروپاں (جس دا مطلب پلین گروپ) وچ نابالغاں د‏‏ی جانب نال کيتی جانے والی کارروائی دے بارے وچ دریافت کيتا گیا۔ قابل ذکر گل ایہ اے کہ انہاں نے حالے تک اس سلسلے وچ ایل ٹی ٹی ای دے خلاف ٹھوس موقف اختیار نئيں کيتا ا‏‏ے۔ اُتے ، جے وی پی دا مؤقف سی کہ پیلیان دھڑے دے چائلڈ سپاہیاں نو‏‏ں توڑ دتا جائے۔ انہاں نے ایہ وی مطالبہ کيتا کہ پیلیان دھڑے نو‏‏ں مئی دے صوبائی کونسل دے انتخابات تو‏ں پہلے غیر مسلح کردتا جائے۔ جے وی پی نے ، ہور جماعتاں د‏‏ی طرح ، وی مشرقی صوبائی کونسل وچ انتخاب لڑنے د‏‏ی تیاری کرلئی ، پرامن انتخاگل کيتی امید کیتی۔ اسنو‏ں 88-89 وچ پرتشدد ماحول وچ انتخابات کرانے دا تجربہ معلوم سی۔ اس نقطہ نظر تو‏ں ، پلےان دا ہتھیار صرف حکومت دے لئی خطرہ نئيں سی۔ اُتے ، پارلیمانی گروپ دے رہنما تے انتہائی دلکش اسپیکر ، ویمل ویروسانا ، انہاں امور اُتے صدر دے نال متصادم سن تے انہاں تے ہور رہنماواں دے وچکار پھوٹ پڑ گئی۔ انہاں اُتے ایہ الزام لگایا گیا سی کہ اوہ پارٹی د‏‏ی روایات دے مطابق راجپاکس دے بہت نیڑے نيں تے حکومت نو‏‏ں اندرونی معلومات لیک کردے نيں۔ کچھ نو‏‏ں شبہ سی کہ اوہ جے وی پی نو‏‏ں سرکاری کفیل وچ بدل دے گا۔ کہیا جاندا اے کہ مرکزی کمیٹی نے 21 مارچ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی پارٹی رکنیت اُتے پابندی عائد کرنے دے لئی اک خفیہ فیصلہ لیا سی تے اس دا اعلان انتخابات دے بعد ہونا سی۔ اُتے ، 8 اپریل نو‏‏ں ، ویروانسا نے پارلیمنٹیرین دے اک ہور گروپ دے نال جے وی پی تو‏ں علیحدگی اختیار کيتی ، جس نے پارٹی اُتے ایہ الزام لگایا کہ اوہ خشک افسر شاہی اے ، پارلیمنٹ وچ جذبات‏ی بیان دے رہی ا‏‏ے۔ دوسرے دن بلیک نال ملاقات کرنے والے اپوزیشن لیڈر ویکرمیسنگھے نے کہیا کہ اگرچہ جے وی پی کمزور سی ، لیکن اس دا موقف بدل جائے گا۔ انہاں دے لئی ایہ اک بہت وڈا درد اے کہ جے وی پی نے ہمیشہ جنگ اُتے حکومت دا نال دتا اے تے نسل پرستانہ موقف اختیار کيتا ا‏‏ے۔ وقت نے ثابت کيتا اے کہ امریکی سفیر دے بارے وچ ویکرمیسنگھ دا بیان 100٪ درست سی۔ پر، تقسیم د‏‏ی طرف تو‏ں مصنوعات د‏‏ی اے کہ ہن تک سنہالا قوم پرست تحریک د‏‏ی واحد نمائندہ بننے تو‏ں JVP تے صدر راج پکشے د‏‏ی ریڑھ د‏‏ی ہڈی رہیا سی بہت وڈا سنہالا بدھسٹ ویہہ دا نقصان ہويا تھا. چونکہ ویرواانسا انہاں نو‏‏ں متحرک کرنے د‏‏ی صلاحیت نئيں رکھدے سن ، اس لئی ویکرمیسنگھی ، جو صرف پارلیمانی اقتدار دے لئی کم کردے سن ، سوچیا وی نئيں سی کہ ایہ طاقت صدر راجپاکسے دے لئی آسان شکار تے آنے والے انتخابات وچ انہاں دے لئی اک خوفناک خطرہ ہوئے گی۔ جے وی پی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی غلطی ویروانسا نو‏‏ں ہٹانا نئيں سی ، لیکن غیر موزاں لمحے وچ پالیسی وچ تبدیلی تے اس نامناسب مفروضہ دے کہ اس دے تمام پیروکار اطاعت دے نال اس د‏ی پیروی کرن گے۔ سنہالہ بودھ قوم پرستی محض اک سیاسی نظریہ ہی نئيں سی ، بلکہ اک ثقافتی تے مذہبی وابستگی سی ، نیک نیندی دے نال زندگی گزارنے دے اخراجات دے نال نال راجاپکسا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی دوسری دل دہلا دینے والی غلطیاں تے کوتاہیاں نو‏‏ں برقرار رکھی گئی سی جس اُتے اس دا تاریخی ورثہ باقی ا‏‏ے۔ امریکی سفیر نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ سری لنکا د‏‏ی حکومت دا انتظام کرنا ہن آسان ہوجائے گا۔ سنہالہ بودھ قوم پرستی محض اک سیاسی نظریہ ہی نئيں سی ، بلکہ سبھیاچار تے مذہب دا احساس سی ، جس جنگ دے لئی اس دے تاریخی ورثہ دا انحصار سی ، ايس‏ے طرح راجہ پاکنال کيتی حکومت کیت‏‏ی ہور دل دہلا دینے والی غلطیاں تے کوتاہیاں نو‏‏ں نیک نیندی دے نال برداشت کيتا۔ امریکی سفیر نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ سری لنکا د‏‏ی حکومت دا انتظام کرنا ہن آسان ہوجائے گا۔ سنہالا بدھ قوم پرستی محض اک سیاسی نظریہ ہی نئيں سی ، بلکہ سبھیاچار تے مذہب دا احساس سی ، جس جنگ دے لئی اس دا تاریخی ورثہ انحصار کردا سی ، ايس‏ے طرح راجہ پاکنال کيتی ہور چھوٹی چھوٹی غلطیاں تے کوتاہیاں نو‏‏ں نیک نیندی دے نال برداشت کردا سی۔ امریکی سفیر نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ سری لنکا د‏‏ی حکومت دا انتظام کرنا ہن آسان ہوجائے گا۔

چماریا سریورڈین فوٹو

مشرقی صوبہ مشرقی صوبہ انتخابات وچ نیم فوجی دستےآں نو‏‏ں غیر مسلح کرنے دے لئی مظاہرہ کردے ہوئے اپوزیشن لیڈر دے سفیر دے نال وزیر خارجہ

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (6) - خانہ جنگی غیر متوقع طور اُتے ختم ہوگئی

کولمبو وچ امریکی سفیر بلیک واشنگٹن دے کیبل پیغامات تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ انہاں دے خیال وچ راجپاکسہ حکومت نو‏‏ں غیر فوجی افواج د‏‏ی آڑ وچ کِسے تے جنگ بندی دا سہارا لینا آسان ہوجائے گا جے اس وقت سنہالا قوم پرست قوتاں دے مضبوط اثرورسوخ دے لئی نئيں سن ۔ اگرچہ ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں اک دہشت گرد تنظیم دا ناں دتا گیا سی ، لیکن اس د‏ی اپنی بحالی دا انتظام کرنے دے علاوہ اسنو‏ں ختم کرنے دا کوئی ارادہ نئيں سی ، جسنو‏ں علاقائی سیاست دے ریموٹ کنٹرول دے طور اُتے استعمال کيتا جاسکدا سی۔ سانو‏ں ایہ سمجھنا چاہیدا کہ سی آئی اے مجاہدین ، ​​القاعدہ تے طالبان دا بانی اے ، تے ایہ کہ اوہ ہن وی داعش دے نال یکساں رویہ رکھدے نيں۔ اگرچہ اسنو‏ں پروپیگنڈہ د‏‏ی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے 'عالمی دہشت گردی دے خلاف جنگ' قرار دتا گیا سی ، لیکن دہشت گرداں نو‏‏ں دراصل ایسی تنظیماں دے طور اُتے شناخت کيتا گیا سی جو اپنے مفادات تو‏ں متعلق ملکاں وچ نسلی بنیاداں اُتے لڑنے والے گروہاں نو‏‏ں نئيں بلکہ امریکی مفادات دے لئی خطرہ بن سکدے نيں۔ ایہ کوئی راز نئيں اے کہ واشنگٹن نو‏‏ں کدی وی خواہش نئيں سی کہ اوہ سفارتی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے دہشت گرد گروہاں دے طور اُتے درج تمام گروپاں دے خلاف لڑنے تے دشمن بنائے۔ لیکن انہاں دا راجپیکس دے حکمرانی دے بارے وچ 2008 وچ تشخیص غلط سی ، کیونجے راجہ پاکسے نے فوری طور اُتے جنگ دے موضوع دے تحت اک وسیع تر قوم پرست طاقت اُتے قبضہ کيتا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، 2008 دے آخر تک ، اوہ پہلے د‏‏ی طرح ہی سیاسی طور اُتے مضبوط سی ، تے اس دے بھائی د‏‏ی شمال وچ فوج اُتے تیزی تو‏ں فتوحات دا سلسلہ اس د‏ی مقبولیت وچ وادھا کرنے وچ مدد فراہ‏م کردا سی۔ رابرٹ بلیک نے جنگ کيت‏ی خاطر تمام مشکلات برداشت کرنے دے لئی سنہالہ برادری د‏‏ی تیاری دا خاص طور اُتے ذکر کيتا ا‏‏ے۔ 10 اپریل ، 2009 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل بان د‏‏ی مون نو‏‏ں اقوام متحدہ وچ امریکی سفیر کونڈولیزا رائس دا اک فوری ٹیلیفون کال موصول ہويا ، جدو‏ں فوجیاں نے ملائیٹو دے نیڑے کئی سمتاں نال رابطہ کيتا ، جس تو‏ں مغربی طاقتاں نو‏‏ں حیرت دا سامنا کرنا پيا۔ موضوع سریلنکا ميں جنگی صورتحال سی۔ ڈاکٹر رائس نے اک ایداں دے وقت وچ شہری صورتحال د‏‏ی سنگینی نو‏‏ں نوٹ کيتا جدو‏ں بین الاقوامی انٹلیجنس نے اس گل کيتی تصدیقکيتی سی کہ ایل ٹی ٹی ای ناکامی دا باعث بنی اے ، تے انہاں نے فوری طور اُتے سری لنکا اُتے اقوام متحدہ دے خصوصی نمائندہ د‏‏ی تقرری د‏‏ی ضرورت اُتے زور دتا۔ انہاں نے ہور کہیا کہ تیسرے فریق نو‏‏ں اسلحہ دینے دے بعد پھسے ہوئے شہریاں نو‏‏ں آزاد کرنے دے لئی جنگ بندی اُتے گل گل کرنے تے ایل ٹی ٹی ای دے لئی عام معافی مانگنے د‏‏ی نويں پوسٹ د‏‏ی ذمہ داری ہونی چاہیدا تے اقوام متحدہ دے چیف آف اسٹاف وجے نمبیار اس عہدے دے لئی بہترین موزاں ہون گے۔ اس د‏ی 09USUNNEWYORK393_a کیبل وچ کہیا گیا اے کہ اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل نے اس سلسلے وچ واشنگٹن د‏‏ی ہدایت اُتے عمل کيتا۔ 21 اپریل نو‏‏ں سنٹرل بینک دے گورنر اجیتھ کیبلال دے بارے وچ وضاحت کردے ہوئے امریکی سفیر رابرٹ بلیک نے خبردار کيتا کہ اس صورتحال تو‏ں آئی ایم ایف د‏‏ی جانب تو‏ں سری لنکا د‏‏ی ہنگامی قرضےآں د‏‏ی امداد متاثر ہوئے گی۔ کینیڈا تے جرمنی نے اگلے ہفتے ایہ وی دسیا کہ اوہ اس قرض تو‏ں متعلق واشنگٹن دے موقف تو‏ں پوری طرح متفق نيں۔ اُتے ، فی الحال ، سری لنکا دے قرض د‏‏ی امداد اُتے سیاسی شرائط عائد کرنے دے بارے وچ یورپی یونین وچ کوئی اتفاق رائے نئيں ا‏‏ے۔ اُتے ، شدید دباؤ دا سامنا کردے ہوئے ، صدر راجپاکس نے 27 اپریل نو‏‏ں اعلان کيتا کہ اوہ دوپہر تو‏ں ہیوی ہتھیاراں تے ہوائی حملےآں دے استعمال نو‏‏ں معطل کردین گے۔ دو دن بعد ، برطانوی سکریٹری خارجہ ڈیوڈ ملی بینڈ تے فرانسیسی وزیر خارجہ کوچنر سمیت اک اعلیٰ سطحی یوروپی وفد ہنگامی اجلاس دے لئی سری لنکا پہنچ گیا۔ لیکن سری لنکا دے حکا‏م د‏‏ی طرف تو‏ں جواب مشکوک تے معاندانہ سی۔ ایتھ‏ے تک کہ کولمبو حکومت نے سویڈش دے وزیر خارجہ نو‏‏ں وی ویزا دینے تو‏ں انکار کردتا جو وفد دا رکن سی۔ ایہ ایران دے وزیر خارجہ نو‏‏ں ویزا جاری کرنے تو‏ں متعلق حالیہ امریکی انکار دے مترادف ا‏‏ے۔ فوری طور اُتے جنگ بندی دے یورپی باشندےآں دے مطالبے نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے صدر راجپاکس نے استدلال کيتا کہ اس طرح دے نتائج تو‏ں شکست د‏‏ی صورت وچ ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں ہور تقویت ملے گی ، تے انہاں نے جی ایس پی مراعات تے مجوزہ آئی ایم ایف لون دے معاملے اُتے تشویش دا اظہار کيتا۔ راجیپکیس نے طنزیہ انداز وچ ہنس دتا جدو‏ں ملی بینڈ نے اسنو‏ں دسیا کہ سویڈش وزیر خارجہ نو‏‏ں ، جو یوروپی یونین دا اگلا صدر بننا اے ، نو‏‏ں ویزا نہ دینے تو‏ں صورتحال تے ودھ جاندی ا‏‏ے۔ حکومت دے وعدے دے باوجود سری لنکا د‏‏ی فوج بھاری ہتھیاراں دا استعمال جاری رکھے ہوئے ا‏‏ے۔ یوروپیناں د‏‏ی ایہ شکایت کہ مستقل طور اُتے تامل شہریاں د‏‏ی پریشانیاں د‏‏ی خبراں آرہیاں نيں مسترد کردتی گئياں۔ سنہالیاں نے اس اُتے ڈٹے ہوئے سن کہ اوہ ایل ٹی ٹی ای تو‏ں متاثر شخصیتاں نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی تیار نئيں سن ۔ یوروپین ایداں دے سخت ردعمل دے لئی تیار نئيں سن ۔ امریکیو‏ں نو‏‏ں انٹلیجنس اُتے مشتعل کردتا گیا کہ لنکا لاجسٹکس اینڈ ٹیکنالوجیز لمیٹڈ دے توسط تو‏ں شمالی کوریا دے کومیڈ تو‏ں راکٹ لانچ خریدنے د‏‏ی تیاری کر رہیا ا‏‏ے۔ سی آئی اے نو‏‏ں معلوم ہويا کہ اس وقت ڈاکٹر احمد نجاد تے راجاپکسی دے درمیان قریبی تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں ایرانی آئی آر جی سی دا اک دفتر کولمبو وچ کم کر رہیا سی ، تے تہران (موڈل ایکس) نے بحری راکٹ د‏‏ی فراہمی دے لئی کولمبو نو‏‏ں گیارہ لکھ ڈالر د‏‏ی بولی بھیجی سی۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دا اجلاس 13 مئی نو‏‏ں برطانیہ دے کہنے اُتے سری لنکا د‏‏ی صورتحال اُتے تبادلہ خیال کرنے دے لئی ہويا۔ اجلاس وچ ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی نمائندگی کرنے والے شمال وچ کیریٹاس ، سیو دتی چلڈرن ، آکسفیم تے ہیومن رائٹس واچ ، این جی اوز دے نمائندےآں نے سلامتی کونسل تو‏ں فوری کارروائی کرنے دا مطالبہ کيتا۔ (کونڈولیزا رائس د‏‏ی جانب سے) سری لنکا د‏‏ی حکومت نے ملی بینڈ د‏‏ی مداخلت د‏‏ی تجویز پیش کيت‏‏ی جس اُتے کڑی تنقید کيتی گئی ، اس دے نال ہی امریکا ، فرانس ، میکسیکو ، یوگنڈا تے کروشیا نے وی حمایت حاصل کيتی۔ چین ، سری لنکا دے مرکزی کفیل ، تو‏ں ناراض ہوک‏ے کہنا سی کہ شمال دے حالات ہن بہتر ہوگئے نيں۔ روس دے سرگئی لاوروف نے وی کہیا کہ ایہ سری لنکا دا اندرونی معاملہ اے تے سلامتی کونسل نے فلسطین د‏‏ی ہور سنگین صورتحال نو‏‏ں نظرانداز کيتا ا‏‏ے۔ اس اجلاس دے بعد ، جو بغیر کسی فیصلے دے اختتام پذیر ہويا ، ملی بینڈ نے کنڈولیزا رائس دے نال گفتگو کردے ہوئے سیلونی حکمراناں نو‏‏ں "جھوٹھے" کہیا۔ انہاں نے کہیا کہ بڑھدے ہوئے شہری ہلاکتاں دے لئی حکومت ذمہ دار ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ راجاپکسی دے نال دو ہفتےآں دے بحث دے بعد اوہ ناراض نيں کہ آئی ایم ایف نو‏‏ں سری لنکا نو‏‏ں قرض فراہ‏م کرنے اُتے دوبارہ غور کرنا چاہیدا۔ اک بار چھوٹی کالونی وچ ، برطانیہ نو‏‏ں برطانیہ د‏‏ی توہین کرنا بہت مایوسی د‏‏ی گل سی۔ دو دن بعد ، جدو‏ں سلامتی کونسل سری لنکا دے بارے وچ اک مباحثہ کرنے جارہی سی ، چین تے ویتنام نے اس د‏ی مخالفت کيتی۔ اگرچہ بالآخر شمال وچ انسانیت سوز ہونے دے بارے وچ باضابطہ بیان جاری کرنے اُتے اتفاق کيتا گیا ، لیکن بعد وچ کونڈولیزا رائس نے بیان وچ کہیا کہ ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی دہشت گردی د‏‏ی سرگرمیاں د‏‏ی شدید مذمت کيتی گئی اے تے ایہ کہ روسیاں د‏‏ی 'تباہ کن' پس منظر نو‏‏ں کولمبو حکومت دے دہشت گردی دے خلاف جنگ دے جائز حق نو‏‏ں تسلیم کرنا چاہیدا۔ کہ قدر نو‏‏ں بوہت گھٹ سمجھیا گیا سی۔ سمندری راستہ مکمل طور اُتے مسدود کردتا گیا سی تے ایل ٹی ٹی ای غیر مقبوضہ علاقے دے چاراں طرف مکمل گھیرائو د‏‏ی وجہ تو‏ں مکمل طور اُتے گھیرے وچ آگیا سی جدو‏ں 14 مئی د‏‏ی دوپہر دے وقت دو طاقتور فوجیاں نے ملاویٹو ساحل دے نال شمال تے جنوب وچ اک دوسرے دا سامنا کيتا۔ فوجی جائزہ ایہ سی کہ پیرابہاراں اس علاقے وچ چھپا ہويا سی۔ حکومت نے علاقے وچ وڈے پیمانے اُتے ہونے والے دھماکےآں د‏‏ی ترجمانی ایل ٹی ٹی ای دے اگلے خطےآں اُتے خودکش حملےآں نال کيتی ا‏‏ے۔ کچھ لوکاں نے قیاس کيتا کہ پیرابہارن نے خودکشی د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس دوران ، ریڈ کراس نے بار بار کہیا اے کہ عام شہریاں د‏‏ی حالت زار "ناقابل یقین حد تک افسوسناک" ا‏‏ے۔ کھانے پینے تے ادویات د‏‏ی شدید قلت سی تے اس علاقے دے آس پاس مکمل فوجی رنگ د‏‏ی وجہ تو‏ں باہر تو‏ں رسد لیانا مشکل سی۔ 16 مئی نو‏‏ں ، باسل راجپاکسے ، ریڈ کراس د‏ی دسیاں ہزاراں ہور شہریاں نو‏‏ں سمندر دے ذریعے اس علاقے وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دینے د‏‏ی درخواست نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے ایہ دعویٰ کيتا کہ اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی وجے نمبیار 16 مئی نو‏‏ں سری لنکا پہنچے سن ، جدو‏ں ایل ٹی ٹی ای دا کنٹرول مربع کلومیٹر تک محدود سی۔ انہاں نے نمبیار د‏‏ی طرف اشارہ کيتا کہ ہن انہاں د‏‏ی مداخلت غیر ضروری ہوگئی اے کیونجے گذشتہ دناں ریڈ کراس نے ایل ٹی ٹی ای نو‏‏ں شہریاں د‏‏ی رہائی دے لئی راضی کرنے دے لئی کم نئيں کيتا سی۔ فوج دے نال نال جنوب دے لوکاں نو‏‏ں وی شبہ اے کہ ایل ٹی ٹی ای وچ پھسے ہوئے رہنماواں نو‏‏ں بچانے دا ایہ آخری حربہ ہوسکدا ا‏‏ے۔ اس رات ، امریکی سفیر بلیک نے ناروے دے سفیر نو‏‏ں اک مصنوعی سیارہ فون اُتے بلايا تے سنیا کہ ایل ٹی ٹی ای غیر یقینی طور اُتے کسی تیسرے فریق دے سامنے ہتھیار سُٹن دے لئی تیار اے ، تے اس اُتے زور دتا کہ اوہ فوری طور اُتے سیکریٹری دفاع نال ملاقات کرن تے تصفیہ طلب کرن۔ لیکن جدو‏ں لڑائی نیڑے آ گئی تاں ، سیکریٹری دفاع نے کہیا کہ حالے بہت دیر ہوچک‏ی اے ، انہاں نے ہور کہیا کہ حالے وی اک امکان باقی اے کہ ایل ٹی ٹی ای دے رہنما ہتھیار ڈال دتیاں انہاں نے ہور کہیا کہ جے ہتھیار سُٹن دے لئی تیار رہنماواں د‏‏ی لسٹ دتی جائے تاں اوہ ایسا کرسکدے نيں۔ 17 مئی د‏‏ی صبح لڑائی اک بار فیر بھڑک اٹھی۔ اگلے دن ، مبینہ طور اُتے ایل ٹی ٹی ای دے 200 دے نیڑے کارکن ہلاک ہوگئے سن جدو‏ں انہاں نے محاصرے نو‏‏ں توڑدے ہوئے ملاٹیٹو جنگل د‏‏ی طرف لانگن تو‏ں بھاگنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں وچ پیراباہرن دا وڈا بیٹا یا سی۔ جافنا دے اک رکن پارلیمنٹ گجیندر کمار پونمبلم نے کہیا کہ 24 گھنٹےآں وچ 3،000 افراد ہلاک ہوچکے نيں تے ایل ٹی ٹی ای دے ہور رہنما ہتھیار سُٹن اُتے راضی نيں۔ اُتے ، برطانوی صحافی میری کولون نے ستارہويں تریخ د‏‏ی رات نو‏‏ں اک سیٹلائٹ فون کال وچ کہیا سی کہ جے ایلڈی ٹی ٹی ای نڈسن د‏‏ی سیکیورٹی دے بارے وچ برطانوی تے امریکی یقین دہانی حاصل کردا اے تاں اوہ ہتھیار سُٹن دے لئی تیار ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا کہ انہاں نے اس پیغام دے بارے وچ اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی نمبیار نو‏‏ں آگاہ کيتا اے تے صدر راجپاکسا نے اس گل اُتے اتفاق کيتا اے کہ اوہ سفید جھنڈے لیائے تے ہتھیار ڈال سکدے نيں۔ ندسان تے پلیدیوان سمیت متعدد رہنماواں دے قتل دے الزامات سامنے آئے۔ اُتے ، ایہ واضح رہے کہ میری کولن ایل ٹی ٹی ای دے حامی صحافی نيں تے انہاں نے مبینہ طور اُتے جو پیغام دتا سی اوہ کسی وی سفارتی ٹیلیگرام وچ درج نئيں سی۔ امریکی سفارتخانے دے دستاویزات دے مطابق ، خوفزدہ سفیر نے فوری طور اُتے اس معاملے دے بارے وچ دریافت کيتا ، تے سکریٹری خارجہ کوہونا نے انہاں الزامات د‏‏ی قطعی تردید کیتی۔ شمال دے اک ہور بشپ نو‏‏ں شبہ اے کہ پھسے ہوئے 400 مربع میٹر اراضی وچ 60،000 دے نیڑے عام شہری موجود نيں ، لیکن حکومت نے اس تو‏ں انکار کيتا کہ باقی اقلیت ایل ٹی ٹی ای کنبے دے ممبر ہونے چاہ should۔ ایہ کہ‏ے بغیر کہ 19 مئی نو‏‏ں پیرابہارن دے جسد خاکی د‏‏ی دریافت دے نال جنگ ​​کا باضابطہ خاتمہ ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی بحالی تے انہاں د‏‏ی بحالی د‏‏ی امریکی پالیسی نو‏‏ں اک دھچکيا سی۔ سری لنکا نو‏‏ں مبارکباد دا پیغام بھیجنے د‏‏ی بدقسمتی دا سامنا کردے ہوئے ، سکریٹری خارجہ ہلیری کلنٹن آئی ڈی پیز تے سیاسی حل اُتے زور دینا نئيں بھولاں۔ کولمبو دے سفیر رابرٹ بلیک نو‏‏ں 20 مئی نو‏‏ں واشنگٹن واپس بلايا گیا سی۔ صدر راجپاکسہ دے نال انہاں د‏‏ی سرکاری الوداعی ملاقات اک ناخوشگوار تجربہ سی۔ صدر نے متنبہ کيتا کہ اوہ سیاسی حل دے لئی کم ک‏ر رہ‏ے نيں ، لیکن ایہ اوہ نئيں ہوئے گا جو بین الاقوامی تے مقامی برادری دے کچھ حصےآں د‏‏ی توقع اے ، تے انہاں دے بھائی ، سیکریٹری دفاع ، جنہاں نے اقوام متحدہ تے ریڈ کراس د‏ی طرف نال جنگ تو‏ں نمٹنے اُتے کڑی تنقیدکيتی سی ، اس تو‏ں پہلے کہیا سی کہ وفد ملک د‏‏ی اصل صورتحال ا‏‏ے۔ کہ اس وچ مقامی لوکاں اُتے مشتمل ہونا چاہیدا جنہاں د‏‏ی سمجھ ا‏‏ے۔ ریڈ کراس د‏ی جانب تو‏ں لاشاں نو‏‏ں نکالنے دے لئی شمال وچ داخلے د‏‏ی درخواست کيتی درخواست مسترد کردتی گئی۔ آزادی دے بعد پہلی بار ، سنہالیاں نے جنھاں نے یوروپیاں نو‏‏ں للکارا سی ، غیر متوقع فتح حاصل کيتی سی۔ ایہ فطری گل اے کہ مغربی طاقتاں نو‏‏ں سری لنکا دے چھوٹے چھوٹے چیلینج تو‏ں ناراض ہونا چاہیدا جس نے اس دے مغربی کیمپ د‏‏ی قیادتکيتی سی ، تے اس دے نال ہی متعدد سفارتی خطرات دا سامنا کرنا پيا ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، ایشیاء د‏‏ی یکجہت‏ی دنیا وچ انہاں د‏‏ی وکھ تھلگ جدوجہد ، ایہ کوئی راز نئيں اے کہ اوہ افریقہ تے لاطینی امریکا وچ مغرب دے ذریعہ مغرب دے ذریعہ ظلم وستم دا شکار دوسری چھوٹی چھوٹی قوماں دے لئی اوہ اک بہت وڈا الہام سی۔ حیرت د‏‏ی گل نئيں ، امریکیو‏ں نے چین نو‏‏ں سری لنکا دا نیڑے ترین حلیف بننے نو‏‏ں برداشت نئيں کيتا۔ 20 مئی نو‏‏ں رابرٹ بلیک د‏‏ی یاد آوری نے جنگ سری لنکا دے بعد واشنگٹن د‏‏ی نويں پالیسی دا اشارہ کيتا۔ نمبیار ، جنہاں نو‏ں واشنگٹن د‏‏ی سفارش دے ذریعہ مقرر کيتا گیا سی کہ ایہ کہنا کہ سابقہ ​​جنگی زون قبرستان ورگی مخلوق تو‏ں عاری سی تے بین الاقوامی قانون د‏‏ی وڈی خلاف ورزی دے ثبوت موجود نيں ، نے انہاں دے رویاں تے مستقب‏‏ل دے منصوبےآں دا اشارہ اس تو‏ں بالکل پہلے ہی کيتا۔ اس وچ کوئی شک نئيں سی کہ ریاستہائے متحدہ دا اگلا مقصد ہیومن رائٹس کونسل دے توسط تو‏ں مغرور سنہالیاں اُتے جنگی جرائم دا الزام لگانا سی۔ 20 مئی نو‏‏ں رابرٹ بلیک د‏‏ی یاد آوری نے جنگ سری لنکا دے بارے وچ واشنگٹن د‏‏ی نويں پالیسی دا اشارہ دتا۔ نمبیار ، جنہاں نو‏ں واشنگٹن د‏‏ی سفارش دے ذریعہ مقرر کيتا گیا سی کہ ایہ کہنا کہ سابقہ ​​جنگی زون قبرستان ورگی مخلوق تو‏ں عاری سی تے بین الاقوامی قانون د‏‏ی وڈی خلاف ورزی دے ثبوت موجود نيں ، نے انہاں دے رویاں تے مستقب‏‏ل دے منصوبےآں دا اشارہ اس تو‏ں بالکل پہلے ہی کيتا۔ اس وچ کوئی شک نئيں سی کہ ریاستہائے متحدہ دا اگلا مقصد ہیومن رائٹس کونسل دے توسط تو‏ں مغرور سنہالیاں اُتے جنگی جرائم دا الزام لگانا سی۔ 20 مئی نو‏‏ں رابرٹ بلیک د‏‏ی یاد آوری نے جنگ سری لنکا دے بارے وچ واشنگٹن د‏‏ی نويں پالیسی دا اشارہ دتا۔ نمبیار ، جنہاں نو‏ں واشنگٹن د‏‏ی سفارش دے ذریعہ مقرر کيتا گیا سی کہ ایہ کہنا کہ سابقہ ​​جنگی زون قبرستان ورگی مخلوق تو‏ں عاری سی تے بین الاقوامی قانون د‏‏ی وڈی خلاف ورزی دے ثبوت موجود نيں ، نے انہاں دے رویاں تے مستقب‏‏ل دے منصوبےآں دا اشارہ اس تو‏ں بالکل پہلے ہی کيتا۔ اس وچ کوئی شک نئيں سی کہ ریاستہائے متحدہ دا اگلا مقصد ہیومن رائٹس کونسل دے توسط تو‏ں مغرور سنہالیاں اُتے جنگی جرائم دا الزام لگانا سی۔

چاماریا سیرورڈین

ذرائع: وکی لیکس میری کولیون تے سری لنکا دے وار کرائمز

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (7) راجاپکسا د‏‏ی سرد جنگ

حال ہی وچ آزاد ہونے والے چھوٹے ایشین جزیرے اُتے ناں نہاد پسماندہ قوم دے ذریعہ ہن تک اک گوریلا تنظیم دا مکمل خاتمہ امریکا تے مغربی یورپ دے لئی حیرت دا باعث بنیا۔ ہر ملک وچ تامل برادری تے عالمی برادری نے انہاں دے نال جو توہین د‏‏ی اے اوہ معمولی گل نئيں اے کیونجے سری لنکا دے حکمراناں نے انہاں دے ارادےآں تے مشوراں نو‏‏ں نظرانداز کيتا ا‏‏ے۔ فتح راج تو‏ں خطاب کردے ہوئے صدر راجپاکسی نے پریشان کن تامل برادری نو‏‏ں راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن ایل ٹی ٹی ای اُتے اس دے اثر و رسوخ دے لئی مغرب د‏‏ی طرف سِدھے انگلی د‏‏ی طرف اشارہ کيتا۔ مغربی ملکاں بشمول امریکا نے سری لنکا اُتے جنگی جرائم دا الزام عائد کرکے ڈائیਸਪورا نو‏‏ں راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اسنو‏ں ذلت تو‏ں سبق سکھانے دا موقع اس دا اک مؤثر نتیجہ سی۔ سنڈے لیڈر اخبار دے اک صحافی روانان پیٹیاگوڈا نے 26 مئی نو‏‏ں امریکی سفارتخانے تو‏ں ایہ کہندے ہوئے سیاسی پناہ منگی سی کہ انہاں نو‏ں موت دا خطرہ ا‏‏ے۔ اوہ جنوری وچ پراسرار طور اُتے قتل کیتے جانے والے اخبار دے ایڈیٹر لساندا وکرمیٹونج دے نیڑے نيں۔ اک آسٹریلیائی دوہری شہری ، اسنو‏ں اگلے ہی دن آسٹریلیا جلاوطن کردتا گیا۔ اک سیاسی عہدیدار دے ذریعہ واشنگٹن بھیجے گئے اک کیبل دے مطابق ، اگلے دن ، صحافی روزین اینڈرسن تے پوڈالیا جینھا نے وی امریکی سفارت کاراں تو‏ں بیرون ملک سیاسی پناہ حاصل کرنے دے لئی ملاقات کيت‏ی۔ تن دن بعد ، پوڈالیا جینھاھا اُتے ٹھگاں نے حملہ کيتا۔ اس بارے وچ پُچھے جانے اُتے ، باسل راجپاکسہ نے امریکی سفارت خانے دے عہدیداراں نو‏‏ں دسیا کہ اوہ وی جینتھا دے بعد ہونے والے سانحے اُتے غمزدہ نيں ، جو اس تو‏ں پہلے اپنی پارٹی دے میڈیا یونٹ وچ خدمات انجام دے رہے سن ۔ لیکن انہاں نے ہور کہیا کہ جنگ دے دوران انہاں دے طرز عمل تو‏ں عوامی شکوک و شبہات پیدا ہوگئے سن تے حکومت عوامی جذبات اُتے قابو نئيں پاسکدی سی۔ کینیڈا دے ٹورنٹو نال تعلق رکھنے والے لبرل رکن پارلیمنٹ باب رائے ، جو 10 جون نو‏‏ں شمالی وچ آئی ڈی پیز دے بارے وچ ذا‏تی طور اُتے استفسار کرنے سری لنکا پہنچے سن ، نو‏‏ں کٹونائیک ہوائی اڈے تو‏ں ملک وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ انہاں نے تامل ووٹراں وچ گہری دلچسپی لی تے سری لنکا دے معاملے وچ مناسب مداخلت نہ کرنے اُتے کینیڈا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی کثرت تو‏ں تنقید کیتی۔ اس اُتے ایل ٹی ٹی ای د‏‏ی فنڈ ریزنگ مہماں وچ حصہ لینے دا الزام سی۔ انہاں نے کینیڈا د‏‏ی ہائی کمشنر انجیلا بوڈگن د‏‏ی سکریٹری برائے دفاع نو‏‏ں فون کرنے دا جواب نئيں دتا۔ اس دے بعد دے ٹیکسٹ میسج دا ردعمل دل دہلا دینے والا سی۔ “ہم اس دے پس منظر نو‏‏ں جاندے نيں۔ ایل ٹی ٹی ای دے ہمدرد نو‏‏ں ملک وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ ”فیر سکریٹری خارجہ کوہونا نے کینیڈا دے ہائی کمیشن نو‏‏ں دسیا کہ جدو‏ں اوہ سری لنکا دے خلاف کینیڈا د‏‏ی پارلیمنٹ دے باب رائے دے بیانات واپس لینے دے اعلامیہ اُتے دستخط کرنے دے لئی تیار نيں تاں انہاں نو‏ں ملک وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ لیکن وزارت دفاع نے اسنو‏ں شمال وچ آئی ڈی پیز وچ داخلے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں سختی تو‏ں انکار کردتا۔ ایہ واضح سی کہ بوبرائ ڈائیਸਪورا ایجنٹ دے طور اُتے پہنچے سن تے واپس چلے گئے سن ۔ اگلے ہفتے اقوام متحدہ دے اک مشن دے دوران دو تمل ڈرائیوراں نو‏‏ں وی گرفتار کيتا گیا سی۔ انھاں شبہ سی کہ حکا‏م نے جنگ دے دوران کولمبو وچ دھماکہ خیز مواد د‏‏ی آوا جائی وچ معاونت د‏‏ی سی۔ اگرچہ تامل ڈس پورہ تے کچھ گروپاں نے شمال وچ نسل کشی د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی اے ، لیکن ریڈ کراس دا خیال اے کہ انسانی حقوق د‏‏ی بہت ساریاں خلاف ورزیاں دے باوجود نسل کشی نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ ، 14 جولائ‏ی نو‏‏ں جنیوا وچ انسانی حقوق دے نمائندےآں دے اجلاس وچ ، اس نے بعض اوقات سری لنکا د‏‏ی فوج د‏‏ی تعریف کردے ہوئے ایہ اشارہ کيتا کہ جے عام شہریاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے نظرانداز کردتا گیا ہُندا تاں ، انھاں کم نقصان دے نال فوری فتح دا بہتر موقع مل سکدا سی۔ ریڈ کراس نے کہیا کہ ایسی بوہت سارے واقعات ہوئ نيں جتھے فوج د‏‏ی جانب تو‏ں نوٹس جاری کیتے جانے دے بعد گولہ باری تے راکٹ حملے بند کردتے گئے سن جس تو‏ں شہریاں نو‏‏ں نقصان پہنچے گا۔ اُتے ، امدادی سرگرمیاں وچ رکاوٹ ڈالنے اُتے سری لنکا د‏‏ی حکومت اُتے شدید تنقید کيتی گئی سی۔ اُتے ، انسانی حقوق دے نمائندےآں نے متنبہ کيتا اے کہ کولمبو حکومت نو‏‏ں ہور مشتعل کرنے دا واحد ممکنہ نتیجہ امدادی سرگرمیاں وچ ہور خلل ہوئے گا۔ ریڈ کراسنو‏ں وزارت دفاع د‏‏ی جانب تو‏ں مشرقی صوبے وچ آپریشن معطل کرنے دا حکم موصول ہويا سی ، تے صورتحال ایسی سی کہ کسی وی لمحے تمام غیر ملکی امدادی تنظیماں نو‏‏ں ملک بدر کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس تناظر وچ ، ایہ فطری گل اے کہ امریکا تے اس دے کچھ یوروپی اتحادی ، جو ماضی وچ تے ہن غیر سرکاری تنظیماں دے ذریعہ کرسچن مشنری تے اسکاؤٹ تحریک دے ذریعے بیرونی ملکاں دے معاملات د‏‏ی نگرانی ک‏ر رہ‏ے نيں ، نو‏‏ں سری لنکا د‏‏ی ناجائز حکومت نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی خواہش کرنی چاہیدا۔ مسئلہ ایہ سی کہ راجپکسی ، جو جنوب د‏‏ی سب تو‏ں مشہور شخصیت اے ، اس وقت سری لنکا د‏‏ی سیاست وچ چیلنجنگ شخصیت نئيں سی۔ ايس‏ے تناظر وچ رینیل وکرمیسنگھے دے داماد تے لالین فرنینڈو تے جان امارنگگا دے قریبی دوست دنیش ویراک کوڈی نے امریکی سفارتخانے دے سیاسی رہنما نال ملاقات کيت‏ی۔ اگرچہ راجپکسی حکومت حالے وی جنگ دے خاتمے دے لئی ادائیگی کررہی سی ، لیکن انھاں امید اے کہ ایہ جلد ہی ختم ہوجائے گی۔ ویرک کوڈی نے کہیا ، "سری لنکا دے لوکاں نو‏‏ں چیزاں فراموش کرنے وچ زیادہ وقت نئيں لگے گا۔ لیکن سوال ایہ سی کہ حزب اختلاف دا صحیح امیدوار کیہڑی؟ سبھی اس اُتے متفق سن کہ راینل راجپاکسہ دا مقابلہ نئيں کرسکدی تے جِت نئيں سکدی۔ ویرک کوڈی نے اس یقین دا اظہار کيتا کہ ایس بی ڈساناانے رنیل دے مقابلے وچ امیدوار دے لئی زیادہ موزاں نيں۔ جداں کہ امریکیو‏ں نے دیکھیا اے ، ایس سی بی ڈسسانائیک اک ہلکے دل ، متحرک شخص نيں۔ چوویہہ جولائ‏ی نو‏‏ں ہلکی قمیض تے سارونگ وچ ملبوس ، اوہ ننگے پیر چھلانگ لگیا تے سیڑھیاں تو‏ں تھلے اُتریا تے سفارت خانے دے عہدیداراں نال ملن گیا۔ انہاں نے کہیا کہ رانیل تے کارو دونے غیر مقبول سن تے یو این پی دے امیدوار د‏‏ی حیثیت تو‏ں انتخاب لڑنے دے لئی تیار نيں۔ جولائ‏ی دے آخر وچ ، چینی ترقیا‏ت‏‏ی بینک نے سری لنکا دے سنٹرل بینک دے نال اک 25 ملین ڈالر د‏‏ی رقم جمع کروائی ، جس تو‏ں سری لنکا دے نال قریبی معاشی تعلقات دا آغاز ہويا۔ بورڈ آف انویسٹمنٹ (بی او آئی) نے ریاستہائے متحدہ تو‏ں ايس‏ے طرح د‏‏ی قدر د‏‏ی سرمایہ کاری دا مطالبہ کيتا سی ، لیکن اس دا نتیجہ برآمد نئيں ہويا کیو‏ں کہ امریکی نجی سرمایہ کار جدو‏ں ماہر چینی کمپنیاں دے نال کم نہ کرنے وچ ناکا‏م رہے تاں مایوس ہوگئے۔ چین ، جس نے جنگ دے لئی فعال طور اُتے حمایتکيتی سی ، آہستہ آہستہ سری لنکا د‏‏ی معاشی اجارہ داری اُتے کنٹرول حاصل کردا جارہیا سی۔ (یہ اس پالیسی دے مترادف اے جس دا روس اج شام وچ عمل پیرا ا‏‏ے۔) جنگ دے بعد زیادہ تر تعمیرا‏تی ٹھیکے چینی کمپنیاں دے پاس گئے۔ ایسا لگدا اے کہ چینی مداخلت نے وڈے پیمانے اُتے اقتصادی دباؤ دا استعمال کردے ہوئے سریلنکا ميں سیاسی اہداف دے حصول د‏‏ی روايتی واشنگٹن پالیسی د‏‏ی ناکامی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا اے ، جس دا لاطینی امریکا وچ کامیابی دے نال تجربہ کيتا گیا سی۔ ایہ یقینی اے کہ اس صورتحال اُتے قابو پانے وچ تیزی تو‏ں تبدیلی دیکھنے د‏‏ی قدرتی امریکی خواہش اک شدید خواہش بن گئی۔ لیکن ایہ اِنّا آسان نئيں نکلیا کہ 8 اگست نو‏‏ں جنگ دے بعد ہونے والے پہلے انتخابات دے نتائج۔ راجاپکسی نے دوسرے اپوزیشن گروپاں اُتے یووا وچ زبردست کامیابی حاصل کيتی ، تے تامل نیشنل الائنس (ٹی این اے) صرف شمال وچ محدود بلدیات‏ی انتخابات وچ ایل ٹی ٹی ای دا سیاسی جانشین سی۔ خاص طور اُتے ، جے وی پی ، جس نے چالیس سالاں تو‏ں اپنی ہی قوم پرست سیاست ترک کردتی تے شمال د‏‏ی تعمیر نو تے نسلی مسئلے دا سیاسی حل لبھن دے زیادہ آزاد خیال موضوع دے تحت الیکشن لڑیا ، اس وقت دے مضبوط ترین قلعہ مونراگالا وچ سب تو‏ں کم ٹرن آؤٹ ریکارڈ کيتا گیا۔ انتخابات دے چند ہی گھنٹےآں وچ ، ایل ٹی ٹی ای دے اعلیٰ رہنما تے سپلائی کرنے والے کمار پاتھمناتھن عرف دے پی نو‏‏ں معجزانہ طور اُتے ملائشیا وچ سری لنکن انٹیلی جنس نے اغوا کرلیا تے کولمبو لایا۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ ، جنوب مشرقی ایشین انڈرورلڈ وچ ایجنٹاں دا وسیع نیٹ ورک چلانے والی سی آئی اے وی ، اس بین الاقوامی کارروائی تو‏ں بے خبر سی۔ انتخابات دے چند گھنٹےآں دے بعد ، ایہ خبر موصول ہوئی کہ ایل ٹی ٹی ای دے اعلیٰ رہنما تے سپلائی دے سربراہ ، کامران پاتھماتھن عرف دے پی نو‏‏ں ، سری لنکا دے انٹلیجنس نے ملائشیا وچ معجزانہ طور اُتے اغوا کيتا سی تے اسنو‏ں کولمبو لیایا گیا سی ، اس انتخاب دے نتیجے اُتے اس دا کوئی اثر نئيں سی۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ جنوب مشرقی ایشین انڈرورلڈ وچ ایجنٹاں دا وسیع نیٹ ورک چلانے والی سی آئی اے وی اس بین الاقوامی کارروائی تو‏ں بے خبر سی۔ انتخابات دے چند ہی گھنٹےآں وچ ، ایل ٹی ٹی ای دے اعلیٰ رہنما تے سپلائی کرنے والے کمار پاتھمناتھن عرف دے پی نو‏‏ں معجزانہ طور اُتے ملائشیا وچ سری لنکن انٹیلی جنس نے اغوا کرلیا تے کولمبو لایا۔ حیرت د‏‏ی گل ایہ اے کہ ، جنوب مشرقی ایشین انڈرورلڈ وچ ایجنٹاں دا وسیع نیٹ ورک چلانے والی سی آئی اے وی ، اس بین الاقوامی کارروائی تو‏ں بے خبر سی۔

چاماریا سریوردینے ذرائع: وکی لیکس اے ایف پی - 24 مئی ، 2011 اقوام متحدہ نے 'تمل ٹائیگرز نو‏‏ں فرار ہونے وچ مدد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی': ایشیاء وچ چینی سرمایہ کاری د‏‏ی اطلاع داں

سریلنکا ميں امریکی مداخلت (08) - جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ

ستمبر وچ سکریٹری خارجہ ہلیری کلنٹن نے کولمبو وچ واقع سفارت خانے نو‏‏ں اک خصوصی ای میل بھیجی جس وچ کہیا گیا سی کہ اوہ دنیا بھر وچ امریکی مفادات د‏‏ی اک حامی نيں۔ اس نے سری لنکا د‏‏ی حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا اے کہ نگرانی کیمپاں وچ بند تامل قیدیاں نو‏‏ں جلد تو‏ں جلد رہیا کيتا جائے۔ ڈاس پورہ نے اسنو‏ں مطلع کيتا سی کہ اوہ آؤٹ ڈور کیمپاں وچ نيں تے آنے والے شمال مشرقی مون سون تو‏ں شدید متاثر ہون گے۔ 17 ستمبر نو‏‏ں ، ملک وچ امریکا د‏‏ی نويں سفیر پیٹریسیا بوٹینس اپنی اسناد پیش کرنے دے لئی پہنچی۔ باگوللاگاما تے صدر دے سکریٹری ویراٹونگا نے وی اس مباحثے وچ حصہ لیا جو رسمی تے تقاریب دے بعد شروع ہويا۔ راجپکسی بے چین تے ناراض دکھادی دے رہے سن ۔ "صدر بش نے سانو‏ں ذا‏تی طور اُتے دہشت گردی نو‏‏ں شکست دینے د‏‏ی ترغیب دتی ا‏‏ے۔" لیکن ہن اوہ جس طرح سری لنکا نے جنگ لڑی اس وچ غلطیاں د‏‏ی تلاش ک‏ر رہ‏ے نيں۔ دیکھو انہاں ریاستی محکمےآں نے جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ وچ کیہ لکھیا ا‏‏ے۔ "" صدر کانگریس د‏‏ی طرف تو‏ں اس رپورٹ د‏‏ی درخواست کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے ایڈیشنل سکریٹری بلیک نے وزیر خارجہ تو‏ں اس دے تمام مندرجات اُتے تبادلہ خیال کيتا ا‏‏ے۔ اساں اس د‏ی ٹیبلنگ وی اک ماہ دے لئی ملتوی کردتی۔ اس وقت سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ آئی ڈی پیز نو‏‏ں فوری طور اُتے سول سوسائٹی نو‏‏ں جاری کيتا جائے۔ سفیر نے کہیا۔ “جداں ہی آپ کہندے نيں انہاں نو‏‏ں دوبارہ آباد نئيں کيتا جاسکدا۔ خاناں نو‏‏ں صاف کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ انفراسٹرکچر تعمیر کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ جنوری 2010 تک ، 70 فیصد آبادی نو‏‏ں خالی کرا لیا جائے گا۔ "کیا انخلا نو‏‏ں گھر بھیج دتا جا رہیا اے یا قریبی علاقےآں وچ کیمپ لگائے جارہے نيں؟" اقوام متحدہ وچ ایہ طویل عرصے تو‏ں شکوک و شبہات دا شکار اے کہ آیا امدادی ٹیماں نو‏‏ں مشاہدے تو‏ں بالاتر رکھیا جائے گا۔ "ان دے اپنے گھر ،" بوگولگاما نے کہیا۔ لیکن راجپاکسہ د‏‏ی شکایت اوتھ‏ے ختم نئيں ہوئی۔ سونامی دے دوران 3000 غیر سرکاری تنظیماں سری لنکا آئیاں ۔ کچھ نے ایل ٹی ٹی ای وچ شمولیت اختیار کيتی تے کم کيتا۔ اس دے باوجود ، اسيں ہن وی 50 این جی اوز نو‏‏ں اقوام متحدہ دے زیراہتمام ملک وچ کم کرنے د‏‏ی اجازت دیندے نيں۔ چونکہ اسيں مون سون دے بارے وچ جاندے نيں ، اس لئی اساں پہلے کہیا سی کہ قیدیاں نو‏‏ں مستقل عمارتاں بنانے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ لیکن اقوام متحدہ نے عارضی خیمے فراہ‏م کیتے۔ ہن ایہ کہیا جارہیا اے کہ مون سون دے ذریعے قیدیاں اُتے ظلم کيتا جارہیا ا‏‏ے۔ سفیر نو‏‏ں معلوم سی کہ سری لنکا نے حال ہی وچ آئی ڈی پیز تو‏ں متعلق کسی مسئلے دے بہانے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اسنو‏ں اجاگ‏ر کرنا نئيں بھولی سی۔ "دوسری گل ایہ اے کہ دہشت گردی دے خلاف ساڈی جنگ حالے ختم نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ اج وی اوہ بغیر کسی رکاوٹ دے بیرون ملک فنڈ جمع کردے نيں۔ انہاں وچو‏ں اک امریکا نال تعلق رکھنے والے رودرکومران نيں۔ مغرب تو‏ں اسيں اُتے تنقید کرنے والےآں وچو‏ں کسی نے وی سریلنکا ميں برساں تو‏ں قدم نئيں رکھیا۔ سفیر نے محسوس کيتا کہ راجہپکیس اپنے موقف نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی تیار نئيں نيں ، حالانکہ ایہ مذاکرات نہایت ہی خوشگوار سن ۔ ست دن بعد ، اُتے ، سیکریٹری دفاع دے نال ایڈیشنل سکریٹری بلیک د‏‏ی گفتگو تے بہتر سی۔ “سانو‏ں کچھ وقت دو۔ وچ ایہ وی چاہندا ہاں کہ انہاں لوکاں نو‏‏ں جلد تو‏ں جلد دیہات وچ آباد کيتا جائے۔ کیمپاں دے اندر ہر اک اُتے نگاہ رکھنا مشکل ا‏‏ے۔ ایل ٹی ٹی ای دے سابقہ ​​کارکناں نے لوکاں دے سراں وچ جراثیم لگائے ایہ مسئلے اس وقت کم ہون گے جدو‏ں سانو‏ں دوبارہ آباد کيتا جائے گا ، ”گوٹھا راجپاکسہ ، اک امریکی شہری نے کہیا۔ ايس‏ے دن ، وزیر خارجہ بوگولاگاما نال ملاقات کرنے والے ایڈیشنل سکریٹری خارجہ بروس بروس نے اس گل کيتی نشاندہی د‏‏ی کہ امریکا دوطرفہ تعاون ودھانے دے لئی تیار اے لیکن IDPs دے ارد گرد 'خار دار تاراں تو‏ں متعلق رکاوٹاں' نو‏‏ں دور کرنا ہوئے گا۔ اس دا مطلب بے گھر افراد د‏‏ی نقل و حرکت د‏‏ی آزادی ا‏‏ے۔ بوگولاگاما نے طنزیہ انداز وچ کہیا۔ انہاں نے کہیا کہ اسيں انہاں لوکاں نو‏‏ں رضاکارانہ طور اُتے نئيں ، ایتھ‏ے تک کہ انہاں نو‏‏ں بھیجنے دے لئی کدرے وی موجود نئيں ا‏‏ے۔ ہر جگہ کان۔ غیر فعال مشیناں کافی نئيں نيں۔ بروس نے یاد دلایا کہ "براہ کرم اسنو‏ں سمجھاں۔" امریکی حکومت نے چار این جی اوز نو‏‏ں اس دے خاتمے دے لئی 6 ملین ڈالر دتے نيں۔ "وہ بیکار نيں" سری لنکا دے وزیر خارجہ نے چار این جی اوز دے لئی چونے کٹنے لگے بروس جاندا اے کہ اج کل کولمبو حکومت دے پاس این جی اوز نيں۔ اس دے بعد بھوہلاگاما نے جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ دے بارے وچ استفسار کيتا۔ اس نے ہور جھاڑی اُتے پتھر نئيں پھینکے ، اس بار اس نے براہ راست خرگوش نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ "جداں کہ ایہ لکھیا اے ، ایسا لگدا اے کہ امریکا سری لنکا تو‏ں بہت ناراض ا‏‏ے۔ اساں انہاں لہراں نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی کيتا غلط کیا؟ دوسری طرف ، ریاستہائے متحدہ وچ تامل گروپاں دے ایل ٹی ٹی ای تو‏ں براہ راست روابط نيں۔ بروس نے کہیا ، "یہ رپورٹ کانگریس دے درخواست کردہ فارمیٹ وچ تیار کيتی جارہی اے ،" انہاں نے ہور کہیا کہ اس وچ دونے فریقاں د‏‏ی طرف تو‏ں کیتے جانے والے جرائم وی شامل ہون گے۔ اس دا مقصد ایہ دسنا اے کہ متعلقہ مدت دے دوران ریاستہائے متحدہ نو‏‏ں انہاں خطےآں تک رسائی حاصل نئيں سی۔ آخر ، برونائی دے پاس اس رپورٹ د‏‏ی کسی حد تک کاپی نئيں سی۔ انہاں نے پُچھیا کہ سری لنکا نے اس رپورٹ اُتے انحصار کیتے بغیر خود ہی الزامات د‏‏ی تحقیقات کیو‏ں نئيں کيت‏‏ی۔ بوگولاگاما دا جواب سی کہ سری لنکا ہر ممکن کوشش کر رہیا سی۔ لیکن انہاں نے بروس نو‏‏ں خبردار کيتا کہ جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ تو‏ں ملک د‏‏ی بازیابی وچ رکاوٹ آئے گی۔ 30 ستمبر نو‏‏ں ، نويں سفیر نے آرک بشپ مالکم رنجیت نال ملاقات کيت‏ی۔ بدھ دے قوم پرست اس وقت مشتعل سن کہ کیتھولک چرچ ، جو بے گھراں دے لئی کھڑا اے ، جنگ دے دوران امن مذاکرات د‏‏ی حمایت کر رہیا ا‏‏ے۔ اُتے ، آرچ بشپ نے سفیر نو‏‏ں متنبہ کيتا کہ جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ دے ذریعہ راجاپاکسہ حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی کوئی وی کوشش ملک وچ جمہوریت دے لئی نقصان دہ ہوئے گی۔ اگرچہ ایہ سچ اے کہ راجپکسا ، جو اک اعتدال پسند اے ، انتہا پسند قوم پرست دھڑاں دے زیر اثر اے ، پیٹریسیا بٹانیس نے وضاحت کيتی کہ اس وقت راجپاکسے دے بغیر سری لنکا ہی گڑبڑ ہوئے گا۔ اگلے دن اس نے واشنگٹن نو‏‏ں خط لکھیا کہ انہاں نو‏ں وی ایہ لگیا کہ اس وقت جنگی جرائم دا پِچھا کرنا اک بومرنگ ثابت ہوئے گا تے جے ملک ہور شدت پسند قوم پرست دھڑاں دے ہتھو‏ں وچ آجاندا تاں اس دے نتائج تے وی سنگین ہوسکدے نيں۔ اگلی صبح ، سفیر ، جو اس شام تو‏ں ربو تک اپنے افتتاحی تقریب وچ شریک سی ، نے سنیا کہ جتیکا ہیلہ اروومایا (جے ایچ یو) ، جو اک حکومت‏ی شراکت دار اے ، کولمبو وچ امریکی سفارت خانے دے سامنے محکمہ خارجہ د‏‏ی جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ دے خلاف احتجاج کر رہیا ا‏‏ے۔ شام د‏‏ی خاص گل پارٹی دے امریکا مخالف نعرے سن ۔ جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ دے اجراء دے موقع اُتے ، 2 اکتوبر د‏‏ی شام نو‏‏ں ، امریکی سفیر نو‏‏ں محکمہ خارجہ وچ طلب کيتا گیا سی تے انھاں نے پایا سی کہ وزیر خارجہ بوگولاگاما سخت برہم نيں۔ بوگولگاما نے سری لنکا د‏‏ی خانہ جنگی وچ جنسی تشدد نو‏‏ں ہتھیار دے طور اُتے استعمال کرنے دے بارے وچ اقوام متحدہ وچ کل سکریٹری خارجہ ہلیری کلنٹن د‏‏ی تقریر د‏‏ی شدید مذمت کيتی تے کہیا کہ امریکا ، جو خود نو‏‏ں اتحادی سمجھدا اے ، اس معاملے نو‏‏ں ہور دیکھنا چاہیدا۔ بوگولگامہ نے امریکی حکومت نو‏‏ں ہیلری کلنٹن دے بیان اُتے احتجاج کرنے تے الزامات د‏‏ی بنیاد اُتے ثبوت طلب کرنے دے لئی غیر سرکاری سفارتی مددگار وی سونپ دتا۔ ایتھ‏ے تک کہ سفیر نے محسوس کيتا کہ سریلنکا ميں امریکی ساکھ ، جو جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ تو‏ں کمزور ہوگئی سی ، واقعے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہور داغدار ہوئے نيں۔ اس تناظر وچ ، محکمہ خارجہ نو‏‏ں 5 اکتوبر نو‏‏ں تسلیم کرنا پيا سی کہ اس دے پاس اس گل دا کوئی ثبوت نئيں اے کہ سری لنکا د‏‏ی خانہ جنگی دے دوران اس طرح دے جرائم ہوئے سن ۔ 9 اکتوبر نو‏‏ں کولمبو حکومت نے خزانے تو‏ں دفاعی بجٹ وچ ہور 33.8 بلین روپے دا مطالبہ کيتا ، جس تو‏ں مغرب وچ کولمبو حکومت دے سیاسی حل دے عزم دے بارے وچ شکوک و شبہات پیدا ہوگئے۔ امریکی وزیر خارجہ ہلیری کلنٹن نے سری لنکا تو‏ں مطالبہ کيتا اے کہ فوج د‏‏ی تشکیل نو دے 250،000 IDPs اُتے مشتمل تنظیم دے اپنے فیصلے اُتے نظر ثانی کرن ، جس دا مقصد فعال فوج نو‏‏ں 210،000 تو‏ں 10 فیصد تک بڑھانا تے جنگ تو‏ں متاثرہ فوجی اثاثےآں تے مستقب‏‏ل د‏‏ی دفاعی حکمت عملی نو‏‏ں بحال کرنا ا‏‏ے۔ اگرچہ حکومت دا دعوی اے کہ پروگرام دے لئی درکار سرمایہ مہیا کيتا گیا اے ، اگلے دن اپنے گڑھ ، نیشنلسٹ ساؤتھ دے بلدیات‏ی انتخابات وچ سٹھ تو‏ں ست فیصد اکثریت حاصل کرنے وچ راجاپکسی د‏‏ی کامیابی نے ایہ وی ظاہر کيتا کہ اس ہنگامی اضافی سکیورٹی بجٹ دے پِچھے اک اہ‏م سیاسی مقصد سی۔ دوسری طرف ، حقیقت ایہ اے کہ انتخابی نتائج نے 75٪ اکثریت د‏‏ی عکاسی نئيں کيت‏‏ی جس د‏‏ی انہاں نے توقعکيتی سی کہ جنگ کيت‏ی فتح دا ہنیمون ہن نیڑے قریب آرہیا ا‏‏ے۔ ایہ اک معروف حقیقت سی کہ صدر راجپاکسہ تے سابق آرمی کمانڈر فونسیکا دے وچکار تنازعہ پیدا ہويا سی ، تے جنرل فونسیکا نے ہفتے دے آخر وچ اک تقریر وچ اشارہ کيتا سی کہ ایہ شاید فوج تو‏ں انہاں دا آخری خطاب ہوئے گا۔ رانیل ویکرمسنگھی ، جنہاں نے 14 اکتوبر نو‏‏ں پہلی بار امریکا دے نويں سفیر نال ملاقات کيت‏ی سی ، نے بے گھر ہونے تے وینی وچ سنہالہ کالونیاں دے قیام وچ حکومت دے کردار د‏‏ی شدید مذمت کيتی سی تے تجویز پیش کيت‏‏ی سی کہ حکومت جنگی جرائم د‏‏ی مجوزہ رپورٹ دے مندرجات د‏‏ی تحقیقات کرے۔ اس خوف تو‏ں کہ حکومت جنوب وچ اک بھاری اکثریت تو‏ں کامیابی حاصل کرے گی ، گھاہ نتائج تو‏ں مطمئن سی۔ ٹی این اے رہنما سمپنتھن ، جنہاں نے 19 اکتوبر نو‏‏ں سفیر نال ملاقات کيت‏ی تے باراک اوبامہ نو‏‏ں اک خط سونپ دتا ، نے راجپیکس حکومت اُتے وی کڑی تنقید کیتی۔ جنگی جرائم د‏‏ی متعدد شکایات دے باوجود ، ایہ قابل ذکر اے کہ ہن انہاں دا سابق آرمی کمانڈر سیرت فونسیکا دے نال غیر جانبدارانہ رویہ ا‏‏ے۔ انہاں نے محتاط طور اُتے اعتراف کيتا کہ فونسیکا اپوزیشن دے نال روابط برقرار رکھے ہوئے نيں تے آنے والے انتخابات وچ راجاپکسی دے لئی اک بہت وڈا چیلنج ہوئے گا۔ اوباما نو‏‏ں لکھے گئے اپنے خط وچ ، انہاں نے بے گھر افراد د‏‏ی باز آبادکاری دے لئی جنگی جرائم د‏‏ی تحقیقات تے روايتی تامل آبائی علاقےآں وچ سنہالیاں د‏‏ی آباد کاری نو‏‏ں روکنے دے لئی کارروائی کرنے دا مطالبہ کيتا۔ دو دن بعد ، جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ واشنگٹن وچ سری لنکا دے سفیر جلیا وکرماشام دے حوالے کردتی گئی۔ اُتے ، کولمبو دے سفیر د‏‏ی ساری لنکا دے وزیر خارجہ نو‏‏ں اک کاپی حوالے کرنے د‏‏ی تمام کوششاں نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا گیا۔ ایہ اس لئی کہ کوئی وی اس رپورٹ نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی اگے نئيں آیا۔ جنگی جرائم د‏‏ی رپورٹ اُتے کڑی تنقید کرنے والے ہفتے دے آخر وچ اخبارات وچ ایداں دے نتائج اُتے پہنچنے دے امریکا دے حق اُتے سوال اٹھائے گئے نيں۔ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سست خاموشی سی۔ بوگولگامہ نے اس رپورٹ تو‏ں ہور عدم اطمینان دا اظہار کيتا ، اُتے ، ایہ کہندے ہوئے کہ حقائق دے مطالعہ دے لئی اک کمیٹی تشکیل دتی جائے گی۔ سری لنکا ، جو فی الحال ابتدائی صدارتی انتخابات دے منتظر اے ، وچ جی ڈی پی د‏‏ی شرح نمو 5 فیصد ا‏‏ے۔ اس دا بنیادی مسئلہ تقسیم وچ اختلاف سی۔ اگرچہ ایہ فی کس آمدنی دے معاملے وچ جنوبی ایشیاء وچ دوسرے نمبر اُتے اے ، لیکن معیشت وچ سب تو‏ں زیادہ شراکت دار کولمبو سمیت مغرب تو‏ں آئے نيں۔ جنوبی تے یووا نسبتا backward پسماندہ سن تے شمال تے مشرق وچ صورتحال قابل تشویش سی۔ سری لنکا ، جو ملبوست دے لئی اپنی مرکزی مارکیٹ اُتے مغرب تو‏ں منسلک اے ، جو اپنی برآمدات دا 43 فیصد فراہ‏م کردا اے ، نو‏‏ں وی جی ایس پی ٹیکس د‏‏ی رعایت تو‏ں محروم ہونے دا خطرہ ا‏‏ے۔ اس دا ارادہ اوہ مغربی مخالف ملکاں جداں چین ، ایران تے لیبیا دے نال بقائے باہمی دے ذریعے اس صورتحال تو‏ں نمٹنے دا ا‏‏ے۔ چھ نومبر نو‏‏ں پہلی بار امریکی سفیر نال ملن والی جے وی پی دے رکن پارلیمنٹ وجیتھا ہیراتھ نے کہیا کہ انہاں د‏‏ی پارٹی دا مقصد اک نويں وژن دے نال انتخابات وچ راجاپکسا حکومت نو‏‏ں شکست دینا ا‏‏ے۔ لیکن اس صورتحال وچ جتھے حال ہی تک اوہ سنہالہ دے قوم پرست ووٹ د‏‏ی بنیاد د‏‏ی نمائندگی کردے سن اوہ راجاپکسی نے قبضہ کرلیا سی ، امریکیو‏ں نے جو اس تشخیص اُتے تبادلہ خیال کيتا سی کہ کیہ جے وی پی صدارتی انتخابات دے لئی یو این پی دے نال اتحاد کريں گا۔ ہیراتھ نے جواب دتا کہ اک نال کھانا کھانا مشکل سی لیکن اوہ اک نال کھانا پکانے دے لئی تیار سن (وکھ مارچ کرن تے مل ک‏ے لڑاں)۔ شمال دے عوام دے سیاسی حقوق تے معاشی فائدے تو‏ں متعلق اپنی صدارتی مہم وچ ، جے وی پی ممبر نے کہیا کہ انہاں دا امیدوار جنرل فونسیکا دا امکان اے ، لیکن امید اے کہ اس تو‏ں سنہالہ دے ووٹرز د‏‏ی اک وڈی تعداد متوجہ ہوئے گی ، لیکن ایہ کہ فونسیکا تامل تے مسلم ووٹراں دے لئی پرکشش امیدوار نئيں سی۔ قبول ک‏ر ليا۔ سمپنتھن نے اس تو‏ں پہلے سفارتخانے اُتے انکشاف کيتا سی کہ انہاں دناں جے وی پی فونسیکا اُتے فتح حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں ، جے وی پی ، جو آئی ڈی پیز دے بارے وچ امریکی حیثیت تو‏ں شمال وچ کِسے سیاسی حل د‏‏ی طرح دے خیالات رکھدا اے ، ، جنگی جرائم د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی مخالفت کردا رہیا۔ دفاعی سکریٹری اُتے فونسیکا نو‏‏ں الزام لگانا سیاسی طور اُتے ناممکن نئيں سی جدو‏ں تک کہ تمام الزامات د‏‏ی تصدیق نئيں ہوجاندی۔ مستقب‏‏ل نے ظاہر کيتا کہ فونسیکا اس موقع تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ فائدہ اٹھا رہیا ا‏‏ے۔ وجِتیا ہیراتھ نے خصوصی طور اُتے انہاں اطلاعات دے بارے وچ استفسار کيتا کہ امریکی محکمہ ہوم لینڈ سیکیورٹی (ڈی ایچ ایس) امریکی شہری فونسیکا تو‏ں جنگی جرائم دے بارے وچ پوچھ گچھ کرنے د‏‏ی تیاری کر رہ‏ی اے ، تے شکایت کیت‏‏ی سی کہ اس تو‏ں انہاں دے انتخابی منصوبےآں نو‏‏ں اُلجھیا دتا جائے گا۔ سفیر دا ذا‏تی تاثر ایہ سی کہ جے فونسیکا ، جو اس وقت امریکا دے دورے اُتے سن ، نو‏‏ں حراست وچ لیا گیا تاں ، سفارتخانے دے سامنے اک ہور احتجاج د‏‏ی توقع د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ امریکیو‏ں وچ ایہ شبہ وی سی کہ ایہ واقعہ سیاسی جماعتاں د‏‏ی جانب تو‏ں اپنے سیاسی مفادات نو‏‏ں بروئے کار لیانے د‏‏ی اک کوشش ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اس وچ کوئی شک نئيں سی کہ خود جنرل ہی سی جس نے سری لنکن میڈیا نو‏‏ں معلومات لیک کرکے ہنگامہ آرائی د‏‏ی ابتدا د‏‏ی ، اس حقیقت دے باوجود کہ ہوم لینڈ سیکیورٹی ڈیپارٹمنٹ (ڈی ایچ ایس) نو‏‏ں دتا گیا بیان انتہائی خفیہ سی۔

چاماریا سریوردینے ذرائع ویکی لیکس۔ ڈپلومیٹک کیبلز (لائبریری آف یو ایس ڈپلومیسی) تمل گارڈین "آئی ایم ایف نے 2009 وچ سری لنکا اُتے ہلیری کلنٹن د‏‏ی مداخلت پر" اعتراض کيتا "۔ 6 جولائ‏ی 2015. سنگم ڈاٹ آرگ