ایران
ایران | |
---|---|
پرچم ایران | نشان رسمی ایران |
شعار | |
ترانہ: سرود جمهوری اسلامی ایران | |
رقبہ تے آبادی | |
متناسقات | 32°N 53°E / 32°N 53°E [۱] |
اُچا تھاں | دماوند (5610 میٹر )[۲] |
نیواں تھاں | بحیرہ کیسپیئن (-28 میٹر ) |
رقبہ | 1648195 مربع کلومیٹر |
راجگڑھ | تہران |
سرکاری زبان | فارسی [۳][۴] |
آبادی | 86758304 (۲۰۲۲)[۵] |
| 43792157 (۲۰۱۹)[۶] |
| 42772045 (۲۰۱۹)[۶] |
حکمران | |
طرز حکمرانی | اسلامی جمہوریہ ، وحدانی ریاست |
اعلی ترین منصب | سید علی خامنہ ای (۴ جون ۱۹۸۹–) |
سربراہ حکومت | مسعود پزشکیان (۶ جولائی ۲۰۲۴–) |
مقننہ | مجلس ایران |
قسم | خود مختار ریاست ، اسلامی جمہوریہ ، دیس [۳] |
قیام تے اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | ۱ اپریل ۱۹۷۹ |
ویلے دیاں حدبندیاں | |
شادی دی کم از کم عمر | 18 years old ، 15 years old |
لازمی تعلیم (کم از کم عمر) | 6 years old |
لازمی تعلیم (زیادہ توں زیادہ عمر) | 12 years old |
تریخی ماخذ | سائٹن عسکری دائرۃ المعارف بائبل انسائیکلوپیڈیا آف ارچمندرٹے نکفوروس جیوش انسائیکلوپیڈیا آف بروکخوس اینڈ یفروں بروخوف و یفروں دائرۃ المعارفی لغت مختصر بروخوف و یفروں دائرۃ المعارفی لغت دائرۃ المعارف بریطانیکا 1911ء |
ہور اعداد و شمار | |
کرنسی | ایرانی ریال |
منطقۂ وقت | متناسق عالمی وقت+03:30 ایران معیاری وقت |
ٹریفک سمت | دائیں [۷] |
ڈومین نیم | .ir |
سرکاری ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ |
آیزو 3166-1 الفا-2 | IR |
بین الاقوامی فون کوڈ | +98 |
ترمیم |
اسلامی جمہوریۂ ایران (عرف عام: ایران، سابق ناں: فارس، موجودہ فارسی نام: جمہوری اسلامی ایران) جنوب مغربی ایشیا دا اک ملک ہے، جو مشرق وسطی وچ واقع ہے۔ ایران دی سرحداں شمال وچ آرمینیا، آذربائیجان تے ترکمانستان، مشرق وچ پاکستان تے افغانستان تے مغرب وچ ترکی تے عراق توں ملدی نيں۔ ہور برآں خلیج فارس تے خلیج عمان واقع نيں۔ اسلام ملک دا سرکاری مذہب تے فارسی قومی بولی ہے تے ایہدی کرنسی نوں ریال کہندے نيں۔
اسلامی لوکراج ایران دکھنی لہندے ایشیاء دا اک دیس ہے۔ ایہدا ناں ایران فارسی دا شبد ہے جیہدا مطلب ہے آریا تھاں تے ایہہ ناں ساسانی ویلے توں دیس دے اندر چل رہیا سی پر دیس توں باہر 1935 توں چلیا تو اودوں تک باہرلی دنیا ایہنوں فارس کہندی سی۔
ایران 1,648,195 مربع کلومیٹر (636,372 مربع میل) تھاں نال دنیا دا 18وڈا دیس ہے۔ ایتھے 7 کروڑ 50 لکھ دے نیڑے لوک وسدے نیں۔ ایران دے اتر وچ آذربائیجان, آرمینیا تے ترکمانستان نیں ،چڑھدے وچ پاکستان تے افغانستان لہندے وچ ترکی تے عراق (کردستان علاقہ) نیں۔ بحیرہ کیسپیئن اک اندر دا سمندر ہے تے ایس دے نال پرے روس تے قازقستان وی ایران دے گوانڈھی نیں۔
تہران ایران دا سب توں وڈا شہر اے تے دیس دا سیاسی رہتلی تے کم کاج تے بپار دا گڑھ ہے۔ ایران کول گیس دا دوجا وڈا تے پٹرول دا چوتھا وڈا ذخیرہ ہے۔
ایران دنیا دِیاں پرانیاں رہتلاں وچوں اک ہے۔ 2800 م پ ورھے پہلے ایلام دے ٹبر نے ایتھے بادشائی دا مڈھ رکھیا۔ 625 م پ وچ ایرانی میڈ نے ایران نوں کٹھا کرکے اک سلطنت بنائی۔ اوہناں مگروں ھخامشی سلطنت بنی۔ یونانی سلیوکس مگروں پارتھی تے ساسانیاں دا ایتھے راج رہیا۔ 651 وچ ایتھے عرب آندے نیں تے اموی عباسی سلجوق ایل خانی صفوی ٹبر راج کردے نیں۔ 1906 وچ ایران اک قنونی بادشائی بندا ہے تے پہلی پارلیمنٹ بہندی ہے۔ 1979 وچ ایران وچ ایرانی انقلاب آندا ہے۔
دیس دا سرکاری مذہب شیعہ اسلام ہے تے سرکاری بولی فارسی ہے۔ ایران یونائیٹڈ نیشنز تے اوپیک دا سنگی ہے۔
ایران دا دار السلطنت تہران ہے جو کوہ البرج دے نیڑے واقع ہے۔
ایران جغرافیائ اعتبار توں بہت اہم اے قدرتی گیس, تیل تے قیمتی معدنیات اس کےدامن وچ پوشیدہ نيں۔
رقبہ دے اعتبار توں دنیا وچ 17واں نمر اُتے شمار کيتا جاندا ہے۔
ایران دنیاکی قدیم ترین تہذیباں وچوں اک اے۔ ملک دی تریخ ہزاراں سالاں اُتے محیط اے جو مدائن سلطنت ٦٧8 ق.م توں لے کرصفوی تے پہلوی سلطنت تک پھیلی ہوئی اے ۔ایہہ ملک اپنے رہتل تمدن دے اعتبار توں ایشیا وچ تیسرے تے دنیا وچ گیارہويں درجے اُتے قابض ہے۔ یورپ تے ایشیا دے وسط وچ ہونے دے باعث اس دی تاریخی اہمیت ہے۔ ایران اقوام متحدہ، غیر وابستہ ملکاں دی تحریک (نام)، اسلامی کانفرنس تنظیم (او آئی سی) تے تیل برآمد کرن والے ملکاں دی تنظیم (اوپیک) دا بانی رکن ہے۔ تیل دے عظیم ذخائر دی بدولت بین الاقوامی سیاست وچ ملک اہم ترین کردار ادا کردا ہے۔ لفظ ایران دا مطلب آریاؤں دی سرزمین ہے۔
ناں
[سودھو]بول ایران پرانی فارسی دا اک بول اے۔ ایہہ زرتشت دی آویستا چ ہیگا اے۔ ایہہ نقش رستم تے ایرانی بادشاہ ارد شیر بابکاں دی لکھوائی ہوئی لکھت تے وی لکھیا ہویا اے۔ تریخ وچ ایران نوں فارس لکھیا تے آکھیا گیا اے۔ 1935 وچ فارس نوں بدل کے ایران کردتا گیا۔
تریخ
[سودھو]ایران وچ کاشافرد تے گنج پار وچ انسان دے پتھر ویلے وچ رہن دے نشان لبھے نیں۔ نیاندرتھال ویلے دیاں چیزاں زیگروس وچ وارواسی تے یافتے دِیاں غاراں وچوں لبھِیاں نیں۔
کانسی ویلہ وچ ایران وچ کئی رہتلاں مسیاں۔ کرمان صوبے وچ جیرفت رہتل ایران دِیاں پرانیاں رہتلاں وچوں اک سی۔ ایہہ 3000 م پ تک دے ویلے دی اے۔ ایلام ایس ویلے وچ سب توں اگے ودھویں سی ایہہ دکھنی ایران ول پرانی عراقی رہتلاں نال پونگری۔ عراق دی سمیری رہتل نال ایتھے وی 2900 م پ وچ لکھن دے ول دا مڈھ بجیا۔ ایلام دی شائی میڈ دے راج آن تیکر رئی۔
آریا قبیلیاں دِیاں ٹولیاں 3 توں 4 ہزار ورھے پہلے ایران دے اچے نیویں تھاواں وچ اتر ولوں آۓ۔728 م پ وچ میڈ نے ایران نوں اک راج تھلے کیتا۔ اوہناں دی سلطنت تریخ دی پہلی وڈی سلطنت سی۔ 612 وچ اوہناں دا راج پورے ایران تے چڑھدے اناطولیہ تک سی۔ سائیرس نے ایران دی میڈ سلطنت دی تھاں تے ھخامشی سلطنت دی نیہہ رکھی اوہدا پتر ایس سلطنت نوں مصر تک ودھا لے گیا۔ اوہدے مگروں دارا ایران دا بادشاہ بنیا اوہنے ایرانی سلطنت نوں اک بوہت وڈی سلطنت چ پلٹ دتا۔ ایس سلطنت دیاں ولگناں چڑھدے پاسے چ دریاۓ سندھ تے آمو دریا توں لہندے چ بحیرہ روم تے مصر تک تے اپر ترکی تک سن۔ ویلے نال ایران دیاں فوجاں یونان تک اپڑ گیا تے اک واری اوہناں نے ایتھنز نوں وی ساڑ دتا۔
ایرانی سلطنت زرتشت دیاں سوچاں تے پوری وانگوں چل رہی سی۔ ایہہ انسانی حقاں، برابری تے غلامی دے مکان تے چل رہی سی۔ ایس ویلے وچ ایران نے یہودِیاں نوں دی قید بابل توں چھڑوایا سی۔ ایران دا ایہہ ویلہ ایہدے سلطنت وچ خوشحالی لَے کے آیا ایسے ویلے اچ ای ارسطو تے افلاطون یونان وچ ہوۓ۔
334 م پ وچ سکندر یونانی نے ایرانی سلطنت تے ہلا بول دتّا تے 333 م پ وچ اسوس دی لڑائی وچ ایرانی شہنشاہ دارا III نوں ہرا کے ایہدے تے مل مار لیا اوہ پنجاب تک آیا۔ اوہدے مگروں اوہدے اک جرنیل سلیوکس I نے ایران تے راج کیتا۔ اوہناں دے مگروں پارتھیا سلطنت دی نیہہ پئی جیہڑی پنج صدیاں تک چلی ایہنے روم (رومی سلطنت) دے اگے ودھن نوں اناطولیہ چ روک لیا۔ 224 چ پارتھیا سلطنت نوں اردشیر بابکاں نے مکایا تے ساسانی سلطنت دی نیہہ رکھی۔ ایرانی تے رومی سلطنتاں دی آپسی لڑائیاں نے اوہناں نوں ماڑا کردتا تے ایہہ دونویں سلطنتاں 7ویں صدی وچ عرب ہنیری نوں ناں روک سکیاں۔
ساسانی سلطنت عرباں دے ہتھ خلیفہ عمر تے عثمان ویلے آئی۔ عرب فوجاں نے تھوڑے ویلے چ پورے ایران تے مل مار لیا۔ ہولی ہولی ایرانی مسلمان ہون لگ گۓ۔ بنوامیہ ویلے ایران تریخ دی سب توں وڈی اسلامی عرب سلطنت دا اک انگ سی جیہڑی پنجاب توں فرانس تک پھیلی ہوئی سی۔عرب بنو امیہ دے راج نوں مکاں تے بنو عباس نوں اگے لیاں چ ایرانی ابو مسلم خراسانی نے لڑائی لڑی۔ بنو عباس دے ویلے چ ایرانیاں دا سرکار چ کم ودھ گیا سی۔ ایران چ ہولی ہولی ایران دے کئی ٹبر ایہدے وکھرے پاسیاں تے راج چ آ گۓ تے عرب بنو عباس دا زور بغداد دے دوالے تک رہ گیا۔ ایران نوں اپنی بولی تے اپنی رہتل تے بڑا مان سی۔ ایرانی شاعر فردوسی نے ایرانی بولی فارسی نوں اپنی شاعری چ اینج ورتیا اے جیہنے ایرانی ناں روپ نوں دوبارہ جگا دتا۔
10ویں تے 11ویں صدی دا ایران فلاسفی، شاعری، دوائیاں، موسیقی، مورتاں تے ہور کماں وچ اک سنہری رہتلی ویلے چوں لنگھیا۔ نصیرالدین طوسی، ابن سینا، عمر خیام تے البیرونی ایس ویلے سرکڈویں ناں نیں۔
10ویں صدی وچ ترک قبیلیاں نیں اپنے دیس وشکارلے ایشیاء توں وڈی گنتی وچ ایران ول آۓ تے ایتھے غزنوی، سلجوقی تے خوارزم شاہی سلطنتاں بنایاں۔ ایہ ترک ایرانی رہتل دے رنگ وچ رنگے گۓ تے ایس ترک ایرانی ملاپ نال نویکلیاں ریتاں جمِیاں۔
1219 -1221 چ خوارزم شاہی ایران منگول چنگیز خان ہتھوں برباد ہوگیا۔ ایس ویلے چ ایران دی ادھی توں ودھ لوک گنتی ماری گئی۔ ایس دے مگروں تیمور نے ایران نوں تباہ کیتا۔ اصفہان چ اوہنے 70000 بندے قتل کر دتے۔ ایران نوں برباد کرن والے منگول تے ترک نال ای ایرانی دی ودھیا رہتل ہتھوں تھلے لگ گۓ تے ایرانی رہتل نوں اپنا بنا لیا۔
صفوی سلطنت
16ویں صدی تک ایران اک سنی دیس سی۔ 1501 چ ایران تے صفوی ٹبر دا راج ہویا ایہدا پہلا بادشاہ اسماعیل صفوی سی۔ اسماعیل صفوی نے بیرحمی، ملوزوری تے وڈا ٹکی نال ایران دی سنی اکثریتی لوک گنتی نوں شیعہ بنایا۔ ایس کم لئی ایہہ ول ورتے گۓ:
- شیعہ اسلام نوں ایران دا سرکاری مزہب بنایا گیا تے ایران دی سنی اکثریتی لوکاں نوں شیعہ بدوبدی بنایا گیا۔
- صدر ناں دا ادارہ بنایا گیا جیہدا کم شیعہ اداریاں نوں بنانا لوکاں نوں سرکاری ول نال شیعہ بنانا تے شیعہ سوچاں نوں اگے ودھانا سی۔
- سنی مسیتاں نوں توڑ دتا گیا۔ ٹومی پارز، ایران وچ پرتگیزی سفیر نے ایہہ گل 1511–12 وچ چین جاندیاں ایران بارے ایہہ گل آکھی،" اوہنے () ساڈے گرجیاں نوں سدا رکھیا تے اوہناں مسلماناں دیگھر توڑے جیہڑے محمد پچھے ٹردے نیں۔
- شیعہ رواجاں تعزیہ نوں زبردستی ہر تھاں تے لاگو کیتا گیا۔ سنی مسیتاں تے قبرستان مکادتے گۓ۔ سنی لوکاں تے مولویاں لئی تن راہواں سن: شیعہ ہونا، دیس چذڈنا یا فیر قتل ہوجانا (اوس ویلے سپین وچ سائی وی اندلسی مسلماناں نال ایہو کم کر رۓ سن۔) ۔ ترک سلطان بایزید II نے ایرانی سرکار نوں ایس کم توں روکیا پر اوہ نہ رُکے۔ مذہب پلٹن دا ایہہ کم سارے صفوی بادشاہواں ویلے چلیا۔ باقر مجلسی اک ایرانی شیعہ عالم نے وی ایہدے وچ وادھا کیتا۔ ایس کم نے ایران تے دوالے دیساں دے ساک پکے پلٹ دتے۔
پہلے ویلے ایران دا راجگڑھ تبریز سی۔ ایران دِیاں لڑائیاں سلطنت عثمانیہ ازبک مغل سلطنت تے پرتگیزاں نال رہِیاں۔ تبریز دے مگروں ایہدا راجگڑھ اصفہان سی۔ شاہ عباس صفوی سلطنت دا اک وڈا بادشاہ سی۔ صفوی سلطنت اوس ویلے مکی جدوں ایہنے افغانیاں دا وی مزہب پلٹن دی کوشش کیتی۔ ہزارہ نے پلٹ لیا پر قندھار اپنے مزہب تے اڑ گیا۔
1722 چ افغانیاں نے تنگ آکے ایران تے ہلہ بول دتا تے صفوی سلطنت مک گئی ایران نوں اپنی مذہبی انتہا پسندی دا اے پھل لبھیا جے افغانستان اوس توں وکھرا ہوگیا۔ ایران چ نادر شاہ افشار نے افشار ٹبر دی نیہہ رکھی۔ 1738 چ ہندستان آیا تے ایتھے لٹ مار کردا ہویا کوہ نور ہیرا تخت طاؤس تے ان گنت مال لَے گیا۔ 1794 چ ایران چ قاچار ٹبر دا راج ٹریا۔ ایران نے روس تے برطانیہ ہتھوں ایران دے کئی پاسے کھواۓ۔ 1871-1870 چ ایران چ قحط آیا جیہدے آ 20 لکھ دے نیڑے ایرانی مارے گۓ۔ 1906 چ ایران چ آئینی بادشاہی ٹری۔
1921 - ہن تک
[سودھو]1925 چ رضاشاہ نے راج تے مل مار لیا تے بادشاہ بن گیا۔ اونے ایران نوں نواں بنایا۔ ریل سڑک بنائی کارخانے لاۓ۔ پر اودے جوڑ جرمنی نال ودن نال روس تے برطانیہ نوں کن ہوگۓ۔ دوجی وڈی لڑائی ج شاہ نوں روس تے برطانیہ نے لا دتا تے اودے پتر نوں ایران دا شاہ بنا دتا۔
1951 چ ڈاکٹر مصدق ایران دا وزیراعظم بندا اے۔ برطانیہ تے امریکہ مصدق نوں پسند نیں کردے تے اونوں 1953 چ لا دتا جاندا اے۔ 1979 چ شاہ ایران دے خلاف لوک اٹھ کھڑے ہوندے نیں اونوں ایران چھڈنا پیندا اے تے مزہبی سردار امام خمینی ایران واپس اجاندا اے۔ نومبر 1979 نوں ایرانی پڑھاکو امریکی ایمبیسی دے لوکاں نوں ترغمال بنا لیندے نیں۔ اینآں نوں 444 دناں مکروں چھڈیا جاندا اے۔ 1980 چ ایران عراق جنگ چھڑ جاندی اے۔ جیہڑی کناں جڑ لگی ریندی اے۔
جغرافیہ
[سودھو]ایران لیندے ایشیا چ وسدا اے تے اسدے اتر وچ ترکمانستان ، آذربائیجان ، آرمینیا تے بحیرہ کیسپین ،چڑھدے چ پاکستان تے افغانستان ، دکھن چ خلیج فارس تے خلیج اومان تے لیندے چ ترکی تے عراق نیں ۔ دیس دے چڑھدے تے وشکارلے پاسے دشت کاویر تے دشت لوط دیاں روہیاں نیں۔
ایران اک پہاڑی دیس اے۔ ایدا وڈا انگ ایرانی اچا نیواں تھاں نال بندا اے تے بحیرہ کیسپین دا کنڈا تے خوزستان چھڈ کے ایدا سارا تھاں پہاڑی اے۔ البرز، زیگروس تے قفقاز ایران دے وڈے پہاڑی سلسلے نیں۔ البرز وچ ایران دا سب توں اچا پہاڑ دماوند (18,406 فٹ/5,610 میٹر) اے۔ شط العرب دا منہ، خوزستان تے بحیرہ کیسپین دا کنڈا کھلے ویہڑے نیں۔
سیاست
[سودھو]موجودہ آئین 1979ء دے انقلاب دے بعد منظور کيتا گیا جس دے مطابق ایران نوں اک اسلامی جمہوریہ تے اسلامی تعلیمات نوں تمام سیاسی، سماجی تے معاشی تعلقات دی بنیاد قرار دتا گیا۔ مجموعی اختیارات رہبر معظم (سپریم لیڈر) دے پاس ہُندے نيں۔ اج کل آیت اللہ علی خامنہ ای رہبر معظم نيں۔ رہبر معظم دا انتخاب ماہرین دی اک مجلس (مجلس خبرگان رہبری) کردی اے جس وچ پورے ایران توں 86 علما منتخب کیتے جاندے نيں۔ رہبر معظم مسلح افواج دا کمانڈر انچیف ہُندا اے۔
حکومت دا سربراہ صدر ہُندا اے جسنوں پورے ملک توں بالغ رائے دہی دی بنیاد اُتے منتخب کيتا جاندا اے۔ آئین دے تحت کوئی فرد دو توں زیادہ مرتبہ صدر نئيں بن سکدا۔ قانون سازی دے اختیارات مجلس دے پاس نيں جو 290 منتخب اراکین اُتے مشتمل تے 4 سال دے لئی علاقےآں تے مذہبی برادریاں دی نمائندگی کردی اے۔ مسیحیاں، زرتشتاں تے یہودیاں دے اپنے نمائندے مجلس وچ شامل نيں۔ مجلس دے منظور شدہ قوانین منظوری دے لئی شوریٰ نگہبان دے پاس بھیجے جاندے نيں۔
شوری نگہبان اس لحاظ توں مجلس دے منظور کردہ قوانین دا جائزہ لیندی اے کہ اوہ آئین تے اسلامی قوانین دے مطابق نيں۔ اس وچ رہبر معظم دی جانب توں نامزد کردہ 6 مذہبی رہنما تے عدلیہ دے نامزد کردہ 6 قانونی ماہرین شامل ہُندے نيں جنہاں دی منظوری مجلس دیندی اے۔ شوری نگہبان نوں مجلس، مقامی کونسلاں، صدارت تے مجلس خبرگان دے امیدواراں نوں ویٹو کردینے دا اختیار وی ہُندا اے۔
قانون سازی دے حوالے توں مجلس تے شوری نگہبان دے درمیان وچ پیدا ہونے والے تنازعات دے حل دے لئی 1988ء وچ "مجمع تشخیص مصلحت نظام" (ایکسپیڈیئنسی کونسل) قائم کيتی گئی۔ اگست 1989ء توں ایہ قومی پالیسی تے آئینی امور اُتے رہبر معظم دا مشیر ادارہ بن گئی۔ اس دے سربراہ سابق صدر علی اکبر ہاشمی رفسنجانی نيں تے اس وچ حکومت دے تِناں شعبےآں دے سربراہ تے شوری نگہبان دے مذہبی ارکان شامل نيں۔ رہبر معظم تن سال دے لئی ارکان نامزد کردا اے۔
مجلس دے وڈے گروہاں نوں عموما "اصلاح پسند" تے "قدامت پرست" دے طور اُتے بیان کيتا جاندا اے۔ اس وقت مجلس وچ "آبادگاران" دا اتحاد غالب اے۔ ایہ قدامت پرست نيں۔
سیاسی ونڈ
[سودھو]ایران نوں انتظامی طور تے 31 صوبے یا استان چ ونڈیا اے۔
تفصیلی مضمون دے لئی دیکھو۔ ایران دی صوبائی تقسیم
ایران نوں انتظامی طور اُتے اکتیس صوبےآں یا استان وچ تقسیم کيتا گیا اے۔
- صوبہ اردبیل
- صوبہ البرز
- صوبہ آذربایجان شرقی
- صوبہ آذربایجان غربی
- صوبہ بوشہر
- صوبہ چهارمحال و بختیاری
- صوبہ فارس
- صوبہ گیلان
- صوبہ گلستان
- صوبہ ہمدان
- صوبہ ہرمزگان
- صوبہ ایلام
- صوبہ اصفہان
- صوبہ کرمان
- صوبہ کرمانشاہ
- صوبہ خراسان شمالی
- صوبہ خراسان رضوی
- صوبہ خراسان جنوبی
- صوبہ خوزستان
- صوبہ کہگیلویہ و بویراحمد
- صوبہ کردستان
- صوبہ لرستان
- صوبہ مرکزی
- صوبہ مازندران
- صوبہ قزوین
- صوبہ قم
- صوبہ سمنان
- صوبہ سیستان و بلوچستان
- صوبہ تہران
- صوبہ یزد
- صوبہ زنجان
ایران | |
Islamic Republic of Iran | |
اسلامی لوکراج ایران | |
راجگڑھ: | تہران |
تھاں: | 1,648,195 مربع کلومیٹر |
لوک گنتی: | 75,330,000 |
کرنسی: | ریال |
بولی: | فارسی |
بولی
[سودھو]ایرانی دی سرکاری تے بس توں چمکھی بولی جان والی بولی فارسی اے۔ 2012 دی گنتی باجوں ایران دی لوک کنتی 75,149,669 اے۔ جیدے وچوں 66٪ فارسی بولدے نیں۔ آزری 18%، کردی 10%، بلوچی 2٪، عربی 2٪ تے ہور نکیاں بولیاں 2٪ بندیاں نیں۔
ایران ترقی دے راستے اُتے
[سودھو]ایران مشرق وسطی وچ واقع اے۔ اس دے شمال وچ آرمینیا، آذربائیجان، ترکمانستان تے بحیرہ قزوین، مشرق وچ افغانستان تے پاکستان، جنوب وچ خلیج فارس تے خلیج اومان جدوں کہ مغرب وچ عراق تے ترکی واقع نيں۔ ملک دا وسطی و مشرقی علاقہ وسیع بے آب و گیاہ صحراواں اُتے مشتمل اے جنہاں وچ کدرے کدرے نخلستان نيں۔ مغرب وچ ترکی تے عراق دے نال سرحداں اُتے پہاڑی سلسلے نيں۔ شمال وچ وی بحیرہ قزوین دے ارد گرد زرخیز پٹی دے نال نال کوہ البرس واقع نيں۔
8 اپریل دی ایران دی تریخ وچ جوہری ٹیکنالوجی دے قومی دن توں مناسبت رکھدی اے۔ اج دا دن مقامی ٹیکنا لوجی دی بنیاد اُتے یورینیم دی افزودگی دی سرگرمیاں شروع کیتے جانے توں مناسبت رکھدا اے۔ اس وڈی سائنسی کامیابی دے اعلان دے بعد ایران دے ثقافتی انقلاب دی اعلیٰ کونسل دی منظوری تے ایران دے جوان دانشوراں دی قابل افتخار کوششاں دی قدردانی دے مقصد توں 8 اپریل دی تریخ نوں ایران وچ جوہری ٹیکنالوجی دے قومی دن توں موسوم کيتا گیا۔ جوہری ٹیکنالوجی دا اطلاق،ایٹم دے شگاف تے انہاں جوڑنے دی توانائی دے ذریعے قدرتی یورینیم نوں افزودہ یورینیم وچ تبدیل کرن دی توانائی اُتے ہُندا اے۔
پرامن استعمال دے لئی مقامی جوہری ٹیکنالوجی، سائنسی تے صنعتی اعتبار توں قابل ذکر اہمیت دی حامل اے تے ایہہ اس بنا اُتے اے کہ جوہری ٹیکنالوجی دا استعمال صرف توانائی دی فراہمی تک محدود نئيں اے بلکہ اسنوں ایرانی ماہرین دی جانب توں طبی تے تحقیقاتی امور وچ وی استعمال کيتا جا رہیا اے ۔
ایران سنہ 1958ء وچ آئی اے ای اے دا رکن بنا تے سنہ 1968ء وچ اس نے جوہری ہتھیاراں دی پیداوار تے پھیلاؤ اُتے پابندی دے معاہدے این پی ٹی اُتے دستخط کیتے۔ حالیہ برساں وچ جوہری شعبے وچ ایران دی ترقی و پیش رفت اہم کامیابیاں دے ہمراہ رہی اے۔ اس وقت ایران تیس توں ودھ ریڈیو دواواں دی پیداوار دے ساتھہ جوہری تے طبی تحقیقاتی مراکز وچ خاص بَماراں دے استعمال لئی 90 توں 95 فی صد تک دواواں بنا رہیا اے۔ اس سلسلے وچ ایران دی اک ہور کامیابی تہران دے طبی تحقیقاتی ری ایکٹر دے ایندھن دی فراہمی دے لئی یورینیم نوں 20 فیصد تک افزودہ بنانا اے۔
تہران دا ایہہ ایٹمی ری ایکٹر کینسر دی بماری وچ مبتلا بماراں دے لئی دواواں تیار کرن وچ سرگرم عمل اے جسنوں 20 فیصد افزودہ یورینییم دے ایندھن دی ضرورت اے جو دو سال پہلے تک بیرون ملک توں درآمد کيتا جاندا سی مگر مغرب نے ایران دے خلاف پابندیاں تے ایران وچ یورینیم دی افزودگی دی مخالفت دے بہانے 20 فیصد افزودہ یورینییم دا ایندھن دینے توں انکار کر دتا جس دے بعد ایران دے ایٹمی توانائی دے ادارے نے ایندھن دی اس لوڑ نوں پورا کرن لئی کم دے فردو ایٹمی ری ایکٹر وچ جوہری ایندھن دی ری سائیکلنگ دے منصوبے اُتے عمل کردے ہوئے جس دی ساری سرگرمیاں اٹمی توانائی دی بین الاقوامی ایجنسی دی نگرانی وچ جاری نيں، یورینیم دی 20 فیصد افزودگی دے عمل وچ کامیابی حاصل کيتی۔
جوہری شعبے وچ ایران دی اک ہور کامیابی، فیوز یعنی پگھلانے والی مشین تیار کرنا اے تے اس وقت ایران اس حوالے توں ٹیکنالوجی رکھنے والے دنیا دے پنج ملکاں وچ شامل اے تے ایران مشرق وسطی دا واحد ملک اے کہ اس سلسلے وچ جس دی سرگرمیاں آئی اے ای اے دی نگرانی وچ جاری نيں۔
توقع کيتی جاندی اے کہ آئندہ دس توں پندرہ سالاں وچ جوہری دنیا،توانائی دی پیداوار وچ جوہری شگاف توں اسنوں پگھلانے دے مرحلے وچ داخل ہوئے جائے گی۔ جوہری ٹیکنالوجی دے شعبے وچ ایران اس وقت اس منزل اُتے پہنچ گیا اے کہ دنیا دے ہور ملکاں دے ساتھہ مشترکہ جوہری منصوبیاں منجملہ یورینیم دی افزودگی تے ایٹمی فیوز دے منصوبیاں اُتے عملدرآمد کرن دی توانائی رکھدا اے تے اس نے ایہہ ٹیکنالوجی آئی اے ای اے دی زیر نگرانی ہی حاصل کيتی اے مگر فیر وی امریکا تے گنتی دے چند ہور ملکاں کہ جنہاں توں ایران دی ترقی و پیشرفت برداشت نئيں ہوپا رہی اے۔
تہران دی ترقی دی راہ وچ مختلف طرح دی رکاوٹاں کھلار رہے نيں۔ ایران دے خلاف پابندیاں۔ ایران دا بائیکاٹ۔ نفسیاتی جنگ۔ سیاسی دباؤ۔ فوجی حملے دی دھمکيتی۔ یہانتکہ جوہری دانشوراں دا قتل ہور کمپیوٹروائرس دے ذریعے رخنہ اندازی دی کوشش ایداں دے ہتھکنڈے نيں جو ایرانی قوم دے دشمناں نے استعمال کیتے نيں تاکہ ایران وچ پرامن جوہری پروگرام تے اس سلسلے وچ حاصل ہونے والی ترقی و پیشرفت وچ رکاوٹ پیدا دی جاسکے۔ اُتے مغرب دی انہاں تمام تر خلاف ورزیاں دے باوجود جوہری ٹیکنالوجی اس وقت ایرانی قوم دی اک اہم ترین قابل افتخار سائنسی ترقی وچ تبدیل ہوچکی اے۔
پیرانشہر شہر 8000 سال دی تریخ دے نال ایران دا سب توں قدیم رہتل اے .[۸][۹][۱۰][۱۱]
قدرتی آفات
[سودھو]ایران انتہائی متحرک زلزلے دی پٹی تے واقع اے جس دی وجہ توں ایتھے زلزلے آئے رہندے نیں ۔ 1991ء توں لے کے ہن تک ملک چ 10 ہزار زلزلے دے جھٹکے ریکارڈ کیتے جا چکے نین جنہاں چ سرکاری اعداد و شمار دے مطابق 17 ہزار 6 سو جاناں ضائع ہوئیاں نیں ۔ 2003ء چ جنوب مشرقی ایران آئے زلزلے نے تباہی مچادتی اسدی شدت ریکٹر سکیل تے 6.3 سی ، اس زلزلے نے قدیم قصبے بام نوں صفحہ ہستی توں مٹا دتا اس زلزلے چ 30 ہزار افراد ہلاک ہوئے ۔
ایران انتہائی متحرک زلزلے دی پٹی اُتے واقع اے جیہدی وجہ توں ایتھے آئے دن زلزلے آندے رہندے نيں۔ ١٩٩١ء توں ہن تک ملک وچ اک ہزار زلزلے دے جھٹکے ریکارڈ کیتے جاچکے نيں جنہاں توں سرکاری اعداد و شمار دے مطابق ستاراں ہزار ٦٠٠ جاناں ضائع ہوئیاں۔ ٢٠٠٣ء وچ جنوب مشرقی ایران وچ شدید زلزلے نے تباہی مچادی۔ اس دی شدت ریکٹر اسکیل اُتے 6.3 سی تے اس نے قدیم قصبہ بام نوں صفحہ ہستی توں مٹا دتا۔ اس زلزلے وچ ٣٠ ہزار افراد مر گٸے۔
امن دا2003ء دا نوبل انعام جتن والی وکیل شیریں عبادی دا تعلق وی ایران نال اے تے اوہ ایہہ اعزاز حاصل کر والی پہلی ایرانی تے مسلم خاتون نیں ۔
معيشت
[سودھو]بین الاقوامی تعلقات
[سودھو]1997ء وچ صدر خاتمی دے منتخب ہونے دے بعد ایران دے زیادہ تر ملکاں توں تعلقات بہتر ہوئے۔ 1998ء وچ برطانیہ تے ایران دے تعلقات اس یقین دہانی اُتے بحال ہوئے کہ ایرانی حکومت دا سلمان رشدی دی زندگی نوں خطرے وچ ڈالنے دا کوئی ارادہ نئيں۔ 1999ء وچ برطانیہ تے ایران نے سفارتکاراں دا تبادلہ کيتا۔
ایران تے امریکا دے تعلقات 1980ء وچ ٹوٹے تے اج تک بحال نئيں ہوئے۔ جولائی 2001ء وچ امریکا نے ایران تے لیبیا اُتے پابندیاں دے قانون وچ ہور 5 سال دے لئی توسیع کردتی۔ جنوری 2002ء وچ صدر بش نے ایران نوں "بدی دے محور" (Axis of Evil) دا حصہ قرار دتا۔ اس وقت ایران مغربی طاقتاں دی جانب توں جوہری پروگرام، مبینہ دہشت گردی، مشرق وسطی دے امن نوں خراب کرنے دے خواہش مند گروہاں دی مبینہ سرپرستی تے ہور الزامات دا نشانہ بنیا ہویا اے۔ اسلامی جمہوریہ ایران نے مغرب دی ریشہ دوانیاں امریکی سازشاں تے عالمی سامراجی طاقتاں دی طرف توں ملت ایران دے خلاف مسلسل دھمکیوں دے بعد ہر سطح اُتے خود کفیل ہونے دا فیصلہ کيتا تے ایٹمی ٹیکنالوجی، نانو ٹیکنا لوجی، کلوننگ تے میڈیکل دے نال نال ائرو اسپیس ہور دفاعی شعبےآں وچ بے پناہ ترقی دی اے جس دے بارے وچ اختصار دے نال کچھ مطالب قارئین دی معلومات افزائی دے لئی ذیل وچ درج کیتے جا رہے نيں۔ ائرواسپیس ایٹمی ٹیکنالوجی نانو ٹیکنا لوجی کلوننگ میڈیکل دفاعی
عراق نال تعلقات
[سودھو]1980ء دی دہائی وچ ایران عراق جنگ دے بعد توں دونے ملکاں دے تعلقات کدی معمول اُتے نئيں آسکے اُتے عراق دے تنازعے اُتے ایران نے غیر جانبدار ہونے دا اعلان کر دتا اگرچہ اس نے فوجی کارروائی اُتے تنقید دی لیکن اس نے اعلان کيتا کہ اوہ تنازعے توں باہر رہے گا۔ اس دا کہنا اے کہ اوہ اک مستحکم تے متحد عراق دے لئی کم کرنا چاہندا اے۔ ایران دا عراق دی عبوری حکومت دے نال براہ راست دو طرف معاہدہ اے۔ ایران بجلی دی فراہمی دے سلسلے وچ عراق دی مدد کر رہیا اے۔ 30 نومبر 2004ء نوں عراق وچ سلامتی، عام انتخابات دے بروقت انعقاد تے بیرونی عناصر دی مداخلت روکنے اُتے غور دے لئی ایران وچ اک کانفرنس منعقد ہوئی جس دی میزبانی ایرانی وزارت داخلہ نے کيتی۔ اس کانفرنس وچ عراق، سعودی عرب، کویت، ترکی، اردن تے مصر دے وزرائے داخلہ تے سیکورٹی حکام نے شرکت کيتی۔
افغانستان
[سودھو]ایران افغان خانہ جنگی توں وی متاثر ہوئے رہیا اے تے اوتھے استحکام دے فروغ دا خواہاں نظر آ رہیا اے۔ ایران نے افغانستان دی تعمیر نو دے لئی 5 سالاں وچ 560 ملین ڈالرز دینے دا وعدہ کيتا اے۔ دونے ملکاں نے منشیات دے خلاف اک دوسرے توں بھرپور تعاون کيتا اے۔ ایران وچ لکھاں افغان مہاجرین رہائش پزیر نيں جنہاں دی وطن واپسی دے لئی اقدامات کیتے جا رہے نيں۔
اسرائیل
[سودھو]1979ء وچ انقلابِ اسلامی دے بعد توں ایران دا موقف ایہ رہیا اے کہ اسرائیل دا وجود غیر قانونی اے۔ ایران ہن وی اسرائیل دی پرجوش مخالفت اُتے قائم اے۔ اوہ مشرق وسطی وچ امن قائم کرنے دے اقدامات اُتے وی اعتراضات کردا رہندا اے تے مبینہ طور اُتے فلسطین تے لبنان دے انہاں اسرائیل مخالف گروہاں دی مدد کردا رہندا اے۔ 2002ء وچ ایرانی وزارت خارجہ نے اعلان کيتا کہ جے اسرائیل تے فلسطین نوں کوئی معاہدہ قابل قبول ہوئے تاں ایران ایداں دے دو طرفہ معاہدے نوں رد نئيں کريں گا۔
آبادیات
[سودھو]ایران اک متنوع ملک اے جتھے بوہت سارے نسلی گروہ پائے جاندے نيں، انہاں وچ فارسی بولنے والے سب توں زیادہ نيں۔ ویہويں صدی دے اواخر وچ ایران دی آبادی تیزی توں بڑھی، 1956ء وچ ایران دی آبادی صرف 19 ملین سی جو 2009ء تک 79 ملین تک جاپہنچی۔ اُتے حالیہ چند سالاں وچ ایران دی شرح پیدائش وچ نمایا کمی آئی اے 2012ء وچ لئی گئے اندازے دے مطابق ایران دی شرح پیدائش 1.29 فیصد رہی۔
ایران دنیا دے چند ملکاں وچوں اک نيں جتھے پناہ گزیناں دی اک بہت وڈی تعداد موجود اے جو زیادہ تر افغانستان تے عراق وچ جاری جنگاں دے باعث ایران آئے نيں۔ ایرانی آئین دے مطابق حکومتِ وقت اُتے ذمہ داری اے کہ اوہ شہریاں نوں بنیادی سہولیات فراہم کرن جنہاں وچ جان و مال دا تحفظ،طبی سہولیات،معزور افراد دی دیگ بال،وغیرہ شامل نيں تے انہاں چیزاں اُتے خرچہ بجٹ دے ذریعے حاصل کردہ ریونیو (سالانہ آمدنی) توں کيتا جاندا اے۔
زباناں
[سودھو]ملک دی اکثریت باشندے فارسی زبان بولدے نيں جو اکثریتی بولی ہونے دے نال نال ایران دی سرکاری بولی وی اے۔ ایران وچ بولے جانے والے زباناں اکثر ہند-ایرانی زباناں نيں۔ اقليتی زباناں دی گل کيتی جائے تاں ایران دے شمال مغرب وچ آذربائجانی،شمال وچ ترکمن تے مشرق وچ پاکستانی سرحداں دے نیڑے علاقے وچ بلوچی زبان بولی جاندی اے۔
ایران وچ 53 فیصد افراد دی فارسی، 16 فیصد دی آذربائجانی،10 فیصد دی کردتی،7 دی فیصد گیلکی تے مزدارین، 7 فیصد دی لوری، 2 فیصد دی عربی تے 2 فیصد دی بلوچی مادری بولی اے۔ اُتے انہاں تمام مادری زباناں دا استعمال صرف بطور علاقائی بولی کيتا جاندا اے باقی ملک بحر وچ فارسی ہی استعمال ہُندی اے۔
مذہب
[سودھو] تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ایران وچ مذہب
تاریخی طور اُتے زرتشتیت ایران دا قدیم مذہب سی خاص کر ہخامنشی سلطنت،سلطنت اشکانیان تے ساسانی سلطنت دے ادوار وچ زرتشتیت ہی ایران دا سب توں وڈا مذہب سی۔ 651ء دے لگ بگ مسلماناں نے ایران نوں فتح کيتا تے ایتھے توں آتش پرست ساسانی سلطنت دا سقوط ہوئے گیا، مسلم فتح دے بعد دھیرے دھیرے اسلام پھیلدا گیا۔ ایران وچ لوک 15واں صدی تک سنی اسلام دے پیروکار سن، اُتے 1501ء وچ صفوی سلطنت قائم ہوئے گیا جس نے 16واں صدی وچ مقامی سنی مسلم آبادی نوں دباؤ دے ذریعے اثنا عشریہ اہل تشیع مسلم وچ تبدیل کيتا۔[۱۳]
اج اثنا عشرہ شیعہ اسلام ایران دا سرکاری مذہب اے۔ ایران دی 90 فیصد آبادی شیعہ اسلام دے پیروکار اے، 8 فیصد سنی اسلام تے باقی دے 2 فیصد غیر مسلم نيں۔
مذہب | % از کل آبادی |
تعدادِ افراد |
---|---|---|
اسلام | 99.4% | 74,682,938 |
نئيں دسیا گیا | 0.4% | 205,317 |
مسیحیت | 0.16% | 117,704 |
زرتشتیت | 0.03% | 25,271 |
یہودی | 0.01% | 8,756 |
ہور | 0.07% | 49,101 |
دیسی گؤن
[سودھو]لسٹ متعلقہ مضامین ایران
[سودھو]- لسٹ متعلقہ مضامین ایران
- ایرانی کیلنڈر
- ایران دے شہر
- شیريں عبادی، 2003ء وچ امن دا نوبل انعام جیتنے والی پہلی ایرانی وکیل خاتون
- ايرانی فوج
- ڈاکٹر علی شریعتی
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ایران |
حوالے
[سودھو]- ↑ "صفحہ [[:سانچہ:نام صفحہ]] في خريطة الشارع المفتوحة"۔ OpenStreetMap۔ اخذ شدہ بتاریخ ۳ دسمبر ۲۰۲۴ وصلة إنترويكي مضمنة في URL العنوان (معاونت)
- ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=10467 — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۳ اگست ۲۰۲۱ — خالق: Greg Slayden
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ مصنف: محمد معین — عنوان : فرهنگ فارسی معین — ناشر: انتشارات امیر کبیر
- ↑ full work available at URL: https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution — باب: 15
- ↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/#people-and-society
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ ۶.۴ ۶.۵ ۶.۶ ۶.۷ ناشر: World Bank Open Data
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr
- ↑ https://persiadigest.com/Piranshahrs-8000-year-old-artifacts-unearthed
- ↑ https://nation.com.pk/08-Jan-2019/8-000-years-old-artifacts-unearthed-in-iran
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ https://newspakistan.tv/8000-years-old-artifacts-unearthed-in-iran/
- ↑ Iran Has Been Hiding One of the World’s Great Collections of Modern Art، Bloomberg
- ↑ https://books.google.com.sa/books?id=ObeOAwAAQBAJ&pg=PT56&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
|
|
سانچہ:ترقی پزیر 8 سانچہ:اسلامی جمہوریتیں
|
سانچہ:جنوبی ایشیا دے ممالک سانچہ:بحیرہ عرب دے کنارے واقع ممالک سانچہ:ہند آریائی بولنے والے خطے سانچہ:بحر ہند دے کنارے واقع ممالک
اصفہان · تہران · تبریز · زاہدان · قم · مشہد · کرمان · ساری · آبادان · یزد · رشت · خلخال · ارومیہ · نیشاپور · شیراز · بندر عباس · کرمانشاہ · بندر ترکمن · اردبیل · رے · نجف آباد · اسلام شہر · آذرشہر · دیلم · شہر قدس · پارس آباد · ہمدان · خمین · فاروج · جاجرم · کاشمر · گناباد · سبزوار · سرخس · بردسکن · کلات · سمنان · گرمسار · مہدی شہر · خرم آباد · خرم شہر · زرین دشت · اسفراین · خرم بید · بوانات · ارسنجان · خنج · پارساگاد · زنجان · قوچان · قزوین · آبادہ · آبدانان · آبیک · آزادشہر · آستارا · اسدآباد · آسلام آباد غرب · آشتیان · آق قلا · آمل · ازنا · استہبان · اقلید شہر · املش · الیگودرز · اوسکو · بام · بروجن · بیرجند · بستان آباد · بندر لنگہ · بندر ماہ شہر · بیجار · تالش · تربت جام · تربت حیدریہ · تفرش · تویسرکان · خلیل آباد · ثلاث باباجانی · جاسک · جلفا · حاجی آباد · خمینی شہر · خندب · خوانسار · داراب · داران · دالاہو · درگز · دلفان · دلیجان · دہاکان · دہلران · دہگلان · دیار · رابر · رامسر · رامشیر · رامہرمز · رامیان · راور · رباط کریم · رضوانشہر · ایرانشہر · زابل،ایران · رفسنجان · روانسر · رودان · رودبار · رودبار جنوب · رودسر · زرند · زوے · ساوجبولاغ · سراب · سروآباد · سروستان · سرپل ذہاب · سقز · سمیرم · سنقر · سنندج · سوادکوہ · سپیدان · سیاہکل · سیرجان · اردل · شادگان · شازند · شاہرود · شبستر · شفت · شوش · شوشتر · شہربابک · شہرضا · شہرکرد · شیمرنت · صحنہ · صومعہ سرا · عباس آباد · عجب شیر · علی آباد · عنبرآباد · فارسان · فراشبند · فریدون شہر · فریمان · فلاورجان · فومن · فہرج · فیروزآباد · فیروزکوہ · قائم شہر · قروہ · قصرشیرین · قلعہ گنج · لامرد · لاہیجان · لردگان · لنجان · لنگرود · ماسال · مبارکہ · تنکابن · آستانہ اشرفیہ · امیدیہ · اندیکا · اہر · ایوان (شہر) · بافت · بستک · بندر گز · بہبہان · بویراحمد · بویین زہرا · بہمیی · اهرم(شہر) · جام(شہر) · جغتائی · دیواندرہ · دنا · زابلی · زرندیہ · زہک · ساوہ (شہر) · سراوان · سرباز (شہر) · شیروان (شہر) · فردوس (شہر) · قشم · البرز (شہر) · ایذہ · باغ ملک · باجستان · بانہ (شہر) · بردسیر · بہشہر · تاکستان (شہر) · جوانرود · جہرم · ابہار · بابل · جویبار · بشرویہ · تکاب · جواین · خاش · خواف · برازجان · درمیان (شہر) · دشت آزادگان · خورموج · دلگان · دورود · دورہ (شہر) · رزن · رستم (شہر) · سرایان · سلسلہ (شہر) · سربیشہ · سلماس · شاہین دژ · شاہین شہر · شووت · شہریار · گنبد کاووس · فردوس (شہر) · تخت جلگہ · قاینات · لارستان · لالی (شہر) · ماکو · محلات (شہر) · محمودآباد،ایران · مراغہ · مراوہتپہ · مرند · مسجد سلیمان · مشگین شہر · ملایر · ملکان · ملکشاہی · ممسنی · منوجان · مہ ولات · مہآباد · گناوہ · مہر (شہر) · مہران (شہر) · مہریز · میان دوآب · میانہ · میناب · مینودشت · نظرآباد · نقدہ (شہر) · نمین · نور (شہر) · نکا (شہر) · نہاوند · نہبندان · نی ریز · ورامین · پارسیان · پاوہ · پاک دشت · پلدختر · پیرانشہر · چادگان · چاراویماق · چالوس · چاہ بہار · چایپراہ · چناران · گچساران · کانگان · کبودرآہنگ · گومیشان · کلیبر · کمیجان · کنارک · کوثر · کوہ دشت · کوہبنان · کوہرنگ · کہنوج · کہگیلویہ · کیار · گاوبندی · گتوند · گیراش · گرمی · گلوگاہ · گلپایگان · گیرمہ · گیلان غرب · طبس · خدابندہ (شہر) · چالدران · ایجرود · ماہنشان · اشنویہ · طارم (شہر) · خرم درہ · ہرس · ہرسین · ہرمند · ہشترود · ہفتگل · ہندیجان · ہویزہ · یسوج · ابہار · بشرویہ · خمیر (شہر) · نیک شہر
صوبہ البرز · صوبہ اردبیل · صوبہ ایلام · صوبہ اصفہان · صوبہ بوشہر · صوبہ تہران · صوبہ زنجان · صوبہ چہارمحال و بختیاری · صوبہ تھلواں خراسان · صوبہ اتلا خراسان · صوبہ خراسان رضوی · صوبہ خوزستان · صوبہ سیستان و بلوچستان · صوبہ قزوین · صوبہ فارس · صوبہ لہندا آذربائیجان · صوبہ کہگیلویہ و بویراحمد · صوبہ چڑھدا آذربائیجان · صوبہ سمنان · صوبہ قم · صوبہ کردستان · صوبہ کرمان · صوبہ کرمانشاہ · صوبہ گولستان · صوبہ گیلان · صوبہ لورستان · صوبہ مرکزی · صوبہ ماژندران · صوبہ ہرمزگان · صوبہ ہمدان · صوبہ یزد
- صفحات تحتوي مراجع تستخدم وصلات إنترويكي في العنوان
- مضامین جنہاں وچ فارسی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P163
- صفحات مع خاصیت P237
- صفحات مع خاصیت P242
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P1451
- صفحات مع خاصیت P85
- صفحات مع خاصیت P51
- متناسقات ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- مرجع جغرافي من ويكي بيانات
- صفحات مع خاصیت P610
- صفحات مع خاصیت P1589
- صفحات مع خاصیت P2046
- صفحات مع خاصیت P36
- صفحات مع خاصیت P37
- صفحات مع خاصیت P1082
- صفحات مع خاصیت P122
- صفحات مع خاصیت P35
- صفحات مع خاصیت P6
- صفحات مع خاصیت P194
- صفحات مع خاصیت P31
- صفحات مع خاصیت P571
- صفحات مع خاصیت P3000
- صفحات مع خاصیت P3270
- صفحات مع خاصیت P3271
- صفحات مع خاصیت P1343
- صفحات مع خاصیت P38
- صفحات مع خاصیت P421
- صفحات مع خاصیت P1622
- صفحات مع خاصیت P78
- صفحات مع خاصیت P856
- صفحات مع خاصیت P297
- صفحات مع خاصیت P474
- صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالے
- مقام نقشہ ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- ایران
- 1979ء وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے
- 550 ق م دی دہائی
- اسلامی جمہوریتاں
- اسلامی ریاستاں
- اقوام متحدہ دے رکن ملک
- اوپیک دی رکن ریاست
- ایرانی سطح مرتفع
- ایرانی ملک تے سرزمیناں
- ایشیا وچ چھیويں صدی ق م دیاں تاسیساں
- ایشیائی ملک
- بحیرہ قزوین دے ملک
- ترقی پذیر 8
- جنوب مغربی ایشیائی ملک
- چھیويں صدی ق م دیاں تاسیساں
- چھیويں صدی ق م وچ قائم ہونے والے ملک تے علاقے
- خلیج فارسی ملک
- فارسی بولی بولنے والے ملک تے علاقہ جات
- قریب مشرقی ملک
- گروہ 15 دے ملک
- مسلم اکثریتی ملک
- مسلم ملک
- مشرق وسطی دے ملک
- مضامین مع صوتی تلفظ
- مغربی ایشیا
- مغربی ایشیائی ملک
- تھاںواں اپاکرفا عہد نامہ قدیم
- مؤتمر عالم اسلامی دے رکن ملک
- ایران وچ 1979ء دیاں تاسیساں
- خانہ معلومات ملک یا خانہ معلومات سابقہ ملک پرچم سرخی یا قسم پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
- نقشیاں نال صفحے