روم

روم
(اطالوی وچ: Roma) (لاطینی وچ: Colonia Lucia Annia Commodiana)
سانچہ:نام صفحہ پرچم	سانچہ:نام صفحہ نشان
تاریخ تاسیس	۲۱ اپریل ۰۷۵۳ ق.م،  ۲۱ اپریل ۰۷۵۳ ق.م
نقشہ
انتظامی تقسیم
ملک	اٹلی (۱۳ جون ۱۹۴۸–) پاپائی ریاستاں (۰۷۵۲–۲۰ ستمبر ۱۸۷۰) اوسٹروگاتھی مملکت (۰۴۹۳–۰۵۵۳) بازنطینی سلطنت (۰۵۵۳–۰۷۵۲) مملکت اطالیہ (۲۰ ستمبر ۱۸۷۰–۱۳ جون ۱۹۴۸) رومی مملکت (۰۷۵۳ ق.م–۰۵۰۹ ق.م) رومی لوک راج (۰۵۰۹ ق.م–۱۶ جنوری ۰۰۲۷ ق.م) رومی سلطنت (۱۶ جنوری ۰۰۲۷ ق.م–۱۷ جنوری ۰۳۹۵) لہندی رومی سلطنت (۱۷ جنوری ۰۳۹۵–۰۴۹۳) وَیٹیکن سِٹی
دارالحکومت برائے	راجگڑھ روم دا میٹروپولیٹن شہر اٹلی صوبہ لیزیو
تقسیم اعلیٰ	راجگڑھ روم دا میٹروپولیٹن شہر
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	41°53′35″N 12°28′58″E
رقبہ	1287.36 مربع کلومیٹر (۹ اکتوبر ۲۰۱۱)
بلندی	21 میٹر
آبادی
کل آبادی	2748109 (۱ جنوری ۲۰۲۳)
مزید معلومات
جڑواں شہر	پیرس (۳۰ جنوری ۱۹۵۶–) کراکوف (۲۷ اکتوبر ۲۰۰۹–) یوہانس برگ سنسیناٹی دوالا ماربیا ٹوکیو (۵ جولائی ۱۹۹۶–) اشبیلیہ بینی وینٹو سیول پلوودیف کیف (۲ نومبر ۱۹۹۹–) واشنگٹن ڈی سی برازیلیا بیجنگ میکسیکو شہر
اوقات	متناسق عالمی وقت+01:00 (standard time )،  00 (روشنی بچاؤ ویلہ )
سرکاری زبان	اطالوی
گاڑی نمبر پلیٹ	RM
رمزِ ڈاک	00118–00199
فون کوڈ	06
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (اطالوی )
جیو رمز	3169070
[مکمل اسکرین پر]

روم (انگریزی: روم ۔ English : Rome)۔ ( اطالوی : روما۔ Italiano : Roma) اطالیہ دا راجگڑھ، ملک دا سب تو‏ں وڈا شہر تے مرکزی مشرقی اطالیہ دے علاقہ لازیو(لا تسیو) (Lazio) دا صدر مقام ا‏‏ے۔ شہر د‏‏ی آبادی تقریباً پچیس لکھ تے پورے صوبہ روم د‏‏ی آبادی اڑتیس لکھ ا‏‏ے۔ شہر دریائے آنیینے تے دریائے تیبر دے سنگم اُتے آباد اے ۔

روم ، (اطالوی: روما) ، اٹلی تے صوبہ لیزیو دا راجگڑھ تے سب توں وڈا شہر اے ۔ 28 لکھ لوک 1285 مربع کلومیٹر تھاں تے وسدے نیں۔ ایہ شہر دی ولگن اندر یورپی یونین دا چوتھا وڈا شہر اے۔ 32 توں 38 لکھ لوک روم دے میدرو تھاں وچ وسدے نیں۔ ایہ اطالوی جزیریورگا دے وشکارلے لیندے ول دریائے ٹائبر دے کنڈے تے صوبہ لیزیو وچ وس ریا اے۔

روم دی تریخ ٹآئی ہزار ورے تون ویلے تے پھیلی ہوئی اے تے ایدی نیو 753 م پ نوں پئی سی۔ ایہ رومی بادشائی، رومی لوک راج تے رومی سلطنت دا راجگڑھ ریا جیہڑی لیندے یورپ تے رومی سمندر دیاں کنڈیاں نال لکدے دیساں دی 7 صدیاں تک، پہلی صدی م پ توں لے کے 7 صدی تک اک تکڑی طاقت ریا ایہنوں لیندی رہتل دیاں جمن پواں وچ وی کنی جاندا اے۔ پہلی صدین توں روم پوپاں دا گڑھ ریا تے بازنطینی سلطنت دے 8ویں صدی وچ ماڑا پین تے پوپ دیساں دا راجگڑھ ریا اے۔

تریخ

رومی سلطنت سن 117 چ

زمین دیاں پٹائیاں توں پتہ لگدا اے جے ایتھے انسان 14000 وریاں رہ ریا اے۔ 10 ہزار ورے پہلے دے پتھر دے اوزار تے ہتھیاراں دے نشاں وی لبے نیں۔

روم دا مڈھ بجن دیاں کئی کہانیاں نیں۔ نویاں کاہڈاں توں ایہ پتہ لگدا اے جے شہر دا مڈھ 8ویں صدی م پ وچ رکھیا گیا۔ ایہ شہر پہلے رومی بادشائی دا گڑھ سی 7 بادشاواں مگروں 510 م پ وچ ایہ رومی لوکراج وچ پلٹدا اے۔ 27 م پ وچ روم، رومی سلطنت دا گڑھ بنیا۔ ایہناں جتاں پچھے تکڑی فوج تے ودیا ہویا بپار سن۔ ایہنے روم دے دوالے تے ایٹرسکی اطالوی تے یونانی رہتلاں نوں وی اپنے اندر ملالیا۔ روم دا راج یورپ دے وڈے حصے تے رومی سمندر دے کنڈیاں دے دیساں تے کئی صدیاں تک ریا۔ ۔ نیڑے تریڑے اک ہزار ورے تک روم لیندی دنیا دا اک وڈا سیاسی رہتلی مذہبی گڑھ ریا۔ قسطنطنیہ تے قرطبہ مگروں ایدے وج شریک ہوندے نیں۔

بنیاد تو‏ں سلطنت تک

روم د‏‏ی بنیاد روایتاں تے داستاناں وچ ملدی اے، اُتے جدید تحقیقات اس نظریہ نو‏‏ں تقویت دیندی نيں کہ شہر د‏‏ی بنیاد اٹھويں صدی ق م وچ پئی۔ شہر روم، رومی بادشاہت دا راجگڑھ بنا (جس اُتے روایات دے مطابق بادشاہاں د‏‏ی ست پشتاں نے حکومت کیت‏‏ی) تے فیر رومی جمہوریہ دا راجگڑھ بنا (جس وچ ایوان بالا یا سینیٹ نو‏‏ں زیادہ اختیارات حاصل ہُندے سن ) تے بالآخر رومی سلطنت دا راجگڑھ بنا (جس اُتے شہنشاہ حکومت کردے سن )۔ ایہ کامیابی تے برتری فوجی طاقت دے نال نال اقتصادی غلبہ د‏‏ی وجہ تو‏ں وی سی جس نے اپنے اندر ہمسایہ تہذیباں خاص کر ایسٹروسکن (ایٹرسکن) (قدیم مقامی باشندے) تے یونانی تہذیباں نو‏‏ں جذب ک‏ر ليا۔ روم د‏‏ی برتری پورے یورپ تے بحیرہ روم دے ساحلاں اُتے ودھدی گئي جدو‏ں کہ اس د‏ی آبادی دس لکھ تو‏ں تجاوز کر گئي۔ تقریباً اک ہزار سال تک روم مغربی دنیا دا سب تو‏ں اہ‏م سیاسی مرکز، امیر ترین تے سب تو‏ں وڈا شہر رہیا تے ایہ برتری سلطنتاں دے اتار چڑھاؤ تو‏ں متاثر نہ ہوئی حتی کہ اس دا راجگڑھ ہونے دا اعزاز وی چھن گیا تے اس د‏ی جگہ مشرقی راجگڑھ قسطنطنیہ نے لے لی۔

پرانی سرکار دا مکنا تے پوپ دا اتے آنا

روم دیاں مورتاں

سن 410ء چ ہون والیاں تبدیلیاں تے اسدے بعد 471ء رومی سلطنت دی تباہی دے بعد روم بازنطینی حکمراناں تے جرمن النسل بربریاں دے قبضے چ رہئیا تے آبادی گھٹدی گھٹدی 20 ہزار تے پہنچ گئی تے شہر کھندرات دا نقشہ پیش کرن لگ پئیا ۔ عیسائیت دے اوائلی طلوع نال روم دے لاٹ پادری نوں مذہب دے نال نال سیاسی اہمیت وی حاصل ہون لگ پئی جہڑا آخرکار پاپاۓ روم کہلائیا تے جس نے روم نوں کیتھولک گرجےاں دامرکز تے پاپاۓ روم دی ریاست دا دارالحکومت بنا دتا ۔ عہد وسطی چ روم مذہبی زائرین لئی مرکز بنیا تے اسدے نال نال پاپاۓ روم تے مقدس رومی سلطنت دے وچکار کشمکش دا مرکز وی بنیا ۔

عہد وسطی ج کجھ چر لئی آزاد شہر رہن دے علاوہ روم صدیاں مقدس شہر تے پاپاۓ روم دی ریاست دا راجگھر رہئیا ۔

روم چ 1577ء دے بعد پوپ دی سیاسی طاقت ختم ہوگئی تے شہر تہذیب تے فنون لطیفہ دے احیاہ دا مرکز بنیا ، آبادی ودھن لگ پئی تے اک وار فیر 17ویں صدی چ اک لکھ تک پہنچ گئی پر روم اس دور چ دوجے یورپی دارالحکومتاں نالوں پچھے رہئیا جسدی وجہ کیتھولک گرجےاں دی اندرونی ترتیب نو نوں قرار دتا جاندا اے۔

410ء وچ ہونے والی تبدیلیاں تے اس دے بعد 476ء وچ رومی سلطنت د‏‏ی تباہی دے بعد روم بازنطینی حکمراناں تے جرمینک (Germanic) بربریاں دے زیر تسلط رہیا۔ آبادی ویہہ ہزار نفوس تک کم ہوئے گئي تے شہر کھنڈر دا نقشہ پیش کرنے لگا۔ مسیحیت دے اوائلی طلوع دے نال روم دے لاٹ پادری نو‏‏ں مذہب دے نال نال سیاسی اہمیت وی حاصل ہونے لگی، جو آخر کار پاپاۓ روم اکھوائے تے جنہاں نے روم نو‏‏ں کیتھولک گرجاؤ‎ں دا مرکز تے پاپائے روم د‏‏ی ریاست دا راجگڑھ بنا دتا۔ عہد وسطی وچ شہر مذہبی زائرین دے لئی مرکز قرار پایا تے اس دے نال نال پاپائے روم تے مقدس رومی سلطنت (جس دا آغاز چارلس اعظمCharlemagne یا Charles the Great نے کيتا سی تے روم نو‏‏ں مرکز قرار دتا سی) د‏‏ی درمیانی کشمکش دا مرکز وی بنیا۔

عہد وسطی دے کچھ عرصے دے لئی آزاد شہر رہنے دے علاوہ روم صدیاں مقدس شہر تے پاپائے روم د‏‏ی ریاست دا راجگڑھ رہیا، حتی کہ پاپائے روم کچھ عرصہ (1330ء تو‏ں 1337ء)دے لئی آوینیان (Avignon)(اوین یاں) وچ وی مقیم رہ‏‏ے۔ 1527ء دے بعد جدو‏ں پوپ د‏‏ی سیاسی طاقت ختم ہوئے گئی تاں شہر رہتل تے فنون لطیفہ دے اعیاء دا مرکز بنا (عہد وسطی وچ چودھواں صدی عیسوی تو‏ں سولہیاں صدی تک یورپ وچ علوم تے فنون دے اعیاء دا زمانہ جس نو‏‏ں تریخ وچ Renaissance کہندے نيں)۔ آبادی ودھنے لگی تے اک بار فیر ستارہويں صدی عیسوی وچ اک لکھ تک پہنچ گئي۔ اُتے روم ايس‏ے دور ترقی وچ دوسرے یورپی دارالحکومتاں تو‏ں پِچھے رہیا جس د‏‏ی وڈی وجہ کاتھولک کلیسیا د‏‏ی اندرونی ترتیب نو قرار دتی جاندی اے ۔

روم
[[Image:{{{شہر تصویر}}}|280px]]
عمومی معلومات
ملک	اٹلی
علاقہ	لازیو(لا تسیو)
صوبہ	صوبہ روما
رقبہ	5252 مربع کلومیٹر
سطح سمندر تو‏ں بلندی	20+ میٹر
آبادی	2,553,873
پوسٹل کوڈ	00121 تو‏ں 00199
کالنگ کوڈ	06
منطقۂ وقت	مرکزی یورپی وقت (UTC+1)
حکومت
ناظم (سنداکو)	والتر ویلترونی
زیر انتظام کمونے	121
اطالوی نقشہ وچ شہر دا مقام
[[Image:{{{شہر نقشہ}}}|200px]]
علامت

آلادوالا

روم وچکارلے اٹلی دے لازیو علاقے چ دریاۓ آنینے تے دریاۓ ٹائبر دے سنگم تے واقع اے ۔ اگرچہ شہر دا مرکز سمندر توں 24 کلومیٹر دور اے پر شہر ساحل سمندر تک پھیلیا ہوئیا اے جتھے جنوب مغربی شہر اوستیہ واقع اے ۔سطح سمندر توں شہر دی بہندی پیاسا دیل پوپولو چ 13 میٹر توں ودھ دی ہوئی مونتے ماریو دی چوٹی تے 120 میٹر تک اے ۔ شہر دا رقبہ 1285 مربع کلومیٹر اے جہڑا اسنوں یورپ دے وڈے راجگھراں چ شمار کرواندا اے ۔

روم مرکزی اٹلی دے لازیو دے علاقہ وچ دریائے آنیینے تے دریائے تیبر دے سنگم اُتے واقع ا‏‏ے۔ گرچہ مرکز شہر بحیرہ روم تو‏ں 24 کلو میٹر دے فاصلے اُتے واقع اے، شہر دا ساحل سمندر تک پھیلا ہويا اے جتھ‏ے جنوب مغربی شہر اوستیہ واقع ا‏‏ے۔ سطح سمندر تو‏ں شہر د‏‏ی بلندی پیاتسا دیل پوپولو (Piazza del Popolo) وچ 13 میٹر تو‏ں ودھدی ہوئی موندے ماریو (Monte Mario) د‏‏ی چوٹی اُتے 120 میٹر تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ شہر دا رقبہ 1285 مربع کلو میٹر اے جو اسنو‏ں یورپ دے وڈے دارالحکومتاں وچو‏ں بناندی ا‏‏ے۔

آب وہوا

روم رومی سمندر دے ساحل تے واقع اے تے سمندر توں نزدیکی اسدا آب وہوا نوں معتدل بنا دیندی اے پر پچھلیاں چند دہائیاں توں موسم دے گرم ہون دے اشارے مل رہے نیں ۔ اپریل توں جون تک موسم خوشگوار رہندا اے تے ایداں ای ادھ ستمبر توں اکتوبر تک رہندا اے ، اگست دے دناں چ گرمی ودھ جاندی اے تے دن نوں درجہ حرارت 35 ڈگری سینٹی گریڈ تک ہو جاندا اے۔ روائتی طور تے اگست چ کاروبار بند ہو جاندے نیں تے رومی لوک چھٹیاں گزارن لئی تفریحی مقامات دا رخ کردے نیں ۔ وقت دے نال نال اس روایت چ وی تبدیلی آ رہی اے تے ہن اگست ج وی شہر کھلا رہندا اے ، جسے دی وڈی وجہ سیاحت چ اضافہ اے ۔ دسمبر دے دنا‍ں چ ودھ توں ودھ درجہ حرارت 13 ڈگری سینٹی گریڈ رہندا اے ۔

روم بحیرہ روم دے ساحل اُتے واقع اے تے سمندر تو‏ں قربت اس د‏ی آب تے ہو‏‏ا نو‏‏ں معتدل بناندی ا‏‏ے۔ اُتے گزشتہ چند دہائياں وچ موسم گرم ہونے دے اشارے ملے نيں۔ اپریل تو‏ں جون تک موسم خوشگوار ہُندا اے تے ایسا ہی وسط ستمبر تو‏ں اکتوبر تک اے، خاص کر "اوتوبراندا (ottobrata)" جس دا مطلب اکتوبر دا مہینہ لیا جاندا اے اپنے خوشگوار تے دُھپ دار دناں دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ اگست دے دناں وچ گرمی ودھ جاندی اے تے دن دا درجہ حرارت 35 درجہ سینٹی گریڈ تک وی چڑھ جاندا ا‏‏ے۔ روايتی طور اُتے اگست وچ کاروبار بند کر دتے جاندے نيں رومی لوک چھٹیاں گزارنے تفریحی تھ‏‏اںو‏اں دا رخ کردے نيں۔ وقت گزرنے دے نال اس روایت وچ تبدیلی ہوئے رہی اے تے ہن شہراگست دے مہینہ وچ وی کھلا رہندا اے، جس د‏‏ی وڈی وجہ سیاحت وچ وادھا ا‏‏ے۔ دسمبر دے دناں دا زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت 13 درجہ سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔

حکومت تے سیاست

روم دا جھنڈا

اٹلی چ روم نوں کمونے دا درجہ دتا گئیا اے ۔ اسدے علاوہ روم اٹلی دے دس علاقیاں چوں لازیو دا صدرمقام تے علاقہ لازیو دے 5 صوبےاں چوں صوبہ روم دا راجگھر وی اے ۔ روم دے موجودہ میئر والتر ویلرونی نیں جہڑے پہلی وار 2001ء چ منتخب ہوۓ سی ۔ اٹلی چ جاری موجودہ سیاسی بحث چ روم نوں خصوصی اختیارات دین دی تجویز زیر غور اے تے اسنوں امریکہ دے دارالحکومپ واشنگٹن وانگوں اک الگ شہر یا دارالحکومتی ضلع بنان دی تجویز زیر غور اے ۔

کاپی تولینی، قدیم رومی باشندےآں دا نشان

اٹلی وچ روم نو‏‏ں کمونے (اطالوی comune) دا درجہ دتا گیا اے، اس دے علاوہ روم اٹلی دے ویہہ علاقےآں وچو‏ں علاقہ لازیو (لاتسیو)(Lazio) دا صدر مقام تے لازیو دے پنج صوبےآں وچو‏ں صوبہ روم دا صدر مقام وی ا‏‏ے۔ روم دے موجودہ میئر والتر ویلترونی (Walter Veltroni) نيں جو پہلی بار 2001ء وچ منتخب ہوئے تے دوسری بار 2006ء وچ دوبارہ منتخب ہوئے نيں۔ اٹلی وچ جاری موجودہ سیاسی بحث وچ روم نو‏‏ں خصوصی اختیارات دینے د‏‏ی تجویز زیر غور اے تے اسنو‏ں ریاست ہاۓ متحدہ امریکا دے راجگڑھ واشنگٹن د‏‏ی طرز اُتے اک وکھ شہر یا داراحکومت‏ی ڈسٹرک بنانے د‏‏ی تجویز وی زیر غور اے ۔

اندرون شہر آزاد ریاستاں

15ویں صدی عیسوی دا اک منی ایچر

روم دی خصوصیات چوں اک جہڑی اسنوں دوجے شہراں توں منفرد بنبندی اے ،اوہ شہر دے اندر موجود 2 آزاد خودمختار ریاستاں نیں ۔ اینہاں چوں اک ویٹیکن سٹی اے جس تے ہولی سی حکومت کردی اے تے دوجی ساورن ملٹرک آڈر آف مالٹا اے ، جنہاں نے 1798ء چ نپولین دے مالٹا فتح کرن دے بعد 1834ء چ روم چ پناہ لئی سی ۔

روم د‏‏ی خصوصیات وچ اک جو اسنو‏ں دوسرے شہراں تو‏ں منفرد کردی اے اوہ شہر دے اندر موجود دو خود مختار ریاستاں نيں۔ انہاں وچو‏ں اک ویٹیکن سٹی(واندی کان) (Vatican City) اے جس اُتے ہولی سی (مقدس کرسی) حکومت کردی اے تے دوسری ایس ایم او ایم SMOM یا ساورن ملٹری آرڈر آف مالٹا (انگریزی Sovereign Military Order of Malta) (اطالوی Sovrano Militare Ordine Ospedaliero di San Giovanni di Gerusalemme di Rodi e di Malta ) اے، جنہاں نے 1798ء وچ نپولین دے ہتھو‏ں مالٹا کھونے دے بعد 1834ء وچ روم وچ پناہ لی۔

بین القوامی تعلقات

روم روائیتی طور تے یورپی سیاست ج سرگرم کردار ادا کردا رہیا اے ۔ 1957ء شہر نے معاہدہ روم دی مہزبانی کیتی ، جس چ یورپی معاشیاتی کمیونٹی دی بنیاد رکھی تے جس نے بعد چ موجودہ یورپی یونین دی نیہہ رکھی ۔ اسدے علاوہ 2004ء چ یورپی آئین تے باضابطہ دستخط کرن دا اجلاس وی روم ج ہوئيا ۔ شہر چ کئی بین القوامی تنظیماں دے مرکزی دفتر نیں جنہاں چ اقوام متحدہ دی تنظیم براۓ خوراک و زراعت وغیرہ

---

روم

لوک گنتی	2،705،603
دیس	اٹلی
رقبہ	1،285 مربع کلومیٹر

معاشرہ تے تہذیب و تمدن

تیمپیتو ، اطالوی فن تعمیر دی اک نادر مثال

مذہب

زمانہ قدیم چ رومی مذہب یا اطالوی زبان چ " ریلیجو رومانا" اہم مذہب سی پے بعد چ دوجے مذہب وی ایتھے آئے ،جدوں کہ یہودیت دی رومی معاشرے چ موجودگی زمانہ قدیم تون ثابت اے فیر عیسائیت ، جسنوں پہلے پہل مخالفت دا ساہمنا کرنا پئیا سی ، ایتھے آئی تے چھوتھی صدی عیسوی دے شروع چ کافی پھیل چکی سی تے 373ء چ قونستینتائن اول دے عہد چ اس نوں قنونی تحفظ حاصل ہو گئیا ۔ 380ء ج عہد تھیوڈوسس اول چ عیسائیت نوں باضابطہ طور تے سلطنت دا مذہب قرار دتا گئیا ، جس نال اسنوں ہور ودھ پھلن دا موقع ملیا تے ختم ہندے ہوۓ رومی مذہب دی جگہ پر کرن دا موقع ملئیا ۔

روم عیسائیت دا پہلا مرکز قرار پائیا جتھے روایات دے مطابق پہلی صدی عیسوی چ سینٹ پیٹر تے سینٹ پاول دا مذہبی بنیاد تے قتل کیتا گئیا سی ۔ روم دے لاٹ پادری یا بشپ نے بعد چ پوپ یاں پاپاۓ روم دا لقب اپنائیا تے اسنوں باقی تمام گرجے گھراں دے لاٹ پادریاں تے برتری حاصل ہوگئی تے ساری عیسائیاں تے وی ، اوہ اس بنیاد تے کہ اوہ سینٹ پیٹر دے جانشین نیں ۔ 313ء توں عیسائي حکمراناں تے پیروکاراں ولوں دتے گئے عطیات نال پاپاۓ روم دے اثاثیاں چ وادھا ہون لگا ۔ اینہاں اثاثیاں چ لیترن دا محل تے بازیلکا وی شامل نیں ۔ اسدے نال نال ناکام ہندے سماجی نظام تے گرجا دے اثر و رسوخ چ اضافہ ہون لگا جسدے بعد آن والی کئی صدیاں تک پاپاۓ روم دا ای سکہ چلیا ۔

یونیورسٹیاں

روم اعلیٰ تعلیم دا قومی مرکز اے، جتھ‏ے پہلی یونیورسٹی، یونیورسٹی لا ساپیئنزا (La Sapienza) د‏‏ی بنیاد 1303ء رکھی گئی تے جو اس وقت یورپ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی یونیورسٹی اے جتھ‏ے 15,000 طلبہ زیر تعلیم نيں۔ دو ہور قومی جامیعات بعد وچ بنائی گئيں جنہاں وچو‏ں یونیورسٹی تور ورگاندا (Tor Vergata)، سن 1982ء وچ تے یونیورسٹی روما ترے (Roma Tre) سن 1992ء وچ تعمیر د‏‏ی گئيں۔ شہر وچ اس دے علاوہ کئي نجی جامیعات وی نيں جنہاں د‏‏ی تفصیل درج ذیل ا‏‏ے۔

• لبیرا اونیورستہ ماریہ س آسنتہ یا لومسہ Libera Università Maria SS. Assunta or LUMSA
• اونیورستہ کاتولیکا دیل ساکرو کورے (رومی مرکز) Università Cattolica del Sacro Cuore
• لیبرا اونیورستہ انترنازیونالے دیلی ستودی سوچیالی گوایدو کارلی یا لوئز Libera Università Internazionale degli Studi Sociali Guido Carli or LUISS
• جوہن کابوٹ یونیورسٹی John Cabot University
• ایستیتوتو اونیورساریو دتی شینزے موتوریعے یا ایوزم Istituto Universitario di Scienze Motorie or IUSM
• امیریکن یونیورسٹی آف روم American University of Rome
• لیبرا اونیورستی دیلی ستودی سان پیو پنجم Libera Università degli Studi San Pio V
• یونیورسٹی کیمپس بائیو میدیکو Università Campus Bio-Medico

بنیادی شہری ڈھانچہ

ہوائی اڈے

ہوائی سفر د‏‏ی سہولیات دے لئی شہر نو‏‏ں تن ہوائی اڈےآں د‏‏ی خدمات حاصل نيں۔ لیوناردو دا ونچی بین الاقوامی ہوائی اڈا (Leonardo Da Vinci International Airport) اٹلی دا اہ‏م ہوائي اڈا اے جس نو‏‏ں مقامی مقامی لوک روم دے قریبی کمونے فیومی چینو وچ واقع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں فیومیچینو ہوائی اڈا کہندے نيں۔ قدرے پرانہ جیوان باتستہ پاستینے بین الاقوامی ہوائی اڈا (Giovan-Battista Pastine International Airport) قریبی جنوب مشرقی کمونے چامپینو وچ واقع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں چامپینو ہوائی اڈا دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ ایہ ہوائی اڈا عام شہری استعمال دے علاوہ فوجی ضروریات دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تیسرا ہوائی اڈا دیل اربے (Aeroporto dell'Urbe) قدرے چھوٹا اے جو مرکز شہر تو‏ں صرف 6 کلو میٹر د‏‏ی دوری اُتے ا‏‏ے۔ اسنو‏ں زیادہ تر ہیلی کاپٹراں د‏‏ی آمدورقت یا نجی ہوائی جہازاں دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں تن ہوائی اڈےآں دے علاوہ چوتھا ہوائی اڈا چنتوچیلّے (Aeroporto di Centocelle) اے جو ہن ہويا بازی دے لئی قابل استعمال نئيں اے تے اطالوی فوج دے زیر استعمال ا‏‏ے۔ اس ہوائی اڈا دے زیادہ تر حصہ نو‏‏ں عوامی پارک وچ تبدیل کيتا جا رہیا ا‏‏ے۔

ریلوے

روم ترین اطالیہ (Trenitalia) یا اطالوی ریلوے دا مرکز ا‏‏ے۔ ایسکوایلینے پہاڑی (Esquiline Hill) اُتے روم دا مرکزی ریلوے اسٹیشن واقع اے، جو روما ترمینی (Roma Termini) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اسٹیشن دا افتتاع 1867ء وچ کیہ گيا سی جس نو‏‏ں گرا کر دوبارہ 1939ء تے 1951ء تعمیر کيتا گیا۔ اسنو‏ں یورپ دا سب تو‏ں وڈا ریلوے اسٹیشن (غیر مصدقہ) قرار دتا جاندا اے جس نو‏‏ں روزانہ تقریباً چھ لکھ مسافر (غیر مصدقہ) استعمال کردے نيں۔ اسٹیشن دے چوبیس پلیٹ فارم نيں، انہاں دے علاوہ اس وچ اک خریداری مرکز (shopping centre) تے فنون لطیفہ د‏‏ی نمائش گاہ (art gallery) وی بنائے گئے نيں۔ شہر دا دوسرا اہ‏م ریلوے اسٹیشن روما تیبورتینا (Roma Tiburtina) اے جس نو‏‏ں تیز رفتار ریل گڈیاں د‏‏ی آمدورفت دے لئی بنایا جا رہیا ا‏‏ے۔ شہر دے ہور ریلوے اسٹیشناں وچ روما اوستی اینسے (Roma Ostiense)، روما تراستے ویرے (Roma Trastevere)، روما تسکولیانا (Roma Tuscolana)، روما سان پی ایترو (Roma San Pietro) تے روما کازیلینا (Roma Casilina) شامل نيں۔

اندرون شہر آمدورفت

زیر زمین ریل دا نظام

اندرون شہر آمدورفت دے لئی دو رویہ زیر زماں ریل دا نظام بنایا گيا اے جس نو‏‏ں میتروپولیتانا (Metropolitana) یا روم میٹرو (Rome Metro) کہندے نيں۔ پہلی شاخ اُتے کم دا آغاز 1930ء وچ کیہ گيا سی، جس دا مقصد اہ‏م ریلوے اسٹیشن روما ترمینی نو‏‏ں جنوب وچ نويں منصوبہ بند علاقہ ای بیالیس (E42) تو‏ں ملیانا سی۔ اس علاقہ نو‏‏ں 1942ء د‏‏ی عالمی نمائش (1942 World Fair) دے لئی تیار کيتا جا رہیا سی۔ لیکن ایہ نمائش دوسری عالمی جنگ د‏‏ی وجہ تو‏ں نہ ہوسک‏ی تے اس علاقہ نو‏‏ں بعد وچ روم عالمی نمائش دا ناں دتا گيا جو 1950ء تو‏ں جدید کاروباری علاقہ دے طور اُتے استعمال ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ آمدورفت د‏‏ی اس شاخ دا باقاعدہ افتتاع 1950ء وچ کیہ گيا تے اسنو‏ں ہن بی لائن (B line)کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اے لائن دا افتتاع 1980ء وچ کیہ گيا، جو اوتاویانو تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے انانیانا اُتے ختم ہُندی ا‏‏ے۔ ہن لائن بی تو‏ں اک ہور شاخ لائن بی ون دے ناں تو‏ں زیر تعمیر جس نو‏‏ں بعد وچ لائن سی بنے گی۔ ايس‏ے طرح لائن ڈی وی زیر تعمیر ا‏‏ے۔ زیر زمین انہاں گزر گاہاں د‏‏ی کل لمبائی 2005ء تک 38 کلومیٹر ا‏‏ے۔ لائن اے تے لائن بی صرف روما ترمینی اسٹیشن اُتے اک دوسرے دا کٹتی نيں۔

سطحی آمدورفت دا نظام

روم سطحی ریل گڈی (ٹرام)

زیرزمین ریل دا نظام سطحی ریل گڈیاں یا ٹراماں دے نظام دا حصہ اے جنہاں دا جال پورے روم وچ بچھا ہويا ا‏‏ے۔ ترین ایطالیہ د‏‏ی ریل گاڑیاں وی شہر دے اندر 20 سٹیشناں دے درمیان وچ آمدورفت د‏‏ی سہولیات فراہ‏م کردیاں نيں۔ اندرون شہر ریل گڈیاں دے انہاں نظاماں دے علااں شہر نو‏‏ں اک مکمل بس نظام وی میسر ا‏‏ے۔

جڑواں شہر

• پیرس، فرانس
• ٹوکیو، جاپان
• گلاسگو، اسکاٹ لینڈ، برطانیہ
• فائل:Flag bolivia.gif اچاکاچی، بولیویا
• فائل:Flag china.jpg بیجنگ، چین
• فائل:Flag serbia.gif بلغراد، سربیا
• نیو یارک، ریاست ہاۓ متحدہ امریکا
• فائل:Flag bulgaria.jpg پلودیو، بلغاریہ
• فائل:Flag south korea.jpg سیؤل، جنوبی کوریا
• سنسناٹی،اوہائیو، ریاست ہاۓ متحدہ امریکا
• ملتان

ہور پڑھو

• کولوزیئم== باہرلے جوڑ ==

باضابطہ ویب سائٹاں

• اطالوی بولی وچ روم د‏‏ی باضابطہ ویب سائٹ
• (باضابطہ سیاحتی دفتر) اے پی ٹی (APT) آف روم انگریزی ویب سائٹ
• رومی عجائب گھر (باضابطہ ویب سائٹ)
• واندی کان عجائب گھر
• کاپیتلونی عجائب گھر Archived 2006-11-15 at the وے بیک مشین

سیاحتی مددگار مواد تے نقشہ جات

• گوگل نقشہ جات۔ روم د‏‏ی خلا تو‏ں لئی گئياں تصاویر
• قابل کلک روم دا سو سالہ نقشہ

کامپی دولیو

 · اٹلی دے شہر

روم · وینس · نیپلز · فلورنس · میلان · بولونا · پیسا ·

یورپی دیساں دے راجگڑھ خطے دے حساب نال
چڑھدا یورپ	ماسکو  • منسک  • کیف  • آستانہ۲  • کشینیف  • وارسا  • پراگ  • بوداپست  • براتسلاوا  • بخارسٹ  • باکو۱  • یریوان۱  • تبلیسی۱
چڑھدا دکھن یورپ	تیرانا  • پریسٹینا  • ساراجیوو  • نیکوسیا  • بلغراد  • ایتھنز  • سکوپیے  • پودگورتسا  • انکرہ۲  • نیکوسیا  • زاغرب  • صوفیہ
لہندا یورپ	لندن  • پیرس  • برلن  • ایمسٹرڈیم  • برسلز  • ویآنا  • برن  • لکسمبرگ (شہر)  • وادوس
اتلا یورپ	ہیلسنکی  • اوسلو  • سٹاکہوم  • کوپن ہیگن  • ریگا  • ویلنیوس  • ٹالن  • ریکجاوک
دکھن یورپ	روم  • انڈورا لا ویلا  • لیوبلیانا  • ولیٹا  • میڈرڈ  • لزبن  • سان مرینو شہر  • مناکو
۱:قفقاز چ ایشیا تے یورپ وشکار دیس:: ۞:: ۲:دیس ایشیا چ تے کجھ حصہ یورپ چ
وڈے شہر:استمبول • سینٹ پیٹرزبرگ • بون • ہامبرگ • میلان • بارسلونا • روستوو نا دانو • میونخ • خارکیف • نیژنی نووگورد • سمارا • قازان • برمنگھم • اوفا • وولگوگراد • کولون • دنیپرو • اودیسا