بلب
بلب مصنوعی چانݨ دا اک قمقما ہُندا اے۔ پراݨے بلباں وچ ٹنگسٹن دا اک باریک سپرنگ بجلی دی مدد نال چانݨ کردا اے تے ایہدا باہرلا گھیرا شیشے دا بݨیا تے شکل گولائی آلی ہُندی اے۔
ایل ای ڈی بلب
[سودھو]موجودہ زمانے وچ برقی ٹیکنالوجی نے بہت ترقی کرلئی اے۔ ہُݨ ایل۔ای۔ڈی بلب بݨ گئے نیں۔ ایہناں دا چانݨ بوہتا اے تے ایہ گھٹ بجلی لیندے نیں۔
آغاز
[سودھو]بجلی دے بلب پہلی وار 19ویں صدی دی شروعات وچ کتے-کتے ورتے جانے شروع ہوئے سن۔ ایہناں دی بناوٹ وچ سودھاں اتے بجلی دی پیداوار توں بعد 19ویں صدی دے اخیر وچ ایہناں دی ورتوں وڈے پیمانے تے ہون لگی۔
بجلی دے بلب وچ اک پتلا فلامینٹ (تار) ہندا اے جیہدے وچوں بجلی لنگھاؤن تے ایہہ گرم ہو جاندی اے تے روسنی پیدا کردی اے۔ بلب وچ فلامینٹ نوں کچّ نال ڈھکیا ہندا اے تاں کہ ماحول وچلی آکسیجن فلامینٹ دے رابطہ وچ نہ آوے کیونکہ اجیہا ہون تے فلامینٹ کمزور ہو کے چھیتی خراب ہو جاندا اے۔ اجکلھ ورتے جان والے بلباں وچ آرگون جاں نیون گیس کچّ دے اندر پائی جاندی اے، جس نال فلامینٹ دی روشنی وچ وادھا ہندا اے۔
بلب وچوں روشنی دی پیدائش
[سودھو]دنیا دا سبھ توں پہلا بجلی نال جگن والا بلب امریکی سائنسی تھامس ایڈیسن ولوں 1878 وچ بنایا گیا سی۔ س بلب نوں بناؤن لی اوہناں س نیم دی پالنا کیتی کہ روشنی اتے تاپ ادوں پیدا کیتے جا سکدے ہن، جدوں تار وچوں بجلی توانائی نوں لنگھایا جاندا اے۔ دراصل بجلی دا بلب بجلی توانائی نوں تاپ اتے روشنی دی توانائی وچ بدل دندا اے۔ ایڈیسن ولوں استعمال کیتے گے بلب وچ 'پلیٹینم' دی بہت ہی بریک تار دا استیمال کیتا گیا سی۔ جدوں س تار دے دوویں سریاں نوں بجلی دی سپلای نال جوڈیا گیا تاں ہ لال-گرم ہو گی اتے چمکن لگی۔ ایڈیسن ولوں بناے گے بلب زیادہ لوکپری نہیں ہو سکے، کیوں کہ اس ویلے 'پلیٹینم' دی تار بہت مہنگی سی۔
اس توں کجھ ویلے بعد بجلی بلب وچ ورتے جان والے 'پھلامینٹ' دی ورتو کیتی گی۔ بعد وچ 'ٹنگسٹن' اتے 'ٹینٹالم' دھاتاں توں بنے 'فلامینٹ' ورتے جان لگے، کیوں کہ نھا دھاتوآں دا پگھلاؤن درجہ کافی اچا سی۔ س لئی انھاں توں بنے 'فلامینٹ' آسانی نال نہیں چلدے سن۔
جدید لیکٹرک بلب وچ 'کالیڈّ ٹنگسٹن فلامینٹ' نوں کچّ دے کّ بلب وچ سیل کیتا جاندا اے۔ فلامینٹ دے دوویں سریاں نوں اک موٹی تار نال کٹھیاں جوڈیا جاندا اے۔ ہ موٹی تار کچّ دے پلرز وچوں لنگھدی اے۔ نھا تاراں دے دوجے سرے کانٹیکٹ پیڈس دے نال سولڈر کیتے گے ہندے ہن۔ دوویں سریاں نوں کّ-دوجے دے رابطہ وچ آؤن توں بچاؤن لی دھاتو دی کیپ وچ 'نسلیٹنگ' مادہ بھریا جاندا اے۔ اخیر وچ بلب وچوں ہوا کڈھ کے سنوں آرگن اتے نائیٹروجن گیساں دے مرکب نال بھر دتا جاندا اے۔ س طرحاں فلامینٹ توں دھاتو دا واشپیکرن نہیں ہندا اتے ایہ پگھلن توں بچیا رہندا اے۔ ایہ مرکب بلب دی کارکردگی وی ودھاؤندا اے۔ جدوں فلامینٹ توں لیکٹرک کرنٹ لنگھایا جاندا اے، پہلاں ایہ لال-گرم ہو جاندا اے اتے پھر سفید۔ ایہ چمکدا ہویا سفید 'فلامینٹ' سانوں روشنی دندا اے۔ بلب دی طاقت نوں 'واٹس' وچ ناپیا جاندا اے۔ [۱]
قِسماں
[سودھو]بلب کئی قسما دے ہندے نیں:
- فلامینٹ تار والے بلب - ایہہ سبھ توں عامَ قسم قسم دے بلب ہن۔ ایہناں دی روشنی پیلی ہندی اے اتے صلاحیت سبھ توں گھٹ ہندی اے۔
- 'ہیلوجن بلب' - ایہہ عامَ فلامینٹ والے بلب ہی ہندے ہن، پر ایہناں وچ تھوڑی مقدار وچ ہیلوجن گیس ہندی اے جو ٹنگسٹن فلامینٹ نال پرتکریا کر کے زیادہ روشنی پیدا کردے ہن۔ ایہہ پہلی قسم دے بلباں دا سودھیا ہویا روپ ہن اتے ایہناں دی صلاحیت وی زیادہ ہندی اے۔
- گیس ڈسچارج بلب (gas discharge lamp) - اس قسم دے بلباں وچ فلوروسینٹ بلب آؤندے ہن۔ ایہہ بلب بجلئی توانائی دی بہت گھٹ کھپت کردے ہن اتے ایہناں دی صلاحیت عامَ بلباں نالوں بہت زیادہ ہندی اے۔ ایہناں دی روشنی دودھیا سفید ہندی اے۔ ایہناں دا ہور سدھریا ہویا روپ کومپیکٹ فلوروسینٹ بلب ہن۔ ایہہ بجلئی توانائی دی گھٹ کھپت کر کے اجکلھ عام ورتے جاندے ہن۔
- روشنی چھڈن والے ڈائیوڈ (light-emitting diode) - ایہناں وچ روشنی پیدا کرن والے ڈائیوڈ ورتے جاندے ہن۔ ایہناں دی صلاحیت فلوروسینٹ بلباں نالوں وی زیادہ ہندے ہن۔
تریخ
[سودھو]- سننّ 1860 وچ سر جوزف ولسن سوین نے کاربن پیپر توں بنیا فلامینٹ جگا لیا پر چھیتی ہی بل کے ختم ہو گیا۔
- 1878 وچ اس نے انگلینڈ وکھے نواں بلب جو تھوڑھا جیہا سدھریا روپ سی۔
- 1879 وچ تھامس ایلوا ایڈیسن نے 1500 گھنٹیاں تک روشنی دین دے بلب بناؤن وچ کامیاب رہا۔
- 1881 وچ ایل ایچ لیٹیمر نے کاربن فلامینٹ دا پیٹینٹ کروایا۔
- 1882 وچ ایل ایچ لیٹیمر نے کاربن فلامینٹ دے اساری تے پیداوار دا تاریکا وی پیٹینٹ کروا لیا سی۔
- 1903 وچ ڈبلیو آر وٹنی نے بلب اندر موجود فلامینٹ نوں جگن ویلے کالا ہون توں کویں روکیا جاوے۔
- 1910 وچ ولیئم ڈیوڈ کولیج نے ٹنگسٹن دے فلامینٹ دی کاڈھ کڈھی جو دوجے فلامینٹاں دے مقابلے لمے ویلے تک جگدا سی۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Ozzie Zehner (2012)۔ "Promises and Limitations of Light Emitting Diodes"۔ اخذ شدہ بتاریخ 20 مئی 2012
ہور دیکھو
[سودھو]