بنساولیناما دساں پاتشاہیاں کا

بنساولیناما دساں پاتشاہیاں کا ( شاعری ) کیسر سنگھ چھبر دی لکھی ایہہ رچنا سکھ اتہاس دا اک بہو-مشہور گرنتھ اے ۔ اس وچ کل چوداں چرن ہن اتے شاعری دی پدھر انی سادہ اے ۔ پہلے دساں وچ دس گرو صاحبان دا ذکر اے ۔ گیارھویں وچ بندہ سنگھ بہادر دے کارنامیاں اتے جھات پائی گئی اے ۔ بارھویں وچ بابا جیت سنگھ دا اتے تیرھویں وچ ماں صاحب دیوی دا تذکرہ دتا گیا اے ۔ چودویں چرن وچ ہم عصر سکھاں دی حالت اتے جھات پائی گئی اے ۔ اس دا دسواں چرن سبھ توں وڈا ( 737 پد ) اتے ستواں سبھ توں چھوٹا ( 18 پد ) اے ۔ کل پد-گنتی2563 اے ۔ اس دی مڈھلی اکتی وچ اس دا ناں ‘ بنساولیناما دساں پاتشاہیاں کا’ لکھیا اے ، پر 14ویں چرن ( چھندانک 399 ) وچ اس نوں ‘ کرسی نامہ’ وی کیہا گیا اے ۔ اس دی رچنا اندرلی گواہی مطابق سن 1826 بِکرمی ( 1769ء ) وچ ہوئی سی ۔

انج تاں بھاویں اس وچ کئی اہم گلاں کہیاں گئیاں ہن ، پر دو خاص الیکھیوگ ہن ۔ اک ایہہ کہ اس وچ واقعے نال متعلق سنّ/سمت بہت ادھک دتے گئے ہن ۔ شاعر مطابق اس پاس گرو گوبند سنگھ جی دے خزانے دی اک ‘ وحی ’ سی جس توں اس نے سمتاں آدی دا ویروا حاصل کیتا سی— سو تس دسوے پاتساہ دے خرچ خزانے دی وحی آہی میرے پاس ۔ سمت دن کچھ اپروں دیکھ لکھے طاس ۔ ( 14/189-90 ) । ایہناں سمتاں بارے سکھ سماج وچ دو مت پرچلت ہن ۔ اک مت مطابق اس وچ دتی سامان اتے سمت اپرمانک ہن ۔ اس مت دا پرمکھ پروکتا گیانی مہاں سنگھ ( اڈیٹر— ‘ خالصہ سماچار’ ) اے جس نے اپنی کتاب ‘ پرم پوتر آدی بیڑ دا سنکلن -کال’ وچ اس دے سمتاں نوں سندگدھ دسیا اے ۔ دوجے مت والے اس دے سمتاں نوں پرمانک مندے ہویاں اپنے وچاراں دی تائید لئی پیش کردے ہن ۔ ایہناں وچ بھائی رندھیر سنگھ ( گرودوارہ انسپیکٹر ) پرمکھ اے ۔ انج اس دے سمتاں بارے گھوکھ کرکے وستو-ستھتی واضع ہونی چاہیدی اے ، پر اجے ودواناں دا دھیان اس پاسے ول نہیں گیا ۔

اس گرنتھ دی دوجی اہم خاصیت ایہہ اے کہ ایہہ اجیہی پہلی اتہاس-نمااس رچنا اے جس وچ گرو گرنتھ صاحب دے اڈیٹنگ دی لوڑ اتے اس تعلقات وچ کیتی گئی کاروائی بارے چاننا پایا گیا اے ۔ اس وچلا ضرور حوالہ اس پرکار ہے—

سمتُ سولاں سے ستونجا گئے ۔ ربابی آئے کڈھے ہوئے سو اوہناں نوں ملدے بھئے ۔ 86 ۔ مہربان پتُ پرتھیئے دا کبیسری کرے ۔ پارسی ہندوی سہسکرت نال گورمکھی پڑھے ۔ تن بھی بانی بہت بنائی ۔ بھوگُ گرو نانک جی دا ہی پائی ۔ 87 ۔ ڈوم لگے سبد مینیا دے گاونِ ۔ دویا دربار وڈا گریائی دا لگے بناونِ ۔ مینیا بھی کتاب اک گرنتھ بنایا ۔ چہوں پاتساہیا دی سبد بانی لکھ وچِ پایا ۔ 88 ۔ …

اتھے سبد کیرتن کرن سکھ ۔ ڈوم ربابی اتے کڈھے ہوئے اناں لئے رکھ ۔ اتھے کسے سکھ سبد مہربان دا کیرتن وچِ پڑیا ۔ سو سرونی گرو ارجنُ جی کی پریا ۔ 92 ۔ بچن کیتا بھائی گرداس گرو دی بانی جدا کریئے ۔ مینے پاندے نی رلا سے وچِ رلا ن دھریئے ۔ سو صاحب بانی اچارُ اگے ہی کرت سے بھئے ۔ سو بھائی گرداس سبھ اکتر کر لئے ۔ 93 ۔ ( چرن پنجواں )

گرنتھ صاحب جی نے سمتُ سلا سو اٹھونجوے جنمُ اے دھارا ۔ گرو ارجن جی کے دھام کھڈاوا بھائی گرداس بھلا لکھارا ۔ 135 ۔

سمتُ سولا سے اٹھونجا سے گئے ۔ تب آدی گرنتھ جی جنمُ لئے ۔ گرو ارجن جی کے دھام گرنتھ صاحب جنمُ اے دھارا ۔ دایا سی بھائی گرداس لکھاری کھڈاونہارا ۔ 266 ۔ چھوٹا گرنتھ جی جنمے دسوے پاتساہ کے دھام ۔ سمتُ ستارا سے پجونجھا بہت کھڈاوے لکھارے نام ۔ صاحب نوں سی پیارا اپنی ہتھی لکھیا کھڈایا ۔ سکھا کیتی ارداسُ جی اگلے نالِ چاہیئے رلایا ۔ 267 ۔ بچن کیتا گرنتھ صاحب اے اوہُ ایہہ اساڈی اے کھیڈُ ۔ نال ن ملایا آہا پیارا کؤن جان بھید ۔ 268 ۔ ( چرن چودواں ) ।

اپروکت ٹوکاں توں واضع ہندا اے کہ گرو ارجن دیوَ جی نے مینیاں ولوں رچی جا رہی بانی توں گربانی نوں خالص رکھن لئی گرنتھ صاحب دے سنکلن دی سکیم بنائی سی ۔ اتھے بابے موہن والیاں پوتھیاں دا ذکر نہیں اے ، ہاں بابا موہن اتے گرو ارجن دیوَ جی دے اتی ادھک پریم دی گل ضرور کہی گئی اے ۔ اسے پریم ناطے موہن تیرے اوچے مندر محل اپارا ۔ … والا شبد اچاریا دسیا گیا اے ، ن کہ پوتھیاں حاصل کرن لئی ۔ چودویں چرن وچ گرو گرنتھ دے سنکلن دا سن 1601 ای۔ ( سمت 1658 بِ۔ ) دتا اے ۔ اس گرنتھ نوں پہلی وار چھبر نے ‘ آدی-گرنتھ ’ اتھوا ‘ وڈا گرنتھ’ کیہا اے اتے ‘ دسم-گرنتھ ’ نوں ‘ چھوٹا گرنتھ’ دسیا اے ۔

چودویں چرن وچ گرو گرنتھ صاحب دے اہمیت اتے گرو گوبند سنگھ جی ولوں گریائی حاصل کرن بارے کئی اشارہ ملدے ہن جو مہتو- پورن تریخی دستاویز ہن ، جویں—

سو اساڈا گرو گرنتھ صاحب جی آئے ۔ سکھ سوئی جو چلے گرنتھ صاحب دے کہے ۔ … 93 ۔ … بھائی سکھو گرنتھ صاحب جی کے بچن پچھانو ۔ اتے بچن گرو کے ست کر مانو ۔ … 142 ۔ … گرو کا سکھ ن اپنا دھرم تیاگیگا ۔ گرو کا سکھ گرنتھ جی دے کاے لاگیگا ۔ … 173 ۔ ۔. اجے کلجگ اے ندان اپنا دھرم نہی تیاگنا ۔ گرو گرنتھ صاحب دے کاے لاگنا ۔ 174 ۔ … سنو بھائی سکھو ایسا سنت بابا نانک سچُ جانو ۔ دسے محل اک بابا نانک جی پچھانو ۔ دسوا پاتساہ گدی گریائی دی گرنتھ صاحب نوں دے اے گیا ۔ اجُ ڈریکٹ گرو اساڈا گرنتھ صاحب اے سوئی گیا جے گرنتھو گیا ۔ 264 ۔ جتنا ہوئِ آوے تتنا گرنتھ صاحب دے بچن کمانے ۔ بنا گرنتھ کوئی ہور نا جانے ۔ گرنتھ صاحب ہینِ دئِ سکے بھائی ۔ اک اے وڈا اک چھوٹا کہانی ۔ 265 ۔