نیلا تارا قتل عام

ساکہ نیلا تار'
Operation Bluestar Aftermath on Akal Takht.jpg اکال تخت
تریخ 3–8 جون 1984 تھاں/ٹکانہ ہرمندر صاحب امرتسر، بھارت نتیجہ ٭جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ مارئا گیا اکال تخت اتے ہور بہت ساریا تریخی نوں بھاری نقصان کھاڑکوآں نوں دربار صاحب توں باہر کڈھیا اکتوبر وچ وزیراعظم اندرا گاندھی دا قتل 1984 سکھ مخالف دنگے
لڑاکے
* بھارتی فوج مرکزی ریزرو پولیس فورس باڈر سیکورٹی فورس پنجاب پولیس Supported by: برطانیہ سپیشل ہوائی سیوا	سکھ کھاڑکُو نہنگ راکھے
آگو
میجر جرنل کلدیپ سنگھ براڑ لیفٹینینٹ جرنل رنجیت سنگھ دیال لیفٹینینٹ جرنل کرشنامالک سندرجی پیٹر ڈے ل بلیرے	سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالا بھائی امریک سنگھ جرنل شبیگ سنگھ
طاقت
10،000 فوج آرمی، 175 قومی سرکھیا راکھے 700 سی۔ آر۔ پی۔ ایف دے جوان اتے بی ایس ایف 150 پنجاب پولیس دے جوان	175 – 200
موتاں تے نقصان
موتاں 136	140–؛200 ہور موتاں
492–؛5،000 موتاں عامَ لوکاں

ساکہ نیلا تارہ جاں آپریشن بلیو سٹار 3 – 5 جون 1984 نوں بھارتی فوج ولوں کیتی ہوئی سکھاں دے مذہبی تھاں ہرمندر صاحب، امرتسر صاحب تے فوجی کاروائی اے۔ اس ویلے بھارت دی وزیراعظم اندرا گاندھی سی ۔ سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالہ، بھائی امریک سنگھ مکتسر اتے جرنیل سبیگ سنگھ اس ویلے ہرمندر صاحب وچ شامل سن۔ ایہناں دے نال ہور وی بہت سارے سنگھ گردرارہ صاحب وچ سن۔ جناں نوں دہشت گرد کہہ کے فوج گردوارے چوں کڈھنا چاہندی سی ۔ اس فوجی کاروائی وچ بہت لوکاں دی جان گئی ۔

گھلوگھارا

سن 1984 وچ دربار صاحب گروہ وچ بھارتی فوج ولوں، جس نوں فوجی روایت مطابق نیلا تارہ ساکہ آکھیا گیا اے آزاد بھارت وچ کسے دھرم تھاں اندروں اکھوتی مجرماں نوں کڈھن لئی کیتی گئی سبھ توں وڈی کاروائی اے۔ مہان کوش مطابق گھلوگھارا دا مطلب تباہی، گارتی جاں سروناش اے۔ سری ہرمندر صاحب تے سری اکال تخت، گرو صاحبان ولوں اسارے صرف دو ہی پوتر استھان ہن۔

اتہاس کارن

امرتسر صاحب وکھے اپریل 1978 دے نرنکاری سکھ جھگڑے دے مقدمے دی تفتیش توں لے کے سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالا دی 20 ستمبر 1981 نوں مہتہ چوک وچ گرفتاری، دھرم لڑائی مورچہ 18 جولائی 1982 دی شروعات، ساکہ نیلا تارہ، بلیک-تھنڈر توں بعد سن 1997 تک لکھاری نے وکھ-وکھ عہدیاں تے پولیس اہلکار وجوں امرتسر بہت کجھ دیکھیا تے ہنڈھایا۔ سیاسی، پولیس تے پربندھکی افسراں ولوں ویلے سر بہتر کاروائی کرن وچ ورتی گئی ڈھلّ-مٹھّ تے سیاسی لااے دے لالچ کارن حالات بہت وگڑ گئے سن۔ اپریل 1978 نوں وساکھی والے دن نرنکاریاں ولوں شہر وچ کڈھیا جا رہا روس مارچ روکن لئی اکھنڈ کیرتنی جتھے دے کل میمبر سماگم وچ اجیت نگر سلتانونڈ گئے تے بھائی فوجا سنگھ وغیرہ نوں نال لے کے دربار صاحب توں اکٹھے ہو روائتی شستراں نال لیس ہو کے نرنکاری سماگم ول تر پئے۔ ٹکراؤ وچ 13 سکھ تے 4 ہوراں دی موت ہو گئی۔ اس دن مقدمہ تاں درج ہویا پر گرفتاری کوئی نہیں ہوئی۔ مقدمے دی سنوائی پنجاب توں باہر کرنال تبدیل ہو گئی۔ سارے دوشی بری کر دتے گئے۔ اس مقدمے وچ ویلے دی سرکار نے ہائی کورٹ وچ اپیل تک نہیں کیتی۔ سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالے تے اوہناں دے کجھ ساتھیاں نے سن 1978 وچ آتم رکھیا لئی ہتھیار خریدن واسطے لائسینس وی حاصل کیتے۔ اسے سال کانھپر تے ہور تھاواں اتے وی سکھ تے نرنکاریاں دے جھگڑے ہوئے۔ امرتسر نوں پوتر شہر اعلان کرن دی منگ نوں لے کے آل انڈیا سکھ سٹوڈینٹس فیڈریشن نے بھائی امریک سنگھ تے سنت بھنڈرانوالیاں دی اگوائی ہیٹھ 31 مئی 1981 نوں شہر وچ مارچ کرن دا اعلان کیتا۔ اس دے ردعمل وجوں سگرٹ بیڑی دے حق وچ 29 مئی 1981 نوں ہربنس لال کھنہ دی اگوائی ہیٹھ اک جلوس کڈھیا گیا۔ اس نال پوتر شہر دا مسئلہ دو فرقیاں وچ ونڈ دا کارن بن گیا۔ شہر وچ سگرٹ بیڑی دے کھوکھے وی ساڑے گئے۔ مندراں وچ گٔوآں دے سر تے گوردواریاں وچ سگرٹ بیڑیاں سٹیاں جان لگ پئیاں۔ تناؤ نوں ویکھ کے سرکار نے 2 جون 1981 نوں سارے لائسینسی ہتھیار جمع کرواؤن دے حکم دے دتے۔ دمدمی ٹکسال والیاں نے اپنے ہتھیار جمع نہ کروا کے اس حکم دی النگھنا کیتی۔ سنت جرنیل سنگھ خلاف اس بارے تھانا بیاس وچ مقدمہ درج ہویا۔ تفتیش ویلے پتہ چلیا کہ سنت جرنیل سنگھ نے کوئی لائیسینسی ہتھیار نہیں خریدیا۔

پنجاب تے قتل

نوں ستمبر 1981 نوں ہند خبراں گروپ دے مالک لالا جگت نرائن دے قتل کیس وچ دوشی موقعے تے ہی گرفتار ہو گیا سی۔ مقدمے وچ سنت جرنیل سنگھ دا ناں وی دوشی وجوں لکھیا گیا سی۔ اچّ ادھیکاریاں دے حکم مطابق اسیں وی مہتہ چونک وچ ناکہ بندی کر دتی امرتسر پولیس نوں پتہ چلیا کہ سنت جرنیل سنگھ دے گرفتاری وارنٹ جاری ہوئے ہن۔ گرفتاری لئی 20 ستمبر 1981 دی تاریک متھی گئی۔ پہلاں سنت جرنیل سنگھ تے اس دے ساتھیاں نوں چندو کلاں وچ گرفتار کرن دی کوشش کیتی تے جتھے دیاں بساں گڈیاں نوں اگّ لا دتی سی۔ سنت جرنیل سنگھ نوں لے کے لدھیانہ لئی چل پئے۔ گرفتاری لئی سرکار نے وڈا ادم کیتا پر سیاسی آگوآں دی وچولگی تے سنت جرنیل سنگھ نوں اکتوبر 1981 وچ مقدمہ چلا ئے بناں ہی رہاء کر دتا گیا۔بھائی امریک سنگھ اپنے کجھ ساتھیاں سمیت جھوٹھے مکدمے بارے روس ظاہر کرن لئی اتھے آ گیا۔ امریک سنگھ تے اس دے ساتھیاں نوں تھانے اندر دھارا 144 دی النگھنا کرن دے الزام وچ گرفتار کر لیا گیا۔ ٹھاہرا سنگھ تے امریک سنگھ دی رہائی لئی مورچہ شروع ہویا۔

شرومنی اکالی دال اتے ساکہ

شرومنی اکالی دل ستلج یمنا نہر دی اساری خلاف کپوری توں مورچہ چلا رہا سی جس نوں بند کر کے سنت جرنیل سنگھ نال مل کے 4 اگست 1982 توں سانجھا دھرم لڑائی مورچہ دربار صاحب امرتسر کمپلیکس توں شروع ہو گیا۔ اس دیاں منگاں آنندپور صاحب متے تے امرتسر نوں پوتر شہر قرار دینا، گربانی پرسارن لئی ریڈیو سٹیشن دی آگیا، ریلگڈی دا نہ امرتسر دے ناں تے رکھنا، چنڈی گڑھ، پنجابی بولی والے علاقے، بھاکھڑا ڈیم تے پانیاں دے مصلے خاص سن۔ اس کارن پولیس تے فیڈریشن دی آپس وچ سدھی لڑائی آرنبھ ہو گئی اتے پولیس افسراں دے قتل وی شروع ہو گئے۔ مرکز سرکار نے اس مورچے دے حل لئی 16-17 نومبر 1982 توں شرومنی اکالی دل دے آگوآں نال خفیہ میٹنگ کیتی سرکار تے دباء پاؤن لئی اکالی دل نے 4 اپریل 1983 نوں رستہ روکو تے 17 جون 1983 نوں ریل روکو تحریک کیتے جہناں وچ پولیس ہتھوں کئی لوک مارے گئے۔ پنجاب دی دربارا سنگھ سرکار برخاست کر کے 10 اکتوبر 1983 نوں سری بھیروں دتّ پانڈے نوں پنجاب دا گورنر لایا گیا۔ بھاری گنتی وچ سیما سرکھیا بل اتے سی۔آر۔پی۔ایفّ۔ وی پنجاب وچ تعینات کر دتی گئی۔ سکھ سٹوڈینٹس فیڈریشن نوں غیر-قانونی اعلان دتا گیا۔ دسمبر 1983 تک سنت ہرچند سنگھ لوگونوال اتے سنت جرنیل سنگھ بھنڈرانوالیاں وچ اختلاف انے ودھ چکے سن کہ سنت جرنیل سنگھ 15 دسمبر نوں گرو نانک نواس توں سری اکال تخت صاحب تھلے رہائش لے گئے۔ مرکز سرکار نے خاناتکمیل لئی ہی شرومنی اکالی دل دے آگوآں نال خفیہ بیسٹا میٹنگاں کیتیاں۔

ساکہ

پہلی جون 1984 نوں سی۔آر۔پی۔ایفّ۔ تے بی۔ایسّ۔ایفّ۔ نے دربار صاحب گروہ ول گل چلاؤنی شروع کر دتی۔ دو جون نوں جنرل گوری شنکر نوں سرکھیا صلاح کار لا کے پورے پنجاب وچ کرفیو لا دتا گیا اتے فوج نے نیلا تارہ آپریشن شروع کر دتا۔ دربار صاحب اندر اینٹی ٹینک گولے تے ہور بھاری اصلا پہنچ گیا۔ امرتسر دے خوفیا ڈیپارٹمنٹ دا افسر سدھے طور تے وی مرکز سرکار دے رابطہ وچ سی۔ دربار صاحب گروہ وچ جنرل شبیگ سنگھ نے مضبوط مورچابندی کیتی سی۔ چھ جون 1984 نوں سری اکال تخت صاحب نوں ڈھیہہ ڈھیری کرن تے سنت جرنیل سنگھ تے اوہناں دے ساتھیاں دی موت نال فوجی کاروائی کیتی۔ سرکاری انکڑیاں مطابق 136 فوجی مرے اتے 220 زخمی ہوئے اتے 492 شہری تے کھاڑکو مارے گئے۔ مرن والیاں وچ بہتے اوہ لوک سن جو سری دربار صاحب گرو ارجن دیوَ جی دا شہیدی پرب مناؤن لئی آئے سن۔ جودھپور جیل وچ لجائے گئے 379 بندےآں وچوں وی کئی بے گناہ عقیدت مند ہی سن۔ بوہتے کھاڑکو اتھوں کھسکن وچ کامیاب ہو گئے سن۔

ہور ویکھو

ہور ویکھو

• خالصتان
• خالصتان تحریک

حوالے