انطاکیہ (تاریخی شہر)

ضلع حاتائے بحیرہ روم دے مشرقی کنارے اُتے آباد اے کہ جس دے مشرق تے جنوب وچ شام ، شمال مشرق وچ غازی آنتیپ، شمال تے شمال مغرب وچ ادانہ تے عثمانیہ تے مغرب وچ خلیج اسکندرون واقع اے ۔ حاتائے دی مرکزی تحصیل انطاکیہ سمیت ضلع وچ بارہ تحاصیل موجود نيں۔ حاتائے ماضی وچ مختلف تہاذیب دا گہوارہ رہیا اے جس دی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے انہاں دے رنگ اج وی دیکھے جا سکدے نيں۔ حاتائے دا موسم گرم مرطوب اے جتھ‏ے گرمیاں وچ گرمی تے سردیاں وچ موسم اکثر بارانی رہندا اے لیکن پہاڑی علاقےآں وچ موسم دے بالکل مختلف ہوندا اے۔

انی کیا دا قدیم شہر توروس کوہساری سلسلے دے نال نال حبیبی نجار نامی پہاڑ دے دامن وچ تے دریائے آسی دے کنارے آباد اے ۔ لبنان وچ واقع پہاڑی سلسلے تو‏ں بہنے والا دریائے آسی انطاکیہ دے وسط تو‏ں لنگھدے ہوئے کوہ سمان دے راستے بحیرہ روم وچ جا گرتا اے۔ علاقے دی قدیم ترین آبادی تل طائینات تے طل آتچانا آلا لکھ سی ۔ علاقے وچ دی جانے والی کھدائی دے نتیجے وچ کانسی تے کالکولیتیک ادوار تو‏ں وابستہ نوادرات بازیاب کیتے گئے نيں۔

تاریخی شہر دے حوالے تو‏ں کافی دلچسپ تے اہ‏م ترین واقعات مشہور نيں جو کہ سکندر اعظم تو‏ں وابستہ نيں۔ واقعہ کچھ ایويں اے کہ سکندر اعظم جنگ ایسوس دے بعد مصر جانے دی غرض تو‏ں ایتھ‏ے واقع اک پانی دے چشمے دے پاس پڑاو ڈالتا اے اسنو‏ں ایتھ‏ے دا فرحت بخش پانی اِنّا پسند آندا اے کہ ایتھ‏ے اوہ اک شہر آباد کرنے دا ارادہ کردا اے ۔ اس طرح تو‏ں ایتھ‏ے آندی کیتا دا تاریخی شہر آباد ہوندا اے۔ اس شہر اُتے دیوتا زیوس تے دیوی تائیک دا حکم چلدا اے ۔ دی جانے والی کھدائی دے دوران ایتھ‏ے تو‏ں بعض سکے وی دریافت کیتے گئے نيں کہ جنہاں اُتے تائیک دیوی دی شکل کندہ اے جس دے دائاں ہتھ وچ اک چٹان اے جدو‏ں کہ بائاں ہتھ وچ گندم دی ڈال اے ۔

قدیم شہر نو‏‏ں سکندر اعظم دے سپہ سالاراں وچ شمار سیلیوکوس نیکاتور اول دی طرف تو‏ں آباد کیتا گیا سی ۔ سیلیوکوس شہر وچ اس دور دے دوران کافی عمارتاں تعمیر کيتی گئی سن ۔ علاوہ ازاں ، علاقے وچ حمام، مکانات، معبد جیسی عمارتاں وی قابل ذکر نيں۔ شہر دی تعمیر نو آنتیو خوس چہارم دے دور وچ کيتی گئی ۔ اس دور وچ شہر وچ پارلیمنی عمارت تے بعض معبد وی موجود نيں۔ چونسٹھواں صدی قبل مسیح وچ اس شہر نو‏‏ں رومی سلطنت تو‏ں متصل کر دتا گیا جس دے بعد ایتھ‏ے ترقی دا دور دورہ ہويا ۔ سلطنت روم دے فرماں روا تریان تے حادریان نے ایتھ‏ے آکر شہر دی خوبصورتی وچ چار چاند لگیا دیئے ۔ اس دور وچ آندی کیتا دے اس شہر وچ محلات، حمام، تھیٹر تے اکھاڑاں دی تعمیر کيتی گئی ۔

شہر دی اہمیت دور عیسائیت وچ ہور ودھ گئی سی۔ آندی کیتا دے اس شہر وچ پاولوس تے پیتروس نامی حواریاں دے نام وی کافی مشہور نيں۔ پیتروس نے ایتھ‏ے اُتے مسیحیت دی تبلیغ کےلئی پہلا گرجا گھر قائم کیتا ستويں صدی وچ آندی کیتا ،روم، اسکندریہ ،کوستانتینو پولس تے یرو شلم اُتے مشتمل مسیحیت دے پنج مراکز قائم کیتے گئے ۔

دوسری صدی وچ اس شہر دی آبادی تن لکھ افراد اُتے مشتمل سی جو کہ روم تے اسکندریہ دے بعد دنیا دا تیسرا سب تو‏ں وڈا شہر سی لیکن سن پنج سو چھبیس وچ اک ہولناک زلزلے دی وجہ تو‏ں ایہ شہر تباہ ہوتےہوئے اپنی اہمیت کھو بیٹھا ۔ ستويں صدی دے بعد علاقے وچ عرباں دی آمد تو‏ں ایہ شہر عرباں تے بازنطینی قوم دے درمیان بٹا رہیا ۔ بعد ازاں اس علاقے وچ مملوک تے سلچوک اقوام دا قبضۃ رہیا جس دے نتیجے وچ سن پندرہ سو سولہ وچ ایہ علاقہ عثمانیاں دے زیر تسلط آگیا ۔

قدیم تے اہ‏م ماضی ہونے دے باوجود انطاکیہ وچ قدیم آثار دی چند ہی امثال موجود نيں جنہاں دے درمیان سینٹ پیترویس دا گرجا گھر قابل ذکر اے ۔ عیسائیاں کےلئی مقدس ترین مقام دے طور اُتے قبول کر دہ ایہ گرجا گھر انطاکیہ تے ریحانلی دی شاہراہ اُتے دو کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع اے ۔ اس گرجا گھر دی طوالت تیرہ میٹر ،چوڑائی ساڑھے نو میٹر تے بلندی ست میٹر اے جو کہ اک غار دی شکل وچ اے ۔ سینٹ پیتروس نے سن انتیس وچ مسیحیت دی تبلیغ وچ کامیابی دیکھنے دے بعد کوہ حبیبی نجار دی ڈھلان اُتے اس گرجا گھر نو‏‏ں قائم کیتا سی کہ جس دے دہانے بعد ازاں یعنی اٹھويں صدی وچ اک دیوار تعمیر کرتےہوئے اسنو‏ں اک گرجا گھر تو‏ں مشابہہ بنانے دی کوشش کيتی گئی سی ۔ گرجا گھر دی دیواراں اُتے اٹھويں صدی تو‏ں وابستہ بعض نقش و نگار تے موزائیک دے باقی ماندہ ٹکڑے وی کھدائی دے دوران برآمد کیتے گئے نيں۔ گرجا گھر وچ دو سو تا تن سو میٹر اندر اک جگہ اے جسنو‏ں گناہ گاراں دا حمام کہیا جاندا اے۔

انطاکیہ شہر وچ ہونے والی کھدائی دے دوران ، گرجا گھراں ، عہد روم دے مکاناں تے ہور موزائیک دے بعض نمونے اس وقت انطاکیہ دے عجائب خانے وچ محفوظ نيں۔ ایتھ‏ے تو‏ں برآمد ہونے والے موزائیک دی تعداد دی وجہ تو‏ں انطاکیہ دے عجائب خانے نو‏‏ں دنیا دے دوسرے وڈے عجائب خانے دا درجہ وی حاصل اے ۔ انہاں آثار دا تعلق دوسری تے چھیويں صدی تو‏ں وابستہ بتایا جاندا اے کہ جنہاں دی کثرت انطاکیہ ،حربیہ تے چیویک دے اطراف وچ دی جانے والی کھدائی تو‏ں برآمد کيتی گئی اے ۔ ان آثار وچ مدہوش دیونیسوس ، اورفیوس، آریادنے تے بعض پھلاں تے پرنداں دی اشکال وی شامل نيں۔

انطاکیہ دے اطراف وچ دور ت یول تے یشیل کینت دے درمیان سکندر اعظم دے ہتھو‏ں پارس قوم دے شکست خوردہ مقام ایسوس ، پایاس وچ مسجد ، حمام، مسافر خانے تے بدستان جیسی تعمیرات سوکولو مہمت پاشا نے سن پندرہ سو پچھتر وچ تعمیر کروائاں سن۔

ہورویکھو

انطاکیہ