برصغیر وچ زراعت دی تریخ
برصغیر وچ ٩٠٠٠ ق م تک پودے اگانے، فصلاں اگانے تے مویشی پالنے تے کھیتی باڑی کرنے دا کم شروع ہوئے گیا سی۔ جلد ہی اس جگہ دے لوکاں نے اک منظم زندگی گزارنا شروع دی تے زراعت دے لئی اوزار تے تکنیکاں تیار کر لین۔ دہرا مون سون دی وجہ توں اک ہی سال وچ دو فصلاں لی جانے لگاں۔ اس دے نتیجے وچ ، ہندوستانی زرعی مصنوعات نے اس وقت دے تجارتی نظام دے ذریعے عالمی منڈی تک پہنچنا شروع ہوئے گئياں۔ دوسرے دیشاں توں وی کچھ فصلاں بھارت وچ آئیاں ۔ پودےآں تے جانوراں دی پوجا وی دی جانے لگی کیونجے زندگی دے لئی انہاں دی اہمیت نوں سمجھیا گیا۔
تعارف
[سودھو]ہندوستان وچ پتھر دے زمانے وچ کِنّی تے کس طرح زراعت دی ترقی ہوئی اس دے بارے وچ کوئی اطلاع نئيں اے۔ لیکن وادی سندھ دی رہتل دے آثار قدیمہ دی کھدائی دے وسیع پیمانے اُتے شواہد موجود نيں کہ ،ایتھے پنج ہزار سال پہلے زراعت بہت اعلیٰ درجے دی حالت وچ سی تے لوک اناج دی شکل وچ محصول وصول کررہے سن ۔ ایہ اندازا آثار قدیمہ دے ماہرین موہنجوڈارو وچ پائے جانے والے وڈے کمرےآں دی بنیاد اُتے کردے نيں ،کہ اوتھے توں کھدائی وچ گندم تے جو دے نمونےآں ملے نيں ،جو اس علاقے وچ انہاں دناں وچ انہاں دی بوائی دے ثبوت نيں۔ اوتھے توں پائے جانے والے گندم دے دانے ٹریٹیکم کومپیکٹم(Triticum Compactum) یا ٹریٹیکم سپیروکوکوم(Triticum sphaerococcum) جنس دے نيں۔ پنجاب وچ ہن وی انہاں دونے قسم دی گندم کاشت کيتی جاندی اے۔ ایتھے توں ملیا جو اوہ ہارڈیم ویلگیر (Hordeum Vulgare) جنس دا اے۔ ايسے جنس دا جَو مصر دے اہرام وچ وی پایا جاندا اے۔ انہاں دناں وچ کپاس ، جس دے لئی سندھ حالے تک جانیا جاندا اے ، وافر مقدار وچ پیدا ہُندی سی ۔
ہندوستان دے باشندے آریا زرعی کماں توں پوری طرح واقف سن ، اس دی ویدک ادب وچ واضح طور اُتے عکاسی ہُندی اے۔ رگوید تے اتھر وید وچ زراعت توں متعلق متعدد اشلوک نيں ، جنہاں وچ زرعی آلات تے زرعی عمل دے تعارف دا ذکر اے۔ رگوید وچ ، اک ریتھا (7.57–4) اے ، جس دا مقصد کھیتراپتی ، سیندا تے شناسیر اے ، جو ویدک آریائیاں دے زرعی علم نوں ظاہر کردا اے۔
- شنں واہا: شنں نر: شنں کرشتو لاںگلم।
- شنں ورترا بدھینتاں شنمشٹرامدںگیہ۔۔
- شناسیراوماں واچں جشیتھاں ید دوی چکریو: پے:۔
- تینے مامپ سنچتں۔
- ارواچی سبھگے بھو سی تے وندامہے توا۔
- یتھا نہ: سبھگاسسی یتھا نہ: سپھلاسسی۔۔
- اندر: سیتاں نی گرہ نا تو تاں پوشانو یچھت۔
- سا نہ: پیسوتی دہامترامتراں سمام۔۔
- شنں نہ: پھالا وی کرشنتو بھومں۔۔
- شنں کیناشا ابھی ینتو وا ہے:۔۔
- شنں پرجنیو مدھنا پیوبھی:۔
- شناسیرا شنمسماسو دھتم
اک ہور ریچا توں ظاہر ہُندا اے کہ اس وقت کاشت ہل چلیا کے کيتی جاندی تھی۔
- ایوں ورکینشونا وپنتیشں
- دہنتا منشائے دسترا۔
- ابھدسیں وکرینا دھمنتورو
- جیوتشچکرتھراریہ۔۔
اتھر وید توں ایہ معلوم ہُندا اے کہ جو ، دھان ، دالاں تے تل اس وقت دی اہم فصلیاں سن۔
- وراہیمتں یو مت متھو
- ماشمتھوں ولم।
- ایش واں بھاگو نہ تو رندھییائے
- دن تو ماہسشٹں پترں ماترنچ۔۔
اتھر وید وچ کھاد دے استعمال دا وی اشارہ اے ، جس توں ظاہر ہُندا اے کہ لوک کھاد نوں زیادہ خوراک پیدا کرنے دے لئی استعمال کردے سن ۔
- سنجگمانا اببھیشیرسمن
- گوشٹھں کرشنی۔
- ببھرنتی سوبھیں۔
- مدھونمیوا اپیتن۔۔
گرہیہ تے شروت سوتراں وچ زراعت توں متعلق مذہبی کماں دا تفصیل توں ذکر کیتا گیا اے۔ اس وچ ، بارش دے برسنے دے اصول اُتے تبادلہ خیال تاں کیتا ہی گیا اے ، ایہ وی دسیا گیا اے کہ کس طرح کھیت وچ موجود اناج نوں چوہےآں تے پرندےآں توں بچایا جائے۔ زراعت توں متعلق بوہت سارے لفظ پانینی دی اشٹھایی وچ زیر بحث آئے نيں ، جو اس وقت دے زرعی نظام دے بارے وچ معلومات فراہم کردا اے۔
رگویدک دور توں ہی ہندوستان وچ زراعت اک خاندانی صنعت رہیا اے تے بہت کچھ اج بھیاس دا روپ اے۔ لوکاں نوں زراعت دے متعلق جو تجربات ہُندے رہیاں نيں انہاں نوں وے اپنے بچےآں نوں دسدے رہے نيں تے انہاں دے تجربات لوکاں وچ عام ہُندے رہے نيں۔ انہاں تجربات نے آخر کار کہاوتاں تے محاوراں دی شکل اختیار کرلئی جو کچھ لسانی ماہرین دے بیچ کِسے نہ کِسے زرعی پنڈت دے ناں توں مشہور نيں تے کساناں دی بولی اُتے عام نيں۔ ایہ ہندی بولنے والےآں وچ گھاگھ تے بھڈری دے ناں توں مشہور اے۔ اس دے ایہ تجربات جدید سائنسی تحقیق دے نقطہ نظر وچ کھرے اترے نيں۔
ایہ وی دیکھو
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- پائیدار زراعت دا قدیم ہندوستانی تصور
- ایشین ایگری ہسٹری فاؤنڈیشن Archived 2012-11-20 at the وے بیک مشین
- بھارت وچ زرعی سائنس دی روشن روایت Archived 2012-01-05 at the وے بیک مشین (ہندوستان فخر)
- ہندوستانی زراعت: کل ، اج تے کل
- ویران زرعی ہندوستان دی کاشت کاری (ارون ڈکے)
- نویدرشنم: گھریلو ملازم دی سیج فارمنگ Archived 2019-12-09 at the وے بیک مشین
- شمال مشرق وچ زرعی ترقی توں متعلق ورکنگ گروپ دی رپورٹ Archived 2013-04-07 at the وے بیک مشین
- to_300_ ہر سال 200 توں 300 سال پہلے ہندوستان وچ کاشتکاری تے کساناں دی پہلی پوزیشن
- ہندوستان زراعت وچ ہمیشہ اک پیش پیش رہیا اے (سائنسی انڈیا)