بیاس ڈیم
بیاس ڈیم بھارتی پنجاب چ تلواڑا دی تھاں اتے اک ڈیم اے ۔
ڈیم بناݨ دا خیال[سودھو]
اس تھاں اپر سبھ توں پہلاں ڈیم بناؤن دا خیال برطانوی راج ویلے پنجاب آبپاشی محمکہ دے انجینیئر سی.ای. بلیکر نوں 1926 وچ آیا ۔ 1927 وچ امریکہ دے بیورو آف ریکلیمشن دے کنسلٹنگ انجینیئر دی کمان تھلے رپورٹ کرن لئی اک کمیٹی بنائی گئی ۔ اس کمیٹی دا کم پنجاب دے دریاواں دے وادھو پانیاں دا بھنڈارن کرن دیاں سمبھاوناواں نوں تلاشنا سی ۔ اس کمیٹی نے اس تھاں وڈے ہڑھاں کارن پانی دے گھٹّ خرچے 'تے ہون والے بھنڈارن نوں حاصل کرنا مشکل دسیا ۔
سندھ طاس معاہدہ تے بیاس ڈیم[سودھو]
1960 وچ پاکستان نال پنجاب دے دریاواں دے پانیاں نوں ورتن خاطر کراچی وکھے اک سندھی(معاہدہ) تے بھارت دے پردھان منتری جواہر لال نہرو اتے پاکستان دے صدر ایوب خان نے دستخط کیتے جس مطابق ستلج، بیاس اتے راوی دریاواں دا پانی بھارت نے ورتنا سی اتے چناب تے جہلم دریاواں دا پاکستان نے ۔ پاکستان نوں بدلویں پربندھ کرن لئی دس سال دا سماں جس نے 31 مارچ، 1970 نوں ختم ہونا سی، دتا گیا ۔ اس سندھی نوں دھیان وچ رکھدیاں بیاس دریا اپر تلواڑا دے ستھان 'تے ڈیم بناؤن لئی سکیم بنائی گئی تاں کہ دریا وچوں تھلے والے پاسیوں ہریکے توں نکلدیاں نہراں لئی اس ڈیم وچ پانی سٹور کیتا جا سکے ۔ 1955 وچ ڈیم لئی انویسٹیگیشن کیتی گئی اتے 1959 وچ پراجیکٹ ڈزائین تیار کیتے گئے ۔ تلواڑا وکھے اک ٹاؤنشپ کرمچاریاں دی رہائش لئی بنایا گیا، ورکشاپاں، سامان نوں سنبھالن لئی سٹور اتے سڑکاں بنائیاں گئیاں، جنہاں دا کم 1961 وچ ختم ہویا ۔ 1962 وچ پواگ پنڈ پاس ڈیم دیاں ڈائیورشن ٹنلز دی کھدائی دا کم شروع کیتا گیا ۔
بیاس دے پانی دی ونڈ[سودھو]
دریا بیاس 'تے لگپگ 13.6 ایم.اے.ایف. پانی اپلبدھ سی اتے ایہہ تجویز کیتا گیا کہ 3.823 ایم.اے.ایف. پانی دریا ستلج نوں ننگل ڈیم 'تے ورتن لئی تبدیل کر دتا جاوے ۔ اک پرسدھ انجینیئر ڈاکٹر اے.این. کھوسلا نے تجویز کیتا کہ دریا بیاس دے پانی نوں ستلج وچ پاؤن لئی دو اکائیاں ضروری ہن ۔ پہلی اکائی انوسار لگپگ 7500 کیوسک دریا بیاس دا پانی کجھ ٹنلز راہیں دریا ستلج 'چ پاؤنا تجویز کیتا گیا ۔ اس طرحاں لگپگ 9.185 ایم.اے. ایف. پانی بیاس ڈیم وچ سٹور کرن لئی باقی رہِ گیا ۔ بیاس ڈیم اپنی ڈنوگھی نیہہ توں 435 فٹّ اچا ہے جو تہیاں وچ جمائی مٹی دا بنایا گیا ہے، جس دی سکھر دی لمبائی 6155 فٹّ ہے ۔ 4.37 لکھ کیوسکس آؤٹ فلو نوں لنگھاؤن لئی 5 سپلویء بنائیاں گئیاں ۔ 1966-67 وچ بیاس دے پانی نوں 5 کنکریٹ ٹنلاں جنہاں دا 30 فٹّ ویاس سی، راہیں پاسیوں دی لنگھایا گیا تاں کہ ڈیم دی نیہہ دی کھدائی ہو سکے ۔ ایہہ اندازہ لایا گیا کہ 120 سالاں وچ سلٹ جمن نال ڈیم دی سمرتھا 1.00 ایم.اے.ایف. پانی نوں سٹور کرن لئی گھٹّ جاوے گی ۔
لاگت تے عمر[سودھو]
ڈیم دی اساری وچ 39000000 گھنگز مٹی دی پٹائی، 46000000 گھنگز مٹیریئل دی بھرائی اتے 1470000 گھنگز لوہا سیمینٹ کنکریٹ (آر.سی.سی.) ورتیا گیا ۔ 1974 وچ ایہہ ڈیم 38.31 کروڑ روپئے دی لاگت نال تیار ہویا ۔ اک موٹے اندازے انوسار اس ڈیم دی عمر 500 سال ہوویگی جدوں ایہہ سلٹ نال بھر جاویگا ۔ اس ڈیم دی جھیل دی لمبائی 41.8 کلومیٹر، کیچمینٹ ایریا 12560 ورگ کلومیٹر، سمندر پدھر توں اچائی 1421 فٹّ اتے کلّ سمرتھا 5.91 ایم.اے.ایف. ہے ۔
بجلی دی پیداوار[سودھو]
اس پروجیکٹ توں 6 یونٹاں راہیں جنہاں دی ہر اک دی سمرتھا (کپیسٹی) 60 میگاواٹ دی ہے اتے اس طرحاں 360 میگاواٹ بجلی دے یونٹ ستھاپت کرن 'تے 110.83 لکھ روپئے خرچہ آیا ۔