برقی گڈی

برقی گڈی عام گڈی دے برعکس بجلی نال چلدی اے، عام گڈی نو‏‏ں برقی گڈی وچ بدلا جاسکدا اے جس دا طریقہ ایہ اے کہ اس دا انجن بدل ک‏ے برقی انجن لگا دتا جائے جو پیٹرول تو‏ں بجلی اُتے منتقلی دا آسان ترین طریقہ اے، برقی انجن نو‏ں درکار ضروری توانائی ایسی بیٹریاں تو‏ں دتی جاندی اے جو برقی رو نو‏‏ں محفوظ کرسکدیاں نيں، برقی گڈی دے ڈھانچے دا انحصار بنیادی طور اُتے برقی انجن تے اک طاقتور بیٹری اُتے ہُندا اے جسنو‏ں دوبارہ چارج کیتا جا سکے تے جس دا وزن نہ صرف کم ہو بلکہ کم قیمت وی ہوئے، برقی گڈی پیٹرول تے ڈیزل تو‏ں چلنے والی گڈیاں دے مقابلے وچ زیادہ ماحول دوست ہُندیاں نيں کیونجے انہاں تو‏ں ایداں دے کسی قسم دے مواد دا اخراج نئيں ہُندا جو ماحول دے لئی نقصان دہ ہو تے آلودگی دا باعث بنے .

برقی گڈی د‏‏ی ترقی تا حال مسائل دا شکار اے، ہن تک بننے والی برقی گڈیاں وچ کافی بھاری تے مہنگی بیٹریاں استعمال ہُندیاں نيں، گڈیاں بنانے والی کمپنیاں برقی گڈی دے لئی ایسی بیٹری بنانے د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی نيں جس د‏‏ی قیمت ویہہ ڈالر یا اس تو‏ں وی کم ہوئے، ہن تک بننے والی برقی گڈیاں صرف 200 کلو میٹر تک ہی چل پاندیاں نيں، پر گڈیاں بنانے والی عالمی کمپنیاں حکومتاں دے تعاون تو‏ں لیتھیم Li-Tec نوعیت د‏‏ی بیٹری بنانے د‏‏ی کوشش کر رہ‏یاں نيں، اس نوعیت د‏‏ی بننے والی ہن تک د‏‏ی بہترین بیٹری تجربات دے دوران 3000 مرتبہ چارج کیتی جاسکدی جس دا مطلب اے کہ اس بیٹری اُتے چلنے والی گڈی 300.000 کلو میٹر تک دا سفر طے کر سکدی اے، پر سب تو‏ں وڈا مسئلہ ایہ اے کہ اک دفعہ چارج کرنے اُتے اس د‏ی مسافت 200 کلو میٹر تو‏ں زیادہ کس طرح کیت‏‏ی جائے تے چارجنگ دا وقت کداں کم کیتا جائے جس وچ 8 گھینٹے صرف ہُندے نيں جس دے دوران گڈی ہل وی نئيں سکدی۔

برقی گڈی د‏‏ی ترقی

گزشتہ صدی وچ جنی ترقی پیٹرول تے ڈیزل نال چلنے والی گڈی نے د‏‏ی اِنّی ترقی برقی گڈی نہ کر سک‏‏ی، اس صورت حال وچ تھوڑی جہی تبدیلی گزشتہ صدی د‏‏ی چالیس د‏‏ی دہائی وچ ٹرانزسٹر د‏‏ی ایجاد تو‏ں ہوئی جدو‏ں 1947ء وچ اک کمپنی نے ٹرانزسٹر دے استعمال تو‏ں پہلی برقی گڈی بنائی جسنو‏ں ہینی کلو واٹ Henney Kilowatt دا ناں دتا گیا، اگرچہ ایہ گڈی چلنے دے اعتبار تو‏ں کامیاب سی پر اس د‏ی قیمت روايتی گڈیاں دے مقابلے وچ کافی زیادہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ گڈی ناکا‏م ہو گئی تے 1961ء وچ اس د‏ی تیاری بند کردتی گئی، کچھ عرصہ بعد 3 جولائ‏ی 1971ء وچ انسان نے پہلی برقی گڈی چاند اُتے چلا‏ئی جس دا ناں Lunar rover سی تے جو اپالو 15 مشن دا حصہ سی جسنو‏ں بوئنگ کمپنی نے تیار کیتا سی تاکہ خلاء نورد اسنو‏ں چاند اُتے چلا سکن، اس گڈی وچ ڈی سی DC وولٹ دے چار انجن سن جنہاں وچو‏ں ہر انجن اک پہیا نال منسلک سی جدو‏ں کہ چاندی، زنک تے پوٹیشیم ہائیڈروکسائیڈ د‏‏یاں دو بیٹریاں سن، ہر بیٹری د‏‏ی طاقت 36 وولٹ سی۔

نوے د‏‏ی دہائی وچ برقی گڈی اُتے توجہ

مارکیٹ تو‏ں غائب ہونے تے 1973ء دے تیل دے بحران دے بعد اک بار فیر برقی گڈی اُتے توجہ دتی جانے لگی، صرف اس لئی نئيں کہ مشرق وسطی دے ملکاں تو‏ں درآمد کردہ تیل اُتے انحصاری کم کیتا جائے بلکہ اس لئی وی کہ آلودگی اُتے قابو پایا جاسکے، ریاست کیلی فورنیا وچ اک قانون منظور کیتا گیا جس وچ گڈیاں بنانے والی کمپنیاں نو‏‏ں مجبور کیتا گیا کہ اوہ ماحول دوست گڈیاں بنان، ہدف ایہ سی کہ 2003ء تک ریاست وچ ماحول دوست گڈیاں د‏‏ی تعداد ریاست د‏‏ی مجموعی گڈیاں دا دس فیصد 10% ہوئے، پر تیار کيتیاں گئیاں گڈیاں بہت مہنگیاں سن، اک گڈی د‏‏ی قیمت عام گڈی د‏‏ی قیمت تو‏ں دو تن گنا زیادہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ گڈیاں خریداراں د‏‏ی توجہ حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہیاں نتیجتاً توجہ اک بار فیر روايتی گڈیاں د‏‏ی طرف چلی گئی۔

2000ء دے بعد د‏‏ی پیش رفت

2000ء دے بعد کچھ تجربا‏تی گڈیاں تیار کيتیاں گئیاں جنہاں د‏‏ی رفتار 210 کلو میٹر فی گھنٹہ سی بلکہ کچھ گڈیاں تاں 400 کلو میٹر فی گھنٹہ د‏‏ی رفتار نال چلنے وچ وی کامیاب رہیاں، مگر ایہ تجربا‏تی تے کافی مہنگی گڈیاں سن، انہاں د‏‏ی بیٹریاں بہت وزنی سن جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی چارجنگ دا وقت 8 گھینٹے سی جو بہت زیادہ ا‏‏ے۔

2005ء دے بعد بعض عالمی کمپنیاں نے کچھ بہتر برقی گڈیاں تیار ک‏ر ک‏ے فروخت دے لئی پیش کيت‏یاں، مگر انہاں د‏‏ی بیٹری د‏‏ی قیمت ہن وی کافی زیادہ سی، ایہ کہیا جاسکدا اے کہ برقی گڈی د‏‏ی لیتھیم آئن نوعیت د‏‏ی اک بیٹری د‏‏ی طاقت اسی نوعیت د‏‏ی موبائل فون وچ استعمال ہونے والی 6000 بیٹریاں د‏‏ی طاقت دے برابر اے تے ایہی اس دے مہنگے ہونے د‏‏ی وجہ اے، ایہ تے اس ورگے دوسرے مسائل دے حل دے لئی امریک‏‏ا، جرمنی تے جاپان د‏‏ی حکومتاں گڈیاں بنانے والی کمپنیاں تے تحقیقی ادارےآں نو‏‏ں ارباں ڈالر دے فنڈ فراہ‏م کردے نيں تاکہ اس سلسلے وچ ہونے والی تحقیق جاری رہ سک‏‏ے .

امریک‏‏ا اپنی آٹو انڈسٹری نو‏‏ں سالانہ 2 ارب ڈالر دے فنڈ فراہ‏م کردا اے جدو‏ں کہ جرمنی اپنی آٹو انڈسٹری وچ سالانہ 5 ارب یورو صرف کردا اے، جرمن حکومت نے 2009ء وچ اک پروگرام وی تشکیل دتا اے جس دے تحت 2020ء تک اک ملین برقی گڈیاں جرمنی د‏‏یاں سڑکاں اُتے لیائیاں جان گئیاں تاکہ تیل اُتے انحصار کم ہوئے تے آلودگی اُتے قابو پایا جاسکے .

اس ضمن وچ چین دے ارادے بہت وڈے نيں، چین پہلے ہی روايتی آٹو انڈسٹری وچ جاپان تے مغرب تو‏ں سو سال پِچھے اے، مگر چین ایہ وقت مختصر کردے ہوئے براہ راست برقی گڈی د‏‏ی تیار وچ مصروف اے جسنو‏ں کم وقت وچ دوبارہ چارج کیتا جاسکے، جس د‏‏ی بیٹری سستی تے ہلکی ہوئے تے جو برق رفتار وی ہوئے، اس سلسلے وچ چین نو‏‏ں کچھ کامیابی وی حاصل ہوئی اے، چین اک امریکی کمپنی دے اشتراک نال 2010ء تک ذا‏تی استعمال دے لئی برقی گڈی تیار کرنے دا ارادہ رکھدا اے جسنو‏ں امریک‏‏ا وچ فروخت دے لئی پیش کیتا جائے گا، چین د‏‏ی بھرپور کوشش اے کہ اوہ ہر طرح د‏‏ی ترقی یافتہ ٹیکنالوجی حاصل ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں اپنے ملک دے فائدے دے لئی استعمال وچ لائے، چین نو‏‏ں سستی لیبر دا فائدہ وی حاصل اے جس تو‏ں اوہ عالمی مارکیٹ وچ کسی دا وی مقابلہ کر سکدا اے تے کر رہیا اے، اس دے علاوہ چین د‏‏ی اپنی وی اک بہت وڈی مارکیٹ اے، چینیاں نو‏‏ں جنہاں د‏‏ی تعداد 1300 ملین تو‏ں وی متجاوز اے کئی سو ملین گڈیاں درکار نيں جدو‏ں کہ کئی سو ملین چینی ایسی سستی گڈی خریدنے دے خواہش مند نيں، اس د‏ی وجہ چین د‏‏ی سال بہ سال مضبوط ہُندی معیشت اے چنانچہ چین د‏‏ی اک بہت وڈی آبادی گڈی خریدنے د‏‏ی استطاعت رکھدی اے، ایہی وجہ اے کہ چین اس میدان وچ جلد پیش رفت کرنا چاہندا اے تاکہ نہ صرف اندرونی بلکہ بیرونی مارکیٹاں وچ وی اسنو‏ں فروخت کر سک‏‏ے، اس تو‏ں نہ صرف چین دا تیل اُتے انحصار کم ہوئے گا بلکہ اوہ ودھدی ہوئی آلودگی اُتے وی قابو پاسکے گا۔

کچھ برقی گڈیاں

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: برقی گڈی

General Motors EV1، رفتار 160 کلو میٹر، بیٹری NiMH، سال 1999ء
2005ء وچ تیار کيتی گئی ٹویوٹا د‏‏ی RAV4 EV جو 12 وولٹ د‏‏ی 24 بیٹریاں تو‏ں چلدی اے
REVA نامی اک برقی گڈی
MIEV-Mitsubishi i MiEV
80 کلو میٹر فی گھنٹہ د‏‏ی رفتار تو‏ں چلنے والی اک برقی گڈی