جبران خلیل جبران

جبران خلیل جبران
(شامی عربی وچ: جُبْران خَليل جُبْران)
پیدائشی نام	(شامی عربی وچ: جُبْران خَليل ميخائيل سَعْد جُبْران)،  (فرانسیسی وچ: Gibran Khalil Gibran)
جم	6 جنوری 1883
وفات	10 اپریل 1931 (48 سال)  نیو یارک شہر
وجہ وفات	تشمع ،  ٹی بی ،  سرطان
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	سلطنت عثمانیہ
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  شاعر ،  مصور ،  فلسفی ،  افسانہ نگار
مادری زبان	لبنانی عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  امہاری ،  فرانسیسی ،  انگریزی
تحریک	مہجری ساہت ،  سمبولزم
دستخط
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی )
	IMDB اُتے صفحات
باب ادب

جبران خلیل جبران (اصل نام: جبران بن خلیل بن میکائیل بن سعد جبران) جو لبنانی نژاد امریکی فنکار، شاعر تے مصنف سن۔ جبران خلیل جبران جدید لبنان دے شہر بشاری وچ پیدا ہوئے جو انہاں دے زمانے وچ سلطنت عثمانیہ وچ شامل سی۔ اوہ نوجوانی وچ اپنے خاندان دے ہمراہ امریکا ہجرت کر گئے تے اوتھے فنون لطیفہ دی تعلیم دے بعد اپنا ادبی سفر شروع کیتا۔ جبران خلیل جبران اپنی کتاب The Prophet دی وجہ تو‏ں عالمی طور اُتے مشہور ہوئے۔ ایہ کتاب 1923ء وچ شائع ہوئی تے ایہ انگریزی بولی وچ لکھی گئی سی۔ یہ فلسفیانہ مضامین دا اک مجموعہ سی، گو اس اُتے کڑی تنقید کیتی گئی مگر پھر وی یہ کتاب نہایت مشہور گردانی گئی، بعد ازاں 60ء دی دہائی وچ ایہ سب تو‏ں زیادہ پڑھی جانے والی شاعری دی کتاب بن گئی۔ ایہ خیال کیتا جاندا اے کہ جبران ولیم شیکسپئیر تے لاؤ تاز دے بعد تاریخ وچ تیسرے سب زیادہ پڑھے جانے والے شاعر نيں۔

نوجوانی

لبنان وچ

جبران مسیحی اکثریتی شہر بشاری وچ پیدا ہوئے۔ جبران دے والد اک مسیحی پادری سن۔ جبکہ جبران دی ماں کملہ دی عمر 30 سال سی جدو‏‏ں جبران دی پیدائش ہوئی، والد جنہاں نو‏ں خلیل دے نام تو‏ں جانا جاندا اے کملہ دے تیسرے شوہر سن۔ غربت دی وجہ تو‏ں جبران نے ابتدائی اسکول یا مدرسے دی تعلیم حاصل نئيں کیتی۔ لیکن پادریاں دے پاس انھاں نے انجیل پڑھی، انھاں نے عربی تے شامی بولی وچ انجیل دا مطالعہ کیتا تے تفسیر پڑھی۔
جبران دے والد پہلے مقامی طور اُتے نوکری وی کردے سن، لیکن بے تحاشہ جوا کھیلنے دی وجہ تو‏ں قرض دار ہوئے تے پھر سلطنت عثمانیہ دی ریاست دی جانب تو‏ں مقامی طور اُتے انتظامی امور دی نوکری کیتی۔ اس زمانے وچ جس انتظامی عہدے اُتے اوہ فائز ہوئے اوہ اک دستے دے سپہ سالار دی سی، جسنو‏ں جنگجو سردار وی کہیا جاندا سی۔
1891ء یا اسی دور وچ جبران دے والد اُتے عوامی شکایات دا انبار لگ گیا تے ریاست نو‏ں انھاں معطل کرنا پیا تے نال ہی انہاں دی اپنے عملے سمیت احتسابی عمل تو‏ں گزرنا پیا۔ جبران دے والد قید کر لئے گئے۔ تے انہاں دی خاندانی جائداد بحق سرکار ضبط کر لی گئی۔ اسی وجہ تو‏ں کملہ تے جبران نے امریکا ہجرت کرنے دا فیصلہ کیتا جسن کملہ دے بھائی رہائش پزیر سن۔گو جبران دے والد نو‏ں 1894ء وچ رہا کر دتا گیا مگر کملہ نے جانے دا فیصلہ ترک نہ کیتا تے 25 جون، 1895ء نو‏ں خلیل، اپنی بہناں ماریانا تے سلطانہ، اپنے بھائی پیٹر تے جبران سمیت نیویارک ہجرت کیتی۔

امریکا وچ

خلیل جبران دی تصویر، فرائیڈ ہالیڈے نے 1898ء وچ لی

جبران دا خاندان بوسٹن دے جنوبی حصے وچ رہائش پزیر ہويا، اس حصے وچ اس وقت شامی تے لبنانی نژاد امریکیاں دی کثیر تعداد رہائش پزیر سی۔ امریکا وچ جبران نو‏ں اسکول وچ داخل کروایا گیا تے اسکول دے رجسٹر وچ ان دا نام غلطی نال خلیل جبران درج ہويا تے پھر ایہی نام انہاں دا سرکاری کاغذات وچ منتقل ہوندا رہیا۔

جبران دی والدہ نے کپڑے دی سلائی دا کم شروع کیتا تے لیس تے لینن دا کم کر دے گھر گھر جا کر بیچنا شروع کر دتا۔ جبران نے 30 ستمبر 1895ء نو‏ں اسکول دی تعلیم شروع کیتی۔ اسکول دی انتظامیہ نے انھاں ہجرت کرکے آنے والے طالب علماں دی مخصوص جماعت وچ داخل کیتا تاکہ اوہ انگریزی بولی سیکھ سکاں۔ اسکول دے نال نال جبران نے اپنے گھر دے پاس ہی اک فنون لطیفہ دے اسکول وچ وی داخلہ لے لیا۔ فنون لطیفہ دے اسکول وچ انہاں دے استاد نے انھاں بوسٹن دے مشہور فنکار، مصور تے ناشر فریڈ ہالینڈ ڈے تو‏ں متعارف کروایا، جنھاں نے جبران دی صلاحیتاں نو‏ں نکھارنے وچ اہم کردار ادا کیتا تے جبران دے فن وچ حوصلہ افزائی دی۔ 1898ء وچ پہلی بار جبران دی بنائی ہوئے مصوری دے نمونے اک کتاب دے سرورق دے لئی استعمال کیتے گئے۔
جبران دی ماں تے انہاں دے بڑے بھائی پیٹر چاہندے سن کہ جبران اپنی لبنانی ثقافت دا پرچار کرے تے مغربی ثقافت جس تو‏ں جبران متاثر سن نو‏ں ترک کر دے۔، جبران دی مغربی ثقافت تو‏ں متاثر ہونے دی وجہ تو‏ں پندرہ سال دی عمر وچ جبران نو‏ں واپس لبنان بجھوا دتا گیا جسن انھاں نے مسیحی مارونات دے مدرسے وچ تعلیم حاصل کیندی تے بیروت وچ اعلیٰ تعلیم دے لئی منتقل ہوئے۔ بیروت وچ اپنے اک ہم جماعت دے ہمراہ اک ادبی رسالے دا اجرا کیتا تے اپنے تعلیمی ادارے وچ “کالج دے شاعر“ دے طور اُتے مشہور ہوئے۔ ایتھے اوہ کئی سال تک مقیم رہ‏ے تے 1902ء وچ بوسٹن واپس چلے گئے۔ انہاں دی بوسٹن واپسی تو‏ں تقریباً دو ہفتے قبل انہاں دی بہن سلطانہ تپ دق وچ مبتلا ہو کے چودہ سال دی عمر وچ وفات پاگئی۔ تے اس دے اگلے ہی سال انہاں دے بھائی پیٹر تپ دق دی وجہ تو‏ں تے ماں کینسر وچ مبتلا ہو کے فوت ہوئیاں۔ جبران دی بہن ماریانہ نے جبران دی دیکھ بال دی تے ماریانہ اک درزی دے پاس نوکری کردی رہی۔

فن تے شاعری

جبران خلیل نے اپنے فن پاریاں دی پہلی نمائش 1904ء وچ بوسٹس دے “ڈے سٹوڈیو“ وچ دی۔ اسی نمائش وچ جبران دی ملاقات میری الزبتھ ہاسکل تو‏ں ہوئی جو اس وقت تعلیمی ادارے دی سربراہ سن تے جبران تو‏ں دس سال وڈی سن۔ ان دوناں وچ دوسندی ہوئی تے یہ نال جبران دی وفات تک رہا۔ گو انہاں دی دوسندی معاشرے وچ بدنام جانی گئی^{حوالےدی لوڑ؟}۔ ہاسکل نہ صرف جبران دی زندگی بلکہ انہاں دے فن اُتے وی اثرانداز ہوئیں^{حوالےدی لوڑ؟}۔ 1908ء تو‏ں جبران پیرس وچ آگسٹی روڈن دے ہمراہ دو سال دے لئی تعلیم حاصل کرندے رہ‏ے تے ونيں انہاں دی ملاقات اپنے اک اسيں جماعت یوسف ہوہاک تو‏ں ہوئی تے انہاں دی یہ دوسندی وی زندگی بھر جاری رہی۔ پیرس تو‏ں واپسی اُتے جبران نے بوسٹن وچ اپنی تعلیم دا سلسلہ جاری رکھا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ابونواس: جبران دا تخلیق کردہ اک فن پارہ۔ یہ 1916ء وچ تخلیق ہويا

جولیٹ تھامپسن، جو جبران دی قریبی ساسی سن، نے کئی مواقع اُتے جبران دے بارے وچ دلچسپ واقعات بیان کیتے نيں، ورگے کہ اک یہ کہ جبران دی ملاقات ابو باہا تو‏ں 1911ء وچ ہوئی، ابو باہا، باہا فرقے دے سربراہ سن۔-1912. باربرہ ینگنے اپنی کتاب“This Man from Lebanon: A Study of Khalil Gibran”وچ یہ درج کیتا کہ جبران ابوہا تو‏ں ملاقات تو‏ں پہلے رات نو‏ں سو نہ سدا تے ساری رات دو زانو بیٹھا رہا۔ تھامپسن کہندی نيں کہ جبران اپنی کتاب “Jesus, The Son of Man” لکھنے دے دوران وچ تمام عرصہ ابوہا دے بارے وچ سوچندا رہا تے سالاں بعد جدو‏‏ں ابوہا دی وفات ہو چدی سی ابوہا دے بارے وچ اک فلم تخلیق دی گئی۔ جبران اس فلم دے بننے دے دوران وچ اک دن کھڑے ہوکر روندے ہوئے ابوہا دے اقوال سنائے، جس تو‏ں ساری محفل دی آنکھاں پرنم ہو گئياں۔
گو جبران دی تمام اوائل دور دی تحاریر عربی وچ نيں، مگر ان دا زیادہ تر کم 1918ء دے بعد انگریزی وچ شائع ہويا۔ جبران دی پہلی کتاب جو شائع ہوئی، اوہ ناشر کمپنی الفریڈ اے ناپف نے 1918ء وچ شائع دی جس دا عنوان سی، The Madman۔ یہ اک چھوٹی سی کتاب سی جو بیغامبری بولی وچ نثر تے نظم دے بیچ ورگے لکھی گئی سی۔ جبران نے نیویارک دے پین لیگ وچ وی حصہ لیا جسن اوہ “مہاجر شاعر “ دے نام تو‏ں جانے جاندے سن، انہاں دے علااوہ لبنانی نژاد لکھاری ورگے امین ریحانی، الیہ ابو مادی تے میکائیل نیمے وغیرہ وی اس لیگ دا حصہ سن تے ان سب نو‏ں “المہاجر“ دا نام دتا گیا سی۔
جبران دی زیادہ تر تحاریر مسیحیت دے بارے وچ نيں، خاص کر مسیحیت وچ وی ان دا رخ روحانی محبت دے اردگرد گھومندا اے۔ انہاں دی شاعری دی خاصیت اک خاص طرز اُتے بولی دا استعمال اے تے اس دے علااوہ شاعری وچ جابجا روحانی اصطلاحات دا استعمال عام اے۔ جبران دی سب تو‏ں مشہور کتاب The Prophet یا پیغامبر اے جس وچ کل 26 شاعرانہ مضامین نيں۔ یہ کتاب 1960ء وچ خاص طور اُتے امریکی ادبی حلفےآں وچ مشہور ہوئی تے اس دا استعمال نئے دور دی تحریکاں وچ کیتا گیا۔ یہ کتاب 1923ء وچ پہلی بار شائع ہوئی۔ اپنی پہلی اشاعت دے بعد اب تک یہ کتاب شائع ہو رہی اے تے اس دے دنیا دی چالیس تو‏ں زیادہ زباناں وچ تراجم کیتے گئے نيں۔ ویہویں صدی وچ امریکا وچ یہ کتاب سب تو‏ں زیادہ بکنے والی کتاباں دی فہرست وچ شامل اے۔
انہاں دے کلام وچ سب تو‏ں مشہور مصرع جو انگریزی دنیا وچ اب وی بہت مشہور اے، کتاب "Sand and Foam" تو‏ں لیا گیا اے، اس مصرع وچ جبران کہندا اے، “آدھے تو‏ں زیادہ جو وچ کہندا ہاں اوہ بے معنی اے، لیکن وچ پھر وی کہندا ہاں تاکہ باقی دا آدھا تم تک پہنچ سکے“ جبران دی یہ شاعری جان لینن نے اپنے اک گانے جولیا (بیٹل نغمہ) وچ شامل کیتا۔ یہ نغمہ 1968ء وچ تشکیل دتا گیا۔

سیاسی سوچ

جبران نے شام وچ عربی نو‏ں بطور قومی بولی نافذ کرنے تے بنیادی تعلیم وچ اسنو‏ں لازمی قرار دینے دا مطالبہ کیتا۔ 1912ء وچ جبران نے جدو‏‏ں ابو باہا تو‏ں ملاقات دی تو انہاں دے نال امریکا بھر دا سفر برائے امن وی کیتا۔ گو جبران نے امن دا پرچار کیتا مگر اس دے نال ہی انھاں نے شامی علاقیاں دی سلطنت عثمانیہ تو‏ں علیحدگی دا وی مطالبہ کیتا۔ جبران نے اس بارے اک مشہور نظم وی لکھی جوPity The Nation دے عنوان تو‏ں گلستان پیغامبر وچ شائع ہوئی۔
جنگ عظیم اول وچ جدو‏‏ں عثمانیہ سلطنت دا شام تو‏ں خاتمہ ہويا تو جبران نے اک تصویری فن پارہ “آزاد شام“ دے نام تو‏ں تخلیق کیتا جو وکٹری میگزین دا سرورق بنا۔ اس دے علااوہ اپنے اک کھیل وچ جبران نے قومی آزادی تے ترقی بارے امید دا اظہار وی کیتا۔ اس کھیل بارے خلیل ہوائی کہندے نيں کہ “یہ جبران دے شام بارے قومیت پرستی دے خیالات نو‏ں اجاگر کردا اے تے اس وچ ہوچ عرب تے لبنانی قومیتاں دا فرق واضح محسوس ہوندا اے۔ اس کھیل وچ یہ وی عیاں اے کہ کس طرح عمر دے آخری حصے تک جبران دے ذہن وچ قومیت پرستی تے عالمی اتحاد دے خیالات اک نال پروان چڑھندے رہ‏ے نیں“۔

وفات

لبنان وچ جبران میوزیم تے آخری آرامگاہ

جبران خلیل 10 اپریل 1931ء نو‏ں نیویارک وچ وفات پا گئے۔ انہاں دی موت جگر دی خرابی تے تپ دق دی وجہ تو‏ں ہوئی۔ اپنی موت تو‏ں پہلے جبران نے خواہش ظاہر دی کہ انھاں لبنان وچ دفن کیتا جائے۔ انہاں دی یہ آخری خواہش 1932ء وچ پوری ہوئی جدو‏‏ں میری ہاسکل تے جبران دی بہن ماریانہ نے لبنان وچ مارسرکاس نامی خانقاہ خرید کر اوتھے انہاں نو‏ں دفن کیتا تے جبران میوزیم قائم کیتا۔ جبران دی قبر دے کتبے اُتے جو الفاظ کشیدہ کیتے گئے اوہ کچھ اس طرح نيں، “اک جملہ جو وچ اپنی قبر دے کتبے اُتے دیکھنا چاہاں گا: میں زندہ ہاں تواڈی طرح تے میں تواڈے نال ہی کھڑا ہاں۔ اپنی اکھاں بند کرو تے اردگرد مشاہدہ کرو، تو مینوں اپنے سامنے پائیں گا“۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}
جبران نے اپنے سٹوڈیو دی تمام اشیاء تے فن پارے میری ہاسکل دے نام وصیت وچ سپرد کر دتے۔ اس سٹوڈیو وچ ہاسکل نو‏ں 23 سال تک اپنے تے جبران دے وچکار ہوئی خط کتابت وی ملی، جس دے بارے پہلے ہاسکل نے یہ فیصلہ کیتا کہ انھاں جلا دتا جائے، لیکن انہاں دی تاریخی اہمیت دے پیش نظر انھاں محفوظ کر دتا گیا۔ انہاں خطوط نو‏ں میری ہاسکل نے اس نو‏ں لکھے گئے جبران دے خطوط سمیت شمالی کیرولائنا دی جامعہ دی لائبریری نو‏ں اپنی 1964ء وچ وفات تو‏ں پہلے سپرد کر دتے۔ بعد ازاں ان خطوط دا کچھ مواد 1972ء وچ کتاب Beloved Prophet وچ شائع ہويا۔

یادگاراں

جبران خلیل دا مجسمہ

• لبنان وچ 1971ء وچ جبران خلیل دی یادگار دے طور اُتے ڈاک ٹکٹ جاری کیتا گیا۔
• لبنان وچ جبران میوزیم دا قیام۔
• لبنان دے شہر بیروت وچ باغ جبران دا قیام۔
• کینیڈا وچ سینٹ لارنٹ دے مقام اُتے 27 ستمبر 2008ء نو‏ں جبران دی 125ويں سالگرہ دے موقع اُتے اک سڑک نو‏ں خلیل جبران سٹریٹ دا یادگاری نام دتا گیا۔
• لبنان وچ اک پرفضا مقام لبنان سیڈار وچ جبران خلیل دی یادگار دی تعمیر۔
• امریکا دے شہر واشنگٹن ڈی سی وچ جبران خلیل دے نام اُتے باغ۔
• بوسٹن وچ جبران خلیل دی یادگار دی تنصیب۔
• بروک لین، نیویارک وچ جبران خلیل انٹرنیشنل اسکول دے نام تو‏ں تعلیمی ادارے دا قیام۔
• رومانیہ وچ خلیل جبران پارک دا قیام۔
• برازیل دی عرب میموریل بلڈنگ وچ جبران خلیل دے مجسمے دی تنصیب۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• جبران دی تصانیف
• جبران دے عشقیہ خطوط تے فن پارے Archived 2008-01-12 at the وے بیک مشین
• جبران بارے تاریخ دا صفحہ Archived 2021-12-07 at the وے بیک مشین
• دی پرافٹ بارے اک تحریر