بالاکوٹ دی جنگ

سید احمد شاہ بریلوی، جنہاں دا نام جتھے بہادر کرکے چرچت سی، اتھے اس کرکے وی ودھیرے جانیا جاندا سی کہ انہاں وڈے مغل سلطنت دے وچ سرہند صوبے دے قاضی جاں ججّ رہے سن، پر جس ویلے بندہ سنگھ بہادر نے چپڑچڑی دے میدان وچ جت حاصل کرکے، صوبہ سرہند وجید خاں دے راج دا انت کر دتا سی اتے سرہند شہر دی اٹّ نال اٹّ کھڑکا دتی تاں اس ویلے سید احمد شاہ بریلوی دے پرکھے، بندہ سنگھ بہادر دے ظلم توں بچے رہن لئی، سرہند نوں چھڈّ کے اتر پردیش دے شہر بریلی وچ اپنا سر لکاؤنن واسطے چلے گئے سن۔

سید احمد شاہ بریلوی نوں، جوکہ وجید خاں اتے مغل سلطنت دا وفادار سن، من اندر بابا بندہ سنگھ بہادر اتے سکھاں دے خلاف، اس کرکے وڈا غصہ سی کہ بابا بندہ سنگھ بہادر اتے سکھاں نے، اوہناں دی صدیاں پرانی سلطنت نوں نیست و نابود کر دتا سی۔ اس کرکے بابا بندہ سنگھ بہادر دےقتل توں بعد، جدوں سکھ اک طرحاں اکھڑ چکے سن تاں سید احمد شاہ بریلوی سن 1826 وچ جہاد دا اعلان کر دتا اتے اوہ ہزاراں دی گنتی وچ جہادیاں نوں اکٹھے کرکے، صوبہ سرہند پہنچیا، جتھوں اسنے 1827 وچ مکمل روپ وچ جہاد دی شروعات کیتی۔ لیکن شروع وچ ہی اسنوں اکورا دے میدان وچ قلعہ خیرآباد کول سکھاں نال ٹکر لینی پئی۔ بے شکّ اس گھماسان دے لڑائی وچ سکھاں دا وی بہت بھارا نقصان ہویا، پر فتح سکھاں دے حصے آئی سی۔ اس توں پچھوں سن 1829 وچ پشاور اتے ہزارے وچ سید احمد شاہ بریلوی دیاں جھڑپاں سنگھاں نال ہندیاں رہیاں، پر 1830 وچ سید احمد شاہ بریلوی پشاور تے قبضہ کرن وچ کامیاب ہو گیا سی۔

اس توں بعد سید احمد شاہ بریلوی اتے سکھ دوواں نے آر پار دی لڑائی لئی من بنا لیا۔ سکھاں نے بالاکوٹ دے قلعے ساہمنے پہاڑی متیکوٹ تے ڈیرے لگا کے، اپنی قلعہ بندی کر لئی۔ اتہاسکار اسنوں سید احمد شاہ بریلوی نال آخری اتے بڑی بھیانک ٹکر وجوں لکھدے ہن۔ اس لڑائی وچ دوواں پاسیاں توں توپاں دے گولے ورے، جس کرکے سکھاں فوجاں دے دو جھنڈا بردار سردار مہاں سنگھ اتے سردار جوالا سنگھ مارے گئے۔ بھاویں ہور سپاہی جھنڈے اچے رکھن لئی اگانھ ودھدے راے، پر سردار جوالا سنگھ اتے سردار مہاں سنگھ دے قتل ہون کرکے، جدوں اک وار خالصائی نشان صاحب ڈگدے دسے تاں اس ویلے سید احمد شاہ بریلوی دے جہادی بڑے جوش وچ آ گئے اتے اوہناں نے ایہہ سوچ کے شاید، سکھ فوجاں دے حوصلے پست ہو گئے ہونگے، بالا کوٹ قلعے ’چوں باہر نکل کے سکھ فوجاں تے زوردار ہلاّ بولیا۔ پر سنگھاں نے وی اگوں پورے کمرکسے کیتے ہوئے سن، جہادی سنگھاں نوں اکھاڑ نہ سکے۔ اس ویلے سکھ فوجاں دے آگوُ سردار عطر سنگھ کالیانوالی اتے گرمکھّ سنگھ لامبے جہادیاں اگے کنکریٹ دی دیوار بنکے کھڑے ہو گئے۔ کجھ ویلے وچ ہی کنور شیر سنگھ وی شیر ورگا جوش لے کے میدانے جنگ وچ آ گرزے، جس نال سکھ فوج دے حوصلے ہور بُد ہو گئے۔ دوواں دھراں وچ تکڑی دے پلڑیاں ورگا اتراء چڑھاء ہون لگ پیا۔ پلاں وچ لاشاں دے ڈھیر لگ گئے اتے ہر پاسے تلواراں اتے ڈھالاں دے کھڑکن دی آواز سن رہی سی۔

کنور شیر سنگھ جہڑے کہ جنگی تعلیم دے وچ بڑے ماہر سن اتے اوہناں دی تلوار چلاؤن دی طاقت نوں سارے مندے سن۔ اس جنگ وچ کنور شیر سنگھ نے جنگ نوں جت دے پڑھاء ول لجان لئی، اچانک شیر ورگی پھرتی نال جھپٹدیاں سید احمد شاہ بریلوی نوں شہید کر دتا۔ اس ویلے سردار ہری سنگھ نلوآ وی میدان اے جنگ وچ زبردست ٹکر دے رہیا سی تاں اوہناں نے مولوی اسماعیل نوں شہید کر دتا۔ ایہہ ویکھ کے سکھاں دا زور ہور ودھ گیا، جس نال جہادیاں دے پیر اکھڑ گئے۔ اوہناں کول ہتھیار سٹّ کے بھجن توں بناں کوئی چارہ باقی نہ رہا۔ آہمو ساہمنے دوواں پہاڑی دے وچکار نیویں تھاں وچ لگبھگ 179 لاشاں پئیاں سن۔