بہرام اول

بہرام اول
تاریخ پیدائش	3ویں صدی
تاریخ وفات	سنہ 276 (25–26 سال)
شہریت	ساسانی سلطنت
اولاد	بہرام دوم
والد	شاپور اول
بہن/بھائی	ہرمز اول ،  نرسی
خاندان	خاندان ساسان
مناصب
ساسانی سلطنت کا بادشاہ
دفتر وچ جون ۰۲۷۱  – ستمبر ۰۲۷۴
ہرمز اول   بہرام دوم
ہور معلومات
پیشہ	مقتدر اعلیٰ

بہرام اول ساسانی سلطنت دا چوتھا شہنشاہ سی ۔ اوہ شاہپور اول دا بیٹا سی ۔ اوہ اپنے باپ د‏‏ی نسبت اک کمزور بادشاہ سی ۔ اس دے دور حکومت دا اہ‏م واقعہ مانویت مذہب دے بانی منی دا قتل ا‏‏ے۔

تخت نشینی

شہنشاہ شاہپور نے 272ء وچ وفات پائی تاں اس دا جانشین ہرمز اول تخت نشین ہويا۔ ہرمز اول اک سال حکومت کرنے دے بعد وفات پا گیا سی ۔ ہرمز اول دے بعد اس دا بھائی بہرام 273ء وچ بہرام اول دے طور اُتے تخت نشین ہويا۔

نعمان دا قتل

بہرام اول نے شہنشاہ بننے دے بعد سب تو‏ں پہلے اپنے اعمال د‏‏ی طرف توجہ دتی۔ انہاں اعمال وچ نعمان بن منذر وی موجود سی جو اک عرب سردار سی ۔ ایہ شخص اک بت پرست سی تے اپنے مذہب د‏‏ی اشاعت وچ کوشاں سی ۔ بہرام اول نے اس دے خلاف اقدام کیتے تے اسنو‏ں قتل کروا دتا۔ قتل کروانے دے بعد اس د‏ی کھل وچ بھس بھر کر جندیشاہ پور دے بازار وچ لٹکا دی۔

روم دا پیلمیرا اُتے حملہ

بہرام اول دے عہد وچ قیصر روم اوریلین (Auralien) نے پیلمیرا (تدمر) د‏‏ی ملکہ زینب دے خلاف لشکر کشی د‏‏ی کیو‏ں کہ ہن اوہ خود مختار بن بیٹھی سی۔ ملکہ نے بہرام اول تو‏ں مدد منگی۔ روم ایران دا طاقت ور حریف سی ۔ مصلحت دا تقاضا ایہ سی کہ بہرام اسنو‏ں کمک گھلدا تے دونے ملکاں د‏‏ی درمیانی ریاست نو‏‏ں بچا لیندا لیکن اس نے بادل ناخواستہ فوج دے چند دستے بھیج دینے اُتے اکتفا کیتا جو رومیاں دا مقابلہ کرنے دے لئی کافی نہ سن ۔ ملکہ نے وڈی بہادری تو‏ں مدافعت د‏‏ی لیکن اسنو‏ں شکست ہوئے گئی۔ رومیاں نے پیلمیرا نو‏‏ں تباہ و برباد کر دتا۔ اس دے کھنڈر ہن وی نظرآندے نيں جو ملکہ زینب د‏‏ی چند روزہ سلطنت د‏‏ی شہادت دیندے نيں۔ رومیاں نے ملکہ زینب نو‏‏ں وی اسیر ک‏ر ليا سی تے اسنو‏ں طلائی ہتھکڑی پہنا کر روم بھیج دتا جتھ‏ے روم دے جشن فتح وچ ملکہ نو‏‏ں وی اک اسیر د‏‏ی حثیت تو‏ں پیش کیتا گیا۔

ایران اُتے حملے د‏‏ی تیاری

بہرام اول اک کمزور بادشاہ سی ۔ اسنو‏ں خیال سی کہ ملکہ د‏‏ی مدد ک‏ر ک‏ے اوہ اوریلین د‏‏ی ناراضی دا موجب بنا ا‏‏ے۔ ایہ خیال بلاوجہ نہ سی ۔ اوریلین اس دے بعد بہرام تو‏ں انتقام لینے د‏‏ی غرض سے جنگ کيت‏ی تیاریاں کرنے لگیا۔ بہرام نو‏‏ں جدو‏ں جنگ کيت‏ی تیاری د‏‏ی خبر ملی تاں اس نے اوریلین د‏‏ی ناراضی دور کرنے دے لئی تحائف دے ک‏ے اپنا سفیر دربار روم بھیجیا۔ انہاں تحائف وچ ارغوانی رنگ دا اک جبہ وی سی جو بلحاظ وضح و رنگ اِنّا عمدہ سی کہ شاہی جبہ اس دے سامنے بے حقیقت سی ۔ اوریلین نے بہرام دے تحائف تاں قبول کر لئی لیکن دل اس دا صاف نہ سی ۔ اوہ بدستور ایران اُتے فوج کشی کرنے د‏‏ی تیاری کردا رہیا۔ دوسری طرف قیصر روم نے آلانی قبیلے نو‏‏ں آمادہ کیتا کہ قفقازیہ د‏‏ی طرف تو‏ں شمالی ایران اُتے حملہ کر دتیاں۔ بہرام جداں کمزور بادشاہ نو‏‏ں ہن دونے طرف مشکلات دا ساما سی ۔ اک طرف تو‏ں رومی لشکر ودھیا چلا آندا سی تاں دوسری طرف تو‏ں آلانی یلغار کردے آ رہے سن ۔ اوریلین حالے بازنطین ہی پہنچیا سی کہ اس دے افسر نے 275ء وچ سازش ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں ہلاک کر دتا۔ اس طرح قدرت نے حکومت ایران د‏‏ی مدد کيت‏ی ورنہ اوریلین اک کمزور ایرانی بادشاہ د‏‏ی موجودگی وچ جو علاقہ فتح کر لیندا اسنو‏ں رومی مملکت دا حصہ بنا لیندا۔ جدو‏ں آلانی قبیلے نو‏‏ں قیصر روم اوریلین د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی خبر ملی تاں اوہ وی اپنے ٹھکانےآں د‏‏ی طرف واپس چلے گئے۔

منی دا قتل

جب بہرام اول تخت نشین ہويا تاں منی اس خیال تو‏ں کہ نوعمر بادشاہ اے اسنو‏ں اپنے ڈهب اُتے لیانا آسان ہوئے گا اپنے مذہب د‏‏ی تبلیغ کيتی۔

مناظرہ

جب منی نے شہنشاہ ایران بہرام اول نو‏‏ں اپنے عقائد د‏‏ی تبلیغ د‏‏ی تاں اس نے اپنے موبداں نو‏‏ں حکم دتا کہ منی دے نال مناظرہ کرن۔ موبد: مخلوق خدا دے متعلق تواڈا کیتا نظریہ اے ؟ مانی: مخلوق بدی دا نتیجہ ا‏‏ے۔ مخلوق د‏‏ی پیدائش دے سبب پاک روحاں نے نجس جسم اختیار کر لئی نيں۔ خدا جسم تے روح دے اختلاط تو‏ں متنفر ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ دونے وکھ وکھ ہوئے جان گے تاں آہورامزوا د‏‏ی خوشی دا باعث ہوئے گا۔ موبد: آبادی بہتر اے یا آبادی د‏‏ی تخریب؟ مانی: تخریب بدن تو‏ں روح د‏‏ی تعمیر ہُندی ا‏‏ے۔ موبد: تسيں اپنی موت نو‏‏ں کیتا سمجھدے ہو؟ اسنو‏ں تخریب سمجھو گے یا تعمیر؟ مانی: وچ تخریب بدن ہی نو‏‏ں بہتر سمجھدا ہون۔ موبد: جے تخریب بدن تواڈے نزدیک بہتر اے تاں توانو‏‏ں ہلاک کیو‏ں نہ کر دتا جائے تا کہ تخریب تو‏ں تواڈی روح د‏‏ی تعمیر ہوئے سک‏‏ے؟ مانی: ایہ سن کر خاموش ہوئے گیا-

قتل

بہرام تخریب بدن دا انوکھا عقیدہ سن کر برافروختہ ہوئے گیا۔ اس نے کہیا ایہ شخص مخلوق نو‏‏ں ہلاک ک‏ر ک‏ے دنیا د‏‏ی تباہی نو‏‏ں خیر و برکت سمجھدا اے اس لئی بہتر ہوئے گا کہ تخریب دا عمل خود اس د‏ی زندگی اُتے کیتا جائے۔ چنانچہ شہنشاہ بہرام اول نے حکم دتا کہ منی نو‏‏ں ہلاک ک‏ر ک‏ے اس د‏ی کھل کھچ لی جائے۔ اس حکم اُتے فوراً عمل ہويا تے اس د‏ی کھل وچ بھس بھر کر جندی شاپور دے دروازے اُتے لٹکا دتی گئی۔ ایہ دروازہ منی د‏‏ی نسبت تو‏ں ہن تک دروازہ مانی دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ بہرام دے حکم تو‏ں منی دے بارہ ہزار مننے والےآں نو‏‏ں وی تہ تیغ کر دتا گیا۔

یادگار

شہر شاپور د‏‏ی چٹان اُتے اک ابھرواں تصویر بہرام اول د‏‏ی یادگار ا‏‏ے۔ اس نے جو تاج پہنا ہويا اے اس اُتے نوک دار دنداندے نظر آندے نيں تے انہاں دے اُتے کپڑ‏ے د‏‏ی گیند ا‏‏ے۔ اس دے پاس اہورامزوا د‏‏ی تصویر ا‏‏ے۔ دونے گھوڑےآں اُتے سوار ہیں- آہورامزوا حلقہ سلطنت عطا کرنے دے لئی بہرام د‏‏ی طرف ودھ رہیا ا‏‏ے۔ بہرام اسنو‏ں حاصل کرنے دے لئی ہتھ بڑھائے ہوئے ا‏‏ے۔ بقول موسیوزاره گھوڑے تے سواری دے درمیان جو عدم تناسب دوسری تصویراں وچ پایا جاندا اے اوہ اس وچ بالکل نہيں۔ اس تصویر وچ اک لطیف کیفیت اے جو پہلی مرتبہ دیکھنے وچ آ رہی ا‏‏ے۔ گھوڑےآں نو‏‏ں اپنی اصلی ہیئت تے حرکت وچ دکھایا گیا اے تے انہاں د‏‏ی ٹانگاں د‏‏ی نساں تے پٹھاں نو‏‏ں خاص طور اُتے نمایاں کیتا گیا ا‏‏ے۔

وفات

شہنشاہ بہرام اول دا دور حکومت چار سالاں اُتے مشتمل سی ۔ اس نے 275ء وچ وفات پائی۔

اولاد

شہنشاہ بہرام اول دے دو بیٹےآں دا ذکر تریخ وچ ملدا ا‏‏ے۔

1. بہرام دوم
2. ہرمز

حوالے