جنوبی افریقہ دی جنگ
جنوبی افریقی جنگ ، جسنوں بوئر وار ، سیکنڈ بوئر وار ، یا اینگلو بوئر وار وی کہیا جاندا اے ۔ افریقی باشندےآں دے لئی، جسنوں دوسری جنگ آزادی وی کہیا جاندا اے، ایہ جنگ ۱۱ اکتوبر ۱۸۹۹ توں ۳۱ مئی ۱۹۰۲ تک لڑی گئی۔برطانیہ تے دو بوئر (افریقینر) جمہوریہ جنوبی افریقی جمہوریہ ( ٹرانسوال ) تے اورنج فری اسٹیٹ - برطانوی فتح دے نتیجے وچ ۔
بھانويں ایہ سب توں وڈی تے مہنگی جنگ سی جس وچ انگریزاں نے نپولین جنگاں تے پہلی جنگ عظیم دے درمیان حصہ لیا سی (۲۰۰ ملین پاؤنڈ توں ودھ خرچ کيتا سی)، ایہ مکمل طور اُتے غیر مساوی کردار دے درمیان لڑی گئی سی ۔ جنوبی افریقہ وچ کل برطانوی فوجی طاقتت قریباً ۵۰۰٬۰۰۰ آدمیاں تک پہنچ گئے، جدوں کہ بوئرز تقریباً ۸۸٬۰۰۰ توں ودھ نئيں جمع کر سکے۔ لیکن انگریز اک دشمن ملک وچ دشوار گزار علاقے وچ لڑ رہے سن، جس وچ مواصلات دی لمبی لائناں سی، جداں کہ بوئرز، بنیادی طور اُتے دفاعی طور پر، جدید رائفل فائر نوں ایداں دے وقت وچ اچھے اثر دے لئی استعمال کرنے دے قابل سن جدوں حملہ آور افواج دے پاس اس اُتے قابو پانے دا کوئی ذریعہ نئيں سی۔ . اس تنازعہ نے خلاف ورزی کرنے والی رائفلاں تے مشین گناں توں لڑی جانے والی جنگ دا پیش خیمہ فراہم کیہ، جس دا دفاع کرنے والےآں نوں فائدہ ہويا، جو کہ پہلی جنگ عظیم دی خصوصیت سی۔
بنیادی وجوہات
[سودھو]جنگ دے اسباب نے مورخین دے درمیان شدید بحث نوں ہويا دتی اے تے اج وی اِنّی ہی حل طلب نيں جداں جنگ دے دوران۔ برطانوی سیاست داناں نے دعویٰ کيتا کہ اوہ بالترتیب ۱۸۸۱ تے ۱۸۸۴ دے پریٹوریا تے (متنازعہ طور پر) لندن کنونشنز وچ درج جنوبی افریقی جمہوریہ (SAR) اُتے اپنی "حاکمیت" دا دفاع کر رہے نيں۔ بوہت سارے مورخین اس گل اُتے زور دیندے نيں کہ حقیقت وچ مقابلہ امیراں دے کنٹرول دے لئی سی۔SAR وچ واقع وٹواٹرزرینڈ گولڈ مائننگ کمپلیکس۔ ایہ اس وقت دنیا وچ سونے دی کان کنی دا سب توں وڈا کمپلیکس سی جدوں دنیا دے مالیاتی نظام، خاص طور اُتے برطانوی، سونے اُتے ودھ توں ودھ انحصار کر رہے سن ۔ بھانويں وِٹ واٹرسرینڈ سونے دی کان کنی دی صنعت وچ کم کرنے والے بوہت سارے Uitlanders (غیر ملکی؛ یعنی نان ڈچ/Boer تے اس معاملے وچ بنیادی طور اُتے برطانوی) سن، لیکن ایہ کمپلیکس خود براہ راست برطانوی کنٹرول توں باہر سی۔ ہور، ۱۸۸۶ وچ وِٹ واٹرسرینڈ اُتے سونے دی دریافت نے SAR نوں جدید کاری دی کوششاں دے نال پیشرفت کرنے تے جنوبی افریقہ وچ تسلط دے لئی برطانیہ دے نال مقابلہ کرنے دی اجازت دی۔
۱۸۹۷ دے بعد برطانیہجنوبی افریقہ دے لئی اس دے ہائی کمشنر الفریڈ ملنر نے SAR دی سیاسی آزادی نوں نقصان پہنچانے دے لئی چال چلی تے بنیادی طور اُتے برطانوی یوٹ لینڈرز نوں سیاسی حقوق دینے دے لئی جمہوریہ بوئر دے آئین وچ ترمیم دا مطالبہ کیتا، اس طرح انھاں ریاستی پالیسی دی تشکیل وچ اک اہم کردار فراہم کيتا گیا۔ ممکنہ طور اُتے SAR دی موجودہ پالیسی توں ودھ برطانوی نواز ہوئے گی۔ برطانیہ تے SAR دے درمیان تصادم نوں روکنے دی کوشش وچ ، اورنج فری اسٹیٹ دے صدر، مارتھینس سٹین نے مئی-جون ۱۸۹۹ وچ ملنر تے دے درمیان ناکام بلومفونٹین کانفرنس دی میزبانی کيتی۔پال کروگر ، ایس اے آر دے صدر۔ کروگر نے برطانیہ نوں مراعات دینے دی پیشکش کیتی سی، لیکن ملنر نے انہاں نوں ناکافی سمجھیا۔ کانفرنس دے بعد، ملنر نے درخواست کيتی کہ برطانوی حکومت جنوبی افریقہ وچ برطانوی گیریژن نوں تقویت دینے دے لئی اضافی فوجی بھیجے۔ اوہ اگست تے ستمبر وچ آنے لگے۔ فوجیاں دی تشکیل نے بوئرز نوں خوف زدہ کر دتا، تے کروگر نے یوٹ لینڈر توں متعلق اضافی رعایتاں پیش کاں، جنہاں نوں ملنر نے دوبارہ مسترد کر دتا۔
بوئرز نے، جنگ ناگزیر سمجھدے ہوئے، جارحانہ کارروائی کيتی۔ ۹ اکتوبر، ۱۸۹۹ نوں، انہاں نے برطانوی حکومت نوں اک الٹی میٹم جاری کیتا، جس وچ اعلان کيتا گیا کہ جے برطانیہ نے سرحد دے نال اپنی فوجاں نوں نئيں ہٹایا تاں برطانیہ تے دو بوئر جمہوریہ دے درمیان جنگ کيتی حالت موجود رہے گی۔ الٹی میٹم بغیر کسی حل دے ختم ہو گیا تے ۱۱ اکتوبر ۱۸۹۹ نوں جنگ شروع ہو گئی۔
جنگ دے دورانیے نوں تن ادوار وچ تقسیم کيتا جا سکدا اے۔ پہلے مرحلے دے دوران، جنوبی افریقہ وچ انگریز غیر تیار تے عسکری طور اُتے کمزور سن ۔ بوئر فوجاں نے دو محاذاں اُتے حملہ کیا: SAR توں نٹال دی برطانوی کالونی وچ تے اورنج فری اسٹیٹ توں شمالی کیپ کالونی وچ ۔ کیپ کالونی دے شمالی ضلعے نے انگریزاں دے خلاف بغاوت دی تے بوئر افواج وچ شامل ہو گئے۔ ۱۸۹۹ دے آخر تے ۱۹۰۰ دے اوائل وچ ، بوئرز نے انگریزاں نوں کئی وڈی مصروفیات وچ شکست دتی تے لیڈیسمتھ ، مافیکنگ (مافیکینگ) تے کمبرلے دے اہم شہراں دا محاصرہ کيتا ۔ اس دور وچ بوئر دی فتوحات وچ خاص طور اُتے قابل ذکر اوہ نيں جو میجر فونٹین، کولسبرگ تے سٹورمبرگ وچ ہوئیاں، جس دے دوران مشہور ہوئےسیاہ ہفتہ (دسمبر ۱۰-۱۵، ۱۸۹۹)۔
کروگر دے اکتوبر ۱۸۹۹ دے حملے نے انگریزاں نوں حیران کر دتا سی، تے ایہ بوئر دی ابتدائی فتوحات دا سبب بندا اے۔ پر، ۱۹۰۰ دے اوائل تک وڈی تعداد وچ برطانوی کمک دی آمد نے بوئر دی حتمی شکست نوں ناگزیر بنا دتا۔ اس دوسرے مرحلے وچ برطانوی، لارڈز دے تحتکچنر تے رابرٹس نے محصور شہراں توں نجات دلائی، میدان وچ بوئر فوجاں نوں شکست دتی، تے ریل دی آوا جائی دی لائناں نوں تیزی توں اگے ودھایا۔ بلوم فونٹین (تےنج فری اسٹیٹ دا راجگڑھ) فروری ۱۹۰۰ وچ انگریزاں نے تے مئی تے جون وچ جوہانسبرگ تے پریٹوریا (ایس اے آر دا راجگڑھ) اُتے قبضہ کر ليا۔ کروگر گرفتاری توں بچ کر یورپ چلا گیا، جتھے اس حقیقت دے باوجود کہ بوئرز دی حالت زار اُتے بہت ودھ ہمدردی سی، اوہ انگریزاں دے خلاف جنگ وچ قابل عمل مدد حاصل کرنے دی اپنی کوششاں وچ ناکام رہیا۔
بوئر گوریلا جنگ تے برطانوی ردعمل
[سودھو]۱۹۰۰ دے آخر وچ جنگ اپنے انتہائی تباہ کن مرحلے وچ داخل ہوئی۔ ۱۵ ماہ تک بوئر کمانڈوز جداں جرنیلاں دی شاندار قیادت وچ کرسٹیان روڈولف ڈی ویٹ اورجیکبس ہرکولیس ڈی لا رے ، نے برطانوی فوجیاں نوں خلیج وچ روکیا، ہٹ اینڈ رن گوریلا حکمت عملی استعمال کیتی۔ انہاں نے برطانوی فوج دے اڈےآں تے مواصلات نوں نقصان پہنچایا، تے SAR تے اورنج فری اسٹیٹ دے وڈے پینڈو علاقے (جسنوں انگریزاں نے بالترتیب ٹرانسوال دی کراؤن کالونی تے اورنج ریور کالونی دے طور اُتے الحاق کر ليا سی) برطانوی کنٹرول توں باہر رہے۔
کچنر نے خاردار تاراں تے ریلوے دے نال بلاک ہاؤسز دے نال جواب دتا، لیکن جدوں ایہ ناکام ہوئے تاں اس نے جھلسی ہوئی زمین دی پالیسی دے نال جوابی کارروائی کيتی۔ بوئرز تے افریقیاں دے کھیتاں نوں یکساں طور اُتے تباہ کر دتا گیا، تے پینڈو علاقےآں دے باشندےآں نوں پھڑ کر وکھ وکھ حراستی کیمپاں وچ رکھیا گیا، اکثر خوفناک حالات وچ ۔ کئی ہزار انہاں دی قید دے دوران مر گئے. لاپرواہی توں چلائے جانے والے، غیر صحت بخش کیمپاں وچ بوئر سوانیاں تے بچےآں دی حالت زار اک بین الاقوامی غم و غصہ بن گئی، جس نے برطانوی سماجی کارکن ایملی ہوب ہاؤس جداں انسان دوست لوکاں دی توجہ مبذول کرائی ۔
کمانڈوز نے اپنے حملے جاری رکھے، جنہاں وچوں بوہت سارے کیپ کالونی وچ گہرائی وچ سن، جنہاں وچ جنرل جان سمٹس نے اپنی افواج دی قیادت کیپ ٹاؤن توں ۵۰ میل (۸۰ کلومیٹر) دے اندر دی سی ۔ لیکن کچنر دے سخت تے سفاکانہ طریقے آہستہ آہستہ ادا ہوئے۔ بوئر دی مزاحمت ختم ہو گئی تے اس دے نتیجے وچ bitreinders ("bitter-enders")، جو لڑائی جاری رکھنا چاہندے سن، تے hensoppers ("hand-uppers")، جنہاں نے رضاکارانہ طور اُتے ہتھیار ڈال دتے تے بعض صورتاں وچ ، انگریزاں دے نال کم کيتا۔ .
امن
[سودھو]بوئرز نے مارچ ۱۹۰۱ وچ انگریزاں دی طرف توں امن دی پیشکش نوں مسترد کر دتا سی، کیونجے اس دا تقاضا سی کہ بوئرز اپنی جمہوریہ دے برطانوی الحاق نوں تسلیم کرن۔ لڑائی اس وقت تک جاری رہی جدوں تک بوئرز نے اپنی آزادی دے نقصان نوں قبول نہ کر ليا۔مئی ۱۹۰۲ وچ پیس آف ویرینینگنگ ۔ آخر کار بوئر لیڈراں جداں لوئس بوتھا تے جنرل سمٹس نے بیٹرائنڈرز دی مرضی نوں ٹھکرا دتا تے برطانوی تسلط، مقامی خود مختاری دے وعدےآں، تیزی توں بحالی دی بنیاد اُتے امن دے لئی گل گل دا انتخاب کيتا۔ تے سونے دیاں کاناں دا موثر انتظام ، اور، اہم طور پر، سیاہ افریقیاں دے خلاف بوئرز تے برطانویاں دا اتحاد۔
نقصان
[سودھو]انسانی زندگی دے لحاظ توں، تقریبا ۱۰۰٬۰۰۰ جاناں ضائع ہوئیاں، جنہاں وچ ۲۰٬۰۰۰ توں ودھ برطانوی فوجی تے ۱۴٬۰۰۰ بوئر فوجی شامل سن ۔ غیر جنگی اموات وچ ۲۶٬۰۰۰ توں ودھ بوئر سوانیاں تے بچے شامل نيں جنہاں دا اندازہ لگایا گیا اے کہ حراستی کیمپاں وچ غذائی قلت تے بیماری توں ہلاک ہوئے نيں۔ حراستی کیمپاں وچ افریقی اموات دی کل تعداد ریکارڈ نئيں کيتی گئی، لیکن تخمینہ ۱۳٬۰۰۰ توں ۲۰٬۰۰۰ دے درمیان اے۔
دونے طرف جنگ نے اک قسم دے قومی جوش و خروش دی بلندیاں نوں جنم دتا جس نے اس زمانے نوں نشان زد کيتا تے مئی ۱۹۰۰ وچ محاصرے دے مافیکنگ توں نجات دے بعد جنونی برطانوی تقریبات دا اختتام ہويا۔ ۱۹۰۲ دے بعد زخماں دے تیزی توں مندمل ہونے دی کوششاں تے سیاہ فام افریقیاں دے خلاف متحد ہونے دے مقصد دے لئی تعاون کرنے اُتے آمادگی دے باوجود، بوئرز (یا افریقی باشندے، جداں کہ اوہ مشہور ہوئے) تے انگریزی بولنے والے جنوبی افریقیاں دے درمیان تعلقات کئی دہائیاں تک سرد رہے۔ بین الاقوامی سطح پر، جنگ نے یورپ دی عظیم طاقتاں دے درمیان ماحول نوں زہر آلود کرنے وچ مدد کيتی، جداں کہ برطانیہ نے پایا کہ بوہتے ملکاں بوئرز دے نال ہمدردی رکھدے نيں۔
۲۰ ويں صدی دے بیشتر حصے دے دوران جنوبی افریقہ وچ پھیلی ہوئی امتیازی آب و ہوا دی عکاسی کردے ہوئے ، ایہ ۱۹۸۰ دی دہائی تک افریقہ دے سیاہ فام لوکاں اُتے جنگ دے اثرات دا مطالعہ نئيں کيتا گیا سی۔ حراستی کیمپاں وچ مرنے والے ہزاراں افراد دے علاوہ، لاتعداد سیاہ فام افریقی محاصراں وچ پھنس گئے، اپنی ملازمتاں توں ہتھ دھو بیٹھے (مثال دے طور پر، جدوں لڑائی دے دوران سونے دی کاناں بند کر دتی گئياں)، یا انہاں علاقےآں توں بے دخل کر دتے گئے۔ جنگ توں. دونے فریقاں نے سیاہ فام افریقیاں نوں بھرتی کیتا، بھانويں مختلف خوشامداتبعض اوقات "سیاہ سپاہی" دے لئی استعمال ہُندے سن ۔ دوسری طرف، سیاہ فام افریقی آبادی دے کچھ طبقاں نے کسی حد تک تنازعہ توں فائدہ اٹھایا۔ جنگ دے وقت خوراک دی طلب کيتی وجہ توں کچھ علاقےآں وچ سیاہ فام کسان خوشحال ہوئے۔ کچھ خطےآں وچ ، جداں کہ مغربی ٹرانسوال، سیاہ فام افریقیاں نے جنگ دا فائدہ اٹھایا تے سفید فام آباد کاراں دے ذریعے انہاں توں چھینے والی زمیناں اُتے دوبارہ قبضہ کر ليا۔ سوازی لینڈ ، جو پہلے SAR دے زیرِ انتظام سی، جنگ دے دوران انگریزاں نے لے لیا تے بعد وچ انہاں دے زیر انتظام ۔ ایہی وجہ اے کہ اسنوں ۱۹۱۰ وچ یونین آف ساؤتھ افریقہ توں خارج کر دتا جائے گا۔
جنگ دا سب توں حیران کن پہلو، شاید، ایہ اے کہ ایہ اک برصغیر وچ سفید فام لوکاں دے گروہاں دے درمیان اک جنگ سی جس وچ بوہتے سیاہ افریقی آبادی سی جسنوں دونے فریقاں نے عام طور اُتے لڑائی توں وکھ کرنے دی کوشش کيتی، حالانکہ ۲۰ويں دے بعد دی دہائیاں وچ تحقیق کيتی گئی۔ صدی نے اشارہ کيتا کہ سیاہ فام افریقی جنگجوواں تے فوجاں دے شکار دونے دے طور اُتے جنگ وچ بہت ودھ شامل ہوئے۔ تنازعہ دے دوران انگریزاں نے اشارہ کيتا تے بعض اوقات وعدہ کيتا کہ حمایت دے بدلے وچ ، یا گھٹ توں گھٹ غیر جانبداری، جنگ دے بعد سیاہ فام افریقیاں نوں سیاسی حقوق توں نوازیا جائے گا۔ اس دے باوجود، ویریننگ دے معاہدے نے خاص طور اُتے سیاہ فام افریقیاں نوں دوبارہ منظم جنوبی افریقہ وچ سیاسی حقوق حاصل کرنے توں خارج کر دتا کیونجے برطانوی تے بوئرز نے سفید فام اقلیت دی حکمرانی دے مشترکہ مقصد دے لئی تعاون کیتا ۔