تاتار-منگول
| تاتار-منگول | |
|---|---|
| معلومات نسلی گروہ | |
ترمیم  |
تاتار-منگول مختلف ترک تاتار تے منگول قبیلے دی اک فوجی انجمن نيں جنہاں نوں چنگیز خان نے XII – XIII صدیاں وچ متحد کيتا سی۔
قدیم تاتار
[سودھو]
قدیم تاتاریاں دے بارے وچ پہلا ماخذ اورخون-یینیسی رونک نوشتہ جات اے، تے دوسرا اہم ماخذ چینی تریخ اے۔
قدیم تاتاری قبیلے " تِیہہ تاتار " (تِیہہ تاتار ) تے " نائن تاتار " (نو تاتار ) دا تذکرہ VII – VIII صدیاں دے مقبراں دے پتھراں اُتے اورخون-یینیسی رونک نوشتہ جات وچ ملدا اے۔ یعنی چھیويں صدی تک تاتاری قبیلے پہلے ہی توں پہچانے جاندے سن ۔
تِیہہ تاتاری ناواں دا تذکرہ سب توں پہلے بومین کاہان تے اس دے جانشین استامی کاہان دی تدفین دے سلسلے وچ کيتا گیا سی جو کہ ترک کہانہ دے بانی سن ۔
ستويں صدی وچ التاریس کاہان دی قیادت وچ ترکاں دے خلاف جنگاں وچ تِیہہ تاتاریاں دا دوبارہ ذکر کيتا گیا۔
یہ معلومات مشہور آرمی چیف التاریس کاہان دے بیٹے کلتاگین دے مقبرے دے نوشتہ جات وچ محفوظ نيں جو ۷۳۱ وچ فوت ہويا سی۔ بلگے کاہان دے مقبرے دے پتھر اُتے لکھی تحریر دے مطابق، کلتیگین دے اک کزن، جو ۷۳۴ وچ فوت ہوئے، اس نے سالاں ۷۲۲ – ۷۲۳ وچ ایغوراں تے نو تاتاریاں دے خلاف جنگ کيتی۔
ناں دی اصل
[سودھو]چینی ذرائع وچ ، تاتاراں نوں 鞑靼 - ta-ta یا da-da دے طور اُتے لکھیا جاندا اے، کیونجے چینی بولی وچ کوئی آر ہیروگلیف نئيں اے، اس لئی چنگیز خان نوں تیمرچن دے بجائے لکھیا گیا۔ اک ورژن دے مطابق، چنگیز خان لوہار دے قبیلے توں آیا ہوئے گا۔
ایغور اسکالر منیر ایرزن دے مطابق، تاتاریاں دی شناخت کرنے والا ہیروگلیف بھی دو حصےآں اُتے مشتمل اے: کھبے نشان بلغاریہ دے سورج توں مطابقت رکھدا اے، تے سجے نشان صوتی معیار نوں بیان کردا اے۔ اس ورژن دے مطابق، تاتاری ناں بلغاری نامی سرخ چمڑے دی قسم توں منسلک اے۔
تاتارستان دے مورخ رافیل خاکیموف تاتار لوک داستاناں دے حوالے توں کہندے نيں:
Аягындагы читегең
Болгар икән олтаны.
Болгар итек, сауры башмак,
Синдер кызның солтаны.
پیر اُتے کنارہ
اگر ایہ بلغار اے تاں ایہ سونا اے۔
بلغار جوندے، سوری جوتے،
تم لڑکی دے سلطان ہو۔
چینی مؤرخ E Lun-li دے مطابق کتاب ہسٹری آف دتی اسٹیٹ آف کنعانیاں وچ تاتاری لوک بوہت سارے قبیلےآں اُتے مشتمل نيں، ہر وڈا قبیلہ ۲۰۰-۳۰۰ خانداناں اُتے مشتمل اے، چھوٹا قبیلہ ۵۰-۷۰ خانداناں اُتے مشتمل اے، لیکن قبائلی انجمن خود نوں تاتار کہندی اے۔
ہنگان پہاڑاں، بُویر تے کولان جھیلاں دے نیڑے تاتاری قبیلے چھ تاتاری یونین وچ متحد نيں۔ اس تاتاری اتحاد توں ہی تاتار خلیج ، تاتار آبنائے تے تاتاری پہاڑی سلسلے دے عنوانات آئے نيں۔
انجمناں "اٹھ تاتاری قبیلے"، "تِیہہ تاتار" تے "نو تاتار" نے ترک کہانہ دی بنیاد وچ اہم کردار ادا کيتا۔
قدیم چینی مورخین نے اپنی کتاباں وچ تاتاریاں نوں "سفید تاتار"، "سیاہ تاتار" تے "جنگلی تاتار" وچ تقسیم کيتا اے۔
X – XII صدیاں وچ ، خلخا-منگول قدیم تاتاراں دی سرزمین اُتے منتقل ہوئے، ایہ علاقہ: موجودہ منگولیا ، اندرونی منگولیا، چینی صوبہ گانسو ، شانسی ۔
چھیويں صدی توں، قدیم تاتاری تے اویغور ترک قوم دے نال قریبی تعلق رکھدے نيں، تے تاتار ریاست دے بعد ہی گولڈن ہارڈ وچ سرکاری دستاویزات وچ اویغور حروف تہجی دا استعمال کيتا گیا سی۔
۱۳۱۱ وچ ، مشہور مورخ راشد الدین نے اپنی کتاب وچ لکھیا: "چنگیز خان دے اقتدار وچ آنے توں پہلے، چھ شاندار تاتاری قبیلے دے اپنے خان، ریاست تے فوج سی۔" مختلف اسکالرز نے انہاں ۶ آزاد قدیم تاتاری ریاستاں دی شناخت کرنے دی کوشش کيتی اے تے تھلے لکھے نتائج اخذ کيتے نيں: تاتاریاں دی سب توں وڈی ریاست، تاتار ہاؤس، مشرقی منگولیا وچ جھیل بوئن-نور دے نیڑے واقع سی، تے دوسری تاتاری ریاست مغربی حصے وچ واقع سی۔ گانسو صوبہ، مشرقی ترکستان دے مشرقی جانب۔ قدیم تاتاری ریاست نوں چھڈ کے راشد الدین کیمک کہانت دا ذکر وی ہو سکدا اے۔
سیاہ تاتار
[سودھو]تیرہويں صدی دے اوائل وچ ، چینی مورخین نے چنگیز خان دے حقیقی منگولاں نوں "Hey -da " یعنی " سیاہ تاتاری "، تے Ongits دے قبیلے نوں - " امیر دا-دا " – "سفید تاتار" کہیا۔
۱۲۲۱ وچ چینی مورخ مینگ دا بی لو نے اپنی کتاب منگول تاتاراں دی مکمل تفصیل وچ لکھیا:
اج دا شہنشاہ چنگیز تے اس دے آرمی چیف تے اہلکار "سیاہ تاتار" نيں۔ تاتاری حکمران تیموچن اک لمبا، چوڑے کندھے والا، لمبی داڑھی والا آدمی، اک جنگجو تے طاقتور شخصیت اے ۔
سفید تاتار
[سودھو]چینی مورخین نے کھیتی باڑی کرنے والے تاتاراں نوں "سفید تاتار" یا "ثقافتی تاتار" کہیا اے۔ بے وطن (غیر خان) تاتار قبیلے نوں "جنگلی تاتار" کہیا جاندا سی۔
چینی وضاحتاں دے مطابق، "سفید تاتار" عظیم شاہراہ ریشم دے نال رہندے سن، تجارت تے زراعت وچ مصروف سن ۔
تاتاری، جنہاں نوں سفید تاتاری کہیا جاندا اے، لمبے، شائستہ تے اپنے والدین دا احترام کرنے والے نيں۔
اک ہور تاتاری قبیلہ ہتھیاراں دی تیاری وچ مصروف سی، تے انہاں توں تلوار بنانے دی ٹیکنالوجی " تاتارا " جاپان وچ تقسیم کيتی گئی۔ جدید تاتارستان وچ ، ایہ ٹیکنالوجی ختم ہو گئی اے، لیکن اک معروف "تاتار ( کتانا ) تلوار" اے جسنوں جاپان وچ بحال تے بحال کيتا گیا اے۔
قدیم تاتار تے چین
[سودھو]چینی ذرائع دے مطابق تاتار یونین ۱۴ ترک قوماں وچ سب توں وڈی تے طاقتور سی جو تقریباً ۷۰٬۰۰۰ خانداناں اُتے مشتمل سی۔
عربی ماخذ دے مطابق تاتاریاں دی عظمت تے وقار دی وجہ توں دوسرے ترک قبیلے متحد ہو گئے تے اپنے آپ نوں تاتاری کہنے لگے۔ ۱۱ويں صدی دے ذرائع دے مطابق تاتاری وی دریائے ارطیش دے کنارے رہندے سن ۔
قدیم تاتاری اکثر چین دے نال لڑدے سن ۔ ۱۰ويں صدی دے بعد تاتاریاں نے وقتاً فوقتاً منگولاں توں لڑنا شروع کيتا۔
۱۱۶۴ وچ تاتاریاں نے منگولاں نوں شکست دتی۔
۱۱۹۸ وچ تاتاریاں تے چین کے درمیان زبردست جنگ چھڑ گئی ۔ منگولاں تے کرائیاں نے چین دے نال شمولیت اختیار کيتی، اس لئی تاتاریاں نوں شکست ہوئی، بوہت سارے لوک مارے گئے، قیدی بنا لئی گئے، تے انہاں وچوں اکثر مغرب وچ چلے گئے۔
تاتار تے منگول
[سودھو]منگولاں نے مشرق وچ باقی ماندہ تاتاریاں دے خلاف اک نويں جنگ شروع کيتی۔ ۱۲۰۲ وچ چاغی، الوہائی تے چیری دے تاتاریاں کو شکست ہوئی۔ ۱۲۰۴ وچ منگولاں (سیاہ تاتاراں) نے سفید تاتاراں نوں شکست دتی۔
چنگیز خان نے مختلف تاتاری قبیلے نوں اپنی فوج وچ شامل کر ليا، اوہ سب توں طاقتور، بہادر تے پہلی صف وچ لڑے، جس دے بعد تاتار-منگول فوج نوں زیادہ تر تاتاری فوج کہیا جانے لگا، تے چینی وی منگولاں نوں سیاہ تاتار کہندے نيں۔
چنگیز خان خود تاتار بولی وچ روانی رکھدا سی۔ اس دی ماں، اویلون، مخلوط شادی وچ پیدا ہوئی سی، تے اس دی بیٹی دا ناں ترکی بولی وچ الہیبیکا سی۔ چنگیز خان دے بھیس وچ ، اوہ دوسرے منگولاں، وحشیاں تے کالے تاتاراں توں اپنے "وڈے تے شاندار جسم، چوڑی پیشانی تے لمبی داڑھی" دی وجہ توں ممتاز سن ۔ ایہ وی معلوم ہُندا اے کہ اس نے اپنی دو بیویاں دے نال جس بیٹے دی پرورش دی سی اوہ تاتار سی۔ سلطنت دا سربراہ شیکی-ہوتوکو سی، جو تاتاری قبیلے نال تعلق رکھنے والا تاتاری قبیلہ سی۔ اس دا مطلب اے کہ تاتاریاں نے چنگیز خان دی ذاتی دنیا تے اس دے ریاستی معاملات دونے وچ اہم کردار ادا کيتا۔
چنگیز خان دی متحد فوج تاتار-منگول فوج دے ناں توں جانی جاندی اے، تے زیادہ تر مغرب وچ تاتار فوج دے ناں توں جانیا جاندا اے۔
متعلقہ لیکھ
[سودھو]حوالے
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]- راول فخر الدینوف تاتاریاں دی تریخ
- http://www.nnre.ru/istorija/hany_i_knjazja_zolotaja_orda_i_russkie_knjazhestva/p10.php
- رافیل خاکیموف: "قرون وسطی دی طرف رجوع کردے ہوئے، ایہ ضروری اے کہ تاتاراں تے منگولاں نوں الجھایا نہ جائے" https://www.business-gazeta.ru/article/138331