بھارتی پنجاب وچ دلت
پنجاب، بھارت دا اک ایہو جیہا صوبہ اے جتھے پینڈو علاقے وچ دلتاں دی آبادی 37% اے جد کہ 40% پنڈ ایہو جہے ہن جتھے دلتاں دی آبادی 40% توں اپر اے ۔
پنجاب بمقابلہ شمالی بھارت[سودھو]
پنجاب بارے ایہہ عامَ دھارنا اے کہ اتلے بھارت دے دوجے صوبیاں دے مقابلے اتھے دلتاں نال دروہار نہیں کیتا جاندا۔ اس فرق نوں اکثر سکھ دھرم دیاں انقلابی اتے انصاف پسندی دیاں روایتاں نال جوڑ کے ویکھیا جاندا اے۔ ایہہ کسے حد تک سچ وی اے۔ اکلا سکھ دھرم ہی کیوں، اس توں پہلاں صوفی مت اتے پھر بھگتی لہر نے وی انسانی ظلم خلاف آواز بلند کیتی۔ کسے حد تک آریہ سماج دی جاتی نفرت خلاف دھارا نے وی دلتاں اپر تکھے حملیاں نوں ٹھلھ پائی۔ پر اس دا اک کارن ایہہ وی رہا کہ پنجاب دے وڈے حصے وچ رائتواڑی زمینی تقسیم رہی جو شمالی بھارت دے رجواڑاشاہی اتے جاگیرداری سسٹم نالوں دھرتی نال جڑے کساناں اتے دلتاں لئی مقابلتاً بہتر سی۔ اس کھیتر وچ مسلم بہو گنتی نے وی رنک نسل وچاردھارا نوں کمزور کرن اتے ذات-پرستی دی دھارا نوں کھنڈھا کرن وچ مدد کیتی ہو سکدی اے۔ پر اتھے ایہہ وی سچ اے کہ ذات دی جڑھ دھرماں اتے ہور منکھوادی لہراں نالوں کتے گہری اتے گنجھل دار اے۔ ایہی کارن اے کہ پنجاب دے پنڈاں وچ ذاتیاں دے بنیاد تے بنے گردوارے وڈی گنتی وچ دسن لگے ہن۔ کئیاں پنڈ ایہو جہے ہن جتھے دھرمشالاواں جاں شمشان گھاٹ وی اکٹھے نہیں ہو پا رہے۔ نسل پرستی دی پکڑ پنجاب دے پنڈاں اتے شہراں وچ اجے وی کافی مضبوط اے۔
بھیم راؤ امبیدکر[سودھو]
آزادی توں بعد آئین بناؤن ویلے آئینی کمیٹی دے چیئرمین ڈاکٹر۔ بھیم راؤ امبیدکر نے نسل پرستی دے سماجی کوہڑ نوں ختم کرن لئی خاص پراودھان رکھے۔ ڈاکٹر۔امبیدکر جاندے سن کہ سماج وچوں چھوآ-چھوت ختم کرن لئی دلتاں، عورتاں اتے ہور پچھڑیاں قومان نوں طاقت ور بناؤنا پویگا۔ اس لئی اوہناں نے سطح دے تن سروتاں جانی سیاست ، سکھیا اتے سرکاری نوکریاں وچ راکھوینکرن نوں لاگوُ کر دتا۔ سیاست وچ راکھوینکرن نے دلتاں اتے آد-واسیاں نوں کوئی بہتا فائدہ نہیں پہنچایا کیونکہ اوہ اوہناں پارٹیاں دیاں ٹکٹاں تے چوناں لڑدے رہے جو اوہناں دے دلت بنے رہن وچ زیادہ دلچسپی رکھدیاں سن۔ کنزندہ سیاسی فیصلیاں وچ آخر اوہناں لیڈراں دی ہی پگدی جو دلت ووٹاں وچ زیادہ دلچسپی رکھدے ہن اتے اوہناں دے معیار نوں اچا چکن وچ گھٹ۔ تعلیمی ادارےآں اتے سرکاری نوکریاں وچ وی دلتاں نوں بہتا لابھ نہیں مل سکیا۔ آزادی توں تن دہاکیاں بعد تک جدوں سرکاری نوکریاں دی امید کیتی جا سکدی سی، ادوں دلتاں کول پڑھائی لئی نہ تاں سماں سی (کیونکہ اوہ اتی غریبی دی حالت وچ رہِ رہے سن) اتے نہ ہی اوہ چنگیاں نوکریاں لئی راکھوینکرن دا لابھ اٹھا سکے۔ جدوں تک دلتاں نوں پڑھائی دی اہمیت دی ہوش آئی ادوں سرکار نوکریاں دین توں پچھے ہٹ چکی سی۔ اس دے نال ہی نویں پیدا ہوئی مڈل کلاس نے اپنے بچے سرکاری سکولاں/کالجاں وچوں کڈھ کے پرائیویٹ اداریاں وچ بھیجنے شروع کر دتے۔ اج سرکاری سکولاں وچ غریباں اتے دلتاں دے بچے جنی وڈی گنتی وچ جا رہے ہن، سکھیا دا معیار وی اسے تناسب نال ‘غریب۔ ہندا جا رہا اے۔ مدھورگی لوکاں ولوں راکھوینکرن دا خلاف اج بے بنیاد ہو چکا اے۔ لوڑ اے راکھوینکرن نوں وقت دے ہان دا کرن دی۔
سرکار نے دلتاں، عورتاں، پچھڑے طبقےآں اتے آد-واسیاں دے ناں تے وزیر، کمیشن، محکمے، کارپوریشناں اتے اتھوں تک کہ اوہناں لئی الگ بجٹ دی سودھا بنا رکھے ہن جس اپر سرکار دا کافی خرچ وی آؤندا اے۔ پر سچائی ایہی اے کہ راکھوینکرن اتے ہور سرکاری اپرالے دلتاں اتے سورن ذاتیاں/جماعتاں وچلے پاڑے نوں پورن وچ ناکام رہے ہن۔
پنجاب، بھارت وچ دلت آبادی[سودھو]
پنجاب اک ایہو جیہا صوبہ اے جتھے پینڈو کھیتر وچ دلتاں دی جن-آبادی 37% اے جد کہ 40% پنڈ ایہو جہے ہن جتھے دلتاں دی آبادی 40% توں اپر اے۔ ہرے انقلاب نے جتھے اک پاسے پنجاب دی کسانی اتے ماحول نوں تباہ کیتا اے اتھے دلتاں نوں وی حاشیے ول دھکّ دتا اے۔ کھیتی دے مشینیکرن نے اوہناں دے روزگار نوں بہت ہی محدود کر دتا اے اتے جو کم ملدا وی اے اس دا وڈا حصہ پرواسی مزدور لے جاندے ہن۔ دلتاں کول پنجاب وچ واہی یوگ زمین بہت ہی گھٹ اے۔ مطلب 37% دلت جن-آبادی دہاتی کھیتر وچ صرف 3.2% ہولڈنگ اتے کھیتی کر راے ہن۔ ایہی کارن ہن کہ پنجاب دے پینڈو کھیتر وچ غریباں دی کل گنتی وچوں 61% صرف دلت ہی ہن۔ نتیجے وجوں اج 43% دلت عورتاں اتے 74% دلت بچے کپوشن دا شکار ہن۔
اج پنجاب وچ قانون ناں دی کوئی چیز نہیں۔ کچھ اک لوک ساری سیاسی طاقت اپنے قبضے وچ کر چکے ہن اتے اس مرکزیت کرن دے بلبوتے پنجاب دی مطلب انتظام اپر منمرضیاں دے قبضے تاں چل ہی رہے ہن، اس دے نال-نال کمیونیکیشن اتے آواجائی دے زریعاں اپر وی ایہناں لوکاں دی پوری طوطی بولدی اے۔ نشیاں نوں گھرو-گھری پہنچاؤن لئی، سیاسی لوکاں دی چھتر-چھایا وچ مافیہ نے اپنا جال وچھا لیا ہن۔ پنڈاں دے لاچار اتے غریب گھراں دے نوجوان، جو عامَ کرکے دلت پریواراں وچوں ہی آؤندے ہن، نوں بہت ہی معمولی تنخواہاں تے بھرتی کرکے اوہناں کولوں نشے اتے نجائز شراب دی وکری کروائی جاندی اے، جس وچوں بوہت زیادہ پیسہ اس ‘دھندے’ نوں چلاؤن والے اپنیاں جیباں وچ پا رہے ہن۔
=پنجاب وچ دلتاں خلاف تشدد[سودھو]
پچھے جہے جو دلت نوجواناں دے قتل ہوئے ہن، بھاویں اوہ بوہاپر پنڈ (لدھیانہ) دے دو دلت بھراواں نوں دن-دہاڑے گولی مارن دا واقعہ ہووے جاں بھیم ٹانک نوں ابوہر وچ شریر دے ٹکڑے-ٹکڑے کر کے مار دین دی، جاں پھر سکھچین سنگھ پالی، عمر 21 سال، پنڈ گھرانگنا دیاں لتاں وڈھّ کے مار دین دی دل دہلا دین دی گھٹنا ہووے، سارے کیساں وچ سورن ذاتیاں دے کھاندے-پیندے گھرانیاں دے لوکاں نے اپنے سیاسی رسوخ نوں ورت کے ہی ایڈے وڈے ظلماں نوں انجام دین دی ہمت کیتی۔
دلتان دی نویں انکھی پیڑھی[سودھو]
پنجاب دے دلتاں وچ اک انکھی نوجواناں دی پیڑھی وی ابھر کے ساہمنے آ رہی اے۔ بھاویں ایہہ نوجوان معاشی طور تے کنے وی ٹٹے کیوں نہ ہون، اوہ اچّ ذاتیاں/جماعتاں دے لوکاں دی دھونس نوں چیلنج دین دا من بنائی بیٹھے ہن۔ ایہناں سارے قتلاں وچ ایہی ویکھن نوں ملیا کہ سورن ذاتیاں دے لوک دلت نوجواناں دی بڑھک نوں قبول کرن لئی قطعی تیار نہیں۔ ایہی کارن اے کہ اوہناں نوجواناں نوں اینی بے رحمی نال جندیاں نوں ٹکڑے-ٹکڑے کرکے ماریا گیا تاں کہ باقی بچیاں وچ دہشت پھیلائی جا سکے۔ افسوس! ڈاکٹر۔ بھیم راؤ امبیدکر دے نام جپن والے اتے راکھوینکرن دا سیاسی فائدہ اٹھا کے منتریاں دے پد پاؤن والے سجن اس ظلم خلاف جنی وڈی گنتی وچ سڑکاں اپر روہ پرگٹاؤندے نظر آؤنے چاہیدے سن اوہ کتے نہیں دسے۔
دلتاں دا جیون[سودھو]
اجکل دے جدید اتے تیز رفتاری جیون نے دلتاں نوں انا جھنجوڑ کے رکھ دتا اے کہ اوہناں پاس آپس وچ اکٹھے ہو کے اک مضبوط سیاسی طاقت بنن دی صلاحیت وی نظر نہیں آ رہی۔ بہت دلت پریواراں دا جیون قرون وسطی دے غلاماں نالوں کوئی بیہتر نہیں۔ اس دا مُ1کھ کارن اے منونوادی وچاردھارا دا ساڈے سماج دیاں ڈونگھیاں تہیاں تک گھسے ہونا۔ اس وچاردھارا دا مول-منتر اے کہ محنت مشقت کرن والیاں نوں درساؤ کہ اوہ گھٹیا ہن اتے چٹّ-کپڑیئے وہلڑ سیانے اتے بھدر مرد ہن۔ سبھ توں جوکھم دا کم کردے ہن دلت۔ اوہناں دے کم دی اجرت نوں غلاماں دے جیؤن جوگے وسیلیاں توں وی تھلے رکھن لئی ضروری سی کہ کچھ کماں نوں کہہ دؤ کہ اوہ آلودگی پھیلاؤن والے ہن کیونکہ کم ‘پردوشت’ اعلان کر دتے جاندے ہن اتے ایہناں دا آلودگی گنگا نہا کے وی ختم نہیں ہندا جد کہ سورن ذاتیاں اپنے آلودگی نوں نہا کے اتے پاٹھ-پوجا کرکے دور کر سکدیاں ہن۔
بسّ منونواد دی ایہی چالاکی اے۔ ساری دنیا وچ چیلنج اتے زوکھم بھرے کم کرن والیاں نوں سبھ توں ودھ اجرت ملدی اے جد کہ ہندوستان وچ ایہہ بالکل اس دے الٹ اے۔ اصلیت ایہہ اے کہ شہر وچ جے صفائی اہلکار اک ہفتہ وی کم کرنا بند کر دین تاں سرکار نوں آپاتکالین قدم چکنے پینگے۔ پر جد ایہی دلت لوک اپنی محنت نوں ویچن لئی نکلدے ہن تاں اوہناں نوں قیمت اینی گھٹ دتی جاندی اے کہ اوہ اوسطاً انسانی جیون جی ہی نہ سکن۔
نسل پرستی اتے جاتی مشتمل گھرنا نوں توڑن لئی ضروری اے کہ دلتاں دی محنت-مشقت دے پیسے اوہناں دے کم دی سماجی اہمیت مطابق دتے جان۔ سرکار، مزدوراں دیاں یونیناں اتے مالکاں وچالے ہوئے سمجھوتے مطابق گھٹو-گھٹو اجرت 18000 روپئے متعلق مہینہ ہونی چاہیدی اے جد کہ لیبر محکمے نے 8-9 ہزار روپئے متعلق مہینہ تنخواہ تعینات کیتی اے اتے اس ریٹ اپر وی کم نہیں مل رہا۔ سارے راکھوینکرن، دلت وظیفے، آٹا-دال سکیماں اصل وچ دلتاں نوں الجھائی رکھن اتے اوہناں نوں اتی غریبی وچ دھکی رکھن توں علاوہ ہور کجھ وی نہیں۔
اج لوڑ اے دلتاں نوں روزگار اتے ہن نالوں تن گناں ویتن دین دی۔ سارے دلت تشدد راتو-رات ختم ہو جانگے۔۔ پر جس پاسے سوے-روزگار دا جھانسا دے کے مودی سرکار دلتاں نوں تورنا چاہندی اے اوہ اک نویں چھلاوے توں سوا کچھ وی نہیں۔ ایہناں بدلے حالات وچ ہی اک وڈا دلت مشتمل لوک لہر اٹھ سکدی اے جو سمتا سماج نوں قائم کرن وچ سہائی ہوویگی۔